Seminelí
ʻIuniti 28: ʻAho 1 Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 129; 130:1–11, 22–23


ʻIuniti 28: ʻAho 1

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 129; 130:1–11, 22–23

Talateú

ʻI he ʻaho 9 ʻo Fēpueli, 1843, naʻe fakahaaʻi ai ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmita ʻa e “ngaahi kī lalahi ʻe tolu” (T&F 129:9) ki he natula ʻo e kau ʻāngelo tauhí mo e ngaahi laumālié. ʻOku lekooti ʻa e ngaahi fakahinohino ko ʻení ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 129. ʻOku ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 130 ʻa e ngaahi akonaki ʻa e Palōfitá ʻi he ngaahi tokāteline kehekehe lolotonga ʻene fakataha mo e Kāingalotu ʻi Leimasi, ʻi ʻIlinoisi, ʻi he ʻaho 2 ʻo ʻEpeleli 1843.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 129

ʻOku fai ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ha ngaahi fakahinohino ʻo kau ki he natula ʻo e kau ʻāngelo tauhí mo e ngaahi laumālié.

Kapau ʻe ʻeke atu ʻe ha taha pe ʻoku tui ʻa e Kāingalotu ʻo e Siasí ki he kau ʻangeló, ko e hā te ke talaange kiate kinautolu?

Lau ʻa e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
Elder Jeffrey R. Holland

“Talu mei he kamataʻangá ʻo fai mai ʻi he ngaahi kuonga fakakosipelí mo hono ngāue ʻaki ʻe he ʻOtuá ha kau ʻāngelo ko hono kau fakafofonga ke fakahā ki Heʻene fānaú ʻa ʻEne ʻofá mo e tokangá. …

“ʻOku ʻikai ke tau faʻa mamata kiate kinautolu. Ka ʻoku ʻi ai pē ʻa e taimi ʻoku fai ai e mamata kiate kinautolu. Ka neongo pe ʻoku fai pe taʻe fai ha mamata kiate kinautolu, ka ʻoku nau ofi maʻu pē . ʻI he taimi ʻe niʻihi ʻoku nau fakahoko ai ha fatongia fakaʻeiʻeiki ʻoku mahuʻinga fau ki he māmaní fakalūkufua. Ko e taimi ʻe niʻihi ʻoku fakafoʻituitui pē ʻa e pōpoakí. Ko e taimi lahi ko e taumuʻa ʻo e kau ʻāngeló ke fai ha fakatokanga. Ka ko e lahi tahá ke fakafiemālieʻi, ʻoatu ha tokanga makehe ʻi he ʻaloʻofa pe tataki ʻi he ngaahi taimi ʻo e faingataʻá” (“Ko e Tauhi Mai ʻa e Kau ʻĀngeló,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2008, 29).

Naʻe fai ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ha ngaahi fakahinohino ʻo kamata ʻi he taʻu 1839 pea hokohoko atu ai pē ki he 1843, ki ha niʻihi ke tokoni ke nau ʻiloʻi ʻa e founga ke fakafaikehekeheʻi ʻaki e natula ʻo e kau ʻāngelo tauhí mo e ngaahi laumālié.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 129:1–3, kumi ha ngaahi faikehekehe mahuʻinga ʻi he kau ʻāngeló mo e ngaahi laumālié. (Mahalo ʻe tokoni ke ʻilo ko e foʻi lea angatotonu ʻoku ʻuhinga ki he kau māʻoniʻoní.) Ko e hā hono faikehekehe ʻo e kau ʻangeló meí he ngaahi laumālié?

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 129:4–7, kumi ha founga ke fakafaikehekeheʻi ʻaki ʻa e kau ʻāngeló mo e ngaahi laumālie māʻoniʻoní.

Ke mahino kakato ʻa e veesi 7, manatuʻi koeʻuhí ʻoku ʻikai ha sino ʻo e kakano mo e hui ʻa e ngaahi laumālié, he ʻikai ke nau lava ʻo lulululu mo e kakai matelié. Kapau ʻoku fakangalingali e ngaahi laumālié ʻoku nau malava ha meʻa ʻoku ʻikai ke nau maʻu, ko e kākā ia, pea ko e laumālie te ne feinga ke fai ʻení ʻoku ʻikai ko ha “tangata angatonu ia.”” Ko ia ai, heʻikai feinga ʻa e laumālie ʻo e kau tangata angatonu kuo fakahaohaoaʻí ke lulululu ʻi he taimi ʻoku fakamafao atu ai ha nima kiate iá. ʻOku tau ako meí he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 129:7, he ʻikai kākaaʻi kitautolu ʻe ha kau talafekau moʻoni kuo fekauʻi mai meí he Tamai Hēvaní.

ʻOku feinga ʻa e tēvoló he taimi ʻe niʻihi ke ʻasi mai ʻo hangē “[ha] ʻāngelo ʻo e māmá” kae lava ke ne kākaaʻi ʻa e kakaí (vakai, T&F 129:8). ʻIkai ngata ai, “ʻoku lau foki ʻa e folofolá ʻo kau ki ha ʻangelo tēvoló. Ko e ngaahi laumālie ʻeni naʻa nau muimui kia Lusifā pea naʻe kapusi ʻa kinautolu ki tuʻa mei he ʻafioʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi he maama fakalaumālié ʻo kapusi hifo ki he māmaní (Fakahā 12:1–9; 2 Nīfai 9:9, 16; T&F 29:36–37)” (Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Kau ʻĀngeló,” scriptures.lds.org).

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 129:8--9, kumi ʻa e founga ke ʻiloʻi ai ha laumālie ʻuli ʻoku feinga ke kākā ʻaki ʻene ʻasi ʻo hangē ha ʻāngelo ʻo e māmá. (ʻE ala tokoni ke ʻilo ʻa e ʻuhinga ʻo e foʻi lea ko e ngāue ʻi he veesi 9 ki he hā mai pe ʻaʻahi meí ha ʻāngelo pe ha laumālie.)

ʻĪmisi
Siosefa Sāmita

ʻE lava ke tokoni ʻa e lea ko ʻeni ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá ke mahino kiate koe ʻa e ʻuhinga ʻe fai maʻu pē ʻe he ngaahi laumālie ʻulí ʻa e ngaahi fakahinohino ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 129: “Pea hangē … ʻoku ʻi ai ha ngaahi meʻa ʻokú ne haʻi, fakangatangata, pea ʻi ai mo hano lao ʻokú ne puleʻi e ngaahi laumālie ʻulí pea ʻoku nau ʻilo ʻa honau ikuʻanga he kahaʻú” (ʻi he History of the Church, 4:576).

  1. Fakamatala fakanounouʻi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá, ʻa e meʻa kuó ke ako meí he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 129 fekauʻaki mo e ngaahi faikehekehe ʻo e kau ʻāngeló, laumālie angatonú, mo e ngaahi laumālie ʻulí. Fakamatalaʻi angé, pe ko e hā mo ha toe meʻa makehe meí he fakahinohino ʻi he ngaahi veesi ko ʻení, kuo ʻoatu ʻe he Tamai Hēvaní kiate koe ke tokoni ke ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi kākā ʻa Sētané.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 130:1–11, 22–23

ʻOku fakamahinoʻi ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ha ngaahi tokāteline kehekehe

ʻI he ʻaho 2 ʻo ʻEpeleli 1843, naʻe fakahoko ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ha konifelenisi fakasiteiki mo e Kāingalotu ʻi Leimasi, ʻi ʻIlinoisi, ʻa ia naʻe meimei maile ʻe 20 meí he faka-tonga hahake ʻo Nāvuú. Lolotonga ha fakataha he pongipongí, naʻe malanga ʻa ʻEletā ʻOasoni Haiti ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu mā Uá ʻo ne akoʻi ha fakaʻuhinga hala ʻo ha potufolofola, naʻá ne ako ʻeni meí ha siasi kehe ne kau ki ai kimuʻa. Ko e hā e fatongia naʻe maʻu ʻe he Palōfitá ʻi he tūkunga ko ʻení?

ʻOku ʻi ai e fatongia ʻo e kau taki ʻoku nau puleʻi e Siasí, hangē ko e kau palōfita, kau palesiteni fakasiteiki, mo e kau pīsopé ke fakapapauʻi ʻoku akoʻi e ngaahi tokāteline totonú ʻi he Siasí. Hili ʻa e fakataha pongipongí, naʻe maʻu meʻatokoni hoʻatā ʻa Siosefa Sāmita, ʻOasoni Haiti, mo ha niʻihi kehe ʻi he ʻapi ʻo e tuofefine ʻo Siosefa ko Sōfoloniá. Lolotonga e kai hoʻataá, ne talaange ʻe he Palōfita kia ʻEletā Haiti “te ne fai ha fakatonutonu ki heʻene malangá.” Naʻe tali ange ʻe ʻEletā Haiti, “ʻE tali kinautolu ʻi he fakafetaʻi” (ʻi he History of the Church, 5:323).

ʻĪmisi
Orson Hyde

ʻOasoni Haiti

Naʻe ʻikai tonu hono fakaʻuhingaʻi ʻe ʻOasoni Haiti heʻene lea he pongipongí ʻa e Sione 14:23. Tuku ha kiʻi taimi ke ke ako ʻa e veesi ko ʻení.

Hili ʻa e fakamatala ʻa ʻOasoni Haiti ki he veesi ko ʻení, naʻá ne talaange ki he kakaí “ko hotau faingamālie ke ʻafio ʻa e Tamaí mo e ʻAló ʻi hotau lotó” (ʻi he History of the Church, 5:323). ʻOku ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 130 ʻa e fakatonutonu ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá ki he fakakaukau ko ʻení. ʻOku kau foki ki ai ha ngaahi akonaki kehe.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 130:1–3, kumi ʻa e ngaahi ʻuhinga naʻe hala ai ʻa e fakamatala ʻa ʻOasoni Haiti fekauʻaki mo e Sione 14:23 .

ʻOku tokolahi ha kakai he ʻahó ni ʻoku ʻikai ke nau fakakaukau ki he ʻOtuá, pe ʻoku nau tatau mo ʻOasoni Haiti, ʻa ia naʻá ne hoko ko ha faifekau Kamilaite kimuʻa, ʻo maʻu hala fekauʻaki mo e natula ʻo e ʻOtuá koeʻuhí ko e ngaahi tukufakaholo halá. ʻE lava ke tau tokoni ke mahino ki he niʻihi kehé ʻa e natula totonu ʻa e Tamai Hēvaní mo honau vā fetuʻutaki mo Iá.

  1. Tali e ngaahi fehuʻi ko ení ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá: Te ke lava fēfē ʻo angalelei mo maʻu ha loto mahino ʻi he taimi ʻokú ke vahevahe ai e meʻa ʻokú ke ʻilo fekauʻaki mo e natula totonu ʻo e ʻOtuá—ʻa Hono anga totonú ʻi he ngaahi fepōtalanoaʻaki mo e kakai ʻoku ʻi ai haʻanau ngaahi tukufakaholo pe tui ʻoku hala fekauʻaki mo e ʻOtuá.

Ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 130: 22–23, kumi ʻa e ngaahi moʻoni naʻe akoʻi ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá fekauʻaki mo e Toluʻi ʻOtuá. (Ko ha veesi fakataukei folofola ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 130:22-23 . ʻE lava ke ke fakaʻilongaʻi ia ʻi ha founga makehe ke tokoni ke ke ʻilo ia ʻi he kahaʻú.

  1. Fakakakato ‘a e ngaahi ngāue ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. Tohi ha tokāteline ʻe tolu fekauʻaki mo e Toluʻi ʻOtuá naʻá ke ako meí he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 130: 22–23.

    2. Hiki ha sētesi ʻe taha pe ua ʻo fakamatalaʻi ʻa e founga te ke lava ʻo fakaʻaongaʻi ai ʻa e ngaahi moʻoni ʻoku akoʻi ʻi he veesi 22– 23 ke akoʻi e niʻihi kehé fekauʻaki mo e Toluʻi ʻOtuá.

    3. Ko e hā ʻokú ke pehē ai ʻoku mahuʻinga ke mahino ko ha ongo fakafoʻituitui mavahevahe ʻa e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí pea ʻi ai Hona sino ʻo e kakano mo e hui?

ʻOku lahi ʻa e ngaahi tukufakaholo fekauʻaki mo e ʻOtua ko e Tamaí, Sīsū Kalaisi, mo e Laumālie Māʻoniʻoní ʻoku makatuʻunga ʻi ha ngaahi fakakaukau ʻa ha kau tangata mo ha kau fafine matelie. Kuo tupulaki e niʻihi ʻo e ngaahi fakakaukaú ni koeʻuhí ko e ngaahi fakakikihi ʻa e kau taki fakalotú. Ko ʻetau ʻilo fekauʻaki mo e Toluʻi ʻOtuá ʻoku maʻu ia meí he fakahā meí he ʻOtuá ki Heʻene kau Palōfitá. ʻOku fakamatalaʻi fakanounou ʻe he ngaahi lea ko ʻení ʻa e ngaahi moʻoni kuo fakahā mai fekauʻaki mo e Toluʻi ʻOtuá. ʻI hoʻo lau kinautolú, fakaʻilonga e ngaahi lea mo e ngaahi kupuʻi lea ʻoku hā makehe kiate koe.

ʻĪmisi
First Vision

ʻOtua ko e Tamaí: ʻOku faʻa ʻuhinga maʻu pē ki he Tamaí, pe ʻElohimi, ʻa e huafa ko ia ko e ʻOtuá. ʻOku ui ia ko e Tamaí koeʻuhi ko e tamai ia ʻa hotau ngaahi laumālié. … Ko e ʻOtua ko e Tamaí ʻa e pule aoniu ʻo e ʻunivēsí. ʻOkú ne fonu ʻi he māfimafi …, ʻafioʻi ʻa e meʻa kotoa pē …, ʻi he feituʻu kotoa pē ʻi hono Laumālié. … ʻOku ʻi ai ha feituʻutaki makehe ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá mo e ʻOtuá, ʻa ia ʻoku mavahe ai ʻa e tangatá meí he ngaahi fakatupu kotoa pē: pea ko e fānau fakalumālie ʻa e ʻOtuá ʻa e tangatá mo e fefiné” (Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “ʻOtuá, Toluʻi ʻOtuá”; scriptures.lds.org).

ʻOtua ko e ʻAló: Ko e ʻOtua ʻoku ʻiloa ko Sihová, ko e ʻAlo ia ko Sīsū Kalaisí. … ʻOku ngāue ʻa Sīsū ʻo fakatatau ki he tuʻutuʻuni ʻa e Tamaí pea taha moʻoni mo Ia. ʻOku hoko ʻa e faʻahinga kotoa ʻo e tangatá ko Hono ngaahi tokoua mo e tuofāfine, he ko ia ʻoku lahi taha ʻi he fānau fakalaumālie ʻa ʻElohimí” (Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “ʻOtuá, Toluʻi ʻOtuá,” scriptures.lds.org). Ko e Huhuʻí ia, pea naʻá Ne mamahi koeʻuhí ko e ngaahi angahala mo e ngaahi mamahi ʻa e faʻahinga kotoa ʻo e tangatá kotoa pē pea ikunaʻi ʻa e mate fakaesinó maʻá e kakai kotoa pē.

Ko e ʻOtua ʻa e Laumālie Māʻoniʻoni: Ko ha ʻOtua foki ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní pea ʻoku ui ia ko e Laumālié, pea ko e Laumālié, mo e Laumālie ʻo e ʻOtuá, kae ʻumʻā foki mo hono ngaahi huafa maheni kehe [ʻo hangē ko e Fakafiemālié]. ʻOku lava ʻe he tangatá ʻo ʻiloʻi ʻa e finangalo ʻo e ʻOtua ko e Tamaí pea ʻiloʻi ko Sīsū ʻa e Kalaisí ʻi he tokoni mai ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní” (Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “ʻOtuá, Toluʻi ʻOtuá,” scriptures.lds.org). Ko e tefitoʻi fatongia ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ke fakamoʻoniʻi ʻa e ʻOtua ko e Tamaí pea mo Sīsū Kalaisi. ʻOku akoʻi pea mo fakapapauʻi ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ʻa e moʻoní.

  1. ʻI hoʻo tohinoa ako folofolá, hiki ha ngaahi sētesi ʻo fakamatalaʻi fakanounou ʻa e ngaahi meʻa kuó ke ako fekauʻaki mo e Toluʻi ʻOtuá. Fakamatalaʻi ʻa e meʻa naʻe hā makehe kiate koé pea koe mo e ʻuhingá? Mahalo te ke fie fakakau hoʻo fakamoʻoni ki he Toluʻi ʻOtuá.

Fakamanatu ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 130:2. ʻI hoʻo fai iá, mahalo te ke fie fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi lea ʻokú ne akoʻi ʻa e fakamatala fakatokāteline ko ʻení: ʻOku tatau pē ʻa e ngaahi vā fetuʻutaki ʻe lava ke tau maʻu ʻi he langí mo ia ʻoku tau fiefia ai ʻi he māmaní, ka ʻe fakakau atu ha nāunau taʻengata. (ʻOku ʻuhinga e foʻi lea ko e feohi fakakāinga ʻi he veesi 2 ki he natula ʻo ʻetau ngaahi fengāueʻaki mo e vā fetuʻutaki fakatāutahá.)

ʻĪmisi
Palesiteni Henry B. Eyring

Naʻe vahevahe ʻe Palesiteni Henelī B. ʻAealingi ʻo e kau Palesitenisī ʻUluakí ʻene fakamoʻoni ki he ngaahi vā fetuʻutaki taʻengata ko ʻení: “ʻOku tau toe tuʻamelie lelei ange pea lahi ange mo ʻetau angaʻofá ʻi heʻetau ngaahi fetuʻutaki fakafāmilí hono kotoa, koeʻuhí pē ko hono toe fakafoki mai ʻo e ʻilo ki he ngaahi fāmili taʻengatá. ʻOku fakatefito ʻa e fiefia lahi taha ʻi he moʻuí ni ʻi he ngaahi fāmilí, ʻo hangē pē ko ia ʻe hoko ʻi he maama ka haʻú. ʻOku ou fakamālō lahi ʻi heʻeku ʻiloʻi fakapapau ko ia kapau te tau faivelenga, ʻe kei hokohoko atu pē ʻa e ngaahi feohi ko ia ʻoku tau fiefia ai ʻi he moʻui ní, ʻo aʻu ki he maama ka hoko maí, ʻi he nāunau taʻengatá. Vakai T&F130:2 (“Ko e Siasi Moʻoni mo Moʻui,” Ensign pe Liahona, Mē 2008, 22).

  1. Fakakakato ‘a e ngaahi ngāue ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. Tali e fehuʻi ko ʻení: ʻE tākiekina fēfē ʻetau ngaahi fengāueʻaki mo e niʻihi kehé ʻe heʻetau ʻiloʻi ʻoku hokohoko atu ʻetau ngaahi vā fetuʻutaki ʻi he māmaní ʻi ha nāunau taʻengata ʻi he langí?

    2. Fakakaukau ki ha meʻa ʻe taha te ke lava ke fai ke fakamālohia ai hoʻo ngaahi vā fetuʻutaki mo e niʻihi kehé, kae tautautefito ki he kau mēmipa ho fāmilí. Tohi leva ha taumuʻa ke fai ia.

ʻOku ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 130:4–11, ha toe ngaahi tokāteline ne akoʻi ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻi Leimasi, ʻi ʻIlinoisi. Lau ʻa e ngaahi veesi ko ʻení, kumi ki he ngaahi akonaki ʻa e Palōfitá ʻo fekauʻaki mo e kau ʻāngeló pea mo e kahaʻu ʻo e māmaní. Fakatatau ki he veesi 10–11, ʻe maʻu ʻe kinautolu kotoa pē te nau maʻu ʻa e puleʻanga fakasilesitialé ha ʻUlimi mo e Tūmemí ke tokoni ke nau ako pea mahino kiate kinautolu ʻa e ngaahi meʻa fakalangí. Naʻe ʻikai ke lahi ha fakamatala ʻa e Palōfitá ki he akonaki ko ʻení.

ʻĪmisi
scripture mastery icon
Fakataukei Folofola—Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 130:22–23

  1. Naʻe pehē ʻe ʻEletā Sefilī R. Holani, “ʻOku tau fakahā ʻoku fakamahinoʻi mai pē meí he folofolá ʻoku sino māvahevahe ʻa e Tamaí, ʻAló mo e Laumālie Māʻoniʻoní, ko ha toko tolu fakalangi ʻa kinautolu” (“Ko e ʻOtua Moʻoni pē Taha mo Sīsū Kalaisi ʻa ia naʻá Ne Fekaú,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2007, 41). Ke vakai ki hono mahino ʻa e tokāteline ʻo e Toluʻi ʻOtuá ʻi he ngaahi folofolá, kumi ha potufolofola ʻe tolu pe lahi ange ʻi he Fuakava Foʻoú ʻoku nau akoʻi e tokāteline naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Hōlaní. ʻE tokoni ʻa hono fakaʻaongaʻi ʻo e ngaahi tokoni ako fakafolofolá, hangē ko e Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá. Hiki e ngaahi fakamoʻoni fakafekauʻaki ki he ngaahi veesi folofola ʻokú ke maʻú ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá. Mahalo te ke fie hiki kinautolu ʻo ofi ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 130: 22–23.

  2. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai ʻi he ʻahó ní ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 129; 130:1–11, 22–23 peá u fakakakato ʻa e lēsoni ko ʻení ʻi he (ahó)

    Ko e ngaahi fehuʻi, ngaahi fakakaukau, mo e ngaahi mahino makehe ʻoku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó: