Seminelí
ʻIuniti 27: ʻAho 4, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 128:12-25


ʻIuniti 27: ʻAho 4

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 128:12-25

Talateú

ʻOku fakamatalaʻi ʻe he lēsoni ko ʻení ʻa e toenga ʻo e konga ʻo ha tohi naʻe fai ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ki he Kāingalotú ʻi he konga kimuʻa ʻo Sepitema 1842. ʻOku akoʻi ʻe he Palōfitá ʻi he konga ko ʻeni ʻo e tohí fekauʻaki mo hono fakamoʻui ʻo e kakai moʻuí mo e kau pekiá. Naʻá ne poupouʻi foki ʻa e Kāingalotú ke nau faivelenga ʻi heʻenau ngaahi ngāue maʻá e kau pekiá pea mo fakahaaʻi ʻa ʻene fiefia ʻi hono toe Fakafoki Mai ʻo e ongoongoleleí.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 128:12-18

ʻOku ako ʻa Siosefa Sāmita fekauʻaki mo e fakamoʻui ʻo e kakai moʻuí mo e kau pekiá

ʻĪmisi
temple baptismal font

Fakakaukauloto ʻokú ke ʻalu ki ha ʻoupeni hausi ʻa ha temipale mo ha kaungāmeʻa ʻoku ʻikai ko ha mēmipa ʻo e Siasí. ʻI hoʻomo lue atu ʻi he faiʻanga papitaisó, ʻoku fehuʻi atu ho kaungāmeʻá, “Ko e hā ʻoku mou papitaiso ai maʻá e kakai pekiá?” ʻOku toe ʻeke atu foki ho kaungāmeʻa, “ʻOku ʻi ai ha lau ʻa e Tohi Tapú ʻo kau ki he papitaiso maʻá e kau pekiá?”

ʻI hoʻo ako ʻa e lēsoni ʻo e ʻaho ní, te ke maʻu ai ha ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻe lava ke tokoni atu ke tali e ongo fehuʻi ko ʻení.

Mahalo te ke manatuʻi meí he lēsoni kimuʻá naʻe lolotonga toitoi ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmita ʻi Sepitema ʻo e 1842, meí he kau tangata naʻá nau kumi ia ke puke pōpula taʻefakalao. Lolotonga ʻene toitoí, naʻá ne fai ai ha tohi ki he Kāingalotú. Naʻa ne akoʻi kinautolu ʻi he tohí ni fekauʻaki mo e papitaiso maʻá e kau pekiá.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 128:12–13, kumi ʻa e meʻa naʻe akoʻi ʻe Siosefa Sāmita fekauʻaki mo e fakataipe ʻo e papitaisó.

  1. Tohi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ha ngaahi sētesi ʻo fakamatalaʻi e founga te ke lava ʻo fakaʻaongaʻi ai ʻa e ngaahi akonaki ʻi he veesi 12–13, ke tokoni ke mahino ki ha taha ʻa e ʻuhinga ʻoku fai ai ʻa e papitaisó ʻi he fakaukú.

ʻI hoʻo lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 128:14, fakatokangaʻi ʻa e founga naʻe fakamamafaʻi ʻaki ʻe Siosefa Sāmita ʻa hono mahuʻinga hono tauhi ha lekooti lelei ʻo e ngāue ʻo e fakamoʻui maʻá e kau pekiá.

Ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 128:15, kumi ki he ngaahi ʻuhinga ʻoku tau fakahoko ai ʻa e papitaiso maʻá e kau pekiá.

ʻOku ʻuhinga ʻa e kupuʻi lea “ʻoku ʻikai lava ke fakahaohaoaʻi ʻa kinautolu taʻe kau ai ʻa kitautolu” ʻi he veesi 15, he ikai lava ʻetau ngaahi kui kuo pekia ʻoku teʻeki ke nau maʻu ʻa e ongoongoleleí ʻo fakalakalaka ki he haohaoá kae ʻoua ke fakahoko ʻa e ngaahi ouau fakahaofi ʻo e ongoongoleleí kiate kinautolu.

Lau ʻa e fakamatala ko ʻení, fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi kupuʻi lea ʻoku nau fakahaaʻi ʻa e founga te ke lava ʻo tokoni ai ki hoʻo ngaahi kui kuo pekia teʻeki ai ke nau maʻu ʻa e ongoongoleleí:

“ʻOku nofo hoʻo ngaahi kui kuo pekiá ʻi ha feituʻu ʻoku ui ko e maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié. ʻOku nau maʻu ai e faingamālie ke fanongo pea tali e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí. Ka neongo iá, he ʻikai te nau lava ʻo fakahoko e ngaahi ouau ʻo e ongoongoleleí maʻanautolu, pea he ʻikai ke nau fakalakalaka kae ʻoua kuo ʻi ai ha niʻihi kehe ke nau fai ʻa e ngaahi ouau ko ʻení maʻanautolu.

“Ko ha faingamālie mo e fatongia ke foaki ange ʻa e meʻaʻofa ko ʻení ki hoʻo ngaahi kuí ʻaki hoʻo ʻiloʻi kinautolu pea fakapapauʻi ʻoku fakahoko ʻa e ngaahi ouau fakafofonga ʻi he temipalé maʻanautolu. Te nau toki fili leva pe te nau tali ʻa e ngāue kuo faí”(Ko e Fakahinohino ʻa e Mēmipá ki he Temipalé mo e Hisitōlia Fakafāmilí [2009], 2).

  1. Tali e fehuʻi ko ʻení ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá: ʻOkú ke pehē ko e hā e ongo ʻe maʻu ʻe hoʻo ngaahi kuí kiate koe ʻi he taimi ʻoku papitaiso ai koe maʻanautolú? Kapau kuó ke maʻu ha faingamālie ke kau ki ha papitaiso maʻá e kau pekiá, tohi foki mo e ngaahi ongo ko ia naʻá ke maʻu he aʻusia ko iá.

Toe fakamanatu ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 128:15, kumi ha toe ʻuhinga ʻe taha ʻoku tau fakahoko ai e papitaiso maʻá e kau pekiá. Fakakakato ʻa e tokāteline ko ʻení ʻo fakatatau ki he meʻa ʻokú ke akó: Ko e fakamoʻuí ʻo ʻetau ngaahi kui kuo pekiá ʻoku ki hotau fakamoʻuí.

ʻI he hokohoko atu hoʻo ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 128, fakalaulauloto ki he ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai ʻa hono fakahoko e ngāue hisitōlia fakafāmilí mo e ngāue fakatemipalé maʻa ʻetau ngaahi kui kuo pekiá.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 128:16–17, kumi ha ngaahi akonaki mei ha ʻAposetolo ʻi he Fuakava Foʻoú mo ha palōfita ʻi he Fuakava Motuʻá. Ko e hā ʻe tokoni ai ke tau ʻiloʻi ʻoku fakakau ʻi he Tohi Tapú ʻa e ngaahi akonaki fekauʻaki mo e ngāue maʻá e kakai pekiá?

Kuó ke vakai ofi nai ki ha seini ukamea? Ke fakamālohia ha sēini, ʻoku kasaʻi (welded) ʻo mapuni ʻa e fehokotakiʻanga kotoa hili hano fakahoko kinautolu ki ha foʻi fehokotakinga ʻe taha.

ʻĪmisi
chain links

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 128:18, kumi ʻa e founga ʻoku fekauʻaki ai ʻa e seiní mo e ngaahi akonaki ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá fekauʻaki mo e papitaiso maʻá e pekiá. (Manatuʻi ko ha kuonga fakakosipeli ko ha vahaʻa taimi ia ʻoku fakahā ai ʻe he ʻEikí ʻEne ngaahi tokāteliné, ouaú, mo e lakanga fakataulaʻeikí [vakai, Ko e Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Kuongá”]. ʻOku ʻuhinga ʻa e foʻi lea fānau ʻi he veesi ko ʻení, kiate kitautolu pea ʻoku ʻuhinga ʻa e foʻi lea ngaahi tamaí ki heʻetau ngaahi kuí.)

Mahalo te ke fie tohi ʻa e tokāteline ko ʻení ʻi hoʻo folofolá ʻo ofi ki he veesi 18: ʻOku tokoni ʻa e papitaiso maʻá e pekiá ki hono fakafehokotaki taʻengata kitautolu ki heʻetau ngaahi kuí.

Makehe meí he papitaisó, ʻoku mahuʻinga foki ʻa e ngaahi ouau fakamoʻui kehe ʻo e— hilifakinimá, fakanofo ki he lakanga taulaʻeiki faka-Melekisētekí (maʻá e kakai tangatá), ʻenitaumeni he temipalé, mo e ouau ʻo e silá — ki hono fakapapauʻi ʻa e fehokotakiʻanga ʻi hotau vahaʻa mo ʻetau ngaahi kuí.

Ke fakalahi hoʻo mahino fekauʻaki mo e moʻoni ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 128, ako e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni Siosefa Filitingi Sāmitá:

ʻĪmisi
Palesiteni Joseph Fielding Smith

“Kuo fifili ha kāingalotu ʻe niʻihi ʻo e Siasí pē ko e hā hono ʻuhinga e ngaahi lea ʻa e Palōfitá, he ʻikai ke tau haohaoa taʻe kau ai ʻetau kau pekiá. Heʻikai lava nai ke haohaoa ha tangata ʻokú ne tauhi ʻa e ngaahi fekau ʻa e ʻEikí, faivelenga mo tuʻu maʻu ʻo fakatatau ki heʻene ʻiló? ʻIo, ʻo kapau ʻe maʻu ʻe heʻene pekia ne moʻui tāú ʻa e faingamālie tatau, he kuo pau ke ʻi ai ha faʻunga fakafāmili, ha ʻiuniti fakafāmili, pea kuo pau ke fakafehokotaki ʻa e toʻu tangata takitaha ki he sēini ʻi muʻá koeʻuhí ke lava ke maʻu ʻa e haohaoá ʻi he faʻunga ʻo e fāmilí. Ko ia ʻe faifai pea tau hoko ko ha fāmili lahi pē ʻe taha pea ʻulu ʻa ʻĀtama, ko Maikeli ko e ʻāngelo pulé, ʻi hono puleʻi hono hakó” (Doctrines of Salvation, comp. Bruce R. McConkie, 3 vols. [1954–56], 2:175).

Fakatatau ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 128:18, ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke hoko ko ha konga ʻo e sēini ʻo e kakai ko ʻeni ʻa ia kuo fakafehokotaki pe silaʻi fakatahá?

ʻE lava ke tokoni atu e ngaahi fakamatala ko ʻení ke mahino atu e fakamalaʻia ʻoku ʻuhinga ki ai ʻa e veesi 18 :

ʻĪmisi
Palesiteni Joseph Fielding Smith

Naʻe pehē ʻe Palesiteni Siosefa Filitingi Sāmita: “Kapau ʻoku ʻikai ha fehokotakiʻanga mālohi ʻi he vahaʻa ʻo e ngaahi Tamaí mo e fanaú—pea te tau tuʻu kuo fakafisingaʻi kotoa kitautolu; ʻe taʻeʻaonga e ngāue kotoa ʻa e ʻOtuá pea ʻe fakaʻauha ʻo ʻosiʻosingamālie” (Doctrines of Salvation, 2:122).

ʻĪmisi
ʻEletā L. Tom Perry

Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā L. Tomu Peuli ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē: “ʻOku mahuʻinga ʻa e fāmili taʻengatá ki he ongoongolelei ʻa hotau Fakamoʻuí. He ʻikai ke ʻi ai ha ʻuhinga ia ke Ne foki mai ki he māmaní ke pule ki Hono puleʻangá kae ʻoua kuo fokotuʻu ʻa e ʻiuniti fakafāmili taʻengatá maʻá e fānau ʻa ʻetau Tamai Hēvaní. ʻI he taimi ʻoku mahino ai kiate kitautolu ʻa e fatongia taʻengata ʻo e fāmilí, ʻe toe mahuʻinga lahi ange ʻa hono tanumaki mo fakatupulaki ʻa e ngaahi haʻi fakafāmili mālohí” (“Youth of the Noble Birthright,” Ensign, Nov. 1998, 74).

  1. Tali e fehuʻi ko ení ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá: Fakatatau mo e meʻa kuó ke ʻilo mei hoʻo ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 128, ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ʻa e ngāue faka-temipalé mo e hisitōlia fakafāmilí ki hotau fakamoʻuí?

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 128:19-25

ʻOku fakahaaʻi ʻe Siosefa Sāmita ʻa ʻene fiefia ʻi hono Fakafoki mai ʻo e ongoongoleleí pea poupouʻi ʻa e Kāingalotú ke nau faivelenga ʻi heʻenau ngāue ki hono fakamoʻui ʻo e kau pekiá

Fakakaukau ki ha taimi naʻá ke fiefia ʻi haʻo fanongo ki ha ongoongo naʻe lelei ʻaupito. ʻI he taimi naʻá ke fanongo ai ki aí, naʻá ke fie vahevahe ia mo e niʻihi kehé? Ko e hā hono ʻuhingá?

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 128:19. Ko e foʻi lea ko e ongoongolelei ʻi he veesi ko ʻení ko ha foʻi lea ia ʻe taha ki he ongoongó. Kumi e ngaahi ongoongolelei ʻoku pehē ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá kuo tau maʻú.

Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku hoko ai e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí ko ha leʻo ʻo e fiefia ki he kakai moʻuí mo e kau pekiá fakatouʻosi?

ʻOku tau lau ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 128:20–21, ʻoku kau ki ha niʻihi ʻo e ngaahi aʻusia ʻa Siosefa Sāmita mo ha kau talafekau fakalangi ʻi hono fakafoki mai ʻa e ongoongoleleí ʻiate ia.

Ko e moʻoni ʻe taha ʻoku tau ako meí he ngaahi veesi ko ʻení ko e kuo fakafoki mai e ngaahi kī, mālohi, mo e mafai ʻo e ngaahi kuonga fakakōsipeli ʻo e kuohilí ʻi he kuonga ʻo e kakato ʻo e ngaahi kuongá. Fakakaukau ke hiki ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi hoʻo folofolá pe ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá

ʻĪmisi
Palesiteni John Taylor

Naʻe pehē ʻe palesiteni Sione Teila: “Kapau te ke ʻeke kia Siosefa pe naʻe fōtunga fēfē ʻa e tangata ko ʻĀtamá, te ne talaatu vave pē; te ne fakahā atu hono māʻolungá mo hono fōtungá pea mo e meʻa kotoa pē fekauʻaki mo ia. Kapau te ke ʻeke ange pe ko e faʻahinga tangata fēfē ʻa Pita, Sēmisi pea mo Sione, naʻá ne mei tala atu. Koeʻuhí ko e hā? He naʻe ʻosi mamata kiate kinautolu” (ʻi he Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Siosefa Sāmita [2007], 118).

  1. Tali e fehuʻi ko ení ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá: ʻOku tākiekina fēfē hoʻo fakamoʻoní ʻi hoʻo ʻiloʻi naʻe Fakafoki mai ʻa e ongoongoleleí ki he māmaní ʻo fakafou mai ʻi ha kau talafekau fakalangi?

ʻOku ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 128:22–23 ʻa hono fakahaaʻi ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻa e fiefia naʻe ongoʻi koeʻuhí naʻe toe fakafoki mai ʻa e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, pea koeʻuhí ʻe malava ke tokoni ʻa e Kāingalotú ki hono huhuʻi ʻo e kau pekiá. ʻI hoʻo ako ʻa e ngaahi vēsí ni, mahalo te ke loto ke fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi kupuʻi lea ʻoku ʻuhingamālie kiate koé.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 128:24, ʻo kumi ki ha feilaulau naʻe fakahinohino ʻe he Palōfitá ke fai ʻe he Kāingalotú ki he ʻEikí. Ko e hā te ke lava ʻo fai ke tokoni ki he “tohi” ko ʻení?

Fakalaulauloto ki he moʻoni ko ʻení: ʻI he taimi ʻoku tau fai ai ha ngāue hisitōlia fakafāmili pea maʻu ʻa e ngaahi ouau fakatemipalé maʻa ʻetau ngaahi kuí, ʻoku tau fai ai ha feilaulau māʻoniʻoni ki he ʻEikí. ʻI hoʻo fakakaukau ki he moʻoni ko ʻení, lau e lea ʻa ia naʻe fakamatalaʻi ai ʻe ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu mā Uá, ho fatongia ʻi he ngāue ki hono fakamoʻui ʻo e kau pekiá:

ʻĪmisi
ʻEletā David A. Bednar

“Mahalo ʻe pehē ʻe hamou niʻihi ko e hisitōlia fakafāmilí ko ha ngāue ia ke fai pē ʻe he kakai lalahi matuʻotuʻa angé. Ka ʻoku ou ʻiloʻi ʻoku ʻikai ha fakangatangata fakataʻu ʻoku hā ʻi he folofolá pe ngaahi fakahinohino ʻa e kau taki ʻo e Siasí ke fai e ngāue mahuʻingá ni ʻe he kakai lalahi matuʻotuʻá pē. Ko e ngaahi foha mo e ngaahi ʻofefine kimoutolu ʻo e ʻOtuá, ko e fānau ʻo e fuakavá, mo e kau tufunga ʻo e puleʻangá. ʻOku ʻikai fie maʻu ia ke mou tatali ke toki aʻu ki ha taʻu pau ke fakahoko ai homou fatongia ke tokoni ʻi he ngāue ʻo e fakamoʻuí maʻá e faʻahinga ʻo e tangatá. …

“ʻOku ʻikai tupukoso pē hono ʻomi ʻo e … ngaahi meʻangāue kehe ʻi ha kuonga ʻoku maheni ai e toʻu tupú mo e ngaahi tekinolosia kehekehe ʻo e fakamatalá mo e fetuʻutakí. … ʻOku hā mahino e ngaahi pōtoʻi ngāue mo e mohu founga ʻa ha toʻu tupu tokolahi he ʻahó ni ko ha teuteu ia ke tokoni ki he ngāue faifakamoʻuí.

“ʻOku ou fakaafeʻi atu e toʻu tupu ʻo e siasí ke mou ako mo maʻu e Laumālie ʻo ʻIlaisiaá. ʻOku ou poupou atu ke mou ako, mo kumi ki hoʻomou ngaahi kuí, pea teuteuʻi kimoutolu ke fai ʻa e papitaiso fakafofonga ʻi he fale ʻo e ʻEikí maʻa hoʻomou kāinga kuo pekiá (vakai, T&F 124:28–36). Pea ʻoku ou naʻinaʻi atu ke mou tokoni ki he kakai kehé ke nau ʻiloʻi honau ngaahi hisitōlia fakafāmilí” (“ʻE Liliu ʻa e Loto ʻo e Fānaú,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2011, 26).

ʻĪmisi
young people walking toward temple
  1. Ke fakaʻaongaʻi ʻa e meʻa kuó ke ako he ʻaho ní, fai ha palani ke ke tokoniʻi ha niʻihi ʻo hoʻo ngaahi kuí ke nau maʻu ʻa e ngaahi ouau ʻo e temipalé. Mahalo te ke fie ngāue mo hoʻo mātuʻá pe ko e faifaleʻi fakahisitōlia fakafāmili ʻi he uōtí pe koló ʻi hoʻo fai ʻa e palani ko ʻení. Hiki hoʻo palaní ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ʻo hangē ko ʻení:

    1. Ko ʻeku palani ki hono kumi e ngaahi hingoa ʻo e ngaahi kui ʻoku nau fie maʻu ʻa e ngaahi ouau ʻo e temipalé:

    2. Ko ʻeku palani ke fakahoko e ngāue fakatemipalé maʻa ʻeku ngaahi kuí: (Kapau ʻe lava, fokotuʻu ha palani ke ʻalu ki he temipalé ke maʻu ʻa e papitaiso mo e hilifakinima maʻá e ngaahi kui ko ia kuó ke ʻiló.)

  2. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai ʻi he ʻahó ní ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 128:12-25 peá u fakakakato ʻa e lēsoni ko ʻení ʻi he (ʻaho).

    Ko e ngaahi fehuʻi, ngaahi fakakaukau, mo e ngaahi mahino makehe ʻoku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó: