Seminelí
ʻIuniti 6: ʻAho 3, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:37, 68–84


ʻIuniti 6: ʻAho 3

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:37, 68–84

Talateú

Naʻe hoko hono fokotuʻu ʻo e Siasí ʻi he ʻaho 6 ʻo ʻEpeleli 1830, ke lava ai ʻo fakahoko ʻa e ngaahi ouau ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ki he fānau ʻa e Tamai Hēvaní ʻi he māmaní kotoa ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní. Kimuʻa ʻi he ʻaho ko ʻeni ne fuoloa e tatali ki aí, naʻe kamata ke fakahā ʻe he ʻEikí ki he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻa e ngaahi fie maʻú mo e anga ʻo e papitaisó, meʻa ʻoku ʻamanaki ki ai mei he kāingalotu ʻo Hono Siasí, pea mo e fakaikiiki ʻo hono fakahoko ʻo e sākalamēnití.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:37, 68-74

ʻOku fakahaaʻi e ngaahi fie maʻú mo e anga ʻo e papitaisó

Ko e hā te ke fakamatalaʻi ki ha kaungāmeʻa taʻe siasi naʻá ne fehuʻi atu, “Ko e hā te u fai ke papitaiso ai ki homou Siasí?”

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:37, pea kumi ʻa e ngaahi fie maʻu naʻe ʻoange ʻe he ʻEikí kiate kinautolu ʻoku holi ke hoko ko e kāingalotu ʻo e Siasí. Mahalo te ke fie fakaʻilongaʻi ʻa e fie maʻu takitaha ʻokú ke ʻilo ʻi he vēsí.

ʻE ala tokoni ke ke ʻiloʻi ko hono fakahaaʻi ha loto mafesifesi mo ha laumālie fakatomalá ʻoku ʻuhinga ia ke loto fakatōkilalo mo tali e finangalo ʻo e ʻOtuá. ʻOku toe ʻuhinga foki ia ke ongoʻi ha mamahi lahi koeʻuhí ko e angahalá mo ha holi fakamātoato ke fakatomala.

ʻĪmisi
ʻEletā D. Todd Christofferson

Naʻe fakamatala ʻa ʻEletā D. Toti Kulisitofasoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē: “ʻI he kuonga muʻá, ko e taimi naʻe fie maʻu ai ʻe he kakaí ke hū ki he ʻEikí mo fekumi ki Heʻene ngaahi tāpuakí, naʻa nau faʻa ʻomi ha meʻaʻofa. Hangē ko ʻení, ko e taimi naʻa nau ō ai ki he temipalé naʻa nau ʻave mo ha feilaulau ke hilifaki ʻi he funga ʻōlitá. Hili ʻa e Fakaleleí mo e Toetuʻú, naʻe folofola ʻa e Fakamoʻuí ʻo pehē he ʻikai ke Ne toe tali ha ngaahi feilaulau tutu ʻo e fanga monumanú. Ko e meʻaʻofa pe ko e feilaulau te Ne tali he taimi ní ko ha ‘loto-mafesifesi mo e laumālie fakatomala.’ [3 Nīfai 9:20.] ʻI hoʻo fekumi ki he tāpuaki ʻo e uluí, te ke lava ʻo foaki ki he ʻEikí ʻa e meʻaʻofa ko e loto mafesimafesi mo fakatomalá pea mo ho laumālie fakatomala pe talangofuá. Ko hono moʻoní, ko e meʻaʻofa ʻo hoʻo moʻuí—tuʻunga ʻokú ke ʻi aí mo e meʻa ʻokú ke hoko ki aí (“When Thou Art Converted,” Ensign or Liahona, May 2004, 12).

ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku fie maʻu ai e ngaahi ʻulungaanga ko ʻení kimuʻa pea papitaiso ha tahá?

Mei he meʻa ʻokú ke ako ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:37, fakakakato e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻI he taimi ʻoku papitaiso ai kitautolú ʻoku tau fakamoʻoni pe fakahaaʻi ʻoku .

Fakalaulauloto pe ʻoku fēfē hoʻo moʻui ʻo fakatatau ki hoʻo ngaahi fuakava ʻo e papitaisó.

Ko e hā te ke fakamatala ki ho kaungāmeʻa taʻe siasí kapau te ne fai atu ʻmo e fehuʻi ko ʻení: “ʻOku papitaiso fēfē e kakaí ki homou Siasí?”

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:72–74, pea fakaʻilongaʻi ʻa e anga ʻo e papitaiso naʻe fakamatalaʻi ʻe he ʻEikí. ʻOku tau ako mei he ngaahi veesi ko ʻení ko e papitaisó kuo pau ke fai ʻi he fakauku pea kuo pau ke fakahoko ʻe ha taha ʻokú ne maʻu ʻa e mafai totonú (vakai foki, 3 Nīfai 11:21–27).

Te ke tali fēfē kapau naʻe toe fai atu ho kaungāmeʻá ha fehuʻi ko hono tolú: “Ko e hā ʻoku fie maʻu mei he kakaí hili hono papitaiso kinautolu pea nau hoko ko e mēmipa homou Siasí?”

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:68–69, pea feinga ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi meʻa ʻoku ʻamanaki mai ki ai ʻa e ʻEikí meiate kitautolu takitaha hili hotau papitaisó. Mahalo te ke fie fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi meʻa ʻoku ʻamanaki mai ki aí ʻi hoʻo folofolá.

ʻI he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:68 ʻoku fakahā mai ʻe he ʻEikí ʻoku totonu ke akoʻi ʻa e kau mēmipa foʻoú ʻe he kaumātuʻá hili e papitaisó pea kimuʻa he hilifakinimá. ʻI hotau kuongá ni, ʻoku fakaʻatā ʻe hono akoʻi ʻo e ngaahi lēsoni fakafaifekaú ki he kau fie fanongó kimuʻa he papitaisó e kakaí ke nau maʻu ʻa e meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní hili pē hono papitaiso kinautolú.

ʻOku tau ako mei he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20: 69 ʻa e founga ʻe lava ke tau fakahaaʻi pe fakafōtunga hotau tuʻunga moʻui taau hili hotau papitaisó. Fakaʻaongaʻi ʻa e fakahinohino ʻa e ʻEikí kiate kitautolu ʻi he veesi ko iá, fakakakato ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Hili e papitaisó, ʻoku tau fakahaaʻi ki he ʻEikí ʻetau moʻui tāú ʻo fakafou ʻi he .

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke ke kei moʻui taau hili ho papitaisó?

    2. ʻOkú ke pehē ko e hā hono ʻuhinga ʻo e fakahaaʻi pe fakafōtunga “ʻi he ʻaʻeva mo e lea ʻi he anga faka-ʻOtuá”?

  2. Lau ʻa e konga ʻo e Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú ʻoku ui ko e “Leá” ([2011], 20–21), pea feinga ke ʻiloʻi e ngaahi founga ʻe lava ke fakahā ʻe ha taha kei talavou ʻoku “ʻaʻeva mo e lea ʻi he anga faka-ʻOtuá.” Hiki i hoʻo tohinoa ako folofolá ha ngaahi meʻa kuó ke aʻusia he taimi kuó ke mamata ai ki ha niʻihi kehe ʻoku nau fai ʻa e ngaahi meʻa ko iá. ʻOkú ke pehē naʻe uesia fēfē ʻa e kakai naʻa nau feohí ʻe heʻenau ngaahi tōʻongá mo e ʻulungāngá?

Fakalaulauloto ki he founga te ke fakahaaʻi ai ʻokú ke “ʻaʻeva mo e lea ʻi he anga faka-ʻOtuá ʻi he ngaahi ʻaho ka hoko maí.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:75–79

ʻOku ʻomi ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi fakahinohino ki hono fakahoko ʻo e sākalamēnití

Kuo ʻi ai nai hao kaungāmeʻa ʻoku ʻikai kau ki he Siasí kuó mo ʻalu ki he houalotu sākalamēnití? Kapau ʻoku ʻio, naʻá ke fakamatalaʻi fēfē ʻa e ouau ʻo e sākalamēnití? Kapau kuo teʻeki ai ke ke maʻu ʻa e faingamālie ko ʻení, ko e hā te ke fakamatalaʻi ki hao kaungāmeʻa ke tokoni ke mahino kiate ia ʻa e sākalamēnití?

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:75, pea feinga ke ʻiloʻi e meʻa naʻe fakahinohino ʻe he ʻEikí ke toutou fai ʻe he kāingalotu kotoa pē.

Naʻe fakamatalaʻi ʻe he ʻEikí ʻi ha fakahā kimui ange, “ʻOku ʻikai ke mahuʻinga pe ko e hā te mou kaí pe ko e hā te mou inú ʻi hoʻomou maʻu ʻa e sākalamēnití, ʻo kapau te mou fai ia ʻaki ʻa e mata ʻoku hanga taha pē ki hoku fakalāngilangiʻí---ʻo manatuʻi ʻa hoku sinó ki he Tamaí ʻa ia naʻe tuku hifo maʻamoutolú, pea mo hoku totó ʻa ia naʻe lilingi koeʻuhí ke fakamolemoleʻi ai ʻa hoʻomou ngaahi angahalá” (T&F 27:2). ʻi he ʻahó ni ʻoku tau fakaʻaongaʻi ʻa e vaí ki he sākalamēnití, ko e “fakamanatu ki he taʻataʻa ʻo [Sīsū Kalaisí], ʻa ia naʻe lilingi koeʻuhí ko [kitautolu]” (T&F 20:79), kae ʻikai ko e uainé.

ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku fakahinohinoʻi ai kitautolu ke tau toutou maʻu fakataha ʻa e sākalamēnití? Naʻe lea ʻa ʻEletā Melevini J. Pālati ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá kau ki ha tāpuaki ʻe taha ʻoku maʻu mei hono maʻu fakauike ʻo e sākalamēnití:

ʻĪmisi
ʻEletā Melvin J Ballard

“ʻOku mau fie maʻu ʻa e Kāingalotu ʻo e Siasí ke nau maʻu ʻa e sākalamēnití koeʻuhí ko e feituʻu ia ke vakavakaiʻi mo sivisiviʻi ai kita, pea ke tau ako ai ke fakatonutonu hotau halá pea ke fakatonutonu ʻetau moʻuí, ʻo ʻomi kitautolu ke fenāpasi mo e ngaahi akonaki ʻo e Siasí mo hotau ngaahi tokouá mo e tuofāfiné. …

“… Ko e meʻa ʻe taha ʻe malu ai ʻa e tangata mo e fefine kotoa pē ko e maʻu ʻo e sākalamēnití he ʻaho Sāpate kotoa pē. He ʻikai ke tau fuʻu mamaʻo fakalaumālie ʻi ha uike ʻe taha—ʻikai mamaʻo ʻaupito, ke aʻu ki he founga ʻo e vakaiʻi fakatāutahá, ʻoku ʻikai lava ke tau fakaleleiʻi ha ngaahi fehalaaki ne tau ala fakahoko. … Ko e hala ki hono maʻu ʻo e sākalamēnití, ko e hala ʻo e malu maʻá e Kāingalotu ʻo e Siasí” (ʻi he Bryant S. Hinckley, Sermons and Missionary Services of Melvin Joseph Ballard [1949], 150–51).

ʻĪmisi
maʻu ʻo e sākalamēnití

Fakalaulauloto ki he ʻuhinga ʻoku hoko ai hono maʻu fakauike ʻo e sākalamēnití ko ha maluʻi kiate koe.

  1. Ke ʻilo hono ʻuhinga ʻoku hoko ai ʻa e sākalamēnití ko ha hala ʻo e malu kiate koé, hiki ʻa e ongo ʻuluʻitohi ko ʻení ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    ʻI he taimi ʻoku tau maʻu ai ʻa e sākalamēnití, ʻoku tau fakamoʻoni:

    Ko e taimi ʻoku ʻoku tau tauhi faivelenga ai ki he ngaahi talaʻofa ʻoku tau fai he lolotonga e sākalamēnití, ʻoku talaʻofa mai ʻe he ʻEikí ʻe:

    Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20: 77–79, ʻo kumi e meʻa ʻoku tau fakamoʻoniʻi pe palōmesi ki ai ʻi heʻetau maʻu ʻa e sākalamēnití. Hiki ʻi hoʻo tohinoá ʻa e meʻa ʻokú ke maʻú, ʻi lalo ʻi he ʻuluʻitohi “ʻI he taimi ʻoku tau maʻu ai ʻa e sākalamēnití…”. Hili ia pea toe lau ʻa e ngaahi vēsí, ʻo kumi e meʻa ʻoku talaʻofa mai ʻe he ʻEikí. Hiki ʻi hoʻo tohinoá ʻa e meʻa ʻokú ke maʻú ʻi lalo ʻi he ʻuluʻitohi “ʻI he taimi ʻoku tau faivelenga aí…”.

Toe vakaiʻi e ngaahi fie maʻu ʻo e papitaisó naʻá ke ʻiloʻi ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:37. Ko e hā e ngaahi faitatau ʻokú ke sio ki ai ʻi he fuakava naʻe fai ʻi he papitaisó mo e ngaahi talaʻofa naʻe fai lolotonga ʻo e sākalamēnití?

ʻI hoʻo maʻu e sākalamēnití, ʻokú ke fakafoʻou ʻa e fuakava naʻá ke fai ʻi he taimi naʻe papitaiso mo hilifakinima ai koé.

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. Te ke fakahaaʻi fēfē hoʻo loto fiemālie ke toʻo kiate koe ʻa e huafa ʻo Sīsū Kalaisí?

    2. Ko e hā ha ngaahi meʻa te ke lava ʻo fai ke manatuʻi ʻa e Fakamoʻuí ʻi he lolotogna e uiké? (vakai foki, Mōsaia 18:8–10).

    3. ʻOku tokoni fēfē hono maʻu ʻo e sākalamēnití ke ke fakahā ʻa e “ʻaʻeva mo e lea ʻi he anga faka-ʻOtuá” (T&F 20: 69)?

Lau e fakamatala ko ʻeni fekauʻaki mo hono tauhi mo fakafoʻou ʻetau fuakava he papitaisó: “ʻOkú ke maʻu ha ngaahi tāpuaki maʻongoʻonga ʻi he taimi ʻokú ke tauhi ai ʻa e fuakava he papitaisó. Pea ʻi hoʻo fakafoʻou iá, ʻoku fakafoʻou ʻe he ʻEikí mo ʻEne talaʻofa ke fakamolemoleʻi hoʻo ngaahi angahalá. Pea ʻi hono fakamaʻa koe mei hoʻo angahalá, ʻe lava leva ke ʻʻiate [koe] maʻu ai pē hono Laumālié’ (T&F 20:77). Ko e feohi ʻo e Laumālié ko e taha ia ʻo e ngaahi meʻaʻofa lelei taha te ke lava ke maʻu ʻi he moʻui fakamatelié. ʻE tataki koe ʻe he Laumālié ʻi he ngaahi hala ʻo e māʻoniʻoní mo e melinó, pea taki koe ki he moʻui taʻengatá mo hoʻo Tamai ʻi he Langí mo Sīsū Kalaisi” (Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí: Ko ha Huluhulu ki he Ongoongoleleí [2004], 178).

  1. Tali ʻa e fehuʻi ko ʻení ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:ʻOku poupouʻi fēfē kitautolu ke tauhi ʻetau fuakava ʻi he papitaisó ʻe he mahino ʻoku tau maʻu ki he tāpuaki ʻo hono maʻu e takaua ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní?

Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá te tau fiefia ʻi he tāpuaki ʻo e tauhi mai ʻa e kau ʻāngeló ʻi heʻetau fakafoʻou ʻetau ngaahi fuakava he papitaisó ʻaki ʻetau moʻui taau ke maʻu ʻa e sākalamēnití:

ʻĪmisi
ʻEletā Dallin H Oaks

“Oku fakahoko ʻa e ngaahi sitepu mahuʻinga ki hono fakamolemoleʻi ʻo e ngaahi angahalá ʻo fakafou ʻi he ouau faifakahaofi ʻo e papitaisó mo e ouau fakafoʻou ʻo e sākalamēnití. …

“… ʻOku mahuʻinga foki ʻa e ngaahi ouau ko ʻeni ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné ki he tauhi mai ʻa e kau ʻāngeló. …

“… ʻOku lava ʻo fakahoko mai ʻa e ngaahi pōpoaki ʻa e kau ʻāngeló ʻi ha leʻo pe ʻi he ngaahi fetuʻutaki ʻoku fai mai ki he ʻatamaí ʻi he ngaahi fakakaukaú pe ko e ngaahi ongo ʻo e lotó. …

“… Ko e konga lahi ʻo e ngaahi fetuʻutaki mai ʻa e kau ʻāngeló ʻoku ongoʻi ia ʻi he lotó pe fanongo ki ai, ka ʻoku ʻikai ke mamata ki ai. …

“Ko hono fakakātoá, ko e ngaahi tāpuaki ʻo e feohi mo e fetuʻutaki fakalaumālié ʻoku lava ke maʻu pē ia ʻe kinautolu ʻoku maʻá. … ʻOku fakamaʻa kitautolu mei heʻetau ngaahi angahalá tuʻunga ʻi he ngaahi ouau papitaiso mo e sākalamēniti ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné pea mo e talaʻofa ko ia kapau te tau tauhi ʻetau ngaahi fuakavá ʻe ʻiate kitautolu maʻu ai pē ʻa Hono Laumālié. ʻOku ou tui ʻoku ʻikai ʻuhinga pē ʻa e talaʻofa ko iá ki he Laumālie Māʻoniʻoní ka ʻoku toe ʻuhinga foki ki he tauhi mai ʻa e kau ʻāngeló, he ʻʻoku lea ʻa e kau ʻāngeló ʻi he mālohi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní; ko ia, ʻoku nau lea ʻaki ʻa e ngaahi folofola ʻa Kalaisí’ (2 Nīfai 32: 3 Ko ia ʻoku fakaava ʻe kinautolu ʻoku maʻu ʻa e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné, ʻa e matapā ki he kāingalotu kotoa ʻo e Siasí ʻoku nau maʻu ʻi he moʻui taau ʻa e sākalamēnití, ke fiefia ʻi he takaua ʻa e Laumālie ʻo e ʻEikí pea mo e tauhi mai ʻa e kau ʻāngeló” (“The Aaronic Priesthood and the Sacrament,” Ensign, Nov. 1998, 38–39).

Fakalaulauloto ki he founga te ke teuteu ai ke maʻu ʻa e sākalamēnití he uike ní.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:80-84

ʻOku totonu ke tauhi ke tonu ʻa e ngaahi lekooti memipasipi ʻa e Siasí

ʻOku ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:81–84 ʻa e fakahinohino ʻa e ʻEikí ki he kaumātuʻá ʻi he kamataʻanga ʻo e Siasí ke hiki e hingoa ʻo e kakai naʻa nau kau ki he Siasí. Naʻe fakahā kiate kinautolu ke nau ʻomi ʻa e ngaahi lisi ko ʻení ki he ngaahi konifelenisi ʻa e Siasí ke lava ʻo tauhi kinautolu ʻi ha tohi. Naʻe toʻo ʻa e ngaahi hingoa ʻo kinautolu ne mavahe mei he Siasí. ʻIkai ngata aí, ka ko e kāingalotu naʻe hiki mei ha feituʻu ki ha feituʻu kehé, naʻe pau ke nau ʻalu mo ha tohi fakamoʻoni ʻo ʻenau memipasipí ke ʻave ki heʻenau taki lakanga fakataulaʻeiki foʻoú. ʻI hotau kuongá ni, ʻoku hokohoko atu hono tauhi e ngaahi lekooti memipasipi tonu ʻe he kau taki ʻo e Siasí, pea ʻoku lelei ange ʻa e ngaahi founga hono fakahoko iá.

  1. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai ʻi he ʻahó ní ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:37, 68–84 peá u fakakakato ʻa e lēsoni ko ʻení ʻi he (ʻahó).

    Ko ha toe ngaahi fehuʻi, fakakaukau, mo e mahino makehe ʻoku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó: