Seminelí
ʻIuniti 20: ʻAho 4, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97


ʻIuniti 20: ʻAho 4

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97

Talateú

Naʻe maʻu ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻa e fakahā ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97 ʻi he ʻaho 2 ʻo ʻAokosi, 1833. Ne ʻomi ʻe he ʻEikí ʻi he fakahā ko ʻení ha fakahinohino mo ha fakalotolahi kia Paʻale P. Palati, ʻa ia naʻá ne tokangaʻi ha ako maʻá e houʻeiki tangata ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻi Mīsulí, pea ki he kau taki naʻa nau ʻalu ki he ako ko iá. Ne fakamamafaʻi foki ʻe he ʻEikí ʻa Hono finangalo ke langa ʻe he Kāingalotu ʻi Mīsulí ha temipalé. Naʻá Ne talaʻofa kapau te nau fai ia, pea kapau ʻe maʻa honau lotó, ʻe ʻi ai Hono nāunaú pea te Ne nofo ai.

ʻĪmisi
historical marker

Ko ha akoʻanga maʻá e kaumātuʻá

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:1–9

ʻOku akoʻi ʻe he ʻEikí e kau mēmipa ʻo e akoʻanga ʻo e kaumātuʻá ʻi Mīsulí ʻa e meʻa kuo pau ke nau fai ke Ne tali ai kinautolú

Kapau te ke akoʻi ha kaungāmeʻa ʻi he founga ke hoko ai ko ha tokotaha ako leleí, ko e hā e ngaahi ʻulungaanga mo e ngaahi tōʻonga te ke poupouʻi ke fakatupulaki ʻe ho kaungāmeʻá?

Naʻe fakahinohinoʻi ʻe he ʻEikí e kau taki ʻo e Siasí ʻi he faʻahitaʻu momoko ʻo e 1832–33 ke fokotuʻu e Akoʻanga ʻo e kau Palōfitá ʻi Ketilani, ʻOhaiō. Ne fakalele ʻe Paʻale P. Palati ha akoʻanga tatau ʻi Tauʻatāina, Mīsuli ʻi he malumalu ʻo e fakahinohino ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá. Naʻe ui ʻa e ʻapiakó ni ko ha akoʻanga maʻá e kaumātuʻá. Naʻe fai ʻe he kau mēmipa ʻo e akoʻanga maʻá e kaumātuʻá ha ngaahi tohi kia Siosefa Sāmita, ʻa ia naʻe ʻi ʻOhaioó. Naʻá ne fai ai ha tali kiate kinautolu ʻi ha tohi naʻe ʻi ai e fakahā ʻoku lekooti he taimí ni ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:1, pea feinga ke ʻiloʻi e founga hono fakamatalaʻi ʻe he ʻEikí ʻa e kau taki tokolahi ʻi Mīsulí.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:2, pea feinga ke ʻiloʻi pe ko e hā ne talaʻofa ʻe he ʻEikí ki he kau tangatá ni kapau ʻe hokohoko atu pē ʻenau faivelengá.

ʻOku tau ako mei he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:1–2, kapau te tau fakavaivaiʻi kitautolu pea fekumi faivelenga ke ako, te tau maʻu ʻa e potó mo e moʻoní. Mahalo te ke fie tohi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi hoʻo folofolá

ʻĪmisi
youth in class
  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai kiate koe ke maʻu ʻa e potó mo e moʻoní?

    2. ʻOkú ke pehē ʻe tokoniʻi fēfē koe ʻe he loto fakatōkilaló mo e faivelengá ke ke maʻu e potó mo e moʻoní?

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:3–5 ke ʻiloʻi ʻa e ongo ne maʻu ʻe he ʻEikí kau ki he ngāue ʻa Paʻale P. Pālatí mo e meʻa naʻe talaʻofa ʻe he ʻEikí kia Misa Pālatí.

Te ke lava ʻo ʻiloʻi ʻoku hoifua mai e ʻEikí kiate koe ʻi hoʻo hokohoko atu ke muimui ʻiate Iá, ʻo hangē ko Paʻale P. Palatí.

  1. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:7, 9. Tā ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ʻa e ongo fuʻu ʻakau ne fakamatalaʻi ʻi he ongo veesi ko ʻení. (Kapau ʻoku ʻikai ke ke fie tā ia, ʻe lava ke ke tohi ha palakalafi ʻe ua ʻo fakamatalaʻi ai e ongo fuʻu ʻakaú.)

ʻOku fakafofongaʻi ʻe he ongo fuʻu ʻakaú ʻa e kāingalotu ʻo e Siasí pea ʻoku fakafofongaʻi ʻe he ngaahi fuá ʻa e ngāue pe tōʻonga ʻa e kāingalotú. Manatuʻi ko e tokolahi ʻo e Kāingalotu ʻi Mīsulí ne nau loto fakatōkilalo mo faivelenga. Ka neongo ia, ne ʻi ai ha niʻihi naʻe hīkisia mo talangataʻa. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:6–7, pea fakalaulauloto ki he ngaahi pōpoaki ʻokú ke maʻu ʻi he ngaahi veesi ko ʻení.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:8–9, pea fakalaulauloto ki he ngaahi pōpoaki ʻokú ke maʻu ʻi he ngaahi veesi ko ʻení.

  1. Ko e hā naʻe talaʻofa ʻe he ʻEikí ki he kau tangata ko ʻení kapau ʻe hokohoko atu ʻenau muimui kiate Iá? Hiki ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ha sētesi ʻe ua pe tolu ʻo fakamatalaʻi e founga ʻe lava ai ʻe he fakamatala ki he fuʻu ʻakaú mo hono ʻātakaí ʻi he veesi 9 ʻo fakalotolahiʻi koe ke ke faivelenga angé.

Fakatatau ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:8, ko e hā ha ngaahi ʻulungaanga ʻo ha taha ʻoku tali ʻe he ʻEikí? Ke tali e fehuʻi ko ʻení, tohiʻi ʻa e ngaahi foʻi lea ʻoku nau fakakakato ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Ke tali ʻe he ʻEikí, kuo pau ke tau .

  1. Tali e fehuʻi ko ʻení ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá: Ko e hā ha ngaahi feilaulau kuó ke fai ke lava ai ke ke “tauhi [hoʻo] ngaahi fuakavá” (T&F 97:8)?

Fakalaulauloto ki ho tuʻunga ʻi he ʻao ʻo e ʻEikí. Fakakaukau ki he founga te ke lava ai ʻo fakaʻaongaʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:8.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:10–21

ʻOku fakamamafaʻi ʻe he ʻEikí ʻa Hono finangalo ke langa ʻe he Kāingalotu ʻi Saioné ha temipale

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:10–12, ʻo kumi ʻa e feilaulau naʻe fie maʻu ʻe he ʻEikí mei he Kāingalotu ʻi Saioné (Mīsulí). ʻOku ʻuhinga ʻa e foʻi lea ko e vahehongofulu ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ki he ngaahi foakí fakalūkufua, kae ʻikai ko e peseti ʻe 10 ʻo e paʻanga hū mai fakataʻu ʻa ha taha, ʻo hangē ko ia ʻoku fakamahinoʻi ʻi he fono ʻo e vahehongofulú, ʻa ia ne toki fakahā kimui ange (vakai, T&F 119). Ne mei fie maʻu ʻo laka hake ʻi he vahehongofulu ʻe taha ʻo e ngaahi maʻuʻanga tokoni ʻa e Kāingalotú ke langa ʻaki e temipalé, ʻo kau ai hono foaki honau taimí mo e ngāué.

Manatuʻi naʻe ʻosi fili ʻe he ʻEikí e konga kelekele ki he temipale ʻi Saioné ʻi ha taʻu ʻe ua kimuʻa peá Ne fai e fakahā ko ʻení (vakai, T&F 57:1–3). Naʻe fai ʻe Siosefa Sāmita ha tohi ʻi Sune ʻo e taʻu 1833 ki he kau taki ʻo e Siasí ʻi Mīsulí, pea fakahinohinoʻi kinautolu ke kamata leva hono langa e temipalé (vakai, History of the Church, 1:363). Ka neongo ia, ʻi hono maʻu e fakahā ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97 ʻi he ʻaho 2 ʻo ʻAokosi, 1833, ne teʻeki kamata ʻe he Kāingalotu ʻi Mīsulí e langá.

Kumi ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:12–14, pea feinga ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi ʻuhinga naʻe finangalo ai ʻa e ʻEikí ke langa ʻe he Kāingalotu ʻi Mīsulí ha temipalé.

Kuo hoko fēfē ʻa e temipalé “ko ha potu [ʻo e] fakafetaʻi” (T&F 97:13) kiate koé? Kuo hoko fēfē ia ko “ha potu ke akoʻi ai” (T&F 97:13)?

ʻI hoʻo ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:15–20, kumi ʻa e ngaahi talaʻofa naʻe fai ʻe he ʻEikí ki he Kāingalotú ʻo kapau te nau langa ha temipale.

ʻĪmisi
ʻEletā David B. Haight

Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Tēvita B. Heiti ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻe ala kau ʻi he talaʻofa ʻo e mamata ki he ʻOtuá ʻi he temipalé (vakai, veesi 15–16) ha meʻa ʻe mahulu atu ʻi he mamata pē kiate Ia ʻaki hotau mata fakakakanó: “Ko e moʻoni kuo mamata ha niʻihi ki he Fakamoʻuí, ka ʻi he taimi ʻe vakai ai ha taha ki he tikisinalé, ʻokú ne ʻilo ʻoku lahi e ngaahi fakaʻuhinga ki he foʻi lea ko e mamata, hangē ko e ʻilo kau kiate Iá, faʻa ʻiloʻilo kau kiate Iá, ko hono ʻiloʻi Ia mo ʻEne ngāué, ʻa Hono mahuʻingá, pe ko hono maʻu ha mahino kiate Iá” (“Temples and Work Therein,” Ensign, Nov. 1990, 61).

Fakatatau ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:15–17, ko e hā e founga ʻe lava ke ke feʻunga ai ke aʻusia ʻa e nāunau mo e ʻao ʻo e ʻEikí ʻi he temipalé? Fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi foʻi lea pe kupuʻi lea ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ʻoku nau akoʻi e tefitoʻi moʻoni ʻe fakahaaʻi ʻe he ʻOtuá Ia ʻi he temipalé kiate kinautolu ʻoku loto maʻá.

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. ʻOkú ke pehē ko e hā hono ʻuhinga ke loto maʻá?

    2. Ko e hā te tau lava ʻo fai ke fakahaohaoaʻi ai hotau lotó kae lava ke tau maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e temipalé?

    3. Ko e hā ha founga kuó ke ongoʻi monūʻia ai ʻi hoʻo teuteu ke hū ʻi he temipalé?

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:21, pea feinga ke ʻiloʻi e founga naʻe fakaʻuhingaʻi ʻaki ʻe he ʻEikí e foʻi lea Saioné. Mahalo te ke fie tohi pe fakaʻilongaʻi ʻa e kupuʻi lea ʻokú ne akoʻi ʻa e moʻoni ko ʻení ʻi hoʻo folofolá: ko Saione ʻa e loto maʻá.

ʻĪmisi
Guayaquil Ecuador Temple

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:22–28

ʻOku fakamatalaʻi ʻe he ʻEikí ʻa e meʻa kuo pau ke tau fai ke hao ai mei Heʻene houhaú pea maʻu ʻEne ngaahi tāpuakí

Ke mahino ʻa e pōpoaki ʻa e ʻEikí ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:22–24, fakakaukau ki he fakamatala ko ʻení: ʻOku hoko ʻa e ngaahi saikoloné ʻi he feituʻu kotoa pē ʻi māmani. ʻE lava ke hoko ʻa e ngaahi saikolone (whirlwinds) mālohí ko ha ngaahi ʻahiohio fakatuʻutāmaki ʻoku nau maumauʻi ʻa e meʻa kotoa pē ʻi honau halá. Kuó ke sio tonu pe mamata ʻi ha vitiō ʻo ha saikolone pe ʻahiohio?

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:22–24, pea feinga ke ʻiloʻi e meʻa naʻe fakafehoanaki ʻe he ʻEikí ki ha ʻahiohió.

ʻI he veesi 22, ʻoku ʻuhinga ʻa e foʻi lea tauteá ki he ngaahi nunuʻa ʻo e talangataʻa ki he ʻEikí. Tohi ʻi he ʻatā ʻoku ʻoatú, ʻo kau ki he founga ʻe lava ke hangē ai e tautea ʻa e ʻEikí ko ha ʻahiohió:

Kumi ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:25–28 ke ʻiloʻi e meʻa ʻoku fie maʻu ke tau fai ke hao ai mei he tautea ʻa e ʻEikí pea maʻu ʻEne ngaahi tāpuakí. Mahalo te ke fie fakaʻilongaʻi e foʻi lea ko e kapau ʻi he feituʻu pē ʻoku ʻasi ai ʻi he ngaahi veesi ko ʻení.

Fakakaukau ki he founga ʻoku fekauʻaki ai e pōpoaki ʻa e ʻEikí ʻi he veesi 25–28 mo e ongo fakatātā ʻo e faʻahinga ʻe ua ʻo e ongo fuʻu ʻakau naʻá ke ako ki ai kimuʻá. Ko e hā ʻoku akoʻi mai ʻe he veesi 27–28 fekauʻaki mo e fakatomalá mo e fakamolemolé?

ʻOku tau ako mei he ngaahi veesi ko ʻení ʻa e tefitoʻi moʻoni kapau te tau talangofua, te tau hao mei he tautea ʻa e ʻEikí pea maʻu ʻo liunga lahi ʻa ʻEne ngaahi tāpuakí.

Fakakaukau ki he meʻa kuó ke ongoʻi kuo ueʻi koe ke fai ʻi hoʻo ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97. Ngāueʻi ʻa e ngaahi ueʻi fakalaumālie ko ʻení kae lava ke ke maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki ʻa e ʻEikí.

  1. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai ʻi he ʻahó ní ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97 peá u fakakakato ʻa e lēsoni ko ʻení ʻi he (ʻaho).

    Ko e ngaahi fehuʻi, ngaahi fakakaukau, mo e ngaahi mahino makehe ʻoku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó: