Seminelí
ʻIuniti 31: ʻAho 4, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138


ʻIuniti 31: ʻAho 4

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138

Talateú

ʻI he ʻaho 3 ʻo ʻOkatopa 1918, naʻe maʻu ai ʻe Palesiteni Siosefa F. Sāmita ʻa e vīsone ʻoku lēkooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138. Naʻá ne mamata ʻi he vīsione ko ʻení ki he Fakamoʻui kuo toetuʻú ʻokú Ne ngāue ki he ngaahi laumālie angatonu ʻoku tatali ke fakahaofi meí he ngaahi haʻi ʻo e maté.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:1-11

ʻOku fakalaulauloto ʻa Palesiteni Siosefa F. Sāmita ki he folofolá mo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí

Kuo ʻi ai nai hao ʻofaʻanga kuo mālōlō, pe ʻokú ke ʻilo haʻo kaungāmeʻa kuo ʻi ai hano ʻofaʻanga kuo mālōlō? ʻI he taimi ʻoku pekia ai ha taha, ʻe mavahevahe ʻa e sinó mo e laumālié, pea ʻe ʻalu leva hono laumālié ki he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié. ʻOkú ke fakakaukauloto pe ʻoku fēfē ʻa e tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālie?

ʻĪmisi
President Joseph F. Smith

Palesiteni Siosefa F. Sāmita

Naʻe maʻu ʻe Palesiteni Siosefa F. Sāmita, ko e palesiteni hono ono ʻo e Siasí, ha fakahā fekauʻaki mo e maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié. Lau ʻa e talateu ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138, pea kumi ki he ngaahi meʻa naʻe aʻusia ʻe Palesiteni Sāmita lolotonga ʻa e ngaahi māhina kimuʻa he konifelenisi lahi ʻi ʻOkatopa ʻo e taʻu 1918.

Lolotonga e ngaahi māhina ko iá, naʻe tengihia ʻe Palesiteni Siosefa F. Sāmita ʻa e mole ʻa hono foha ko Hailame Meki Sāmitá, ʻa ia ne hoko ko ha mēmipa ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá. Naʻe mate ʻa Hailame Meki Sāmita ʻi he konga kimuʻa ʻo e taʻu ko iá meí ha pā ʻa e ʻapenitikí ʻi hono taʻu 45.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:1–4, pea kumi ʻa e tokāteline naʻe fakakaukauloto ki ai ʻa Palesiteni Siosefa F. Sāmita ʻi he ʻaho 3 ʻo ʻOkatopa, 1918.

ʻOku tau ako ʻi he veesi 4, ʻe fakahaofi ʻa e faʻahinga kotoa pē ʻo e tangatá tuʻunga ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí pea mo e talangofua ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:5, pea kumi ʻa e ngaahi meʻa naʻe aʻusia ʻe Palesiteni Sāmita ʻi heʻene fakakaukau ki he Fakaleleí.

Kuó ke fakakaukau nai ki ha potufolofola ʻi haʻo fakalaulauloto ki ha tafaʻaki ʻo e ongoongoleleí? ʻI he hokohoko atu hoʻo ako e folofola ʻa e ʻOtuá mo maʻuloto e ngaahi potufolofola mahuʻingá, te ke ʻilo ai ʻe lava ke ʻomi kinautolu ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ki hoʻo fakakaukaú ʻi he taimi ʻoku fie maʻu aí.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:6–10, ʻo kumi e ngaahi akonaki naʻe ongo kia Palesiteni Sāmitá.

Naʻe fakaava hake ʻe Palesiteni Sāmita ʻene folofolá pea lau ha ngaahi potufolofola ʻi he 1 Pita 3 mo e 4. Naʻe fakamatalaʻi ʻe Pita ʻi he ngaahi potufolofola ko ení ne ʻaʻahi ʻa Sīsū Kalaisi ki he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié hili ʻEne pekiá. Naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí e ongoongoleleí ʻi he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié koeʻuhí ke lava ʻo fakamaauʻi totonu ʻa e tokotaha kotoa pē.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:11, pea kumi ʻa e ngaahi meʻa naʻe mamata ki ai ʻa Palesiteni Sāmita ʻi heʻene fakalaulauloto ki he ngaahi folofolá.

Kimuʻa peá ke ako fekauʻaki mo e fuofua vīsone ʻa Palesiteni Sāmita ki he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié, fakatokangaʻi ʻa e founga maʻu fakahā ʻokú ne fakamatalaʻí: ʻI heʻene kei fakalaulauloto ki he ngaahi folofolá, naʻá ne fakakaukauloto ai ki he tokāteline ʻo e Fakaleleí pea mo e ʻofa naʻe fakamoʻoniʻi ʻe he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí ʻi he hāʻele mai ʻa e Fakamoʻuí ki he māmaní. Naʻe ʻomi ʻe he ngaahi fakakaukau ko ʻení ʻa e ngaahi leʻa ʻa Pitá ki heʻene fakakaukaú. Pea ʻi he taimi naʻá ne toe lau mo fakakaukauloto ai ki he ngaahi lea ʻa Pita, “naʻe fakaava ʻa e mata ʻo [ʻene] ʻiló” (T&F 138:11), naʻe nofoʻia ia ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní, pea naʻá ne mamata ki he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié. Ko e tefitoʻi moʻoni ʻe taha ʻe lava ke tau ako meí he fakamatala ko ʻení ko e ʻi heʻetau lau mo fakalaulauloto ki he folofolá, ʻoku tau teuteuʻi ai kitautolu ke maʻu fakahā.

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. ʻOku tokoni fēfē ʻa e lau mo e fakalaulauloto ki he folofolá ke fakaafeʻi mai e fakahaá?

    2. Fakamatalaʻi ha meʻa ne hoko ʻi he taimi naʻá ke muimui ai ki he sīpinga ko ʻeni ʻi hoʻo ako folofolá. Naʻe liliu fēfē ʻe hoʻo muimui ʻi he sīpinga ko ʻení ʻa hoʻo ngaahi aʻusia ʻi hono ako e folofolá.

Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā D. Toti Kulisitofasoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e founga ʻoku totonu ke tau ako ʻaki ʻa e folofolá. ʻI hoʻo lau ʻene fakamatalá, fakaʻilongaʻi ha faʻahinga fakakaukau ʻe lava ke ke fakaʻaongaʻi ʻi hoʻo ako e folofolá.

ʻĪmisi
ʻEletā D. Todd Christofferson

“ʻI heʻeku pehē ʻakó,’ ʻoku ou ʻuhinga ki ha meʻa ʻoku toe lahi ange ʻi he laukongá ʻataʻatā pē. … ʻOku ou sio loto atu ki he taimi ʻe niʻihi ʻokú ke lau ai ha ngaahi veesi peá ke taʻofi ka ke fakalaulauloto ki ai, peá ke toe lau fakalelei e ngaahi vēsí, pea ʻi hoʻo fakakaukau ko ia ki honau ʻuhingá, ʻokú ke lotu ke mahino ia kiate koe, mo fehuʻi loto pē, mo ke tatali ke maʻu ha ngaahi ueʻi fakalaumālie, peá ke hiki e ngaahi ongo mo e ngaahi fakakaukau ko ia ʻokú ke maʻú koeʻuhí ke ke lava ʻo manatuʻi kinautolu pea toe lahi ange ai foki e meʻa ʻokú ke ako ʻo ʻiló” (“When Thou Art Converted,” Ensign pe Liahona, May 2004, 11).

Fakakaukau ke fokotuʻu ha taumuʻa ke lau mo fakalaulauloto ki he folofolá ʻi he founga naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Kulisitofasoni ʻi he uiké ni.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:12–24, 38–50

ʻOku mamata ʻa Siosefa F. Sāmita ki he kau angatonu kuo pekiá ʻoku nau tatali ki heʻenau toetuʻú

Ko e hā ha meʻa ʻi he kahaʻú ʻokú ke nofo hanganaki taha ki aí? Ko e hā ʻokú ke vēkeveke ai ki aí?

ʻI he taimi naʻe mamata ai ʻa Palesiteni Siosefa F. Sāmita ki he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié ʻi ha meʻa-hā-mai, naʻá ne mamata ai ki ha kulupu tokolahi fau ʻo ha ngaahi laumālie ne nau tānaki fakataha. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:12–13, ʻo kumi pe ko e ngaahi laumālie fēfē ne tānaki fakatahá. Mahalo te ke fie fakaʻilongaʻi ʻa e meʻa ʻokú ke maʻú.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:38–49, kumi ʻa e ngaahi hingoa ʻo e niʻihi fakafoʻituitui ne kau ʻi he fakatahaʻanga ko ʻení.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 115:15–16, 50. Ko e hā e faʻahinga fakahaofí naʻe tali ki ai ʻa e ngaahi laumālie angatonu ko ení? Fakalaulauloto ʻi ha kiʻi taimi siʻi pe ko e hā ʻe hangē ai hono fakatahaʻi honau laumālié mo e sinó ko ha fakahaofi ki he ngaahi laumālie angatonu ko ʻení.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:17 ke maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki ʻoku maʻu ʻe he ngaahi laumālie angatonú hili hono fakatahaʻi honau laumālié mo e sinó.

ʻOku tau ako meí he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:16–17, ʻa e ngaahi tokāteline ko ʻení: ʻE fakahaofi kitautolu meí he ngaahi haʻi ʻo e maté ʻe he ʻaloʻofa ʻa e ʻOtua ko e Tamaí mo Sīsū Kalaisí. ʻE lava ke tau maʻu ʻa e fiefia kakató ʻo fakafou ʻi he toetuʻú.

ʻI hoʻo lau e lea ko ʻeni naʻe fai ʻe ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko hongofulu Mā Uá, kumi pe ko e hā ʻoku mahuʻinga ai hotau sinó ke maʻu ʻa e fiefia kakató:

ʻĪmisi
ʻEletā David A. Bednar

“ʻOku lava hotau sino fakamatelié ʻo aʻusia ha ngaahi tuʻunga kehekehe mo lahi naʻe ʻikai ke lava ia ʻi heʻetau ʻi he maama fakalaumālié. Ko ia ai, ʻoku lava ke fakahoko lelei ange ʻe hotau sino fakamatelié ʻetau feohi mo e niʻihi kehé, fakatokangaʻi mo ngāue ʻo fakatatau mo e moʻoní, mo talangofua ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni mo e ouau ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí. …

“Naʻe fakataumuʻa e palani ʻa e Tamaí ke ʻomi ha fakahinohino maʻa ʻEne fānaú, ke tokoni ke nau fiefia, mo fakafoki lelei kinautolu ki ʻapi kiate Ia ʻi ha sino toetuʻu mo hākeakiʻi” (“ʻOku Mau Tui ki he Angamaʻá,” Ensign pe Liahona, Mē 2013, 41, 43).

Fakakaukau ki he fehuʻi ko ʻení ʻi ha kiʻi taimi siʻi: Ko e hā ʻoku tau fie maʻu ai ha sino ke maʻu ʻa e kakato ʻo e fiefiá?

Ko e kakato ʻo e fiefiá ko e faʻahinga fiefia ia ʻoku aʻusia ʻe he Tamai Hēvaní. ʻOku maʻu ʻe he Tamai Hēvaní ha sino ʻo e kakano mo e hui (vakai T&F 130:22). ʻI he taimi ʻoku mavahevahe ai hotau laumālié mo e sinó, ʻoku ʻikai ke tau tatau mo ia pea he ʻikai lava ke maʻu ʻa e kakato ʻo e fiefiá (vakai, T&F 93:33–34). ʻI heʻetau hoko ʻo hangē ko Iá, ʻe lava ke tau aʻusia ʻa e ngaahi tāpuaki, melino, mo e fiefia ʻokú Ne aʻusiá.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:51–52, kumi ha ngaahi kupuʻi lea kehe ʻokú ne fakamatalaʻi ʻa e meʻa ʻe fakangofua ʻe he toetuʻú ke faí ʻe he ngaahi laumālie angatonú. Fakakaukau ke fakaʻilongaʻi ʻa e meʻa ʻokú ke maʻú.

  1. Fakakaukau angé ne kole atu ha taha ho kaungāmeʻá ke ke fakamatalaʻi ʻa e ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai ʻa e toetuʻú ʻi he palani ʻa e Tamai Hēvaní. Fakaʻaongaʻi ʻa e meʻa kuó ke ako ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138 pea mo e fakamatala meia ʻEletā Petinaá, tohi ha kiʻi fakamatala ki ho kaungāmeʻá ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá.

Naʻe tatali ʻa e kau māʻoniʻoni ʻi he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié ki he “hāʻele ange,” pe ko e tūʻuta ange ʻa e ʻalo ʻo e ʻOtuá ke fakatauʻatāinaʻi kinautolu pea toe fakafoki mai kinautolu ki honau “tuʻunga haohaoá” (T&F 138:16–17). Fakakaukauloto ki he meʻa naʻe hoko ʻi he māmaní lolotonga e fakataha ʻa e ngaahi laumālie angatonu ko ʻení. Naʻe mamahi ʻa Sīsū Kalaisi ʻi Ketisemani pea ʻi he funga kolosí. Naʻe ʻi ai ha niʻihi ʻo e ngaahi laumālie angatonu ʻi he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié kuo nau tatali ʻi ha ngaahi taʻu ʻe lauiafe ki hono fakahaofi kinautolu meí he maté. Naʻe foaki ʻe he feilaulau ʻa Kalaisí ʻa e fakamoʻui meí he mate fakatuʻasinó maʻanautolu, pea ʻe hoko pehē pē ki he kakai kotoa pē.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:18–24, peá ke fakakaukau pe naʻe mei fēfē ʻa e meʻa naʻe fakamatalaʻi ʻi he ngaahi veesi ko ʻení.

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. Ko e hā nai ha meʻa naʻá ke mei fakakaukau ki ai pe ongoʻi kapau naʻá ke ʻi ai ke fanongo ki he malanga ʻa e Fakamoʻuí ʻi he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié.

    2. Naʻá ke mei tali fēfē ki he Fakamoʻuí, ʻa ia naʻá Ne toki fakahoko ʻa e Fakaleleí maʻau?

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:25-37

ʻOku ako ʻa Palesiteni Siosefa F. Sāmita ʻa e founga naʻe malangaʻi ʻaki ʻa e ongoongoleleí ʻi he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié

Mahalo kuó ke fakatokangaʻi ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:20–22 naʻe ʻi ai ha ngaahi laumālie naʻe ʻikai ke nau lava ʻo mamata ki he Fakamoʻuí ʻi he taimi naʻá Ne ʻaʻahi atu ai ki he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié. Lolotonga e kei fakalaulauloto ʻa Palesiteni Siosefa F. Sāmita ki he ngaahi potufolofola ʻi he 1 Pitá, naʻe fakahā ange ʻe he ʻEikí kiate ia ʻa e founga ʻe maʻu ai ʻe he kakai ʻi he fale fakapōpula ʻo e ngaahi laumālié ʻa e faingamālie ke maʻu e ngaahi tāpuaki ʻo e ongoongoleleí. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:29–31, ʻo kumi pe ʻe maʻu fēfē ʻe he ngaahi laumālie ʻi he fale fakapōpulá ha ʻilo fekauʻaki mo e ongoongoleleí. Mahalo te ke fie fakaʻilongaʻi ʻa e meʻa ʻokú ke maʻú.

  1. Fakaʻaongaʻi ʻa e meʻa naʻá ke ako ʻi he veesi 29–31 ke hiki ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ha fakamatala nounou ʻo e founga ʻoku akoʻi ai ʻa e ongoongoleleí ʻi he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié.

ʻI he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:32–37, naʻe tohi ʻe Palesiteni Siosefa F. Sāmita ʻo pehē naʻá ne mamata ki hono akoʻi ʻa e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí ki ha faʻahinga laumālie ʻe ua ʻi he fale fakapōpulá: ʻa ia ko kinautolu naʻe mate taʻe ʻi ai ha ʻilo ki he ongoongoleleí pea mo kinautolu ne nau fakasītuʻaʻi ʻa e kau palōfitá ʻi he moʻui fakamatelié. Ko e ngaahi laumālie ko ʻeni, ʻa ia naʻe ʻi he fale fakapōpula ʻo e ngaahi laumālié, te nau maʻu kotoa ha faingamālie ke fakatomala mo tali ʻa e ongoongoleleí ʻo fakafou ʻi he ngaahi akonaki ʻa e kau talafekau naʻe fili ʻe he ʻEikí.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:53-60

Ne mamata ʻa Palesiteni Sāmita ki he ngaahi laumālie fakaʻeiʻeikí mo maʻongoʻonga ʻa ia te nau malangaʻi ʻa e ongoongoleleí ʻi he fale fakapōpulá

Fakakaukau ki he kau mēmipa angatonu ʻi ho fāmilí pe ngaahi kui kuo pekiá. Kuó ke fifili nai pe ko e hā e meʻa ʻoku nau fai ʻi he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié?

Naʻe mamata ʻa Palesiteni Siosefa F. Sāmita ʻi ha konga ʻo e meʻa-hā-maí ki heʻene tamaí, Hailame Sāmita; tokoua ʻo ʻene tamaí ko Siosefa Sāmitá; mo ha ngaahi laumālie fili kehe. Ne tokoni kotoa ʻa e ngaahi laumālie fakaʻeiʻeiki ko ʻení ki he ngāue ʻa e ʻEikí ʻi he moʻui fakamatelié. Naʻe teuteuʻi kinautolu mo ha niʻihi kehe tokolahi kimuʻa pea fanauʻi kinautolú ke nau lavaʻi ha ngaahi meʻa lahi ʻi he mamaní.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:57, ʻo kumi ʻa e meʻa ʻe hoko atu hono fai ʻe he kaumātuʻa faivelengá hili ʻenau maté. Mahalo te ke fie fakaʻilongaʻi ʻa e meʻa ʻokú ke maʻú.

ʻĪmisi
Palesiteni Joseph F. Smith

Naʻe toe fakamatalaʻi ʻe Palesiteni Siosefa F. Sāmita ʻoku ʻikai fakangatangata pē ʻa e ngāue ʻi he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié kiate kinautolu pē ʻoku nau maʻu ʻa e lakanga Taulaʻeiki faka-Melekisētekí: “ʻE fakamafaiʻi mo fakaivia kakato ʻa e kau fafine lelei kuo vaheʻi, fakanofo ki he ngāué, [pea] uiuiʻi ki aí, … ke nau malanga ʻaki ʻa e ongoongoleleí.” (Gospel Doctrine, 5th ed. [1939], 461).

Ko e taha ʻo e ngaahi moʻoni ʻoku tau ako meí he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:57 mo e lea ʻa Palesiteni Sāmitá ko e hili ʻetau mavahe meí he moʻui fakamatelié, ʻe hokohoko atu ʻa e ngāue ʻa e Kāingalotu faivelengá ʻi hono malangaʻi ʻo e ongoongoleleí.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138:60, ʻo kumi ki he fakamoʻoni ʻa Palesiteni Siosefa F. Sāmitáa ki he moʻoní ʻa ia naʻá ne lekōtí.

Ko ha tāpuaki fakaʻofoʻofa ia ke ʻiloʻi ʻe maʻu ʻe he fānau kotoa ʻa e Tamai Hēvaní ha faingamālie ke tali mo moʻui ʻaki ʻa e ongoongoleleí. ʻOku ʻoange ʻe he ngāue ʻoku tau fai ʻi he temipalé ke malava ʻo fakamaʻa kinautolu mei heʻenau ngaahi angahalá, ʻo huhuʻi meí he fale fakapōpula ʻo e ngaahi laumālié, pea mo kau ki he ngāue maʻongoʻonga ʻo e huhuʻí ʻi he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié.

  1. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai ʻi he ʻahó ní ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 138 peá u fakakakato ʻa e lēsoni ko ʻení ʻi he (ʻaho).

    Ko e ngaahi fehuʻi, fakakaukau mo e ngaahi mahino makehe ʻoku ou fie vahevahe ki heʻeku faiakó: