Seminelí
ʻIuniti 10: ʻAho 2, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1–29


ʻIuniti 10: ʻAho 2

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:1–29

Talateú

ʻI he ʻaho 9 ʻo Fēpueli 1831, hili ha taimi siʻi mei heʻene tūʻuta ʻi Ketilani, ʻOhaiō, ne maʻu ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻa e fakahā ʻoku maʻu ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:1–72. Naʻá ne maʻu ha toe fakahinohino lahi ange ʻi he ʻaho 23 ʻo Fēpuelí (vakai, T&F 42:73–93). ʻI hono fakatahaʻí, ʻoku ʻiloa e ngaahi fakahā ko ʻení “ko e fono ʻo e Siasí” (vakai, konga ʻo e talateú T&F 42 ). ʻOku vahevahe ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42 ki ha lēsoni ʻe ua. ʻOku fakaʻaongaʻi ʻe he lēsoni ko ʻení ʻa e veesi 1–29, ʻa ia ʻoku maʻu ai ha fakahinohino ki hono akoʻi ʻo e ongoongoleleí mo fokotuʻu atu ha ngaahi tuʻunga ʻulungaanga maʻá e kāingalotu ʻo e Siasí.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:1–10

ʻOku ui ʻe he ʻEikí ʻa e kaumātuʻá ke akoʻi e ongoongoleleí pea langa hake Hono Siasí.

Siakaleʻi ʻa e ngaahi foʻi lea ʻi lalo ʻokú ke pehē ʻoku fekauʻaki mo e ngaahi fono mo e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá:

Fakangatangata

Tāpuaki

Fefeka

Puleʻi

Meʻaʻofa

Ngataʻanga

Pale

Tauʻatāiná

Ko e hā nai e ʻuhinga ʻoku tau faʻa pehē ai ʻoku ʻikai lelei e ngaahi fono mo e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá? Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke mahino kiate kitautolu ko ʻEne ngaahi fonó mo e ngaahi fekaú ko ha meʻaʻofa pe ha tāpuaki? Ko e hā e founga ʻoku fakatauʻatāinaʻi ai kitautolu ʻe he talangofua ki he ngaahi fono mo e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá mei he ngaahi nunuʻa ʻo e fai angahalá?

ʻI hoʻo ako ʻa e lēsoni ʻo e ʻaho ní, fekumi ki he meʻa ne ongoʻi ʻe he fuofua Kāingalotú fekauʻaki mo hono maʻu ʻo e ngaahi fono ʻa e ʻOtuá pea mo fakalaulauloto ki hoʻo tōʻonga fakakaukau ki he ngaahi fekaú.

Naʻe fekauʻi ʻe he ʻEikí e Kāingalotu ʻi Niu ʻIoké ke ō ki ʻOhaiō pea talaʻofa ange te Ne foaki kiate kinautolu ʻEne fonó hili ʻenau aʻu ki aí (vakai, T&F 38:32). Naʻa nau mavahe mei honau ʻapí ʻi ha ngaahi feilaulau lahi, naʻe tuku honau ʻapí mo e ngaahi koloá pea talangofua ki he fekau ke tānaki fakataha ki ʻOhaiō. Ne talangofua e konga lahi ʻo e Kāingalotu ʻi Niu ʻIoké ki he fekau ke tānaki fakataha ki ʻOhaiō. Hili e tūʻuta honau konga ʻi Ketilaní, ne fakataha ha kaumātuʻa ʻe 12 mo e Palōfita ko Siosefa Sāmitá pea lotu ki he ʻEikí. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:1–3, ʻo fekumi ki he ʻuhinga ne fakatahataha ai e kaumātuʻa ʻo e Siasí.

Ne fakataha mai e kaumātuʻa ko ʻení, ʻo hangē ko hono fekauʻi kinautolú, koeʻuhí ke foaki ʻe he ʻEikí kiate kinautolu ʻa ʻEne fonó. Ko e ʻuluaki fakahinohino ʻa e ʻEikí kiate kinautolu ke nau ʻalu atu ko ha kau faifekau, ʻo tautau toko ua, ke fakamafola ʻa e ongoongoleleí pea mo langa hake ʻa e Siasí ʻi he potu kotoa pē ʻa ia naʻe ui kinautolu ki aí kae ʻoua kuo tānaki fakataha ʻa e kakaí (vakai, T&F 42: 4–10).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:11-17

ʻOku tuku mai ʻe he ʻEikí e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo hono akoʻi ʻo e ongoogoleleí.

Fakakaukauloto atu ʻokú ke nofo ʻi he falelotú ʻo talitali ke kamata e houalotu sākalamenití. ʻOku ʻikai ʻi ai ha taha ʻo e kau pīsopelikí pe kau palesitenisī fakakoló. ʻOku tuʻu hake ha taha mei he kāingalotú ʻo pehē ʻokú ne fie fai ha ngaahi uiuiʻi mo akoʻi ha ngaahi tokāteline foʻou ne fakahā mai kiate ia. Ko e hā te ke fai ʻi he tūkunga ko ʻení? Ko e hā hono ʻuhingá?

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:11, ʻo kumi pe ko e hā ʻoku fie maʻu kimuʻa pea lava ʻe ha taha ʻo malanga ʻaki e ongoongoleleí pe langa hake e Siasí ko ha fakafofonga fakaʻofisiale ʻo e Siasí. ʻOku ʻikai fekauʻaki pē ʻa e fakahinohino ko ʻeni ki he fakanofó ki he kau faifekaú ka ki ha taha pē ʻoku vaheʻi ke faiako mo tataki ʻi he Siasí. Mahalo te ke fie fakaʻilongaʻi e ngaahi foʻi lea pe kupuʻi lea ʻi he veesi ko ʻení ʻa ia ʻokú ne akoʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kuo pau ke uiuiʻi ʻe he ʻOtuá pea fakanofo pe vaheʻi ʻa kinautolu ʻoku nau akoʻi mo langa hake e Siasí ʻe he kau taki kuo fakamafaiʻi ʻo e Siasí.

Fakakaukau ki he founga ʻoku fakahoko ai e fakahinohino ʻa e ʻEikí ʻi hono fakahaaʻi ki he kakaí mo hikinimaʻi e kau taki ʻo e Siasí mo e kāingalotú ʻi honau uiuiʻí ke “ʻiloʻi ʻe he siasí” (T&F 42:11; vakai, T&F 28:13). Ko e hā ʻa e founga ʻoku ʻomi ai ʻe he foungá ni ʻa e maaú ki he Siasí pea maluʻi kitautolu mei he kakaá?

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:12–13, pea fakaʻilongaʻi e ngaahi fatongia ʻoku tuku ki he kakaki ʻoku nau akoʻi mo tataki ʻi he Siasí.

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. Fakatatau ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:12, ko e hā ʻoku totonu ke akoʻi ʻe he kau faiako ʻi he Siasí?

    2. Fakatatau ki he veesi 13, ko e hā e founga ʻoku totonu ke nau akoʻi aí?

  2. Fakatokangaʻi ange e kupuʻi lea “tauhi ʻa e ngaahi fuakava mo e ngaahi tuʻutuʻuni fakasiasí ke fai ki ai” ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:13. Hiki ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá, pe ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke moʻui ʻaki ʻe he kau faiakó mo e kau takí e meʻa ʻoku nau akoʻí. Ko e hā ha founga kuo faitāpuekina ai hoʻo moʻuí pe ha moʻui ʻo ha taha ʻokú ke ʻiloʻi ʻi hono moʻui ʻaki ʻe ha faiako pe taki ʻa e ngaahi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻokú ne akoʻí?

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:14, pea fekumi ki he meʻa ʻoku totonu ke fai ʻe kinautolu ʻoku faiakó kae lava ke nau maʻu e fakahinohino ʻo e Laumālié. Hili ia pea fakakakato leva e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kapau te tau , ʻe lava ke tau maʻu ʻa e Laumālié ke tokoniʻi kitautolu ke akoʻi e niʻihi kehé. (Mahalo te ke fie fakaʻilongaʻi e ngaahi lea ʻi he veesi ko iá ʻoku nau akoʻi e tefitoʻi moʻoní pe tohiʻi e tefitoʻi moʻoní ʻi he tafaʻaki ʻo hoʻo folofolá.)

Ko ha tefitoʻi moʻoni ʻe taha ʻoku akoʻi ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:14 ko e kapau ʻoku ʻikai ke ta maʻu ʻa e Laumālié, ʻe ʻikai ke tau faiako.

Ke tokoni ke mahino atu hono mahuʻinga ʻo hono maʻu ʻo e Laumālié ʻi hoʻo ako mo akoʻi ʻa e ongoongoleleí, lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:16-17, pea fekumi ki he meʻa ʻoku ʻilo mo fakahoko ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní. Ko e foʻi lea ko e Fakafiemālie ʻoku fakaʻaongaʻi ʻi he ongo veesi ko ʻení ko ha taha ia ʻo e ngaahi hingoa ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní. ʻI he ʻatā ʻoku ʻoatú, fakakakato ʻa e akonaki fakatokāteline mei he veesi 17: ʻOku ʻiloʻi ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní pea fakamoʻoni ki he .

Makatuʻunga ʻi he moʻoni ko ʻení, ko e hā e founga ʻe tokoni atu ai e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi hoʻo faiakó?

Koeʻuhí ʻoku ʻiloʻi ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní e meʻa kotoa pē, ʻOkú Ne ʻiloʻi e meʻa kuo tau aʻusiá mo e meʻa ʻoku tau fie maʻu ʻi heʻetau moʻuí. ʻE tataki ʻa kinautolu ʻoku faiako, fakamoʻoni, pe fakamatalaʻi e ngaahi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ʻo fakafou ʻi he ueʻi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ke tokoniʻi e niʻihi kehé ke maʻu e ngaahi meʻa ʻoku ʻafioʻi ʻe he ʻEikÍ ʻoku nau fie maʻú.

  1. Fakamatalaʻi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ki ha taimi ne ke ongoʻi ai e ivi tākiekina ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi hoʻo akoʻi, vahevahe, fakamatalaʻi, pe fakamoʻoni ki he ongoongoleleí. Tohi foki fekauʻaki mo ha aʻusia ne ke ongoʻi ai hono fakamoʻoniʻi atu ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi. Kapau ʻoku ʻikai ke ke fakapapauʻi pe kuó ke maʻu ha aʻusia pehe ní, ʻeke ki ha mēmipa ʻo e fāmilí pe kaungāmeʻa ʻo kau ki ha taimi naʻá ne ongoʻi ai e ivi tākiekina ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní pea tohi e meʻa ʻokú ke ako mei he aʻusia ʻa e tokotaha ko iá.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:18–29

ʻOku tuku mai ʻe he ʻEikí ha ngaahi fono mo e ngaahi fekau maʻá e kāingalotu ʻo e Siasí

Hili hono tuku mai ʻe he ʻEikí e ngaahi fakahinohino fekauʻaki mo e akoʻi ʻi he Siasí, naʻá Ne fakahā mai ha ngaahi fono mo ha ngaahi fekau ʻoku kaunga ki he kāingalotu ʻo e Siasí. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:18–29, pea fekumi ki he ngaahi fekau ʻoku akoʻi ʻi he ngaahi veesi ko iá. Mahalo te ke fie fakaʻilongaʻi e ngaahi meʻa ʻokú ke ʻiloʻí.

Neongo ʻoku hā ʻi he veesi 19 ʻa e “ko ia ia te ne fakapoó ʻe mate ia,” ʻoku tokoni e veesi 79 ke mahino kiate kitautolu ʻoku totonu ke tuku atu ʻa kinautolu ʻoku fakapoó ki he mafai fakapuleʻangá, “pea ʻe fai kiate kinautolu ʻo fakatatau ki he ngaahi lao ʻo e fonuá.”

ʻI he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:20–28, ʻoku ʻuhinga ʻa e “kapusi ia ki tuʻá” ke tuʻusi mei he Siasí, pe ʻoua ʻe toe kau ki he Siasí. Neongo ʻoku akoʻi ʻe he ngaahi veesi ko ʻení ko e tuʻusí ʻoku maʻanautolu he ʻikai fakatomalá, ʻe ala hoko e ngaahi nunuʻa ʻo e tuʻusi koeʻuhí ko ha ngaahi angahala mamafa pau ko ha konga ʻo e fakatomalá maʻanautolu ʻoku loto fakatōkilalolalo ko e kakai fakatomala ʻoku nau fekumi ki ha fakamolemole ʻo ʻenau ngaahi angahalá. Ko e Alēlea Fakatonutonú ʻi he Siasí ʻokú ne maluʻi e Siasí mo tokoniʻi ʻa kinautolu kuo fai angahalá ke fakatomala pea maʻu e ngaahi tāpuaki ʻo e Fakalelei ʻo e Fakamoʻuí.

  1. Ke toe fakaloloto ange hoʻo mahino ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻoku akoʻi ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:18–29, tali e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku ʻahiʻahiʻi ai e kakai he ʻaho ní ke kaihaʻá? ʻOkú ke pehē ko e hā ʻe ala tokoni ki ha taha ʻoku faʻa ʻahiʻahiʻi ia ke kaihaʻa?

    2. Ko e fakafōtunga ʻe taha ʻo e loí ʻa e kakaá. ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku hoko ai e loí mo e kakaá ko ha ongo angahala mamafá?

    3. ʻI hoʻo fakakaukau ki he ngaahi meʻa kuó ke aʻusiá, ko e hā ʻoku hala mo kovi hono lauʻi koviʻi ha taha?

Toe vakaiʻi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:22–23, pea fakaʻilongaʻi e ngaahi foʻi lea ʻoku nau akoʻi e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kapau ʻoku tau holi ki ha taha kehe, kuo tau fakaʻikaiʻi e tuí pea mole ʻa e Laumālié.

ʻOku ʻikai ko e ʻofa ʻa e holi koví. Ko kinautolu ʻoku holi kovi ki he niʻihi kehé ʻoku nau siokita mo tokanga ke fakatōliʻa ʻenau ngaahi holí. ʻOku nau pehē ko ha meʻa noa pē ʻa e niʻihi kehé pea ʻikai lava ke lava ke mapuleʻi ia. ʻOku fakakeheʻi mo liliu ʻe he holi koví ʻa e founga ʻokú ke vakai ai ki he niʻihi kehé. ʻOkú ne ʻai ke mole meiate koe e tataki ʻa e Laumālié pea lava ke ne maumauʻi hoʻo malava ke maʻu ha vā fetuʻutaki angamaheni mo e niʻhi kehé, kae tautautefito ki ho hoa ʻi he kahaʻú. ʻOkú ne fakangatangata hoʻo malava ke ongoʻi e ʻofa moʻoní. ʻOku fakahaaʻi ʻe he holi koví ʻa e vaivai ʻo e tui ki he ʻOtuá pea fepaki mo e founga ʻokú Ne finangalo ke tau vakai ki he niʻhi kehé.

Ko e taha e meʻangāue lahi ʻo e holi koví ʻi hotau ʻahó ko e ponokalafí. Ne fakatokanga ʻe ʻEletā Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kau ʻAposetolo ʻo Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
ʻEletā Dallin H. Oaks

“ʻOku maumauʻi ʻe he ponokalafí ʻa e malava ko ia ʻe ha taha ke fiefia ʻi ha vā fetuʻutaki angamaheni fakaelotó, fakamānako, mo fakalaumālie mo ha tokotaha. …

“ʻOku maʻunimā foki ʻa e ponokalafí. ʻOkú ne maumauʻi e malava ko ia ke fai ha fili pea ʻmaʻunimā’ kinautolu ʻoku nau fakaʻaongaʻi iá, ʻo tohoakiʻi kinautolu ke toe maʻu ha meʻa ʻoku lahi angé. …

“Fai e meʻa kotoa te ke ala lavá ke fakaʻehiʻehi mei he ponokalafí. Kapau te ke ʻi ha feituʻu ʻoku fakaʻaongaʻi ai ia–ʻa ia ʻe malava ke hoko ki ha taha pē ʻi he māmani ko ʻeni ʻoku tau nofo aí–muimui ʻi he sīpinga ʻa Siosefa ʻo ʻIsipité. ʻI he taimi ne ʻi he nima ʻo e ʻahiʻahí, naʻá ne mavahe mei ai pea ʻhola’ (Sēnesi 39:12).

“ʻOua naʻá ke fakatōliʻa ha kihiʻi tuʻunga ʻo e ʻahiʻahí. Fakamamaʻo mei he angahalá pea fakaʻehiʻehi mei he fie maʻu ke fehangahangai mo hono ivi fakaʻauhá. Ko ia ai, tāmateʻi ia! Sio kehe! Fakaʻehiʻehi mei ai ʻo tatau ai pē pe ko e hā ʻe hokó. Tataki hoʻo fakakaukaú ki ha ngaahi hala ʻoku leleí. …

“… ʻOua naʻa fakalatalata e ponokalafí. ʻOua ʻe fakaʻaongaʻi hoʻo mālohi ke fakataú ke poupouʻi e tōʻonga tukuhifo fakamōlalé. Pea ʻe kau finemui, kātaki ʻo fakatokangaʻi kapau te ke tui ha vala ʻoku ʻikai tāú, ʻokú ke fakalahi atu ki he palopalema ko ʻení ʻaki hoʻo hoko ko ha fakafōtunga ʻo e ponokalafí ki he kau tangata ʻoku nau mamata kiate koé” (“Pornography,” Ensign pe Liahona, May 2005, 89–90).

  1. Tohi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ha palakalafi ʻo fakamatalaʻi ʻa e meʻa te ke ala fai ke fakamālohia ai koe telia e ʻahiʻahi ʻo e holi koví. Fakakau ʻi hoʻo palakalafí ʻa e ngaahi ʻuhinga ʻokú ke pehē ʻoku mahuʻinga ai e fekau ko ʻení. (Te ke lava ke ako mo e tefito ko e “Angamaʻa” ʻi he Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí: Ko Ha Huluhulu ki he Ongoongoleleí [2004] ki ha ngaahi fakakaukau lahi ange.)

Ke fakaʻosi ʻaki e lēsoni ko ʻeni, lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:29 pea fekumi ki he tefitoʻi moʻoni ʻoku akoʻi ʻi he veesi ko ʻení.

  1. Tohi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ʻa e founga ʻokú ke pehē ʻoku fakahā ʻe hoʻo tauhi e ngaahi fono mo e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá hoʻo ʻofa kiate Iá. Ko e hā ha founga kuo ʻomai ai koe ʻe hono tauhi e ngaahi fekaú ke ke toe ofi ange ai ki he ʻOtuá?

ʻI he uike ka hokó, fakahā ha ʻofa lahi ange ki he ʻOtuá ʻaki haʻo talangofua ange ki ha taha ʻo ʻEne ngaahi fonó pe fekaú.

  1. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai ʻi he ʻahó ní ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ‘a e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:1–29 peá u fakakakato ‘a e lēsoni ko ‘ení ‘i he (‘ahó).

    Ko e ngaahi fehuʻi, fakakaukau, mo e ngaahi mahino makehe ʻoku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó: