Seminelí
ʻIuniti 17: ʻAho 4, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 82–83


ʻIuniti 17: ʻAho 4

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 82–83

Talateú

Naʻe maʻu e fakahā ʻoku ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 82 ʻi he ʻaho 26 ʻo ʻEpeleli 1832, lolotonga ha fakataha alēlea ʻa e kau taulaʻeiki lahí mo e kaumātuʻa ʻo e Siasí ʻi Tauʻatāina, ʻi he Vahefonua Siakisoní, ʻi Mīsuli. ʻI he fakahā ko ʻení, ne fakamolemoleʻi ʻe he ʻEikí ʻa e kau takí ʻi heʻenau ngaahi angahalá pea fakatokanga kiate kinautolu ke ʻoua naʻa nau toe fai angahala. Naʻe fakahinohinoʻi foki ʻe he ʻEikí ʻa e kau takí ni ʻi Mīsuli ʻi he founga ke tokangaʻi ai ʻa e ngaahi meʻa fakatuʻasino ʻo Saioné. Hili ha ʻaho ʻe fā mei ai, ne maʻu ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá e fakahā ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 83, ʻa ia naʻe fakahinohinoʻi ai ʻe he ʻEikí ʻa e kau taki ʻo e Siasí ki he founga hono tokangaʻi e kau uitoú mo e kau liʻekiná.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 82:1–7

ʻOku fakatokanga ʻa e ʻEikí kiate kinautolu kuo nau maʻu ʻo lahi meiate Iá

Fakakaukau ki ha taimi naʻá ke fetaʻemahinoʻaki ai mo ha kaungāmeʻa pe mēmipa ho fāmilí ʻa ia ne faifai pea fakaleleiʻi. Ko e hā naʻá ke ongoʻi hili hono fakaleleiʻi hoʻomo fetaʻemahinoʻakí?

Ne lau māhina e tupulaki e ngaahi ongo taʻeʻofa ʻia Sitinei Likitoni ʻi ʻOhaioó pea mo Pīsope ʻEtuate Pātilisi ʻi Mīsulí. ʻI ʻEpeleli 1832, ne fononga e Palōfita ko Siosefa Sāmitá pea mo ha kau taki kehe ʻo e Siasí ki Mīsuli ko e talangofua ki he fekau ʻa e ʻEikí ke nau “fealeaʻaki mo e kāingalotu ʻoku ʻi Saioné” (T&F 78:9). ʻI heʻenau tūʻutá, ne fai ha fakataha alēlea ʻa e kau taulaʻeiki lahí mo e kaumātuʻa ʻo e Siasí. ʻI he vahaʻataimi ʻo e fakataha pongipongi mo e hoʻatā ʻo e konifelenisi lahí, ne fakaleleiʻi ai ʻe Sitenei Likitoni mo ʻEtuate Pātilisi ʻena fetaʻemahinoʻakí. Naʻe maʻu e fakahā ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 82 lolotonga e fakataha hoʻataá.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 82:1, ʻo kumi e meʻa ne fakahā ʻe he ʻEikí kia Sitenei Likitoni mo ʻEtuate Pātilisi fekauʻaki mo hono fakaleleiʻi ʻena fetaʻemahinoʻakí.

Makatuʻunga ʻi he meʻa ʻokú ke ako ʻi he veesi 1, fakakakato ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi hono fakamatalaʻi ʻa e fekauʻaki e fakamolemoleʻi e niʻihi kehé mo hono maʻu e fakamolemole ʻa e ʻEikí: ko ha konga mahuʻinga ʻo hono maʻu e fakamolemole ʻa e ʻEikí ki heʻetau angahalá. (Fakahoa ki he T&F 64:9–11.)

Neongo naʻe fakamolemoleʻi kinaua ʻe he ʻEikí ʻi he taimi ko ʻení, ka naʻá Ne ʻoange foki kiate kinaua ha fakatokanga. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 82:2, ʻo kumi e fakatokanga naʻe fai ʻe he ʻEikí ki he Kāingalotu ko ʻení.

ʻI he hiki ʻa e kāingalotu ʻo e Siasí mei ʻOhaiō ki Mīsulí, ne ʻikai talangofua honau tokolahi ki he faleʻi ʻa e kau taki ʻo e Siasí, pea naʻe fakafisi e niʻihi ke moʻui ʻaki e fono ʻo e fakatapuí. Ko hono olá, ne halaia ai ha niʻihi ʻo e kāingalotu ko ʻeni ʻo e Siasí ʻi he meheká, mānumanú, mo ha taʻe-tokanga ki he fatongiá.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá 82:3– 4, ʻo kumi ha ʻuhinga ʻe hoko mai ai e ngaahi fakamaau ʻa e ʻEikí kiate kinautolu ʻoku hokohoko atu ʻi he fai angahalá.

  1. Hiki ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá, ha tefitoʻi moʻoni ne akoʻi ʻe he ʻEikí ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 82:3. Tali leva e fehuʻi ko ʻení: ʻOkú ke pehē ko e hā ʻe fie maʻu lahi ange ai ʻa e ʻEikí meiate kinautolu kuo nau maʻu ʻo lahi meiate Iá?

  2. Lisi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá, ʻi he lahi taha te ke lava ʻi he miniti ʻe uá, ʻa e ngaahi tāpuaki kuó ke maʻu mei he ʻEikí. Fakakau ʻa e ngaahi tāpuaki kuó ke maʻu ʻi hoʻo hoko ko ha mēmipa ʻo e Siasí. Fili leva ha taha ʻo e ngaahi tāpuaki naʻá ke hikí pea tali ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

    1. ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku amanaki mai e ʻEikí ke ke fai ʻaki e tāpuaki ko ʻení? (Hangē ko ʻení, kapau ʻokú ke ʻiloʻi kuo tāpuakiʻi koe ʻi hono maʻu e ngaahi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ʻi hoʻo moʻuí, ko e taha ʻo e ngaahi meʻa ʻoku ʻamanaki mai ki aí ke ke vahevahe e ngaahi moʻoni ko ʻení mo e niʻihi kehé.)

    2. Ko e hā ʻe lava te ke kamata fai ke fakahoko e ʻamanaki ko iá?

ʻI he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 82:5–6, naʻe fakatokanga ʻa e ʻEikí ki he Kāingalotú naʻe fakaʻau ke mafola ʻo lahi ange ʻa e pule mo e mālohi ʻo Sētané ʻi he māmaní. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 82:7, ʻo kumi ha toe fakatokanga ne fai ʻe he ʻEikí ki he kāingalotu ko ʻení ʻo kau ki he angahalá. ʻOku tau ako mei he veesi ko ʻení ʻoku mahuʻinga ke siʻaki kotoa ʻetau angahalá koeʻuhí kapau te tau faiangahala hili ʻa e fakatomalá, ʻe toe foki mai ʻetau angahala kimuʻá.

  1. Tohi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ʻa e ʻuhinga ʻokú ke pehē ai ʻe toe foki mai ʻetau angahala kimuʻá ʻi heʻetau fai angahala ʻi he ʻiloʻilo pau hili ʻetau fekumi ki he fakamolemole ʻa e ʻEikí.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 82:8–24

ʻOku fekauʻi ʻe he ʻEikí ha kau tangata ʻe toko hiva ke fokotuʻu ha kautaha ke puleʻi ʻa e ngaahi meʻa fakatuʻasino ʻo e Siasí

Fakakaukau ki ha tūkunga naʻá ke fie maʻu ai pe ko ha taha ʻokú ke ʻilo ke fakapapauʻi atu ʻoku tauhi ʻe he ʻOtuá ʻa ʻEne ngaahi talaʻofá. Lolotonga e fakataha alēlea ʻo e kau taulaʻeiki lahí mo e kaumātuʻá ʻi Mīsulí, naʻe foaki ʻe he ʻEikí ha talaʻofa fakafiemālie kiate kinautolu ʻoku talangofua ki Heʻene ngaahi fekaú. ʻI he hoko atu hoʻo ako ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 82, kumi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻoku nau fai ha fakapapau ki ha taha ʻi ha tūkunga ʻo hangē ko ia naʻá ke fakakaukau ki ai ʻi ʻolungá.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 82:8–9, ʻo kumi ʻa e meʻa ne folofola ʻa e ʻEikí te Ne foaki ki he Kāingalotú lolotonga e fakataha alēlea ko ʻení. Mahalo te ke fie fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi ʻuhinga ʻa e ʻEikí ki hono foaki ange kiate kinautolu ʻa e fekau foʻou ko ʻení. Fakalaulauloto ki he founga ʻe lava ke kaunga ai e ngaahi ʻuhinga ko ʻení ki he fekau kotoa pē ʻoku ʻomi ʻe he ʻEikí kiate kitautolú.

  1. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 82:10 (ko ha veesi fakataukei folofola), ʻo kumi ha tefitoʻi moʻoni te ne lava ʻo ʻomi kiate kitautolu ʻa e loto falalá ʻi heʻetau feinga ke talangofua ki he ngaahi fekau ʻa e ʻEikí. (Mahalo te ke fie fakaʻilongaʻi ʻa e potufolofola ko ʻení ʻi ha founga makehe ke faingofua hono maʻu ʻamuí.) Hiki leva ʻa e ngaahi ngāue ko ʻení ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. Fakakakato e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kapau te tau talangofua ki he ʻEikí, ʻokú Ne …

    2. Fakalaulauloto ki ha ngaahi aʻusia kuó ke maʻu kuó ne fakahaaʻi atu ai ʻoku moʻoni ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení, pea tohi leva ʻo kau ki ha taha ʻo e ngaahi aʻusia ko iá.

Hangē ko ia naʻá ke ako ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 78, naʻe fekau ʻe he ʻEikí ʻa e kau taki ʻo e Siasí ʻi Ketilani, ʻOhaioó, ke fokotuʻu ha kautaha, ko ha pisinisi ʻa e Siasí ʻe ʻiloa ko e Kautaha Uouangatahá. Naʻe pau ke fakaʻaongaʻi e ngaahi maʻuʻanga tokoni mei he pisinisí ke tokangaʻi ʻaki e masivá mo fakapaʻanga ʻa e ngaahi fie maʻu ʻa e Siasí. Hangē ko ia ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 82:11, 15–17, naʻe fekau ʻe he ʻEikí ʻa e kau taki ʻo e Siasí ʻi Mīsuli ke kau ki he Kautaha Uouangatahá ʻi he fuakava.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 82:12, ʻo kumi pe ko e hā e taumuʻa ʻo e Kautaha Uouangatahá. ʻI hoʻo lau iá, ʻe tokoni ke ke manatuʻi ko e taha ʻo e ngaahi fatongia ʻo e pīsopé ke tokoniʻi e ngaahi fie maʻu fakatuʻasino ʻa e kāingalotu ʻo e Siasí.

ʻĪmisi
pīsope ʻi he tesí

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 82:14, 18–19, ʻo kumi ʻa e ngaahi lea mo e ngaahi kupuʻi lea ʻoku nau fakamatalaʻi lahi ange ʻa e ʻuhinga ne fekauʻi ai ʻe he ʻEikí e kau taki ʻo e Siasí ke fokotuʻu e Kautaha Uouangatahá. Mahalo te ke fie fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi foʻi lea pe ngaahi kupuʻi lea ʻokú ke maʻú.

Hangē ko ia ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 82:20–24, naʻe fakaʻosi ʻe he ʻEikí ʻa e fakahā ko ʻení ʻaki ha fakatokanga ki he kau taki ʻo e Siasí ke tauhi faivelenga ki he fuakava te nau fai ʻi heʻenau hoko ko ha kau mēmipa ʻo e Kautaha Uouangatahá.

ʻĪmisi
scripture mastery icon
Fakataukei Folofola—Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 82:10

Ko ha veesi fakataukei folofola ʻa e Tokāteline mo e ngaahi Fuakava 82:10 . Feinga ke ako maʻuloto ia ʻaki hono toutou lau iá. Hili hoʻo maʻuloto iá, lau maʻuloto ia ki ha mēmipa ʻo e fāmilí pe kaungāmeʻa pea vahevahe e meʻa kuó ke aʻusia ʻa ia kuó ne fakapapauʻi atu kiate koe ʻoku tauhi ʻe he ʻEikí ʻa ʻEne ngaahi talaʻofa kiate kitautolú ʻi heʻetau fai e meʻa ʻokú Ne kole maí.

  1. Tohi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ʻa e meʻa naʻá ke vahevahe mo e mēmipa ho fāmilí pe kaungāmeʻá.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 83

ʻOku fakahā ʻe he ʻEikí ʻa e founga ke tokangaʻi e kau uitoú mo e liʻekiná

ʻI he ʻaho hono fā hili hono maʻu ʻo e fakahā ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 82, naʻe maʻu ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ha fakahā fekauʻaki mo e founga ke tokangaʻi ʻaki ʻa e ngaahi fie maʻu fakatuʻasino ʻa e Kāingalotú. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 83:1, ʻo kumi ʻa kinautolu ne fakataumuʻa ʻa e fakahā ko ʻení ki heʻenau ngaahi fie maʻú.

Ke mahino ʻa e vahe ko ʻení, manatuʻi ne moʻui ʻaki ʻe ha tokolahi ʻo e Kāingalotú e fono ʻo e fakatapuí pea maʻu ha “tofiʻa,” pe ko ha koloa mei he Siasí. Ne fakahā ʻe he ʻEikí ʻi he fakahā ko ʻení ʻa e meʻa ʻoku totonu ke hoko ki ha tofiʻa ʻo ha fāmili kapau ʻe pekia ha husepāniti pe tamai.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 83:2–3, ʻo kumi ʻa e ngaahi fakahinohino ʻa e ʻEikí fekauʻaki mo hono tokangaʻi ʻo e kau fafine kuo mole honau husepānití. (Mahalo ʻe tokoni ke ʻiloʻi ko e taimi ko iá, naʻe fakafalala ʻa e tokolahi ʻo e kau fafiné ki honau husepānití ki heʻenau tokoni fakatuʻasinó. Ne ʻuhinga ʻa e “maʻu ʻa e faingamālie ʻo e feohi ʻi he siasí” koeʻuhí kuo mole mei he uaifí e tokotaha naʻá ne tokonaki ʻene ngaahi fie maʻú, ʻe tokangaʻi leva ʻe he Siasí ʻene ngaahi fie maʻú.) Hili iá, lau leva ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 83:4–6, ʻo kumi ʻa e founga ke tokangaʻi ʻaki ʻe he Siasí ʻa e kau paeá mo e uitoú.

ʻĪmisi
young women in yellow vests painting
  1. Hiki ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ʻa e meʻa ʻoku akoʻi atu ʻe he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 83 ʻo kau ki he ongo ʻa e ʻEikí fekauʻaki mo e kau uitoú, paeá, mo kinautolu kotoa pē ʻoku faingataʻaʻiá?

  2. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai ʻi he ʻahó ní ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 82–83 peá u fakakakato ʻa e lēsoni ko ʻení ʻi he (ʻaho).

    Ko e ngaahi fehuʻi, ngaahi fakakaukau mo e ngaahi mahino makehe ʻoku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó: