Seminelí
ʻIuniti 4: ʻAho 2, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 11–12


ʻIuniti 4: ʻAho 2

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 11–12

Talateú

Hili ha taimi nounou mei hono fakafoki mai ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné ʻi Mē 1829, naʻe ʻaʻahi e tokoua ʻo Siosefa Sāmitá ko Hailamé pea mo Siosefa Naiti ko e Lahí ki he Palōfitá ʻi Hāmoni, Penisilivēnia. Ne fakahaaʻi ʻe he ongo tangatá fakatouʻosi ʻena loto holi ke tauhi ki he ʻOtuá mo tokoni ʻi hono Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí.ʻOku maʻu ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 11 mo e 12 ʻa e ngaahi folofola ʻa e ʻEikí kia Hailame Sāmitá mo e ngaahi folofola ʻa e ʻEikí kia Siosefa Naiti ko e Lahí kau ki he founga te na lava ai ke tokoni ʻi hono fakahoko e ngāue ʻa e ʻOtuá.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 11:1-14

ʻOku ako ʻe Hailame Sāmita e founga te ne lava ai ʻo fakahoko e ngāue ʻa e ʻEikí

Kuó ke loto nai ke kau ʻi ha ngāue mahuʻinga ʻa ia naʻá ke ongoʻi ʻe ʻaonga ki he moʻui ʻa e kakaí mo e māmaní? Ko e ongo ia ʻa e kakai tokolahi fekauʻaki mo e Siasí ʻi he ngaahi fuofua ʻaho ʻo hono Fakafoki mai ʻo e ongoongoleleí. Ko hono moʻoní, ko e ongo ia ʻa e tokolahi ʻi heʻenau ngāue ʻi he Siasí—ʻa e puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi he māmaní—he ʻahó ni. ʻI he vahe 11 mo e 12 ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá, naʻe faleʻi ʻe he ʻEikí ʻa Hailame Sāmita mo Siosefa Naiti ko e Lahí ʻo fekauʻaki mo ʻena kau ʻi he ngāue ʻa e ʻEikí. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 11:27 mo e 12:7 ke ʻiloʻi pe ko hai fua naʻe ʻuhinga ki ai ʻa e ʻEikí ʻi he ngaahi fakahā ko ʻení.

ʻĪmisi
Hyrum Smith

Mahalo ne ʻilo ʻe Hailame Sāmita, ko e taʻokete ʻo Siosefá, ki he ngaahi meʻa ne toki hokó, hangē ko e fakalakalaka ʻi hono liliu ʻo e Tohi ʻa Molomoná mo hono fakafoki mai ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné. Naʻá ne fie ʻilo ʻa e founga te ne lava ai ke tokoniʻi ʻa Siosefa ʻi he ngāue ʻa e ʻEikí. Naʻe fehuʻi ʻe Siosefa ki he ʻEikí pea maʻu ʻa e fakahā ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 11 maʻa Hailame. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 11:3, 8, 10, 14, 17, 21, mo e 27, pea fakatokangaʻi ange ʻa e ngaahi lea holi, ngaahi holi, mo e holi. Fakakaukau ki he ngaahi ongo moʻoni ʻoku totonu ke maʻu ʻe ha taha ʻoku fie tokoni moʻoni ʻi he ngāue ʻa e ʻEikí.

  1. ʻAi ha kōlomu ʻe ua, ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá. Fakahingoa e ʻuluakí ko e Ngaahi tāpuaki ne talaʻofa mai koeʻuhí ko ʻene ngaahi holi māʻoniʻoní. Fakahingoa e fika uá Ko e meʻa ne fie maʻu ke ne fai ke maʻu ai ʻa e ngaahi tāpuaki ko iá. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fukava 11:5–8. Hiki ʻi he kōlomu ʻuluakí, e ngaahi tāpuaki naʻe talaʻofa ʻe he ʻEikí kia Hailame Sāmita fekauʻaki mo ʻene holi ke tokoni ʻi he ngāue ʻa e ʻEikí. Hiki ʻi he kōlomu hono uá, e meʻa ne fie maʻu ke fai ʻe Hailame ke maʻu ai ʻa e ngaahi tāpuaki fakalangi ko iá.

ʻI hoʻo ako ʻa e ngaahi veesi ko ʻení, mahalo naʻá ke fakatokangaʻi e ngaahi moʻoni ko ʻení: Te tau lava ʻo maʻu e ngaahi tāpuaki mei he ʻOtuá ʻo fakatatau mo ʻetau ngaahi holi māʻoniʻoní. Kapau ʻoku tau holi ke fai ʻa e ngāue ʻa e ʻOtuá, te tau hoko ko ha founga ʻo hono fai ha lelei lahi.

  1. Fakakakato ʻa e ngaahi ʻekitivitī ko ení ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá

    1. Hiki ha ngaahi tali ki he fehuʻi ko ʻení: Ko e hā te ke lava ʻo fai ke “hoko ai ko ha founga ʻo hono fai ha lelei lahi” ʻi ho toʻu tangatá?

    2. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 11:9–14, ʻo kumi e faleʻi naʻe fai ʻe he ʻEikí te ne tokoniʻi ʻa Hailame ke fakahoko ha lelei lahi. Hiki ʻa e faleʻi ʻa e ʻEikí kia Hailamé i hoʻo tohinoa ako folofolá, pea vakai pe ʻoku hoa ʻEne faleʻí mo ha niʻihi ʻo e ngaahi fakakaukau naʻá ke hikí.

    3. Fakatatau ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 11:12–13, te ke fakatokangaʻi fēfē e ivi tākiekina ʻa e Laumālié?

ʻOku tau ako mei he faleʻi naʻe maʻu ʻe Hailamé ʻoku tataki kitautolu ʻe he Laumālie ʻo e ʻEikí ke fai lelei, loto-fakatōkilalo, pea ke fakamaauʻi he māʻoniʻoni. ʻOku fakamaama foki ʻe he Laumālié hotau ʻatamaí pea fakafonu hotau laumālié ʻi he fiefia. Mahalo ʻe tokoni ke fakafekauʻaki ʻa e ngaahi moʻoni ko ʻeni ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 11:12–13 mo e veesi fakataukei folofola ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 8:2–3.

  1. Toʻo ha kiʻi taimi pea fakakaukauʻi e ngaahi tūkungaʻa kuó ke ongoʻi ai ʻa e Laumālié. Tohi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá, ʻo kau ki ha taha pe lahi ange ʻo e ngaahi meʻa ko ʻeni kuó ke aʻusiá:

    1. Ko ha aʻusia ne tataki ai koe ʻe he Laumālié ke fai lelei

    2. Ko ha aʻusia naʻe tākiekina ai koe ʻe he Laumālié ke ke loto fakatōkilalo

    3. Ko ha aʻusia ne tokoniʻi koe ʻe he Laumālié ke ke fakamaau māʻoniʻoni

    4. Ko ha aʻusia ne fakamāmaʻi ai koe ʻe he Laumālié ʻi ha kaveinga pe meʻa fakataautaha

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 11:15–30

ʻOku fekauʻi ʻe he ʻEikí ʻa Hailame Sāmita ke teuteu ki hono ui ke malangá

Fakakaukauloto ki haʻo mamata ki ha meʻa naʻá ke ongoʻi ʻe hoko ko e ngāue maʻongoʻonga taha ʻi he māmaní, ʻo ʻiloʻi te ke lava ʻo kau ai. Ko e hā e lahi ho taimi te ke fakamoleki ke fakakaukau ki he ngāue ko iá pea palani mo teuteu ke kau atu ki aí? Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 11:15–16, ʻo kumi e meʻa naʻe fie maʻu ʻe he ʻEikí ke fai kia Hailame Sāmitá .

ʻOkú ke pehē ko e hā ʻe fekau ai ʻe he ʻEikí ʻa Hailame ke “tatali ʻo fuofuoloasiʻi angé”? Fakakaukau ki he ngaahi moʻoniʻi meʻa ko ia he ʻikai fokotuʻu fakaʻofisiale ʻe he Siasí ʻi ha toe ngaahi māhina pea kuo teʻeki pulusi e Tohi ʻa Molomoná. ʻOkú ke pehē naʻe uesia fēfē ʻe he ngaahi meʻa ko ʻeni ʻe hoko ʻi he kahaʻú ʻa e teuteu ʻa Hailame ke tokoni ʻi he ngāue ʻa e ʻEikí?

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 11:18–20, ʻo kumi e meʻa naʻe pehē ʻe he ʻEikí ʻe fie maʻu ke fai ʻe Hailame ke hoko ai ko ha meʻangāue lelei ʻi he toʻukupu ʻo e ʻEikí.

  1. Tali ha fehuʻi ʻe taha pe lahi ange mei he ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. ʻE lava fēfē ʻe ha taha kei talavou ʻoku teuteu ngāue fakafaifekaú ʻo “kumi ki [he] Laumālié”?

    2. ʻOkú ke pehē ko e hā hono ʻuhinga ke “pīkitai [ki he ʻEikí] ʻaki ho lotó kotoa”?

    3. Ko e hā ʻoku kole atu ʻe he ʻEikí ke ke “tokoni ki hono ʻomi ki he māmá”?

ʻI hono fakaʻaongaʻi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 11:18–20, hiki ha tefitoʻi moʻoni ʻokú ne fakamatalaʻi e ngaahi founga mahuʻinga ʻe lava ai ke ke teuteu ke ngāue ʻi he puleʻanga ʻo e ʻEikí:

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 11:21–22, pea feinga ke ʻiloʻi ha meʻa ʻe taha naʻe pehē ʻe he ʻEikí ʻe fie maʻu ke fai ʻe Hailame Sāmita ke tokoniʻi ia ke hoko ko ha faiako lelei ʻo e ongoongoleleí. Ko e hā naʻe fakahā ʻe he ʻEikí kia Hailame ʻe fie maʻu ke ne fai kae lava ke ne fakahā ʻa ʻEne folofolá?

ʻĪmisi
ko e faifekau ʻoku lau folofola

ʻOkú ke pehē ko e hā hono faikehekehe ʻo e ako e folofolá ke “maʻu ʻa e lea [ʻa e ʻEikí]” mei hono lau pē e folofolá? Ko kinautolu ʻoku nau ako ʻa e folofola ʻa e ʻEikí te nau maʻu Hono Laumālié mo e mālohi ke fakalotoʻi ʻa e niʻihi kehé ki hono moʻoni ʻo e ongoongoleleí.

Ke ʻiloʻi ne tauhi ʻe Hailame ʻa e ngaahi fekau ʻa e ʻEikí mo muimui ki Heʻene faleʻí, vakai ki he talateu ki he vahe ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 11 pea fakatokangaʻi ʻa e ʻaho naʻe maʻu ai ʻa e fakahā ko iá. Pea ʻalu leva ki he talateu ki he vahe ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 23 pea fakatokangaʻi ʻa e ʻaho ʻo e fakahā ko iá. Ko e māhina ʻe fiha mei ai pea maʻu ai ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻa e fakahā ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá 23?

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 11:21, pea lau leva ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 23:3. Ko e hā e meʻa naʻá ke ʻiló? ʻOku kaunga fēfē ʻeni ki he teuteu ki he ngāue fakafaifekaú?

ʻĪmisi
ʻEletā David A. Bednar

Fakakaukau ki he faleʻi ne fai ʻe ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ki he kau talavoú ʻi ha fakataha ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻo e konifelenisi lahí: “Ko ʻeku fakaʻamu fakamātoato kiate kimoutolu takitaha ʻa e kau talavoú ke ʻoua te mou ʻalu pē ʻo ngāue fakafaifekau—ka ke mou hoko ko e kau faifekau kimuʻa pea fakahū hoʻomou pepa ngāue fakafaifekaú, kimuʻa peá ke maʻu ha ui ke ngāué, kimuʻa pea vaheʻi koe ʻe hoʻo palesiteni fakasiteikí, pea kimuʻa peá ke hū ki he MTC” (“Becoming a Missionary,” Ensign or Liahona, Nov. 2005, 45).

  1. Tohi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá, ʻo kau ki ha ngaahi meʻa ʻokú ke ongoʻi ke fakahoko pe liliu ʻi he ngaahi māhina ka hoko maí ke tokoni ke ke toe maʻu lelei ange ai e folofola ʻa e ʻOtuá.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 12

ʻOku faleʻi ʻe he ʻEikí ʻa Siosefa Naiti ko e Lahí ʻi he founga ʻe lava ke ne tokoni ke fokotuʻu ʻa e ngāue ʻo Saioné

Fakakaukau ki he hingoa ʻo ha kakai ʻiloa toko siʻi ʻi he hisitōliá. Ko e hā ha ngaahi ʻulungaanga lelei ʻoku ʻiloa ʻoku nau maʻu?

Kuo ke ʻosi fanongo ʻi ha tangata ko hono hingoá ko Siosefa Naiti ko e Lahí? Lau ʻa e talateu ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 12 ke ʻilo kia Siosefa Naiti ko e Lahí mo ha sīpinga ʻo ʻene tokoni ki he puleʻanga ʻo e ʻOtuá.

Mahalo te ke fakatokangaʻi ko e folofola ʻa e ʻEikí ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 12:1–6 ʻoku tatau ia mo ʻEne folofola ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 11:1–6. ʻE faʻa fai ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi fakahinohino tatau ki he niʻihi fakafoʻituitui kehekehe—“ko e meʻa ʻoku ou lea ʻaki ki he toko tahá ʻoku ou lea ʻaki ia ki he kakai kotoa pē” (T&F 82:5). ʻOku pehē ʻa e tūkunga ʻo Hailame Sāmita (T&F 11) mo Siosefa Naiti ko e Lahí (T&F 12); ʻoku tatau ʻa e ngaahi fakahinohino ʻe niʻihi.

Neongo naʻe ʻikai ko ha mēmipa ʻiloa ʻa Siosefa Naiti ko e Lahí ʻi he fuofua kamata ʻo e Siasí , ka naʻá ne fai ha lelei lahi ʻi hono langa hake e puleʻanga ʻo e ʻOtuá. Naʻá ne poupouʻi ʻa e Palōfitá ʻaki ha meʻakai mo ha ngaahi nāunau kehe lolotonga e ngāue mahuʻinga ʻo e liliu leá. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 12:6–8, pea fakaʻilongaʻi e ngaahi ʻulungaanga māʻoniʻoni naʻe folofola ʻe he ʻEikí ʻoku fie maʻu meiate kinautolu ʻoku nau fie tokoni ʻi he ngāue ʻa e ʻEikí. Fakalaulauloto ki he founga ʻokú ke fakatupulaki ai e ngaahi ʻulungaanga ko ʻení ʻi hoʻo moʻuí.

Naʻe feinga maʻu pē ʻa Siosefa Naiti ko e Lahí ke moʻui ʻaki ʻa e ngaahi ʻulungaanga māʻoniʻoni ko ʻení. Naʻá ne tokoniʻi ʻa e Palōfitá ʻi he kotoa ʻo ʻene ngāue fakatuʻasino mo fakalaumālié. ʻI he ngaahi taʻu lahi hili hono maʻu ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻa e fakahā ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 12, naʻá ne hiki ʻa e ngaahi meʻá ni: “Ko Siosefa Naiti, ko e Lahí,… kuó ne faivelenga mo moʻoni, mo faʻa foaki [tatau] mo faʻifaʻitakiʻanga lelei, mo angamaʻa mo manavaʻofa, ʻo nofo maʻu pē ʻi he hala ʻo e māʻoniʻoní. … Ko ha tangata angatonu ia” (ʻi he History of the Church, 5:124).

  1. Ke tokoni ke ke fakalaulauloto mo fakaʻaongaʻi e meʻa kuó ke ako he ʻahó ni, fakaʻosi ʻa e kupuʻi lea ko ʻení ʻi hoʻo tohinoa ki he ako folofolá: Ke lava ke tokoni ki he ʻEikí ʻi hono fai ʻEne ngāué, te u…

  2. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai ʻi he ʻahó ní ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 11–12 peá u fakakakato ʻa e lēsoni ko ʻení ʻi he (ʻaho).

    Ko e ngaahi fehuʻi, ngaahi fakakaukau, mo e ngaahi mahino makehe ʻoku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó: