Seminelí
ʻIuniti 8: ʻAho 2, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 30–32


ʻIuniti 8: ʻAho 2

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 30–32

Talateú

ʻI he fakahā naʻe lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 30, naʻe fai ʻe he ʻEikí ha ngaahi fakahinohino kia Tēvita Uitemā, Pita Uitemā ko e Siʻí, mo Sione Uitemā. Naʻe maʻu ʻe Tōmasi B. Maasi ha uiuiʻi ke malanga, ʻo hangē ko hono lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 31. ʻI he fakahā naʻe lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 32, naʻe ui ʻe he ʻEikí ʻa Paʻale P. Pālati mo Saipa Pitasoni ke na kau ʻi he ngāue fakafaifekau ki he kau Leimaná. ʻI hoʻo ako ʻa e ngaahi konga ko ʻení, fakatokangaʻi ange ʻa e faleʻi mo e ngaahi talaʻofa naʻe fai ʻe he ʻEikí ki he kau faifekau ko ʻení.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 30

Naʻe uiuiʻi ʻe he ʻEikí ʻa Tēvita Uitemā, Pita Uitemā ko e Siʻí, mo Sione Uitemā ke malanga ʻaki ʻa e ongoongoleleí

Fakakaukauloto pe ʻe fēfē ha maʻu hao uiuiʻi ke ngāue maʻá e ʻEikí ko ha faifekau taimi kakato. Hiki ha niʻihi ʻo e ngaahi ongo ʻokú ke pehē te ke ala aʻusia ʻi hono maʻu ha uiuiʻi peheé:

Naʻe uiuiʻi ʻe he ʻEikí ʻa e toko tolu ʻo e kau tautehina Uitemaá, Tēvita, Pita ko e Siʻí, mo Sione, ke malanga ʻaki ʻa e ongoongoleleí pea ʻoange mo ha faleʻi pau kiate kinautolu takitaha.

Lau ʻa e ngaahi veesi mei he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 30 ʻi he ʻotu ʻuluaki ʻo e saati ko ʻení, pea kumi leva ha tefitoʻi moʻoni ʻi he ʻotu hono uá ʻa ia ʻoku akoʻi ʻi he ngaahi veesi ko iá. Hiki ʻa e mataʻitohi ʻo e fakamatalá ʻi he laine hoko ki he hingoá mo e fakamoʻoni fakafolofolá. ʻOku hiki e ngaahi tali tonú ʻi he ngataʻanga ʻo e lēsoni ko ʻení.

  1. Tēvita (veesi1–4)

  2. Pita (veesi 5–8)

  3. Sione (veesi 9–11)

  1. ʻOku totonu ke tau tauhi ki he ʻEikí ʻaki e kotoa hotau lotó koeʻuhí he te Ne ʻiate kitautolu.

  2. ʻOku totonu ke tau falala ki he ʻEikí ke maʻu ha mālohi kae ʻikai ke manavahē ki he tangatá.

  3. Kuo pau ke tau hikinimaʻi mo poupouʻi ʻa kinautolu kuo uiuiʻi ʻe he ʻEikí ke tataki ʻEne ngāué.

  1. Fili ha taha ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻoku fakaʻilongaʻi mataʻāʻā atu ʻi he saati kimuʻá. Hiki ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá fekauʻaki mo ha tūkunga te ke ala fehangahangai mo ia pea ʻe tokoni ʻaupito ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 31:1–8

Naʻe uiuiʻi ʻe he ʻEikí ʻa Tōmasi B. Maasi ke malanga ʻaki ʻa e ongoongoleleí mo tokoni ki hono fokotuʻu ʻo e Siasí

Fakakaukau ki ho fāmilí mo e ngaahi ongo ʻokú ke maʻu kiate kinautolú. ʻOku ʻi ai nai ha taha ʻi ho fāmilí ʻoku ʻikai ko ha mēmipa ʻo e Siasí pe ʻikai tauhi ʻene ngaahi fuakava mo e ʻEikí? Kapau ʻoku ʻi ai, ko e hā hoʻo fakaʻamu ki he tokotahá ni? ʻOku tau lau ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 31 ha fakahā naʻe fai kia Tōmasi B. Maasi ko ha tokotaha ne toki papi ului mai. Naʻe fekauʻaki hano konga mo hono fāmilí. Naʻe mali ʻa Tōmasi pea naʻe ʻi ai haʻane fānau iiki ʻe toko tolu ʻi he taimi naʻe foaki mai ai ʻa e fakahā ko ʻení. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 31: 1–2, ʻo kumi e ngaahi talaʻofa naʻe fai ʻe he ʻEikí kia Tōmasi fekauʻaki mo hono fāmilí.

ʻOku tau ako mei he ngaahi veesi ko ʻení ʻoku tuʻunga ʻi heʻetau faivelengá, ʻe faitāpuekina e kau mēmipa hotau fāmilí ke tui pea ʻilo ʻa e moʻoní. Fakakaukau ki he founga ʻe ala tokoni ai ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení kiate koe kapau ʻoku ʻi ai ha kau mēmipa ho fāmilí ʻoku ʻikai ko ha mēmipa ʻo e Siasí pe ʻoku ʻikai ke nau tauhi ʻenau ngaahi fuakavá.

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. Ko e hā ha ngaahi founga ʻe ala faitāpuekina ai ha niʻihi fakafoʻituitui tuʻunga ʻi he faivelenga ʻa e kau mēmipa honau fāmilí?

    2. Ko e hā ha ngaahi sīpinga ʻo e meʻá ni kuó ke mamata ai?

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 31: 3–4, pea feinga ke ʻiloʻi ʻa e meʻa naʻe uiuiʻi ʻe he ʻEikí ke fai ʻe Tōmasi B. Māsí.

Mahalo naʻe ʻikai faingofua kia Tōmasi ke mavahe mei hono fāmilí ke malanga ʻaki ʻa e ongoongoleleí, ʻo hangē pē ko e ʻikai ke faingofua ki he kau faifekau he ʻaho ní. Lau e lea ko ʻení, pea fakaʻilongaʻi e ngaahi talaʻofa naʻe fai ʻe Palesiteni Kōtoni B. Hingikelī kiate kinautolu ʻoku ngāue ki he ʻEikí ko ha kau faifekau: “Te mou faitāpuekina e moʻui ʻa kinautolu ʻoku mou akoʻí, pea mo honau hako ʻi mui ʻiate kinautolú. ʻE faitāpuekina hoʻomou moʻuí. Te ke faitāpuekina e moʻui ho fāmilí, ʻa ia te ne poupouʻi mo lotua koé” (“Of Missions, Temples, and Stewardship,” Ensign, Nov. 1995, 52).

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 31: 5–8, pea feinga ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi tāpuaki ʻe maʻu ʻe kinautolu ʻe akoʻi ʻe Tōmasi B. Maasi ʻi heʻene hoko ko ha faifekaú. Kumi foki mo e ngaahi tāpuaki naʻe maʻu ʻe Tōmasi mo hono fāmilí. Mahalo te ke fie fakaʻilongaʻi ʻa e meʻa ʻokú ke maʻú.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 31:9–13

Naʻe fai ʻe Sīsū Kalaisi ha faleʻi fakatāutaha kia Tōmasi B. Maasi

ʻI he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 31:9–13, naʻe fai ʻe he ʻEikí ha faleʻi ke tokoni kia Tōmasi B. Maasi ʻi heʻene ngāue fakafaifekaú pea ʻi heʻene moʻui fakatāutahá.

  1. ʻI hoʻo tohinoa ako folofolá, fakamatalaʻi ha faleʻi ʻe taha naʻe fai ʻe he ʻEikí kia Tōmasi B. Maasi ʻokú ke ongoʻi ʻoku mahuʻinga ke ke muimui ki ai ʻi hoʻo moʻuí, hili iá pea tali e fehuʻi ko ʻení: ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku mahuʻinga ai kiate koe ʻa e faleʻi ko ʻení, pea ʻe lava fēfē ke ke maʻu ha lelei ʻi hoʻo muimui ki aí?

Toe lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 31:13 , pea feinga ke ʻiloʻi ʻa e talaʻofa naʻe fai kia Tōmasi B. Māsí kapau te ne faivelenga ʻi he talangofua ki he faleʻi naʻe fai ange ʻe he ʻEikí.

ʻI hono fakaʻaongaʻi ʻo e ongo foʻi lea kapau mo e ʻe, hiki ʻa e talaʻofá ʻi he tatau ʻo hono fakamatala ʻo ha tefitoʻi moʻoni.

Kapau , pea ʻe .

  1. ʻAi ha ʻotu ʻe ua ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá. Fakahingoa ha ʻotu ʻe taha ko e Ngaahi ʻUlungaanga Māʻoniʻoní pea ʻotu ʻe tahá ko e Ngaahi Fili Māʻoniʻoní. Hiki ha ngaahi founga kuó ke fakahoko pe fie maʻu ke fakahoko pea mo ha ngaahi fili kuó ke ʻosi fai pe fie maʻu ke fai he taimí ni pea ʻi he kahaʻú te nau tokoniʻi koe “ke ke faivelenga ʻo aʻu ki he ngataʻangá” (T&F 31:13).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 32

Naʻe uiuiʻi ʻe he ʻEikí ʻa Paʻale P. Pālati mo Saipa Pitasoni ke na kau ki he ngāue fakafaifekau ki he kau Leimaná

Ko e ngaahi fakahā kuó ke ako ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 30–31 pea mo ia te ke ako ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 32– 34 ʻoku fekauʻaki mo e ngaahi uiuiʻi ke ngāue fakafaifekaú, pea mo e ngaahi teuteu ke akoʻi e ongoongolelei kuo toe fakafoki mai ʻo Sīsū Kalaisí. ʻI ʻOkatopa 2012, naʻe fanongonongo ʻe Palesiteni Tōmasi S. Monisoni ha liliu lahi ʻi he taʻu motuʻa ʻo e ngāue fakafaifekaú ʻoku makatuʻunga ʻi he talangofua, tui faivelengá, mo e tuʻunga matuʻotuʻa ʻo e toʻu tangata kei tupu haké:

ʻĪmisi
President Thomas S. Monson

“ʻOku ou fiefia ke fakahā ʻe kamata pē he taimí ni, ko e kau talavou moʻui taai kotoa pē kuo ʻosi mei he ako māʻolungá pe tuʻunga ako tatau, tatau ai pē pe ʻoku nofo ʻi fē, ʻoku nau maʻu e faingamālie pea ʻe fakaongoongoleleiʻi kinautolu ki he ngāue fakafaifekaú ʻo kamata ʻi he taʻu 18 kae ʻikai ko e taʻu 19. ʻOku ʻikai ke u fokotuʻu atu ke fakahoko—pe ʻoku totonu— ke ngāue ʻa e kau talavou kotoa pē ʻi he taʻu kei siʻi ko ʻení. ʻOku ʻatā ʻa e faingamālie ko ʻení he taimí ni kae fakatatau pē mo e ngaahi tūkunga fakafoʻituituí pea mo hono fakafuofuaʻi ʻe he kau taki lakanga fakataulaʻeikí.

“ʻI heʻemau fakakaukauʻi ʻi he faʻa lotu e taʻu motuʻa ʻe lava ke kamata ai ʻa e ngāue fakafaifekau ʻa e kau talavoú, ne mau toe fakakaukauʻi foki ai mo e taʻu ʻe lava ke ngāue ai ʻa e kau finemuí. ʻOku ou fiefia he ʻahó ni ke fakahā ko e kau finemui kotoa pē ʻoku malava mo moʻui taau pea ʻoku nau maʻu ha holi ke ngāué, ʻe lava ke fakaongoongoleleiʻi kinautolu ki he ngāue fakafaifekaú ke nau kamata ʻi he taʻu 19 kae ʻikai ko e taʻu 21.

ʻOku mau toe fakamahino atu ko e ngāue fakafaifekaú ko ha fatongia fakataulaʻeiki ia—pea ʻoku mau poupouʻi atu ki ai ʻa e kau talavou moʻui taau kotoa pē ʻoku nau malava fakaesino mo fakaʻatamai ke tali ʻa e ui ke ngāué. ʻOku tokolahi mo ha kau finemui ʻoku ngāue mo kinautolu foki, ka ʻoku ʻikai ke nau haʻisia ki he fekau tatau ke ngāué ʻo hangē ko e kau talavoú. Neongo ia, ʻoku mau fakamahino atu ki he houʻeiki fafine kei talavou ʻo e Siasí, ʻoku nau fai ha tokoni mahuʻinga ʻi heʻenau hoko ko e kau faifekaú, pea ʻoku mau tali lelei ʻenau tokoní” (“Talitali Lelei ki he Konifelenisí,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2012, 4–5).

ʻI he hokohoko atu ke ke ako e ngaahi fakahā ko ʻeni kau ki he ngāue fakafaifekaú, fakakaukau ki he ngaahi meʻa ʻoku faitatau mo faikehekehe ʻi he teuteu mo e ngāue ʻa e kau faifekau kei siʻí pea mo e kau faifekau ʻi he māmaní he taimi ní.

ʻĪmisi
mape, fakatokelau hahake ʻo e ʻIunaiteti Siteití

Kumi ʻa Feieti, Niu ʻIoke, mo Tauʻatāina, Mīsuli, ʻi he mape ʻoku ʻoatú (vakai foki ki he mape fika 6 ʻo e hisitōlia ʻo e Siasí, “Ko e Hiki Fakahihifo ʻa e Siasí,” ʻi hoʻo folofolá pe LDS.org). ʻOkú ke pehē ko e hā e vāmamaʻo ʻa e feituʻu takitaha mei he ngaahi feituʻu kehé?

Naʻe uiuiʻi ʻe he ʻEikí ʻa ʻŌliva Kautele mo Pita Uitemā ko e Siʻí ke na fononga mei Niu ʻIoke ki Mīsuli ke malanga ʻaki ʻa e ongoongoleleí ki he kau Leimaná ʻi he kauʻāfonua fakahihifo ʻo Mīsulí (vakai, T&F 28: 8; 30:5). Naʻe fuʻu fiefia lahi ʻa e kaumātuʻa ʻo e Siasí ʻi he ngāue fakafaifekau ko ʻeni ki he kau Leimaná, pea naʻe holi ha niʻihi ke ʻilo pe ʻe lava ke ʻave ha kaumātuʻa ke ō fakataha mo ʻŌliva mo Pita ʻi he ngāue fakafaifekau ko ʻení. Ko e fakahā ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 32 ko e tali ia ʻa e ʻEikí.

Naʻe papitaiso ʻa Paʻale P. Pālati ʻi Sepitema 1830, ko e māhina pē ia ʻe taha kimuʻa pea ʻomi ʻa e fakahā ko ʻení. Naʻá ne ako fekauʻaki mo e Tohi ʻa Molomoná lolotonga ʻene fononga atu ʻi Niu ʻIoke, ʻi he faʻahitaʻu māfana ʻo e 1830. Naʻá ne tohi kimui ʻo kau ki heʻene talí hili ʻene maʻu ha tatau ʻo e tohí:

ʻĪmisi
Parley P. Pratt

“Naʻá ku fakaava ia mo e loto vēkeveke, ʻo lau ʻa e peesi talamuʻakí. Hili ia peá u lau leva e fakamoʻoni ʻa ha kau fakamoʻoni fekauʻaki mo e founga hono maʻú pea mo hono liliú. Hili ʻení naʻá ku kamata ke ako e kakano ʻo e tohí. Naʻá ku lau ʻi he ʻahó kakato; naʻe ʻikai ke fuʻu mahuʻinga ʻa e kaí, naʻe ʻikai ke u fie kai; naʻe ʻikai ke mahuʻinga ʻa e mohé ʻi heʻene poʻulí, he naʻá ku saiʻia ange ke u lau kae ʻoua kuó u mohe.

“ʻI heʻeku lau iá, naʻe ʻiate au ʻa e laumālie ʻo e ʻEikí, pea naʻá ku ʻilo pea mahino kiate au naʻe moʻoni ʻa e tohí, ʻo hangē ʻene mahinó mo hono fakahaaʻí ko ha tangata ʻoku mahino ki ai mo ne ʻiloʻi ʻokú ne moʻuí” (Autobiography of Parley Parker Pratt, ed. Parley P. Pratt [1938], 37).

Naʻe fononga ʻa Paʻale ki Palemaila, Niu ʻIoke, ʻo ne ako lahi ange ai fekauʻaki mo hono Fakafoki mai ʻo e ongoongoleleí meia Hailame Sāmita. Ne ʻikai fuoloa, kuo fononga ʻa Hailame mo Paʻale ki Feieti, pea kau ai ʻa Paʻale ki he Siasí pea naʻe fakanofo ai ia ʻe ʻŌliva Kautele ko ha kaumātuʻa.

ʻOku siʻi ha ʻilo kau ki he ului ʻa Saipa Pitasoní tukukehe hono papitaiso ia ʻe ʻŌliva Kautele ʻi ʻEpeleli 1830 pea fakanofo ko ha kaumātuʻa ʻi Sune.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 32:1–5 ke ʻilo ʻa e meʻa naʻe ui ʻe he ʻEikí ke fai ʻe Paʻale mo Saipá, pea pehē ki he meʻa ne talaʻofa ange ʻe he ʻEikí kiate kinauá.

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. ʻOku tatau fēfē ʻa e talaʻofa ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 32:3 mo e ngaahi talaʻofa naʻe fai ʻe he ʻEikí kia Sione Uitemā ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 30:11 pea mo Tōmasi B. Maasi ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 31:13?

    2. Ko e hā ʻoku akoʻi atu ʻe he ngaahi talaʻofa ko ʻení ʻo fekauʻaki mo e ngaahi ongo ʻa e ʻEikí kiate kinautolu ʻoku tauhi kiate Ia ʻi heʻenau hoko ko e kau faifekaú?

ʻĪmisi
Kau faifekau ʻi he sinoú

Lolotonga e faʻahitaʻu momoko ʻo e 1830–31, naʻe fononga ʻa ʻŌliva Kautele, Pita Uitemā ko e Siʻí, Paʻale P. Pālati, mo Saipa Pitasoni mei Feieti, Niu ʻIoke, ki Tauʻatāina, ʻi Mīsuli, ko ha maile nai ʻe 1,500 (meimei 2,400 kilomita), hono mamaʻó, naʻa nau lue lalo he konga lahi ʻo ʻenau fonongá. Naʻa nau kātekina ʻa e loloto ʻa e sinoú, tōtuʻa ʻa e momokó, ngaahi matangi mālohí, mo e ongosiá, pea nau meʻatokoni pē mei hono kai e mā koane momokó mo e puaka matá.

Neongo ʻa e ngaahi faingataʻa ko ʻení, ka naʻe ola lelei ʻa e ngāue ʻa e kau faifekaú ʻi hono fakafeʻiloaki ʻo e ongoongoleleí ki he ngaahi matakali ʻInitia Tuʻufonua ʻi Niu ʻIoke, ʻOhaiō mo Mīsulí. Naʻa nau toe malanga ʻaki e ongoongoleleí ʻi Ketilani, ʻOhaiō, ki ha haʻofanga ʻo e kakai naʻa nau fekumi ki hono fakafoki mai ʻo e Tui Faka-Kalisitiané ʻi he Fuakava Foʻoú. Naʻe kau ha tokolahi ʻo e kakai ko iá ki he Siasí. Naʻe kau fakataha ha taha ʻo e kau papiului mei ʻŌhaioó, ko Feletiliki G. Uiliamisi, mo e kau faifekaú ʻi he toenga ʻo ʻenau fonongá ki Mīsuli. Naʻe fakahoko ʻe he ʻEikí ʻEne talaʻofá te Ne ʻi ai mo e kau faifekau ko ʻení pea he ʻikai ha meʻa te ne ikunaʻi kinautolu.

  1. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai ʻi he ʻahó ní ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 30–32 peá u fakakakato ʻa e lēsoni ko ʻení i he (ahó)

    Ko ha toe ngaahi fehuʻi, fakakaukau, mo ha mahino makehe ʻoku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó: