Seminelí
ʻIuniti 17: ʻAho 2, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 78–80


ʻIuniti 17: ʻAho 2

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 78–80

Talateú

ʻI he ʻaho 1 ʻo Māʻasi 1832, ne fakahā ʻe he ʻEikí ki he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻa e fakahā ʻoku lekooti he taimí ni ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 78. ʻI he fakahā ko ʻení naʻe fakahinohino ai ʻe he ʻEikí ʻa e Palōfitá ke fokotuʻu ha kautaha (ne ʻiloa kimui ko e Kautaha Uouangatahá) ke tokangaʻi e ngaahi fale tukuʻanga koloá mo e ngaahi ngāue ki hono pulusi e ngaahi ngāue ʻa e Siasí. Naʻe fakamatalaʻi foki ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi tāpuaki ʻe maʻu ʻe he Kāingalotú kapau te nau talangofua ki he fekau ke fokotuʻu e kautahá ni. Ne liliu e fakalea ʻo e fakahā ko ʻení ʻi hono ʻuluaki pulusi ʻi he pulusinga ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava ʻo e 1835 ʻi ha feinga ke maluʻi ʻa e pisinisi ko ʻeni ne fakalele ʻe he Siasí mei he ngaahi fili ʻo e Siasí. Hangē ko ʻení, naʻe liliu e foʻi lea ko e [pisinisi] ki he kautaha (vakai, T&F 78:4).

ʻI he taimi tatau pē naʻe fekau ʻe he ʻEikí ʻa Siosefa Sāmita ke fokotuʻu e Kautaha Uouangatahá, naʻe ʻomi ai ʻe he ʻEikí e ngaahi fakahā ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 79–80. Ne ui ʻe he ʻEikí ʻi he ngaahi fakahā ko ʻení ʻa Sēleti Kaata, Sitīveni Puaneti, mo ʻĪteni Sāmita ke hoko ko e kau faifekau.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 78:1–16

ʻOku fekauʻi ʻe he ʻEikí ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá ke fokotuʻu e Kautaha Uouangatahá

Ko e paʻangá ko ha konga mahuʻinga ia ʻo e māmani ʻoku tau moʻui aí, pea ʻe lava ke fakaʻaongaʻi ia ki ha ngaahi taumuʻa māʻoniʻoni pe kovi. Hiki ʻi he konga ʻoku fakaʻatā atu ʻi laló, ha ngaahi founga ʻe lava ke fakaʻaongaʻi ai e paʻangá ki ha ngaahi taumuʻa māʻoniʻoni mo ha ngaahi founga ʻe lava ke fakaʻaongaʻi ai ki ha ngaahi taumuʻa kovi.

Ngaahi Taumuʻa Māʻoniʻoní

Ngaahi Taumuʻa Koví

ʻĪmisi
ngaahi talamu mo e ngaahi tangai keleni

Ne fekau ʻe he ʻEikí ʻi Mē ʻo e 1831, ke fokotuʻu ha fale tukuʻanga koloa ke tānaki ai e koloa mo e paʻanga hulú ke ʻaonga ki he masivá (vakai, T&F 51). Naʻe toe fie maʻu ʻe he Siasí ha paʻanga ke fakatau mai ha kelekele mo fakapaʻanga hono pulusi ʻo e ngaahi fakahā naʻe maʻu ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá. Naʻe ʻi ai ha ngaahi kautaha kehekehe ʻe tolu ke tānaki ʻa e paʻanga ko ʻení: (1) ko e falekoloa ʻa Niueli K. Uitenií ʻi Ketilani, ʻOhaiō, (2) ko ha falekoloa naʻe fakalele ʻe Sitenei Kilipati ʻi Mīsuli, mo e (3) Literary Firm, ʻa ia naʻe fokotuʻu ke tokangaʻi ʻa hono paaki e ngaahi tohi ʻa e Siasí. Ne iku ʻa e ngaahi fakahinohino ʻa e ʻEikí ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 78:3 ki hono fakatahaʻi e ngaahi kautahá ni ʻe tolu ʻo taha pē. ʻE ui e kautaha foʻoú ko e Kautaha Uouangatahá pea ʻe kau ai ʻa Siosefa Sāmita, Sitenei Likitoni, Niueli K. Uitenī, ʻEtuate Patilisi, Sitinei Kilipati, ʻŌliva Kautele, Sione Uitemā, Uiliami W. Felipisi mo Māteni Hālisi.

ʻI he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá 78, ʻoku ʻuhinga ʻa e foʻi lea kautaha ki he Kautaha Uouangataha. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 78:3–4, ʻo kumi e meʻa ʻe fakangofua ʻe he kautaha pe fokotuʻutuʻu ko ʻení ke fai ʻe he Kāingalotu ʻo e Siasí.

  1. Tali e fehuʻi ko ʻení ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá: Fakatatau ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 78:4, ko e hā e ngāue naʻe fie maʻu ʻe he ʻEikí ke fakalakalaka ʻi he Kautaha Uouangatahá?

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá 78:5–6, ʻo kumi e ngaahi ʻuhinga naʻe fekauʻi ai ʻe he ʻEikí ʻa e Kāingalotú ke tokoniʻi “e kau masiva ʻo [Hono] kakaí” (T&F 78:3).

Hangē ko ia ʻoku hā ʻi he ngaahi veesi ko ʻení, ʻoku kau ʻi he ngaahi meʻa fakalangí ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo ha natula taʻengatá, hangē ko e ʻiló, fakamoʻoní mo e ngaahi faingamālie ke maʻu ʻa e ngaahi ouau fakamoʻuí.

Mahalo ʻe tokoni ke ʻiloʻi ʻoku ʻikai ʻuhinga e tatau ʻi he ngaahi koloa fakaemāmaní ʻe maʻu ʻe he tokotaha kotoa e koloa tatau, ka ʻe maʻu ʻe he fāmili kotoa pē ʻa e nagaahi maʻuʻanga tokoni feʻunga ki heʻenau fie maʻú, ʻo fakatatau ki honau tūkunga fakafoʻituituí.

  1. Hiki ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá, ha ngaahi sētesi ʻo fakamatalaʻi ʻa e founga ʻokú ke pehē ʻoku fakaʻatā ai kitautolu ʻe he tuʻunga tatau ʻi he māmaní ke tau tuʻunga tatau ʻi hono maʻu e ngaahi meʻa fakalangí.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 78:7. ʻI hoʻo laú, fekumi ki ha toe ʻuhinga hono fekauʻi ʻe he ʻEikí ʻa e Kāingalotú ke faʻu e Kautaha Uouangatahá pea mo tokangaʻi e masivá. Fakakakato leva ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻOku teuteuʻi kitautolu ʻe hono fai ʻo e ngaahi meʻa kuo fekau ʻe he ʻEikí ki he .

ʻOkú ke pehē ko e hā e founga ʻe tokoni ai e talangofua ki he fekau ke fokotuʻu ʻa e Kautaha Uouangatahá ke teuteuʻi ʻa e Kāingalotú ke maʻu hanau nofoʻanga ʻi he puleʻanga fakasilesitialé?

  1. Lisi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá, ʻa e ngaahi fekau ʻa e ʻEikí ʻi he lahi taha te ke lava ʻi he miniti ʻe tahá. Hili iá pea fili ha taha ʻo e ngaahi fekau naʻá ke lisí pea tohi ha ngaahi sētesi ʻoku nau fakamatalaʻi ʻa e founga ʻe tokoni ai ʻa e talangofua ki he fekau ko iá ke teuteuʻi koe ki ha nofoʻanga ʻi he puleʻanga fakasilesitialé.

ʻĪmisi
ʻEletā Dallin H. Oaks

ʻI hoʻo lau e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, fakakaukau pe ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke mahino ʻa e taumuʻa ʻo hono ʻomi ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi fekaú kiate kitautolú: “Ko e fakamaau fakaʻosí, ʻoku ʻikai ko hano fakafuofuaʻi pē ʻo hono fakakātoa ʻo e ngaahi ngāue leleí pe ngāue koví—ʻa e ngaahi meʻa kuo tau faí. Ko hano fakahaaʻi ia ʻo e ola aofangatuku ʻo ʻetau ngaahi ngāué mo e fakakaukaú—ʻa e meʻa kuo tau hoko ki aí. ʻOku ʻikai feʻunga ki ha taha ke ne fakahoko pē e ngāué. Ko e ngaahi fekaú, ngaahi ouaú, mo e ngaahi fuakava ʻo e ongoongoleleí ʻoku ʻikai ko ha lisi ia ʻo ha ngaahi meʻa ʻoku fie maʻu ke fakahū ki ha ʻakauni fakalangi. Ko e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí ko ha palani ia ʻokú ne fakahaaʻi mai kiate kitautolu ʻa e founga ke tau aʻusia ai e tuʻunga ʻoku finangalo ʻa ʻetau Tamai Hēvaní ke tau aʻusiá” (The Challenge to Become,” Ensign, Nov. 2000, 32).

  1. Tali e fehuʻi ko ʻení ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá: ʻE tokoniʻi fēfē koe ʻe hoʻo mahino ki he taumuʻa ʻa e ʻEikí ki heʻene tuku mai ʻa e ngaahi fekaú ke ke talangofua ai kiate Ia ʻi he faivelenga lahi ange?

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 78:8–9, ʻo kumi e hingoa ʻo kinautolu naʻe fili ʻe he ʻEikí ke fokotuʻu e Kautaha Uouangatahá.

Fakatokangaʻi ange ʻi he veesi 9 naʻe fekau ʻe he ʻEikí ʻa e kau tangata ko ʻení ke nau fai ha fakataha alēlea mo e Kāingalotu ʻi Saioné, ʻo ʻuhinga ki he kāingalotu ʻi Tauʻatāina, Mīsulí. Koeʻuhí ke lava ʻo talangofua ki he fekau ko ʻení, ne pau ke fononga ʻa Siosefa Sāmita, Niueli K. Uitenī mo Sitenei Likitoni ʻi ha maile ʻe 1,000 (ʻa e fononga taki taha) mei Hailame, ʻOhaiō, ki Tauʻatāina, Mīsuli. ʻI ʻEpeleli 1832, siʻi hifo pē he māhina ʻe taha hili hono maʻu ʻa e fakahā ko ʻení, ne talangofua e kau tangata ʻe toko tolú ni ki he fekaú pea fononga ki Mīsuli.

Ko e hā ʻoku akoʻi atu ʻe heʻenau talí ʻo kau ki he tui mo e talangofua ki he ngaahi fekau ʻa e ʻEikí?

Taimi nounou pē mei heʻenau tūʻuta ʻi Mīsulí, ne fakahoko ʻe he toko tolú ha fakataha alēlea ʻa ia ne nau fokotuʻu ai ʻa e Kautaha Uouangatahá ʻo fakatatau mo e fakahinohino ʻi he fakahaá. Naʻe ʻave ʻa e tupu mei he pisinisi ʻa e Kautaha Uouangatahá ki he fale tauhiʻanga koloá ki hono tokangaʻi ʻo e masivá mo fakapaʻanga e ngaahi fie maʻu fakapaʻanga kehe ʻa e Siasí.

ʻI he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 78:10–16, naʻe fakamamafaʻi ʻe he ʻEikí ʻa e mahuʻinga ʻo e Kautaha Uouangatahá. Naʻá ne fakamatalaʻi kapau ʻe muimui ʻa e Kāingalotú ki Heʻene fakahinohinó, te nau maʻu ʻa ʻEne tokoní ʻi hono fakahoko ʻEne ngaahi fekaú pea ʻe lava ke tuʻu tauʻatāina ʻa e Siasí mei he ngaahi kautaha kehe fakaemāmani kotoa pē.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 78:17–22

ʻOku fakamatalaʻi ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi tāpuaki ʻe lava ke maʻu ʻe kinautolu ʻoku tauhi ʻEne ngaahi fekaú

Fakakaukau ki ha ngaahi meʻafoaki pe ngaahi tāpuaki ʻe niʻihi naʻá ke maʻu ʻi hoʻo kei siʻí ʻokú ke houngaʻia ange ai he taimí ni ʻi hoʻo matuʻotuʻa angé. Ko e hā ʻokú ke houngaʻia lahi ange ai ʻi he ngaahi meʻafoaki pe tāpuaki ko ʻení he taimi ní? Fakakaukau ki ha founga ʻe lava ke fekauʻaki ai ʻeni mo e ngaahi tāpuaki kuo teuteuʻi ʻe heʻetau Tamai Hēvaní maʻatautolú.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 78:17–18, pea feinga ke ʻiloʻi ʻa e founga ne hangē ai e Kāingalotú ko e fānau īkí. Mahalo te ke fie fakakaukau ke fakafetongi ho hingoá ʻaki ʻa e fetongi nauna ko e kiate kimoutolu, ʻa kimoutolu, mo e ʻa moutolú ke tokoni ʻi hoʻo fakaʻaongaʻi fakataūtaha e ngaahi veesi ko ʻení kiate koe.)

ʻĪmisi
Kalaisi mo e sipí

Fakalaulauloto ki he founga ʻe lava ke tokoni ai hono ʻiloʻi ʻe hanga ʻe he ʻEikí ʻo “tataki [kitautolú]” (T&F 78:18) ke tau fiefia, neongo ʻa e ʻikai lava ʻo mahino pe te tau kātakiʻi ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 78:19, ʻo kumi e faleʻi naʻe fai ʻe he ʻEikí ki he Kāingalotú. Ko ha veesi fakataukei folofola ʻa e (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 78:19 . Mahalo te ke fie fakaʻilongaʻi ia ʻi ha founga makehe.)

Fakakakato ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻo makatuʻunga ʻi he meʻa naʻá ke ako mei he veesi 19: Kapau te tau , ʻe fakalahi ʻe he ʻEikí hotau ngaahi tāpuakí.

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. Te ke lava fēfē ke maʻu kakato ange ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē ʻi he loto fakafetaʻí?

    2. ʻE lava ke tokoniʻi fēfē koe ʻe hoʻo fili ke maʻu ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē ʻi he loto fakafetaʻí ke ke fiefia?

ʻĪmisi
scripture mastery icon
Fakataukei Folofola —T&F 78:19

  1. Tohi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ha lea miniti ʻe ua ʻoku makatuʻunga ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 78:19. Fakapapauʻi ke fakakau ʻi hoʻo leá ʻa e ngaahi meʻa ko ʻení: (1) fakamatala puipuituʻa ʻoku fekauʻaki mo e potufolofola ko ʻení, (2) tefitoʻi moʻoni ʻokú ne akoʻí, mo 3) ha aʻusia fakatāutaha ʻokú ne fakatātaaʻi ʻa e moʻoni ʻoku akoʻi ʻe he potufolofola ko ʻení. ʻI he ʻosi pē hono hiki hoʻo leá, vahevahe ia mo ha mēmipa ʻo e fāmilí pe kaungāmeʻa. ʻE lava foki ke fakaafeʻi koe ʻe hoʻo faiako ako ʻi ʻapí ke vahevahe hoʻo leá mo hoʻo kalasí.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 78:20–22, ʻo kumi e faleʻi naʻe fai ʻe he ʻEikí.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 79–80

ʻOku ui ʻa Sēleti Kaata, Sitīveni Puaneti, mo Īteni Sāmita ke ngāue fakafaifekau

ʻI he ngaahi fakahā ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 79 mo e 80, naʻe ui ʻe he ʻEikí ha kau tangata ʻe toko tolu ke hoko ko ha kau faifekau. Lau ʻa e vahe takitaha, ʻo kumi e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻoku fekauʻaki mo e ngāue fakafaifekaú. Fakalaulauloto ki he founga ʻe lava ke ke fakaʻaongaʻi ai e ngaahi tefitoʻi moʻoni naʻá ke ʻiló ke vahevahe lelei ange ai ʻa e ongoongoleleí mo ha taha ʻokú ke ʻilo.

  1. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai ʻi he ʻahó ní ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 78–80 peá u fakakakato ʻa e lēsoni ko ʻení ʻi he (ʻaho).

    Ko e ngaahi fehuʻi, ngaahi fakakaukau mo e mahino makehe ʻoku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó: