Seminelí
ʻIuniti 27: ʻAho 1, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 124:1-83


ʻIuniti 27: ʻAho 1

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá 124:1-83

Talateú

Lolotonga e faʻahitaʻu momoko ʻo e 1838–39, naʻe hola ʻa e Kāingalotú mei Mīsuli ʻo nofo ʻi ʻIlinoisi ʻi he Vaitafe Misisipí. Naʻe kamata ke langa hake ʻe he Kāingalotú ha kolo ʻi he ʻēlia ʻo ha kiʻi kolo siʻisiʻi naʻe ui ko Kōmesi. Hili e ngaahi fakatanga mo e ngaahi faingataʻá naʻa nau aʻusiá, kuo maʻu ʻeni ʻe he kāingalotú ha feituʻu te nau lava ʻo tānaki ki ai mo langa hake ai ha kolo ʻi he melinó. Naʻa nau langa hake honau koló pea nau toe fakahingoa ia ko Nāvuú. ʻI he taimi naʻe maʻu ai ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻa e fakahā ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 124 ʻi he ʻaho 19 ʻo Sānuali 1841, kuo meimei taʻu ʻe ua e nofo ʻa e Kāingalotú ʻi Nāvū, ʻIlinoisí. Naʻe fekau ʻe he ʻEikí e Kāingalotú ʻi he fakahā ko ʻení, ke langa ha temipale pea fakamatalaʻi ʻa e ngaahi tāpuaki ʻe lava ke nau maʻu kapau te nau faivelenga ʻi hono langa hake iá.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava124:1–41, 56–83

ʻOku fekauʻi ʻe he ʻEikí ʻa e Kāingalotú ke langa ha temipale mo ha fale maʻá e kau ʻaʻahi ki Nāvuú

Ko e hā haʻo lavameʻa naʻe fie maʻu ki ai ha taimi, ngāue, pe feilaulau meiate koe? Ko e hā naʻe feʻunga pē ia mo e taimi, ngāue, pe ko e feilaulau naʻe fie maʻú?

Naʻe kamata ʻaki ʻe he ʻEikí ʻa e fakahā ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 124 ʻaki ʻEne fekau ke tohi ha fanongonongo ki he kau pule ʻo e māmaní fekauʻaki mo hono toe fakafoki mai ʻo e ongoongoleleí (vakai, T&F 124:1–14). Naʻe pulusi ai ʻe he Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ha fanongonongo ʻi he ʻaho 6 ʻo ʻEpeleli, 1845 ke fakahoko e fekau ko ʻení, ʻa ia naʻe kamata peheni:

ʻĪmisi
temple baptismal font

faiʻanga papitaiso ʻi he temipalé

“Ke mou meaʻi: —

“Kuo hoko mai ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá, ʻo hangē ko ia ne kikiteʻi ʻe he kau palōfita ʻo e kuonga muʻá, mo lotua ʻi he ngaahi kuonga kotoa pē; ʻa e puleʻanga ko ia te ne fakafonu ʻa e māmaní kotoa, pea ʻe tuʻu ia ʻo taʻengata” (ʻi he James R. Clark, comp., Messages of the First Presidency of The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints, 6 vols. [1965–75], 1:253). [1965–75], 1:253).

Hili mei ai ha taʻu ʻe teau tolungofulu, naʻe fai ʻe Palesiteni ʻEsela Tafu Penisoni, ʻa ia ne lolotonga hoko he taimi ko iá ko e Palesiteni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ha lea ʻi he konifelenisi lahí ʻo toe fakapapauʻi mai ai ʻa e pōpoaki ʻo e fanongonongo ko iá (vakai, “A Message to the World,” Ensign, Nov. 1975, 33–34).

Makehe meí he fekau ke hiki ha fanongonongó, ne fai ʻe he ʻEikí ha fekau ki he Kāingalotú ʻe fie maʻu ai ha feilaulau lahi meiate kinautolu. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 124:25–27, kumi ʻa e meʻa naʻe fekau ʻe he ʻEikí ke fai ʻe he Kāingalotu ʻi Nāvuú.

Ko e hā e meʻa naʻe fie maʻu ʻe he ʻEikí ke langa ʻaki ʻe he Kāingalotú ʻa e temipalé?

ʻI he taimi naʻe hiki ai ʻa e Kāingalotú ki Nāvū, ʻIlinoisí, ne ʻi ai ha tokolahi ne mei mole kotoa ʻenau koloá mo e meʻa ne nau maʻú. Fakalaulauloto angé ki he founga ne hoko ai e talangofua ki he fekau ke langa ha toe temipalé ke fie maʻu ai ʻa e tui mo feilaulau meí he Kāingalotú.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 124:28, kumi ʻa e ʻuhinga ne folofola ai ʻa e ʻEikí ne fie maʻu ke langa ʻe he Kāingalotú ha temipale. Fakaʻilongaʻi ʻa e meʻa ʻokú ke maʻú ʻi hoʻo folofolá.

ʻĪmisi
Palesiteni Joseph Fielding Smith

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Siosefa Filitingi Sāmita ʻa e ngaahi meʻá ni fekauʻaki mo e “kakato ʻo e lakanga fakataulaʻeikí”: “ʻE maʻu e ʻe he tangata kotoa pē ʻoku angatonu e kakato ʻo e lakanga fakataulaʻeikí pea maʻu mo e ngaahi ouau mo e ngaahi tāpuakí, pea kuo folofola ʻa e ʻEikí ʻʻokú ne ngaohi ʻa kinautolu ke nau tatau ʻi he mālohi, pea mo e ivi, pea mo e pule.’ [T&F 76:95; vakai foki T&F 88:107.] … Kuo fakaʻatā ʻe he ʻEikí ke maʻu ʻe he tangata kotoa pē ʻi he Siasí ni, ʻo fakafou ʻi heʻene talangofuá, ʻa e kakato ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻi he ngaahi ouau ʻo e temipalé. He ʻikai ke lava ke toe maʻu ʻeni ʻi ha feituʻu kehe” (Doctrines of Salvation, comp. Bruce R. McConkie, 3 vols. [1954–56], 3:132–33).

ʻE lava ke maʻu ʻe he kāingalotu kotoa pē ʻo e Siasí —ʻa e tangata mo fefine — ʻa e kakato ʻo e ngaahi tāpuaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻi heʻenau maʻu ʻa e ngaahi ouau kotoa pē ʻo e temipalé. ʻE lava ke tau maʻu ʻo fakafou ʻi he ngaahi ouaú ni, ʻa e ngaahi tāpuaki kotoa pē ʻoku finangalo ʻa e Tamai Hēvaní ke ʻomi ki Heʻene fānaú. Naʻe kamata ʻa hono toe fakafoki mai ʻo e ngaahi ouau fakatemipalé mo e ngaahi fuakavá ʻi he Temipale Ketilaní, ka naʻe ʻikai ke maʻu kakato ai. ʻE fakaʻatā ʻe hono langa ha temipale ʻi Nāvuú ke hokohoko atu hono fakafoki mai ʻo e ngaahi ouau mo e ngaahi fuakava fakatemipalé (vakai, T&F 124:28, 40–41).

  1. Lau ʻa e ʻuluaki palakalafi ʻe ua ʻi he tefito ko e “Ngaahi Ouaú” ʻi he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá (scriptures.lds.org) pe Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí: Ko ha Huluhulu Ki he Ongoongoleleí ([2004], 12–13). Hili iá pea tali e fehuʻi ko ení ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá: Ko e hā ʻa e ouau?

ʻOku ha niʻihi ʻo e ngaahi ouaú ʻoku mahuʻinga ki he hakeakiʻí, pea ko e lahi ʻo e ngaahi ouau fakamoʻui ko ʻení ʻoku fakahoko pē ʻi he temipalé. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 124:29, kumi ha taha ʻo e ngaahi ouau temipale mahuʻinga naʻe fakahā ʻe he ʻEikí ʻoku fie maʻu ke fakafoki maí.

ʻI he ʻaho 15 ʻo ʻAokosi, 1840, naʻe fuofua akoʻi ai ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻo pehē ʻe lava ke fakahoko ʻe he Kāingalotú ʻa e ngaahi ouau fakamoʻui hangē ko e papitaiso maʻa honau kaungāmeʻa mo e kau mēmipa ʻo e fāmilí kuo pekia ʻa ia naʻe ʻikai ke nau maʻu ha faingamālie ke maʻu ʻa e ongoongoleleí (vakai, Ko e Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Siosefa Sāmita [2007],467; vakai foki, 1 Kolinitō 15:29). Hili e fanongonongo ko ʻení, ne lahi e ngaahi papitaiso ne fai maʻá e kau pekiá naʻe fakahoko ʻi he Vaitafe Misisipí pe ʻi ha ngaahi vai ofi mai pē.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 124:30–34, pea kumi e fakahinohino ʻa e ʻEikí ʻo kau ki he feituʻu ʻoku fie maʻu ke fakahoko ai ʻa e ouau ʻo e papitaiso maʻá e kakai pekiá koeʻuhí ke Ne tali ia.

Neongo naʻe folofola ʻa e ʻEikí ʻo pehē ʻoku fie maʻu ke fakahoko ʻa e ouau ʻo e papitaiso maʻá e pekiá ʻi he temipalé, ko e hā naʻá Ne fakangofua ai e Kāingalotú ke fakahoko fakataimi ʻa e papitaisó ʻi tuʻa he temipalé?

ʻĪmisi
Nauvoo Temple under construction

Hili hono maʻu ʻe Siosefa Sāmita ʻa e fakahā ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 124, naʻe vave e fakalakalaka ʻa e ngāue ʻi he temipale Nāvuú. ʻI he ʻaho 3 ʻo ʻOkatopa, 1841, hili hono keli konga ki lalo ʻo e temipalé, naʻe talaange ʻe Siosefa Sāmita ki he Kāingalotú, “He ʻikai toe fakahoko ha papitaiso maʻá e kakai pekiá, kae ʻoua kuo lava ke fakahoko ʻa e ouaú ʻi he Fale ʻo e ʻEikí. … ʻOku folofola ʻe he ʻEikí!” (Ngaahi Akonaki: Siosefa Sāmita,543-44). ʻI he ʻaho 21 ʻo Nōvema, 1841, hili hono langa pea fakatāpui e faiʻanga papitaiso fakataimi ʻi he konga ki lalo ʻo e Temipale Navuú, naʻe hoko atu ʻa e papitaiso maʻá e pekiá. (Vakai, Church History in the Fulness of Times Student Manual, 2nd ed. [Church Educational System manual, 2003], 251–52; vakai foki, Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Siosefa Sāmita, 543–44.)

ʻĪmisi
Nauvoo Illinois Temple

ʻOku akoʻi ʻe he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 124 ʻa e moʻoni ko ʻení: Ko e temipalé pē ʻa e feituʻu ʻe lava ke tau maʻu ai ʻa e kakato ʻo e ngaahi ouau ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ki hono huhuʻi ʻo e kakai moʻuí mo e kau pekiá.

  1. Tohi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá, hoʻo fakakaukau ki he founga ʻokú ke pehē naʻe fakaʻaiʻai ai ʻe he moʻoni ko ʻení ʻa e Kāingalotú ke nau fai ʻa e ngaahi feilaulau ʻoku fie maʻu ke langa ai ha temipale ʻi Nāvū.

ʻĪmisi
Palesiteni Thomas S. Monson

Fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi lea pe kupuʻi lea ʻoku makehe kiate koe ʻi he akonaki ko ʻeni ʻa Palesiteni Tōmasi S. Monisoni ki he mahuʻinga ʻo e moʻoni ko ʻeni ʻo kau ki he temipalé: “ʻOku ʻiloʻi ʻe kinautolu ʻoku nau mahino ki ai ʻa e ngaahi tāpuaki taʻengata ʻoku maʻu meí he temipalé, ʻoku ʻikai ha feilaulau ia ʻe fuʻu lahi, pe totongi ʻe fuʻu mamafa, ha feinga ʻe fuʻu tōtuʻa, kehe pē ke maʻu e ngaahi tāpuaki ko iá. He ʻikai ha ngaahi maile ia ʻe fuʻu lahi ke fonongaʻia, ngaahi fakafeʻātungia ke ikunaʻi pe taʻefiemālie ʻe lava ke kātakiʻi. ʻOku mahino kiate kinautolu ʻoku feʻunga pē ʻa e ngaahi feilaulau mo e ngāue kotoa ʻoku fai ke maʻu ai e ngaahi ouau fakamoʻui ʻoku maʻu ʻi he temipalé, ʻa ia te tau lava ai ʻi ha ʻaho ʻo toe foki ki heʻetau Tamai Hēvaní ʻi ha fetuʻutaki fakafāmili taʻengata pea fakakoloaʻi ʻaki e ngaahi tāpuaki mo e mālohi he langí” (“Ko e Temipale Māʻoniʻoní—Ko ha Maama ki he Māmaní,” Ensign pe Liahona, Mē 2011, 92).

  1. Hiki ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá, ha ngaahi sētesi ʻo fakamatalaʻi ʻa e ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai kiate koe hono maʻu ʻo e ngaahi ouau ʻo e temipalé.

Fakalaulauloto ki he meʻa ʻokú ke fai ʻi hoʻo moʻuí ke teuteu ke hū moʻui taau ki he temipalé mo maʻu e kakato ʻo e ngaahi ouau ʻo e lakanga fakataulaʻeikí maʻau. Hiki ʻi ha tohinoa fakatāutaha pe ʻi ha laʻipepa ʻa e meʻa ʻokú ke ongoʻi kuo pau ke ke fai he taimí ni ke taau ai ke maʻu ʻa e ngaahi ouau ʻo e temipalé.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 124:38–41, kumi ʻa e ʻuhinga naʻe fekau ai ʻe he ʻEikí ʻa Mosese ke langa ha tāpanekale ʻi he feituʻu maomaonganoá pea fakahinohinoʻi Hono kakaí ke langa ha temipale ʻi he fonua ʻo e talaʻofá.

Fakatokangaʻi ange ʻa e fuoloa hono fakahoko ʻo e ngaahi ouau fakamoʻui ʻo e temipalé ʻo fakatatau ki he ngaahi veesi ko ʻení.

  1. Fakakaukauloto ʻoku ʻi ai hao kaungāmeʻa ʻokú ne ʻeke atu ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení, peá ke tali kinautolu ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. Ko e hā ʻoku langa ai ʻe he Siasí e ngaahi temipalé?

    2. Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ʻa e temipalé kiate koe?

Naʻe fakahinohinoʻi foki ʻe he ʻEikí ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 124:22–24, 56–83, ʻa e Kāingalotú ke langa ha fale ʻe taha naʻe ui ko e Fale Nāvuú, ʻa ia ʻe lava ke nofo ai ʻa kinautolu ʻoku ʻaʻahi mai ki Nāvuú.

ʻĪmisi
three-story building

Naʻe langa ʻa e falé ni ʻi he konga ʻo e fakavaʻe ʻo e Fale Nāvū ne teʻeki ʻosí.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 124:42-55

ʻOku fakamatalaʻi ʻe he ʻEikí ʻa e meʻa ʻe hoko kapau ʻe talangofua ʻa e Kāingalotú ki he fekau ke langa ha temipale

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava124:42–45, ʻo kumi ki he meʻa naʻe folofola ʻa ʻEikí ʻe hoko kapau ʻe langa ʻe he Kāingalotú ʻa e temipale ʻi Nāvū, ʻIlinoisí, pea tokanga ki Hono leʻó mo e leʻo ʻo ʻEne kau tamaioʻeikí.

Naʻe fakamatalaʻi ʻe he ʻEikí ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 124:46–54, ʻa e meʻa ʻe hoko kapau ʻe langa ʻe he Kāingalotú ʻa e temipalé pea ʻikai tokanga ki Hono leʻó pe ko e leʻo ʻo ʻEne kau tamaioʻeikí. Naʻá Ne toe fakamatalaʻi foki te Ne tali ʻa e ngaahi feinga ʻa e Kāingalotú ke fakahoko e ngāue ʻa e ʻEikí (kau ai hono langa e ngaahi temipale), ʻo tatau ai pē pe ʻe taʻofi kinautolu mei hono fai iá koeʻuhí ko e fakatanga te nau fehangahangai mo iá.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 124:55, ʻo kumi ki he meʻa naʻe folofola ʻa e ʻEikí ʻe fakamoʻoniʻi ʻe he Kaingalotú kiate Ia ʻaki ʻenau talangofua ki hono langa ʻa e Temipale Navūú.

Fakatatau ki he veesi 55, ko e hā ʻoku tau fakamoʻoniʻi ki he ʻEikí ʻi he taimi ʻoku tau talangofua ai ki Heʻene ngaahi fekaú?

Te ke lava ʻo hiki ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení i hoʻo folofolá ʻo ofi ki he veesi 55: ʻI heʻetau talangofua ki he ngaahi fekau ʻa e ʻEikí, ʻoku tau fakamoʻoniʻi ai ʻoku tau faivelenga.

  1. Fakalaulauloto ki ha taimi ʻi hoʻo moʻuí naʻá ke talangofua ki ha fekau ʻi hoʻo holi ke mateaki mo faivelenga ki he Tamai Hēvaní pea mo e Fakamoʻuí. Tohi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ʻo kau ki ha taha ʻo e ngaahi aʻusia ko ʻení mo e ngaahi meʻa ʻokú ke ongoʻi kau ki hono fakahaaʻi ki he ʻEikí ʻa hoʻo mateaki pea mo e tui faivelenga kiate Iá.

Fakatatau ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 124:55, ko e hā mo ha toe ngaahi tāpuaki naʻe talaʻofa ʻe he ʻEikí ki he Kāingalotú ʻo kapau te nau langa ha temipale ʻi Nāvū?

  1. ʻOku natula taʻengata ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e lāngilangi, moʻui taʻe-faʻamaté, mo e moʻui taʻengata ne talaʻofa mai ʻi he veesi 55 . Tohi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá, ʻa e ʻuhinga ʻokú ke pehē ai ʻoku mahuʻinga ke mahino mahalo he ʻikai maʻu he taimi pē ko iá ʻa e niʻihi ʻo e ngaahi tāpuaki ʻoku tau maʻu ʻi heʻetau faivelenga ki he ʻEikí.

Fakatukupaaʻi koe ke fakamoʻoniʻi hoʻo faivelenga ki he ʻOtuá ʻaki hono tauhi faivelenga ʻa ʻEne ngaahi fekaú.

  1. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai ʻi he ʻahó ní ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 124:1-83 peá u fakakakato ʻa e lēsoni ko ʻení ʻi he (ʻaho).

    Ko ha toe ngaahi fehuʻi, fakakaukau mo ha ngaahi mahino makehe ʻoku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó: