Seminelí
ʻIuniti 11: ʻAho 1, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:1-15


ʻIuniti 11: ʻAho 1

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:1–15

Talateú

Ne hokohoko atu pē ʻa e tupu ʻa e Siasí ʻi Ketilani, ʻOhaiō, pea ne tupu foki mo e fakafepaki mo e ngaahi lipooti loi kau ki he Siasí. Naʻe maʻu ʻa e fakahā ʻoku ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45, ʻi Māʻasi 1831, ne ʻomi ai ha fiefia ki he Kāingalotu ʻi heʻenau fehangahangai mo e tāufehiʻa fakalotofonuá. Te ke ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45 ʻi ha lēsoni ʻe ua. ʻI he konga ʻuluaki ʻo e fakahā ko ʻení, naʻe fakamoʻoni ʻa Sīsū Kalaisi ki Hono fatongia ko e ʻAlo ʻo e ʻOtuá. Naʻá ne folofola foki kau ki he kolo ʻo ʻĪnoké.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:1-5

ʻOku fakamoʻoni ʻa Sīsū Kalaisi ki Hono fatongia ko e ʻAlo ʻo e ʻOtuá

Ko hai ʻokú ke kumi faleʻi mei ai ʻi he taimi ʻokú ke fehangahangai ai mo ha pole pe ha fili faingataʻa? Ko e hā e ngaahi ʻulungaanga ʻoku maʻu ʻe he tokotaha ko iá ʻokú ke maʻu ai e loto falala ke vahevahe e ngaahi meʻa ʻoku ke ongoʻí mo fakafanongo ki heʻene faleʻí?

ʻOku tau loto fiemālie ke fanongo ki ha taha ʻoku tau ongoʻi ʻokú ne tokanga fakatāutaha mai kiate kitautolu pea kuó ne lavameʻa ʻi he kaveinga ʻokú ne faleʻi mai ʻakí. Ko e fakahā ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45 ne maʻu ia ʻi ha taimi ne fanongo mo lau ai ʻe he Kāingalotú mo ha niʻihi kehe ha ngaahi pōpoaki fakafepaki fekauʻaki mo e Siasí. Lau ʻa e talateu ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45 pea kumi e ngaahi tūkunga naʻe fehangahangai mo e Kāingalotú ʻi he taimi ne tuku mai ai ʻe he ʻEikí e fakahā ko ʻení.

Fakatokangaʻi ange ʻa e foʻi lea ko e tokanga mai ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:1. Mahalo te ke fie fakaʻilongaʻi ia. Ke tokanga ki ha taha ʻoku ʻuhinga ia ke fakafanongo tokanga; ʻe lava foki ke fakatou kau ai ʻa e fanongó mo e talangofuá. ʻI he taimi ʻoku tau tokanga moʻoni ai ki he ʻEikí, te tau muimui ki Heʻene faleʻí mo e ngaahi fekaú. ʻI he kamataʻanga ʻo e fakahā ko ʻení, naʻe fakahā ʻe he ʻEikí ha niʻihi ʻo ʻEne ngāué mo ʻEne feinga ke tokoniʻi kitautolú. ʻI heʻetau lau ʻa e ngaahi leá ni, te tau lava ʻo maʻu ha ngaahi ʻuhinga ke tokanga ai ki Heʻene ngaahi folofolá. Tokanga ki he ngaahi lea ko e tokanga mai mo e fakafanongo ʻi he ngaahi veesi ʻi he lēsoni ʻo e ʻaho ní.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:1, ʻo fekumi ki he folofola ʻa Sīsū Kalaisi fekauʻaki mo Iá. Te ke lava ke fakaʻilongaʻi e ngaahi meʻa ʻokú ke maʻú.

Ko e hā ha founga ʻoku tokoniʻi ai kitautolu ʻe hono fakatokangaʻi ko Sīsū Kalaisi ʻa e Tupuʻanga ʻo e māmani ko ʻeni kuo fekauʻi mai kitautolu ki aí ke fakafanongo ki he ngaahi meʻa ʻokú Ne folofola mai ʻakí?

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:2–3, pea fekumi ki ha ngaahi ʻuhinga kehe ke tokanga ai ki he Fakamoʻuí. Fakatokangaʻi ange ʻa e ongo mafatukituki ʻi he veesi 2. ʻOku totonu ke tau fakafanongo ki he Fakamoʻuí lolotonga ʻoku ʻi ai ha taimi ke fai e meʻa ʻokú Ne folofola mai ʻakí.

ʻOku akoʻi kitautolu ʻe he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:3 ko Sīsū Kalaisi ʻa hotau taukapo ki heʻetau Tamai ʻi Hēvaní. Fakatokangaʻi ange ʻa e foʻi lea ko e ia ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:3. ʻOku mahino nai kiate koe ʻa e faikehekehe ʻo e pehē “ ʻe hoko ʻa Sīsū Kalaisi ko hotau fakalaloa” mo e “ko Sīsū Kalaisi ʻa hotau fakalaloá”? ʻOku ʻikai ngata pē ʻi he taukapoʻi kitautolu ʻe he Fakamoʻuí ʻi he Fakamaau Fakaʻosí ka ʻokú ne tuʻu foki ko ha Taukapo maʻatautolu ʻi he ʻaho kotoa ʻi heʻetau lotu ki he Tamai Hēvaní, fakatomala, pea feinga ke maʻu e takaua ʻo e Laumālié. Fakalaulauloto ki he founga ʻokú ke fie maʻu ai ʻa Sīsū Kalaisi ke hoko ko ho Taukapo ʻi hoʻo moʻui fakaʻahó.

Ke tokoni ke mahino kiate koe ʻa e foʻi lea taukapo mo e vā ʻo ha tokotaha taukapo mo ha tokotaha ʻoku tukuakiʻi, tā ha laine ke fakatauhoa ʻa e ngaahi fatongia ʻo e kakai ʻi he tafaʻaki toʻohemá mo hono ʻuhinga totonú ʻi he tafaʻaki toʻomataʻú.

Fakaʻiloá

ʻOku tui kuo fai ʻe he tokotaha ko ʻení ha hia.

Fakamaau

ʻOku taukapoʻi ʻe he tokotaha ko ʻení ʻa e taumuʻa ʻo ha tokotaha kehe.

Taukapó

ʻOku fanongo ʻa e tokotahá ni ki he fakamoʻoní pea fakahoko e aofangatukú ʻo fakatatau ki he laó.

Fakakaukauloto ʻokú ke halaia ʻi hono maumauʻi ha lao, pea kuo ʻomi ke tuʻu ʻi he ʻao ʻo ha fakamaau. Ko e hā ʻokú ke ongoʻí? Ko e ha ka ke ka houngaʻia ai koeʻuhí ko ha taha ke taukapoʻi koe?

  1. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:4–5, ʻo fekumi ki he founga ʻoku fakahoko ai ʻe Sīsū Kalaisi Hono fatongia ko hotau Taukapó pea kole maʻa hotau fakamoʻuí. Hili iá pea tali ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. Ko e hā ʻoku feʻunga ai ke hoko ʻa Sīsū Kalaisi ko hotau Taukapó?

    2. Ko e hā naʻe kole ʻe he Fakamoʻuí ke fakakaukauʻi ʻe he Tamai Hēvaní?

ʻĪmisi
ʻEletā D. Todd Christofferson

Naʻe fakamoʻoni ʻa ʻEletā D. Toti Kulisitofasoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo kau ki he mahuʻingaʻia ʻa e Fakamoʻuí ʻi hotau tuʻunga lolotongá pea pehē ki hotau Fakamaau Fakaʻosí: “ʻOku ou fiefia moʻoni, pea ʻoku fuʻu mahuʻinga kiate au, ʻa e lava ke u lotu ʻi ha faʻahinga taimi pea ʻi ha faʻahinga tūkunga pē ke hū atu ki he taloni ʻo e ʻaloʻofá, pea fanongo mai ʻeku Tamai Hēvaní ki heʻeku tautapá, ke kolea ʻe hoku Taukapó, ʻa ia ne ʻikai Haʻane angahalá, ʻa ia ne lilingi hono taʻataʻá. (Vakai, T&F 45:3-5.) ʻOku ou fakafalala kakato ʻi he hū ko ia ki he ʻOtuá, ʻa ia ʻokú ne foaki ki he kotoa ʻo ʻene fānaú, he ʻoku ʻikai te Ne filifilimānako ki he kakaí, pea ko ia ʻe kolé kuo pau ke foaki kiate ia” (I Know in Whom I Have Trusted,” Ensign, May 1993, 83).

ʻOku kehe e founga ko ia ʻoku tautapa ai ʻa Sīsū Kalaisi maʻatautolú mei ha taukapo ʻi ha fakamaauʻanga ʻa ia ʻokú ne fakafofongaʻi e lao ʻo e tangatá he kuó Ne totongi e tautea ʻo e angahalá.

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. Ko e hā e meʻa ʻokú ke ongoʻi ʻi he hoko ʻa Sīsū Kalaisi ko ho Taukapó pea ʻikai ngata ʻi heʻene tautapa koeʻuhí ko koé kae toe totongi foki mo e tautea ʻo e angahalá?

    2. Ko e hā ʻokú ke ongoʻi ʻoku fie maʻu ʻe he Fakamoʻuí ke ke fai ke haʻu kiate Ia pea tali Ia ko hoʻo Taukapo?

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:6-10

ʻOku fakaafeʻi ʻe he Fakamoʻuí e taha kotoa ke haʻu ki Heʻene fuakava taʻengatá

Ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:6-10, ʻo fekumi ki he ngaahi ʻuhinga naʻe ʻomai ʻe he ʻEikí ke tau tokanga ai kiate Ia.

Ko e fuakava taʻengata ʻa e ʻEikí ʻa ia ʻoku lau ki ai ʻi he veesi 9–10 ko e “kakato ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí. … ʻOku taʻengata ia ʻi he tuʻunga ko ha fuakava ia ʻa e ʻOtuá pea kuo fiefia ai ʻa e kuonga fakakosipeli kotoa pē ʻa ia ʻoku tali lelei ai ia ʻe he kakaí” (Fakahinohino Ki he Ngaahi Folofolá, “Fuakava Foʻou mo Taʻengatá,” scriptures.lds.org).

Fakatokangaʻi ange ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:9 ne ʻomai ʻe Sīsū Kalaisi ʻa ʻEne fuakava taʻengatá “ke hoko ko ha maama ki māmani, pea ke hoko ko ha fuka ki [Hono] kakaí, … pea ke hoko ko ha talafekau ʻi [Hono] ʻaó ke teuteu e halá ʻi [Hono] ʻaó.”

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. ʻOkú ke pehē ko e hā hono ʻuhinga ʻo e “haʻu … ki he” fuakava taʻengatá (T&F 45:10)?

    2. Ko e hā ngaahi founga kuó ke mamata ai kuo hoko ʻa e ongoongoleleí ko ha maama mo ha fuka ki he niʻihi kehé?

    3. Ko e hā e founga ʻoku tokoni ai e fuakava taʻengatá, pe ko e kakato ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí, ke teuteuʻi e hāʻeleʻanga ʻo e ʻEikí?

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:11-15

ʻOku folofola e ʻEikí kau kia ʻĪnoke mo hono kakaí

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:11, ʻo fekumi ki he meʻa ʻe vahevahe ʻe he ʻEikí mo kinautolu ʻe fakafanongo ki Hono leʻó.

ʻĪmisi
City of Zion Translated

Naʻe folofola ʻa e ʻEikí ʻo pehē ne ui ia ʻe he kakai ʻe niʻihi “ko e ʻOtua ʻo ʻĪnoké” (T&F 45:11). Ko ʻĪnoké ko ha palōfita māʻongoʻonga ia ne moʻui kimuʻa ʻi he taimi ʻo Noa mo e Lōmakí. Naʻe ʻufiʻufi ʻa e māmaní ʻi he taimi ʻo ʻĪnoké ʻe he faiangahalá, hangē ko ia ʻe hoko ʻi he taimi ʻo e Hā‘ele ‘Anga Ua Mai ʻa e Fakamoʻuí, ka naʻe tataki ʻe ʻĪnoké ha kolo ʻo ha kakai māʻoniʻoni ʻa ia ne ui ko Saione. Ne faifai pea “fakamavaheʻi mei he māmaní” e kakai ʻo Saioné, pe hiki hake ki langi koeʻuhí ko ʻenau māʻoniʻoní (vakai, T&F 45:12; Mōsese 7:69).

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:12, ʻo fekumi ki he meʻa ʻoku fakatatali ki ai e kolo ko ʻInoké.

ʻOku akoʻi kitautolu ʻe he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:12–14 kuo maʻu ʻe he ʻEikí Maʻana ʻa e kakai ʻo e kolo ko Saioné pea te Ne fakatatali kinautolu “kae ʻoua kuo ʻi ai ha ʻaho ʻo e māʻoniʻoní.” ʻI he taimi ko iá ʻe foki mai ʻa ʻĪnoke mo hono kakaí ki he māmaní ke feʻiloaki mo e kakai ʻa e ʻEikí ʻi he kolo ko Selūsalema Foʻoú, ʻa ia ʻe ui foki mo ia ko Saione (vakai, Mōsese 7:62–64). Kuo nofo ʻamanaki atu e kau palōfita kotoa pē ki he ʻaho ko iá. Koeʻuhí ko e fai angahala ʻa e kakai ʻi he māmaní, ʻoku teʻeki hoko mai ʻa e ʻaho ko iá, ka ʻe mamata ki ai ʻi ha ʻaho ʻa e kau tangata māʻoniʻoni kuo nofo ʻamanaki atu ki aí.

  1. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:15. Pea vakai ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:1–14 peá ke fakalaulauloto ki ha taha ʻo e ngaahi fatongia pe ngaahi ʻulungāanga ʻo e Fakamoʻuí ʻokú ne tokoniʻi koe ke ke loto ke tokanga ki Hono leʻó. Fakamatalaʻi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ʻa e ʻuhinga ʻoku tokoniʻi ai koe ʻe he fatongia pe ko e ʻulungaanga ko iá ke maʻu ha loto holi ke tokanga ki he leʻo ʻo e Fakamoʻuí.

Ko e tefitoʻi moʻoni ʻe taha ʻe lava ke tau ako mei he ngaahi fuofua veesi ko ʻeni ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45 ʻe lava ke fakatupulaki ʻe he ako ki he Fakamoʻuí mo e meʻa kuó Ne fai maʻatautolú ʻa ʻetau holi ke tokanga ki Hono leʻó. Naʻe fakafeʻiloaki ʻe he ʻEikí Ia mo fakaafeʻi ʻa e Kāingalotú ke nau tokanga ki Hono leʻó koeʻuhí ko e mahuʻinga ʻo e toenga ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:15-16, ʻo fekumi ki he meʻa naʻe folofola e ʻEikí te ne folofola mo kikiteʻí. Ko e hā ha founga te ke lava ke teuteu ai ke fakafanongo ki he folofola ʻa e ʻEikí ʻi hoʻo ako ʻa e toenga ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45 ʻi he lēsoni hokó?

  1. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai ʻi he ʻahó ní ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ‘a e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:1-15 peá u fakakakato ‘a e lēsoni ko ‘ení ‘i he (‘ahó).

    Ko e ngaahi fehuʻi, fakakaukau, mo e ngaahi mahino makehe ʻoku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó: