Seminelí
ʻIuniti 2: ʻAho 2, Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:21–26


ʻIuniti 2: ʻAho 2

Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:21–26

Talateú

Hili hono maʻu ʻe Siosefa Sāmita e ʻUluaki Mata Meʻa-hā-maí ʻi he 1820, naʻá ne vahevahe e meʻa naʻá ne aʻusiá mo ha faifekau naʻá ne fakafisingaʻi ʻene fakamoʻoní. Naʻe fakasītuʻaʻi mo ngaohikovia foki ʻa Siosefa ʻe ha niʻihi kehe ʻi he koló. Ne feinga lahi e kau tangata mahuʻinga ʻi he sōsaietí ke fakaangaʻi ia ʻi he kakaí. Neongo e fakafepaki ko ʻení, ka naʻe tuʻu maʻu pē ʻa Siosefa Sāmitá ʻi heʻene fakamoʻoní.

Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:21–23

ʻOku fakalalahi hono fakatangaʻi ʻo Siosefa Sāmitá

Naʻe vahevahe ʻe Palesiteni Kōtoni B. Hingikelī, ha aʻusia ʻi heʻene hoko ko ha faifekau kei talavou ʻi Lonitoni, ʻIngilaní. ʻI hoʻo lau ʻene fakamatalá, fakalaulauloto ki he meʻa te ke ala fai kapau naʻá ke ʻi he tuʻunga ʻo e talavou ko ʻení.

ʻĪmisi
Palesiteni Gordon B. Hinckley

“[Ne haʻu ha talavou] ki homa fale nofoʻangá lolotonga e ʻuha he pō ko iá. Naʻá ne tukituki ʻi he matapaá, pea naʻá ku fakaafeʻi ia ki loto.

“Naʻá ne pehē, ‘ʻOku ou fie maʻu ke talanoa mo ha taha. ʻOku ou tuenoa. …’

“Peá u pehē ange, ‘Ko e hā hoʻo palopalemá?’

“Pea naʻá ne pehē mai, ‘ʻI heʻeku kau ki he Siasí ʻi ha taʻu nai ʻe taha kuohilí, ne talamai ʻe heʻeku tamaí ke u mavahe mei hono ʻapí pea ʻoua ʻe toe foki mai. Pea kuo teʻeki ai ke u foki.’

“Naʻá ne hoko atu ʻo pehē, ‘Hili ha ngaahi māhina siʻi mei ai ne hanga ʻe he kalapu kilikiti ne u kau ki aí ʻo toʻo au mei heʻene lisí, ʻo taʻofi ai mei haʻaku hoko ko ha mēmipa mo e tamaiki tangata ʻa ia ne mau tupu fakataha hake mo feohi mo anga fakakaumeʻá.’

“Naʻá ne pehē mai leva, ‘ʻI he māhina kuo ʻosí, ne hanga ʻe heʻeku pule ngāué ʻo tuli au mei he ngāué koeʻuhí ko ʻeku kau ki he siasí ni pea kuo teʻeki ke u lava ʻo maʻu ha ngāue ʻe taha. …

“‘Pea ʻi he ʻanepoó ne pehē ʻe he taʻahine ne u kaumeʻa mo ia ʻi ha taʻu ʻe taha mo e kongá he ʻikai ke mali ia mo au koeʻuhí ko e Māmonga au’” (“The Loneliness of Leadership” [Nov. 4, 1969], 3, speeches.byu.edu).

Kuó ke ʻosi ongoʻi nai naʻe ngaohikovia pe fakaangaʻi koe koeʻuhí ko hoʻo tui fakalotú? Ko e hā e ngaahi meʻa naʻá ke ongoʻi he taimi ko iá?

ʻĪmisi
Ko e ʻUluaki Mata Meʻa-hā-maí

Neongo ne tāpuekina lahi ʻa Siosefa Sāmita koeʻuhí ko ʻene tuʻu maʻu ʻi heʻene fakamoʻoni ki he ʻUluaki Mata Meʻa-hā-maí, ka naʻe toe ʻahiʻahiʻi lahi foki ia. ʻI hoʻo ako ʻi he ʻaho ní, fakakaukau ki he meʻa te ke mei ako mei he founga naʻe tali ʻaki ʻe Siosefa Sāmita ʻa e fakafepaki ki heʻene fakamoʻoní ʻa ia ʻe lava ke ne tokoniʻi koe ʻi ha fakafepaki ʻokú ke ala fehangahangai mo ia he taimí ni pe ʻi ha ʻaho he kahaʻú.

Naʻe fakamatalaʻi ʻe he Palōfitá ʻi he Siosefa Sāmita—Hisitōliá, ha niʻihi ʻo e ngaahi fakafepaki naʻá ne fehangahangai mo iá koeʻuhí ko ʻene fakamoʻoní. Lau ʻa e Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:21–23, ʻo kumi e ngaahi foʻi lea mo e kupuʻi lea ʻokú ne tokoniʻi koe ke mahino ʻa e meʻa naʻá ne aʻusiá. Fakatatau ki he veesi 22, ko hai naʻe kau lahi taha ʻi hono fakatangaʻi ʻo Siosefa Sāmitá? ʻI hoʻo fakakaukau ki he taʻu mo e ngaahi tūkunga ʻo e moʻui ʻa Siosefa Sāmitá, ʻokú ke pehē ko e hā ne mātuʻaki faingataʻa ai kiate ia ʻa e fakatangá tautefito mei he kakai ko ʻení?

Fakatokangaʻi ange ʻa e kupuʻi lea ofi ki he fakaʻosinga ʻo e Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:20 ʻa ia ʻoku kamata ʻaki e ngaahi lea “ʻOku hangē. …” Lau e toenga ʻo e vēsí, ʻo kamata ʻaki e ngaahi lea ko ʻení, pea fakasio e ʻuhinga naʻe aʻusia ai ʻe Siosefa Sāmita e fakatanga ko ʻení. Fakatatau kia Siosefa, ko e hā naʻá ne aʻusia ai e fakatanga lahi ʻi ha taʻu siʻi pehē?

Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:24–26

Neongo ʻoku fehiʻanekinaʻi mo fakatangaʻi ʻa Siosefa Sāmita, ʻokú ne kei tuʻu maʻu pē ʻi heʻene fakamoʻoní

Fakakaukau ki he ngaahi fakamatala kehekehe lahi ʻo e tuí mo e fakamoʻoní ʻi he folofolá. ʻOku ʻi ai nai ha taha kehe ʻi he folofolá ʻokú ke saiʻia ʻaupito ʻi hono ʻulungāngá pe mālohi ʻo e fakamoʻoní?

  1. Lau ʻa e Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:24, pea feinga ke ʻiloʻi ha taha ʻi he folofolá ʻa ia naʻe saiʻia ai ʻa Siosefa Sāmita pea tatau mo ia koeʻuhí ko e ngaahi fakatanga naʻá ne fehangahangai mo iá. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení, ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. ʻOkú ke pehē naʻe mei tokoni fēfē kia Siosefa Sāmita ke sio ki he ngaahi meʻa naʻá ne faitatau ai mo e ʻAposetolo ko Paulá?

    2. Ko e hā e lēsoni te tau lava ʻo ako mei he sīpinga ʻa Siosefa Sāmita fekauʻaki mo e founga ke fekuki ai mo e ngaahi ʻahiʻahi faingataʻá ʻi hono ako mo fakalaulauloto ki he ngaahi aʻusia ʻa Paulá?

Ko e lēsoni ʻe taha ʻe lava ke tau akó ko e te tau lava ʻo maʻu e mālohi mei he ngaahi sīpinga ʻo ha niʻihi faivelenga ʻi he folofolá lolotonga e ngaahi taimi faingataʻá. (Te ke fie hiki ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he tafaʻaki ʻo hoʻo folofolá ʻo e Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:24.)

  1. Hiki ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá, kau ki ha taimi ne fakamālohia ai koe ʻe hoʻo ako ʻa e meʻa ne aʻusia ʻe ha tokotaha faivelenga ʻi he folofolá.

ʻI hoʻo ako e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá ʻi he taʻu ní, te ke fehangahangai mo e niʻihi fakafoʻituitui lahi ʻa ia te ke lava ʻo ʻiloʻi pea lava ke ke maʻu ʻa e māohi ʻokú ke fie maʻú mei heʻenau ngaahi sīpingá.

Fakalaulauloto ki he kupuʻi lea ko ʻeni mei he fakamoʻoni ʻa e Palōfitá ʻi he Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:25: “Kuó u mamata ki ha meʻa-hā-mai; naʻá ku ʻiloʻi ia, peá u ʻiloʻi ʻoku ʻafioʻi ia ʻe he ʻOtuá, pea ʻe ʻikai te u lava ʻo fakaʻikaiʻi ia.”

  1. Tali ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá ha fehuʻi ‘e taha pe fakatouʻosi ‘a e ongo fehuʻi ko ‘ení:

    1. Ko e hā ʻoku akoʻi atu ʻe he kupuʻi lea ʻi he Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:25 fekauʻaki mo e fakamoʻoni ʻa Siosefa Sāmita ki he ʻUluaki Mata Meʻa-hā-maí?

    2. Te ke lava fēfē ʻo fakamālohia hoʻo fakamoʻoni ki he ʻUluaki Mata Meʻa-hā-maí?

  2. Toe vakaiʻi ʻa e Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:24, pea toki ako e veesi 25, ʻo kumi e ngaahi tokāteline mo e tefitoʻi moʻoni kehe ʻe lava ke tokoni atu ʻi hoʻo fehangahangai mo e fakafepakí pe ongoʻi ʻoku ʻahiʻahiʻi ke veiveiua ʻi hoʻo fakamoʻoní. Hiki ko ʻení e ngaahi moʻoni kehe ko ʻeni ʻokú ke ʻiloʻí ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá.

  1. Fili ha taha ʻo e ngaahi moʻoni naʻá ke iloʻi mei he Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:24–25. Tali e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá, ʻo fakatefito ʻi he moʻoni naʻá ke filí.

    1. Naʻe fakatātaaʻi fēfē ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá e foʻi moʻoni ko ʻení ʻi heʻene moʻuí?

    2. ʻE ala tokoni fēfē nai ʻa e foʻi moʻoni ko ʻení kiate koe?

    3. ʻE uesia fēfē hoʻo ngaahi filí ʻi hono moʻui ʻaki ʻa e foʻi moʻoni ko ʻení, pe kuo ʻaonga fēfē hono moʻui ʻaki e foʻi moʻoni ko ʻení ʻi hoʻo moʻuí?

Ko e niʻihi ʻo e ngaahi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni kuó ke iloʻi ʻi he Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:24–25 ko e: ʻOku moʻoni ʻa e ʻilo ʻoku tau maʻu mei he ʻOtuá ʻo tatau ai pē kapau ʻoku fakafisingaʻi ia ʻe he māmaní. ʻOku totonu ke tau toe tokanga ange ki he fakakaukau ʻa e ʻOtuá kiate kitautolú kae ʻikai ko e fakakaukau a e tangatá. Tatau ai pē pe ʻoku fehiʻanekinaʻi mo fakatangaʻi kitautolu koeʻuhí ko ʻetau fakamoʻoní, kuo pau ke tau tauhi moʻoni ki ai.

Fakakaukau ki he talanoa ne fai ʻe Palesiteni Hingikelī fekauʻaki mo e talavou ʻi Lonitoni, ʻIngilaní, ʻa ia naʻá ne fehangahangai mo ha fakafepaki lahi koeʻuhí ko ʻene tui fakalotú. Naʻe hoko atu ʻe Palesiteni Hingikelī ʻene fakamatalá ʻo pehē:

ʻĪmisi
President Gordon B. Hinckley

“Naʻá ku pehē ange, ‘Kapau kuo hoko ʻeni ko ha mole lahi kiate koe, ko e hā ʻoku ʻikai ke ke mavahe ai mei he Siasí pea foki ki he ʻapi hoʻo tamaí pea ki hoʻo kalapu kilikití pea ki he ngāue ʻoku mahuʻinga fau kiate koé mo e taʻahine ʻokú ke pehē ʻokú ke ʻofa aí?’

“Naʻe ʻikai ke ne lea ʻi ha taimi ʻo hangē ne fuoloá. Peá ne puke hono ʻulú ʻo tangi halotulotu. Faifai, peá ne sio hake ʻi heʻene tangí mo ne pehē mai, ‘He ʻikai te u lava ʻo fai ia. ʻOku ou ʻilo ʻoku moʻoni ʻeni, pea kapau ʻe mole ai ʻeku moʻuí, he ʻikai ke u teitei mavahe mei ai.’

“Naʻá ne toʻo hake hono tatā vivikú pea lue ki he matapaá pea hū atu ki tuʻa ki he ʻuhá, tuenoa mo tete pea ilifia, ka ʻi he loto fakapapau. ʻI heʻeku mamata kiate iá, ne u fakakaukau ai ki he tuenoa ʻo e konisēnisí, ʻa e tuenoa ʻo e fakamoʻoní, ʻa e tuenoa ʻo e tuí, pea mo e mālohi mo e fakafiemālie ʻo e Laumālie ʻo e ʻOtuá” (“The Loneliness of Leadership,” 3–4).

Fili ha taha ʻo e ngaahi moʻoni naʻá ke hikí, pea fokotuʻu ha taumuʻa ke fakaʻaongaʻi ʻa e foʻi moʻoni ko iá ʻi hoʻo moʻuí. (Te ke fie hiki ʻa e taumuʻa ko ʻení ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá.)

Ke fakaʻosi ʻakí, lau ʻa e Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:26, pea kumi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻeni naʻe fakahaaʻi ʻe Siosefa Sāmitá: ʻI heʻetau ngāue ʻo fakatatau ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻoku akoʻi mai ʻi he folofolá, te tau lava ʻo maʻu ha fakamoʻoni ki honau moʻoní. ʻI hoʻo ngāue ʻo fakatatau ki he tokāteline pe tefitoʻi moʻoni kuó ke hikí, ʻe fakamālohia hoʻo fakamoʻoní pea te ke lava ʻo ikunaʻi ʻa e fakafepakí pe ngaahi faingataʻa ʻoku malava ke ke fehangahangai mo iá.

  1. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai ʻi he ʻahó ní ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ʻa e Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:21–26 peá u fakakakato ʻa e lēsoni ko ʻení ʻi he (ʻaho).

    Ko e ngaahi fehuʻi, ngaahi fakakaukau, mo e ngaahi mahino makehe ʻoku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó: