Seminelí
ʻIuniti 18: ʻAho 1, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:1–42


ʻIuniti 18: ʻAho 1

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:1–42

Talateú

ʻI Sepitema 1832, ne foki e kau faifekaú ki Ketilani, ʻOhaiō, hili hono malangaʻi ʻo e ongoongoleleí ʻi he feituʻu fakahahake ʻo e ʻIunaiteti Siteití. Lolotonga ʻenau fakataha fiefiá, naʻe maʻu ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻa e fakahā ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84. Naʻá ne maʻu ʻa e fakahaá ʻi ha ʻaho ʻe ua: Sepitema 22 mo e 23. (ʻOku ʻi ai ha fakamoʻoni fakahisitōlia ko e veesi 1–41 naʻe maʻu ʻi he ʻaho 22 ʻo Sepitemá pea ko e veesi 42–120 naʻe maʻu ʻi he ʻaho 23 ʻo Sepitema.) ʻOku vaeua hoʻo ako ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84 ki ha lēsoni ʻe ua. ʻOku nofotaha ʻa e lēsoni ʻuluaki ko ʻení ʻi he fakahinohino ʻa e ʻEikí ki he lakanga fakataulaʻeikí pea mo e founga ʻoku lava ai ʻe he lakanga fakataulaʻeikí ʻo teuteuʻi kitautolu ke maʻu ʻa e meʻa kotoa pē ʻoku ʻa e Tamai Hēvaní.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:1–30

ʻOku fakahā ʻe he ʻEikí ʻe langa ha temipale pea fakamatalaʻi ʻa e ngaahi taumuʻa ʻo e lakanga fakataulaʻeikí

Fakakaukau ki ha temipale kuó ke ʻaʻahi pe fie ʻaʻahi ki ai. Te ke fakamatalaʻi fēfē ki haʻo kaungāmeʻa ʻo ha tui fakalotu kehe ʻa e ngaahi faikehekehe ʻo e temipalé mo ha fale ʻe taha ʻi he tukui koló?

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:2–5, pea fakaʻilongaʻi e ngaahi lea pe ngaahi kupuʻi lea ne folofola ʻaki ʻe he ʻEikí ke tokoni ke mahino ki he Kāingalotú ʻa e mahuʻinga ʻo hono langa ha temipalé.

ʻĪmisi
Santo Domingo Dominican Republic Temple

ʻOku toe fakaongo mai ʻe he ngaahi veesi ko ʻení ʻa e kikite ʻe langa ʻa e kolo ko Selūsalema Foʻoú mo ha temipale ʻi he Vahefonua Siakisoní, ʻi Mīsuli. Ka neongo ia, naʻe fakahā ʻe he ʻEikí kimui ange ki he Kāingalotú he ʻikai fie maʻu ke nau langa he taimi ko iá ʻa e koló pe ko e temipalé ʻi Mīsuli koeʻuhí ko e fuʻu lahi ʻa e fakatanga mei he ngaahi fili ʻo e Siasí (vakai, T&F 124:49). ʻOku ʻuhinga ʻa e kupuʻi lea ko e “toʻu tangatá ni” ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:5 ki he kikite ʻo kau ki hono langa ʻo e Selusalema Foʻoú mo e temipalé—ʻe kei hoko pē ia pea ʻe fakahoko ʻi ha taimi ʻi he kahaʻú (vakai, Mōsese 7:62).

ʻOku ʻomi ʻe he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84 ha faingamālie ke ako fekauʻaki mo e mahuʻinga ʻo e ngaahi tāpuaki ʻe lava ke ke maʻu ʻi he temipalé. Kimuʻa pea hoko atu hoʻo ako ʻa e vahe ko ʻení, ʻe tokoni ke toe vakaiʻi ha ngaahi foʻi lea mahuʻinga ne fekauʻaki mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni naʻe akoʻi ʻe he ʻEikí ʻi he fakahā ko ʻení. Lau fakalelei ʻa e ngaahi ʻuhinga fakatokāteline ʻi he tafaʻaki toʻomataʻú, ʻi he saati ko ʻení. Fakatauhoa kotoa kinautolu mo e foʻi lea totonu ʻi he tafaʻaki toʻohemá.

Foʻi Lea

Fakaʻuhingá

  1. Fuakavá

  2. Ouau fakamoʻui

  3. Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí

  4. Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné

  1. Ko e lakanga fakataulaʻeiki māʻolungá pe lahi angé, ʻa ia ʻoku ngāue ki he ngaahi meʻa fakalaumālié

  2. Ko e lakanga fakataulaʻeiki teuteú, ʻa ia ʻokú ne maʻu ʻa e ngaahi kī ʻo e tauhi mai ʻa e kau ʻāngeló pea mo e ongoongolelei ʻo e fakatomalá mo e papitaisó

  3. Ko ha alea pau toputapu ʻi he vahaʻa ʻo e ʻOtuá mo e tangatá

  4. Ko ha ngāue toputapu mahuʻinga ki he hakeakiʻí pea ō fakataha mo e ngaahi fuakavá

(Vakai ki he ngaahi tali ki he ʻekitivitī fakatauhoá ʻi he fakaʻosinga ʻo e lēsoni ko ʻení.)

Lau ʻa e lisi ko ʻeni ʻo e ngaahi ouau mo e ngaahi tāpuaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, pea ʻai ha fakaʻilonga tonu ʻi he tafaʻaki ʻo e ʻotu ʻo kinautolu ʻoku pehē ko e ngaahi ouau fakamoʻuí:

Papitaisó

Hilifakinimá

Ko hono fakahingoa mo tāpuakiʻi ʻo e fānaú

Foaki ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí (maʻá e kakai tangatá)

Faingāue ki he mahakí

Ko e ʻenitaumeni temipalé

Ko e sila ʻo e malí

Ko e ouau fakamoʻui kotoa ʻa e ngaahi meʻa ʻi he lisí, tukukehe hono fakahingoa mo tāpuakiʻi ʻo e fānaú mo e faingāue ki he mahakí. ʻOku faitāpuekina ʻe he ngaahi ouau lakanga fakataulaʻeiki ʻo hono fakahingoa mo tāpuakiʻi ʻa e fānaú mo e faingāue ki he mahakí ʻa e moʻui ʻo kinautolu ʻoku maʻu iá, ka ʻoku ʻikai mahuʻinga ia ki he fakamoʻuí.

ʻOku tau ako ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:6–19, naʻe maʻu ʻe Mōsese ʻa e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí, pe ko e “lakanga fakataulaʻeiki lahi angé” (T&F 84:19). Te ne lava ʻo fakahokohoko ʻa hono mafai lakanga fakataulaʻeikí ki he ʻOtuá. ʻI heʻene hoko ko ha tokotaha maʻu lakanga fakataulaʻeiki moʻui angatonú, naʻe fakaʻamu ʻa Mōsese ke tokoni ki he kakai kehé ke nau ʻunuʻunu ke ofi ange ki he ʻOtuá ʻo fakafou ʻi he ngaahi ouau fakamoʻui ʻo e lakanga fakataulaʻeikí.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:19–22, ʻo kumi e ngaahi tāpuaki ʻe lava ke tau maʻu ʻo fakafou ʻi he Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí.

Fakatokangaʻi ange ʻi he veesi 20 ʻoku fakahaaʻi ʻi he ngaahi ouau ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí ʻa e mālohi faka-ʻOtuá. Ko e ngaahi ouau takitaha ʻi he saati ʻi muʻá tukukehe ʻa e papitaisó, kuo pau ke fakahoko ia ʻi he mafai ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí. Ko hā ha founga ʻokú ke ongoʻi ʻoku fakahaaʻi ai e mālohi faka-ʻOtuá ʻi he ngaahi ouau ko ʻení?

ʻE toki lava pē ke maʻu e ongo ouau fakamoʻui ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí—ʻa e ʻenitaumeni temipalé mo e sila ʻo e malí—ʻi he temipalé. Fakatatau ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:22, ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke tau maʻu ʻa e ngaahi ouau fakamoʻui ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí?

ʻE lava ke ʻuhinga e veesi 22 ke mamata ki he ʻOtuá ʻi he moʻui ní, ka ko hono moʻoní ʻoku ʻuhinga ia ki heʻetau malava ke nofo ʻi he ʻao ʻo e Tamai Hēvaní ʻo taʻengatá. Mahalo te ke fie hiki ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he tafaʻaki hoʻo folofolá ʻo ofi ki he veesi 21–22: Kuo pau ke tau maʻu ʻa e ngaahi ouau fakamoʻui ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí, ke tau hoko ai ʻo hangē ko e ʻOtuá pea nofo ʻi Hono ʻaó.

  1. Tohi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ʻo kau ki he founga kuo tokoniʻi ai koe ʻe he ngaahi tefitoʻi moʻoni kuó ke ako ʻi hoʻo ako e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84 ke mahino kiate koe ʻa hono mahuʻinga ʻo e lakanga fakataulaʻeikí mo e ngaahi temipalé.

ʻĪmisi
ʻEletā Russell M. Nelson

ʻI hoʻo lau e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Lāsolo M. Nalesoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, fakakaukau pe ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke ke maʻu ʻa e ngaahi ouau fakamoʻui kotoa pē ʻo e ongoongoleleí—kau ai ʻa kinautolu ʻoku lava pē ke maʻu ʻi he temipalé: “Ko e temipalé ʻa e taumuʻa ʻo e ʻekitivitī, lēsoni pea mo e sitepu kotoa pē ʻo e fakalakalaká ʻi he Siasí. ʻOku fakataumuʻa ʻetau ngaahi ngāue kotoa pē ʻi hono malangaʻi ʻo e ongoongoleleí, fakahaohaoaʻi ʻo e Kāingalotú mo e huhuʻi ʻo e pekiá, ki he temipale māʻoniʻoní. ʻOku mātuʻaki mahuʻinga ʻaupito e ngaahi ouau ʻo e temipalé. He ʻikai lava ke tau foki ki he nāunau ʻo e ʻOtuá taʻe te nau kau ai” (“Teuteu ki he Ngaahi Tāpuaki ʻo e Temipalé,” Ensign, ʻOkatopa 2010, 41).

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84: 23 ke ʻiloʻi ha meʻa naʻe feinga ʻa Mōsese ke ne fai. Manatuʻi ʻoku ʻuhinga ʻa e foʻi lea fakamāʻoniʻoniʻí ki hono fakamaʻa mo ngaohi ke māʻoniʻoni. Ko hono hokó, lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:24–25, pea feinga ke ʻiloʻi ʻa e founga naʻe tali ʻaki ʻe he fānau ʻa ʻIsilelí ʻa e feinga ʻa Mōsese ke akoʻi kinautolú. Ko e hā e nunuʻa ʻo ʻenau ngaahi angafaí?

Hangē ko ia kuó ke ʻiloʻí, ne mole mei he fānau ʻo ʻIsilelí ʻa e faingamālie ke maʻu ai ʻa e ngaahi ouau fakamoʻui ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí. Ka neongo ia, naʻe ʻikai tuku e fainga ʻa e ʻEikí ke tokoni ke nau fakalakalaká. Naʻá Ne tuku ʻa e lakanga fakataulaʻeiki siʻi angé, pe ko e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné, ke kei hokohoko atu pē mo kinautolu. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:26–28, pea feinga ke ʻiloʻi ʻa e founga ne hokohoko atu ai hono tāpuekina ʻe he ʻEikí ʻa e fānau ʻo ʻIsilelí. ʻI hoʻo akó, mahalo te ke fie fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi tāpuaki ʻe lava ke tau maʻu ʻo fakafou ʻi he Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné.

Mahalo ʻe tokoni ke mahino ʻoku ʻuhinga ʻa e kupuʻi lea “naʻe papitaiso ia lolotonga ʻene kei siʻí” ʻi he veesi 28 ki hono papitaiso ʻo Sione ʻi hono taʻu valú. ʻOku ʻuhinga ʻa e kupuʻi lea “naʻe fakanofo ia ʻe he ʻāngelo ʻa e ʻOtuá ʻi he taimi naʻá ne ʻaho valu aí” naʻe vaheʻi ʻa Sione “ke fakatonutonu ʻa e hāʻeleʻanga ʻo e ʻEikí [pea] ke teuteuʻi ʻa [e kakaí] ki he hāʻele mai ʻa e ʻEikí.” ʻOku ʻikai ʻuhinga ia ki he taimi naʻe maʻu ai ʻe Sione ʻa e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné. Ne hoko ʻa e fakanofo ʻa Sione ki he Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné hili hono papitaisó. (Vakai, Bruce R. McConkie, The Mortal Messiah: From Bethlehem to Calvary, 4 vols. [1979–81], 1:384–85.)

ʻOku teuteuʻi kitautolu ʻe he Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné ke tau maʻu ʻa e ngaahi ouau mo e ngaahi tāpuaki ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí. Hangē ko ʻení, hili ʻa e papitaisó, ʻa ia ko ha ouau ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné, ʻoku tau maʻu e meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi he mafai ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí. ʻI heʻetau maʻu ʻa e sākalamēnití, ʻa ia ko ha ouau ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné, ʻoku tau fakafoʻou ʻa e ngaahi fuakava ʻoku nau tokoni ke fakamāʻoniʻoniʻi kitautolú pea maʻu maʻu pē e takaua ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní mo tokoni ke tau teuteu ke maʻu ʻa e ngaahi ouaú mo fai ʻa e ngaahi fuakava ʻi he temipalé. ʻOku hanga ʻe he ngaue ʻa ha talavou ʻi heʻene hoko ko ha maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné ʻo teuteuʻi ia ke ne maʻu e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí.

  1. Tali e fehuʻi ko ení ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá: Ko e hā te ke lava ʻo fai he taimí ni ke teuteu ai ke maʻu ʻa e ngaahi ouau fakamoʻui kotoa ʻo e ongoongoleleí?

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:31–42

ʻOku akoʻi ʻe he ʻEikí ʻa e fakapapau mo e fuakava ʻo e lakanga fakataulaʻeikí

ʻĪmisi
ʻOku Ui ʻe Mōsese ʻa ʻĒlone ki he Ngāué

ʻI hoʻo ako fekauʻaki mo e fakapapau mo e fuakava ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, manatuʻi “ko e fakapapaú ʻoku fai ia ke fakapapauʻi ai ʻa e faitotonu mo e tauhi faivelenga ha taha ki heʻene ngaahi palōmesí. Ko e fuakavá [ko] ha fepalōmesiʻaki toputapu ʻi he vahaʻa ʻo ha faʻahi ʻe ua. ʻOku maʻu ʻa e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné ʻi he fuakava pē. ʻOku maʻu ʻe he kau maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí ʻa e lakanga fakataulaʻeikí ʻi ha fakapapau ʻoku ʻikai lea ʻaki, pea ʻi ha fuakava foki. Ko e taimi ko ia ʻoku faivelenga ai mo fua totonu ʻe he kau maʻu lakanga fakataulaʻeikí ʻa honau ngaahi uí ʻo fakatatau ki he fakahinohino ʻa e ʻOtuá, ʻokú Ne tāpuakiʻi ai ʻa kinautolu. Ko kinautolu ko ia ʻoku nau faivelenga ʻo aʻu ki he ngataʻangá pea nau fai ʻa e meʻa kotoa pē ʻokú ne fekau kiate kinautolú te nau maʻu ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē ʻoku maʻu ʻe he Tamaí (T&F 84:33–39)” (Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Fakapapau mo e Fuakava ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí” scriptures.lds.org). Ko e “fuakavá” ko e alea pau ia ʻa e tangatá mo e ʻOtuá pea ko e “fakapapaú” ko e ngaahi palōmesi molumalu taha ia ʻa e ʻOtuá kiate kinautolu ʻoku nau tauhi e fuakavá.

ʻOku akoʻi ʻe he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:31–32 ʻe ngāue ʻa e kau maʻu lakanga fakataulaʻeiki ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí (“ʻa e ngaahi foha ʻo Mōsese mo ʻĒloné”) ʻi he fale ʻo e ʻEikí (ʻa e temipalé) pea fakafonu ʻaki ʻa e nāunau ʻo e ʻEikí. ʻOku ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:33–44 ʻa e fakapapau mo e fuakava ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. ʻOku tau ako mei ai ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kapau ʻe fakahoko totonu ʻe kinautolu ʻoku maʻu ʻa e lakanga fakataulaʻeikí honau ngaahi uiuiʻí, ʻe fakamāʻoniʻoniʻi kinautolu ʻe he ʻOtuá pea foaki kiate kinautolu ʻa e meʻa kotoa ʻokú Ne maʻú.

  1. Hiki ʻeni ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá: ʻOku talaʻofa mai ʻe he ʻEikí ke … Pea ako leva ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:33–44, pea feinga ke ʻiloʻi ha talaʻofa ʻe nima naʻe fai ʻe he ʻEikí kiate kinautolu ʻoku nau fai e fakapapau mo e fuakava ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. (Te ke lava ʻo vakaiʻi hoʻo ngaahi talí mo kinautolu ʻi he fakaʻosinga ʻo e lēsoni ko ʻení.)

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Kōtoni B. Hingikelī ʻa e ngaahi meʻá ni fekauʻaki mo hono fakahoko totonu ʻe he kau maʻu lakanga fakataulaʻeiki honau uiuiʻí:

ʻĪmisi
Palesiteni Gordon B. Hinckley

“ʻOku tau fua totonu hotau lakanga fakataulaʻeikí mo fakalahi hotau uiuiʻí ʻi heʻetau ngāue faivelenga mo loto vēkeveke ʻi he ngaahi fatongia ko ia kuo ui kitautolu ki ai ʻi he mafai totonú. …

ʻOku tau fua totonu hotau fatongiá, mo fakalahi e malava ʻo hotau lakanga fakataulaʻeikí ʻi heʻetau ala atu ʻo tokoni kiate kinautolu ʻoku faingataʻaʻiá pea foaki ʻa e mālohi kiate kinautolu ʻoku toó. …

ʻOku tau fua totonu hotau fatongiá ʻi heʻetau ʻaʻeva ʻi he faitotonú mo e angatonú” (Magnify Your Calling,” Ensign, May 1989, 48–49).

ʻOku maʻu ʻe he kāingalotu kotoa pē ʻoku nau maʻu ha uiuiʻi pea vaheʻi ha ngaahi tāpuaki ʻo fakafou ʻi he Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí ke nau fua faivelenga honau ngaahi uiuiʻi ʻi he Siasí. Naʻe fai ʻe Palesiteni Tōmasi S. Monisoni ha fakamatala mahinongofua fekauʻaki mo e founga ʻe lava ke tau takitaha fua faivelenga ai hotau uiuiʻí: Ko e hā e founga ʻe fakahoko totonu ai ʻe ha taha ha uiuiʻí? ʻI hono fakahoko e ngāue ʻoku fekauʻaki mo iá” (“Priesthood Power,” Ensign, Nov. 1999, 51).

ʻĪmisi
Aaronic Priesthood quorum meeting
  1. Tali ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻeni fekauʻaki mo e ʻuhinga ke fua faivelenga ha uiuiʻí ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. Ko e hā e founga ʻe fua faivelenga ai ʻe ha maʻu lakanga fakataulaʻeiki hono uiuiʻi ʻi he lakanga fakataulaʻeikí?

    2. Ko e hā ha founga kuo faitāpuekina ai koe ʻi hano fakahoko faivelanga ʻe ha taha hono uiuiʻí?

Ko e fatongia ʻo e kau maʻu lakanga fakataulaʻeiki kotoa pē ke teuteuʻi kinautolu mo e niʻihi kehé ke maʻu ʻa e ngaahi ouau fakamoʻui ʻo e ongoongoleleí pea moʻui ʻaki ʻa e ngaahi fuakava ʻoku fekauʻaki mo iá koeʻuhí ke nau lava ʻo maʻu ʻa e moʻui taʻengatá mo e Tamai Hēvaní.

  1. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai ʻi he ʻahó ní ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:1–42 peá u fakakakato ʻa e lēsoni ko ʻení ʻi he (ʻaho).

    Ko e ngaahi fehuʻi, ngaahi fakakaukau, mo e ngaahi mahino makehe ʻoku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó: