Seminelí
ʻIuniti 28: ʻAho 4, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:1–33


‘Iuniti 28: ‘Aho 4

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:1-33

Talateú

ʻOku ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132 ha fakahā ʻo kau ki he fuakava foʻou mo taʻengata ʻo e malí. Neongo naʻe hiki ʻa e fakahā ko ʻení ʻi he ʻaho 12 ʻo Siulai 1843, naʻe ʻosi ʻilo pea akoʻi ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ha niʻihi ʻo e ngaahi moʻoni ʻi he fakahā ko ʻení ʻi he 1831. Te ke ako ʻi he lēsoni ko ʻení fekauʻaki mo e ngaahi tuʻunga ʻo e fuakava foʻou mo taʻengata ʻo e nofo-malí mo e ngaahi talaʻofa ʻoku fai mai kiate kinautolu ʻoku nau fakaʻapaʻapaʻi iá .

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:1-18

ʻOku fokotuʻu ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi tuʻunga ʻo e fuakava foʻou mo taʻengatá

ʻĪmisi
linked hands

ʻOku tau lau ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:1–2, naʻe fehuʻi ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ki he ʻEikí pe ko e hā naʻe tokolahi ai ʻa e ngaahi uaifi ʻo ʻEpalahame, ʻAisake, Sēkope, mo e niʻihi kehe ʻi he Fuakava Motuʻá. Naʻe iku ʻa e fehuʻi ko ʻení ki he fakahā ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132, ʻa ia ʻoku kau ai ha ngaahi fakahinohino ki hono fakahoko ʻo e mali tokolahí. ʻOku akoʻi ʻe he Tohi Tapú mo e Tohi ʻa Molomoná ʻa e tuʻunga ʻulungaanga ʻa e ʻOtuá ki he malí, ke mali ha tangata pe ʻe taha ki he fefine pē ʻe taha, tuku kehe kapau te Ne toki fakahaaʻi mai ha meʻa kehe. (vakai, 2 Samuela 12:7–8; Sēkope 2:27, 30). ʻOku ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132 ʻa e fakahā naʻá ne fokotuʻu hono fakahoko ʻo e mali tokolahí ʻi he Kāingalotu ʻo e Siasí meí he konga kimuʻa ʻo e 1840 ʻo aʻu mai ki he ngaahi taʻu 1890 , ʻi he taimi naʻe fakahā ai ʻe he ʻEikí ʻoku ʻikai totonu ke toe mali tokolahi ʻa e Kāingalotú.

ʻI hoʻo ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132, kumi e tali ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • ʻE tāpuakiʻi fēfē koe ʻe he mali taʻengatá ʻi he moʻuí ni pea mo e taʻe ngatá.

  • Ko e hā ʻoku fuʻu mahuʻinga ai ʻa e fuakava ʻo e malí ʻi he temipalé?

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava132:3–6, kumi ʻa e ola ʻo hono fakahoko ʻo e fuakava foʻou mo taʻengata ʻo e malí mo e ola ʻo hono fakafisingaʻi ʻo e fuakava ko iá. ʻOku ʻuhinga ʻa e foʻi lea malaʻia, ʻa ia ʻoku hā ʻi he veesi 4 mo e 6, ki hono taʻofi e fakalakalaka taʻengata ʻa ha taha.

Fakatatau ki he veesi 6, ko e hā ha tāpuaki ʻoku maʻu ʻe he kakaí ʻi heʻenau tauhi, pe tali, ʻa e fono ʻo e nofo-mali ʻa e ʻEikí?

ʻĪmisi
Palesiteni Joseph Fielding Smith

Naʻe lave ʻa Palesiteni Siosefa Filitingi Sāmita ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:7 ʻi he taimi naʻá ne akoʻi ai ʻa e ʻuhinga ʻo e “fuakava foʻou mo taʻengatá” ʻo pehē: “ʻOku [ʻi he T&F 132:7] ha fakaʻuhinga mahino ʻa e fakaikiiki ʻo e fuakava foʻou mo taʻengatá. Ko hono kakato iá—ʻo e ongoongoleleí. Ko ia ai ko e mali kotoa pē kuo fakahoko totonu, papitaiso, fakanofo ki he lakanga fakataulaʻeikí, ʻa e meʻa kehe kotoa pē—ʻa e aleapau, ko e fatongia kotoa, ʻa e ngaahi meʻa kotoa ʻoku fakahoko ʻoku fekauʻaki mo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí, ʻa ia kuo fakamaʻu ia ʻe he Laumālie Māʻoniʻoni ʻo e talaʻofá ʻo fakatatau ki Heʻene fono kuo tuku maí, ko ha konga ia ʻo e fuakava foʻou mo taʻengatá” (Doctrines of Salvation, comp. Bruce R. McConkie, 3 vols. [1954–56], 1:158).

ʻOku faʻa fai ʻe he kakai ha ngaahi aleapau, pe ngaahi aleapau mo e niʻihi kehé. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132: 7, fakasio pe ko e hā ʻoku hoko ki he ngaahi aleapau ʻoku faʻu ʻe he tangatá ʻi he taimi ʻoku tau mate aí. Kumi foki ha tuʻunga ʻe ua kuo pau ke ʻi ai kae lava ke nonoʻo ha fuakava hili ʻetau maté.

ʻOku tau ako meí he veesi 7 ʻa e moʻoni ko ʻení: ʻI he taimi ʻoku fai ha fuakava ʻi he mafai totonu ʻo e lakanga fakataulaʻeikí pea silaʻi ʻe he Laumālie Māʻoniʻoni ʻo e Talaʻofá, ʻe tolonga ia ʻo taʻengata.

Mahalo teke fifili pe ko e hā e ʻuhinga ʻo e kupuʻi lea “fakamaʻu ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ʻo e talaʻofá.”” ʻOku ʻomi ʻe he Fakahinohino ki he Folofolá e fakamatala ko ʻení: “Ko e Laumālie Māʻoniʻoni ʻo e Talaʻofa ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní (Ngāue 2:33). ʻOkú ne hanga ʻo fakapapauʻi ʻoku fakahōifua ki he ʻOtuá ʻa e ngāue ʻoku māʻoniʻoní, ngaahi ouau, mo e ngaahi fuakava ʻa e tangatá. ʻOku fakamoʻoniʻi ʻe he Laumālie Māʻoniʻoni ʻo e Talaʻofá ki he Tamaí kuo fakahoko totonu ʻa e ngaahi ouau fakamoʻuí, pea kuo tauhi ʻa e ngaahi fuakava ʻoku fekauʻaki mo iá” (Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Laumālie Māʻoniʻoni ʻo e Talaʻofá,” scriptures.lds.org)

  1. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:15–18, kumi ha founga kehekehe ʻe ua ʻe lava ha tangata mo ha fefine ʻo kau fakataha ʻi he nofo malí. Fakakaukau leva ki he ngaahi sīpinga ko ʻení pea tali ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá, ʻo fakatatau mo e mahino ʻokú ke maʻu mei he ngaahi veesi kuó ke laú.

    1. Sīpinga 1: ʻOku feʻofaʻaki ha tangata mo ha fefine, tauhi e fono ʻo e angamaʻá, pea fakahoko fiefia ʻa ʻena malí ʻe ha taki fakapuleʻanga fakalotofonua. ʻOku ʻikai silaʻi kinaua ʻi he temipalé. ʻOku kau ʻi he ouau ʻo ʻena malí ʻa e ngaahi lea “kae ʻoua kuo fakamāvae kimoua ʻe he maté.” Hili ha ngaahi taʻu siʻi, ne mālōlō ʻa e husepānití ʻi ha fakatuʻutāmaki. Fakatatau mo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132: 15–17, ko e hā ʻoku hoko ki he nofo-malí ʻi he taimi ʻoku pekia ai ʻa e husepānití?

    2. Sīpinga 2: ʻOku mali ha tangata mo ha fefine. Naʻa na fepalōmesiʻaki te na feʻofaʻaki pea te na nofo fakataha maʻu pē, ka ʻoku ʻikai ke na sila ʻi he temipalé. Koeʻuhí ko ʻena feʻofaʻakí, ʻokú na tui ʻe fakaʻatā ʻe he ʻOtuá ke na nofo fakataha ʻo taʻengata. Fakatatau ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:18, ko e hā ʻoku hoko ki heʻena nofo-malí ʻi he taimi ʻoku mālōlō ai ha taha ʻiate kinaua?

    ʻI hoʻo fakakaukau ki he ongo sīpinga ko ʻení, manatuʻi ʻoku tau fakahoko e ngaahi ouau ʻi he ngaahi temipalé maʻá e kakai kuo pekia teʻeki ai ke nau maʻu e faingamālie ke maʻu ʻa e ngaahi ouau fakahaofi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. Mahalo kuó ke ʻosi papitaiso mo hilifakinima maʻá e kau pekiá. ʻE lava ʻe he kau mēmipa moʻui taau ʻo e Siasí kuo ʻosi ʻenitaumení ʻo maʻu ʻa e ngaahi ʻenitaumeni mo e ngaahi ouau silá maʻá e kakai kuo pekia teʻeki ke nau maʻu ʻa e ngaahi ouau ko iá maʻanautolu.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:19-33

ʻOku talaʻofa ʻe he ʻEikí ha ngaahi tāpuaki kiate kinautolu ʻoku talangofua ki he fono ʻo e mali fakasilesitialé

Naʻe vahevahe ʻe ʻEletā ʻEnilike R. Falapela ʻo e kau Fitungofulú ʻa e aʻusia ko ʻení. ʻI hoʻo lau iá, fakaʻilongaʻi e ʻuhinga naʻe loto mamahi ai mo hono uaifí pea mo e ʻuhinga naʻá na fiefia aí.

ʻĪmisi
Elder Enrique R. Falabella

“ʻI heʻeku foki mei heʻeku ngāue fakafaifekaú, ne u feʻiloaki mo ha finemui fakaʻofoʻofa. … Naʻá ne maʻu ʻeku tokangá he fuofua taimi ne u sio ai kiate iá.

Ne fokotuʻu ʻe hoku uaifí ʻa e taumuʻa ke ma mali ʻi he temipalé neongo ko e taimi ko iá ko e temipale ofi tahá naʻe fie maʻu ke fononga ki ai ʻi ha kilomita ʻe 6,400 tupu

Naʻe fakatou fakafiefia mo fakamamahi ʻa ʻema mali fakapuleʻangá he ne ma mali pē ki he moʻuí ni Naʻe lea ʻaki ʻe he ʻōfisá ʻa e ngaahi leá ni, ʻPea ʻoku ou fakahā atu ko e husepāniti mo e uaifi kimoua,ʻ ka naʻá ne toe pehē leva, ʻkae ʻoua kuo fakamāvae kimoua ʻe he mate.ʻ

Ko ia ne ma feilaulau ke fakahaofi ha paʻanga feʻunga ke totongi haʻama tikite ʻalu pē ki he Temipale ʻAlesona Mesá.

“ʻI heʻema tūʻulutui ʻi he ʻōlita he temipalé, naʻe lea ʻaki ʻe ha tamaioʻeiki maʻu mafaí ʻa e ngaahi lea ne u holi ke u fanongoá, ʻa ia naʻá ne fakahaaʻi mai ko e husepāniti mo e uaifi kimaua ki taimi mo e kotoa ʻo e taʻengatá” (“Ko ʻApi: Ko e Akoʻanga ʻo e Moʻuí,” Ensign pe Liahona, Mē 2013, 102).

ʻĪmisi
Elder and Sister Falabella

Ko e hā naʻe taʻefiemālie ai ʻa ongomātuʻa Falapela ʻi heʻena mali fakapuleʻangá?

  1. Ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132: 19–21, kumi ʻa e ngaahi tāpuaki naʻe talaʻofa ʻe he ʻEikí kiate kinautolu ʻoku tuʻu maʻu ʻi he fuakava foʻou mo taʻengata ʻo e malí. Hiki hoʻo ngaahi fakakaukau fekauʻaki mo e ngaahi vēsí ni ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá.

ʻI hoʻo ako ʻa e ngaahi veesi ko ʻení, ʻe lava ke tokoniʻi koe ʻe he fakamatala ko ʻení: Ko e foʻi lea nofo maʻu ʻoku ʻuhinga ia ke tali pe hokohoko atu, koeʻuhí ko e ngaahi kupuʻi lea “nofo maʻu ʻi heʻeku fuakavá” (ki he veesi 19) pea “tauhi ʻeku fonó” (ki he veesi 21) ʻoku ʻuhinga ia ke tuʻu maʻu ʻi he fuakavá pea mo e fono ʻa e ʻEikí. Mahalo te ke fie fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi kupuʻi lea ko ʻení.

ʻOku ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132: 19 ʻa e ngaahi talaʻofa kapau ʻe mali ha tangata mo ha fefine ʻi he “fuakava foʻou mo taʻengatá, pea ʻoku fakamaʻu ia kiate kinaua ʻe he Laumālie Māʻoniʻoni ʻo e talaʻofá,” pea “te mo ʻalu atu ʻi he ʻuluaki toetuʻú; pea … maʻu ʻa e ngaahi taloni, ngaahi puleʻanga, ngaahi pule fakapilinisi, mo e ngaahi mālohi,” ʻo kapau te na “nofo maʻu ʻi [he] fuakavá, ʻo ʻikai fai ha fakapō ʻa ia ʻe lilingi ai ha toto taʻehalaia” (vakai foki, T&F 132:27).

ʻOku ʻuhinga e ongo kupuʻi lea “hokohoko atu ai pē ia ʻo e ngaahi hako ʻo taʻengata pea taʻengata” (ki he veesi 19) pea “ʻokú na kei hokohoko atu ai pē” ( ʻi he veesi 20) ki he talaʻofa ʻoku lava ke hokohoko atu ʻa hotau ngaahi fāmilí mo hotau hakó ʻo aʻu ki ʻitāniti.

ʻOku tau ako meí he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132: 19 – 21, ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení:

  • Kapau ʻe tauhi ʻe ha tangata mo ha fefine ʻa e fuakava foʻou mo taʻengata ʻo e malí, ʻe tupulaki hona hakó ʻo taʻengata.

  • Kapau ʻe tauhi ʻe ha tangata mo ha fefine ʻa e fuakava foʻou mo taʻengata ʻo e malí, pea te na maʻu leva ha tupulaki taʻengata ʻo e hakó.

  • Kapau ʻe tauhi ʻe ha tangata mo ha fefine ʻa e fuakava foʻou mo taʻengata ʻo e malí, pea ʻe hokohoko atu leva ʻena nofo-malí ʻi he kotoa ʻo e taʻengatá.

  • Kapau ʻe tauhi ʻe ha tangata mo ha fefine ʻa e fuakava foʻou mo taʻengata ʻo e malí, pea te na hoko ʻo hangē ko e ʻOtuá.

Fakakaukau ki he ngaahi sīpinga ko ʻení. Tali ʻa e fehuʻí ʻo fakatatau ki hoʻo mahinoʻi ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132: 19 – 21.

ʻĪmisi
linked hands with Salt Lake Temple in background

Sīpinga 3: ʻOku silaʻi ha talavou mo ha finemui ʻi he mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻi ha temipale māʻoniʻoní ʻOkú na moʻui faivelenga mo tauhi ʻena ngaahi fuakavá. Ko e hā ʻe hoko ki heʻena nofo malí hili ʻena maté?

  1. Tali e fehuʻi ko ení ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá: ʻOkú ke pehē ko e hā kuo pau ke fai ʻe he husepānití mo e uaifí ke nofo maʻu ʻi he fuakava ʻo e malí? (ʻI hoʻo tali e fehuʻi ko ʻení, fakakaukau ki hona vā fetuʻutaki ʻiate kinaua pea mo hona vā fetuʻutaki mo e ʻOtuá.)

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132: 22-25, tokanga makehe ki hono fakamatalaʻi ʻe he ʻEikí ʻa e “matapā” pea mo e “hala” ʻoku fakatau ki he hakeakiʻí. ʻOku ʻuhinga ʻa e lea lausiʻi ʻo e halá ʻi he veesi 22 ki he fāsiʻi pe totonu, ʻo ʻikai ha toe hē mei he halá.

  1. Tā ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ha fakatātā ʻo e ngaahi matapā mo e ngaahi hala ʻoku fakamatalaʻi ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:22–25, hili iá pea tali ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

    1. Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku hanga ai ʻe ha matapā fālahí mo ha hala laulahí ʻo fakafofongaʻi ʻa e ngaahi fakakaukau lolotonga ʻo e sosaietí fekauʻaki mo e ngaahi vā fetuʻutaki ʻo ha ongomeʻa mali pea mo e nofo-malí?

    2. Ko e hā e founga ʻoku fepaki ai ʻa e ngaahi fakakaukau ko ʻení mo e fuakva foʻou mo taʻengata ʻo e malí?

Fakatatau ki he veesi 22 mo e 25, ʻoku tokolahi ha niʻihi ʻoku ʻikai ke nau hū ki he hala fāsiʻi ʻoku fakatau ki he hakeakiʻí, ko e ʻikai ke nau tali ʻa Sīsū Kalaisi mo tauhi ki Heʻene fonó, ʻa ia ʻoku kau ai ʻa e mali taʻengatá.

ʻĪmisi
Temipale Rexburg Idaho

ʻOku tau ako meí he ngaahi veesi ko ʻení ke maʻu ʻa e hakeakiʻí mo e moʻui taʻengatá, kuo pau ke tau ʻiloʻi ʻa e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi, hoko ʻo hangē ko Kinaua, pea nofo maʻu ʻi he ʻEna fonó. ʻOku tau vakai ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:29– 33, ki ha sīpinga ʻo e tefitoʻi moʻoni ko ʻení. ʻOku tau lau naʻe faivelenga mo talangofua ʻa ʻEpalahamé ki he fono ʻa e ʻEikí ki he mali taʻengatá, pea naʻá ne maʻu e talaʻofa ʻo e tupulaki taʻengata ʻi hono hakó.

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai kiate koe ʻa e fono ʻo e mali taʻengatá?

    2. Ko e hā te ke fai, ʻo kamata he ʻahó ni, ke teuteuʻi koe ke ke hū he temipalé ʻo mali ki taimi mo e kotoa ʻo itāniti?

    3. Ko e hā e ngaahi tāpuaki ʻe lava ke maʻu ʻi he moʻuí ni ʻe kinautolu ʻoku talangofua ki he fono ʻa e ʻOtuá ke nau sila ʻi he temipalé?

Teuteu he taimí ni ke ke moʻui taau ke hū he temipalé pea mali ki he taʻengatá koeʻuhí ke ke fiefia ʻi he ngaahi tāpuaki kuo teuteuʻi ʻe he Tamai Hēvaní maʻaú.

Te ke ako ʻi he uiké ni mo hoʻo faiakó ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 132:34– 66 . ʻOku fakahaaʻi ʻe he ngaahi veesi ko iá e tokāteline ʻo e mali tokolahí. Te mou aleaʻi mo hoʻomou faiakó, ʻa e tuʻunga moʻui ʻa e ʻEikí ki he nofo-malí ʻi he ʻahó ni—ko e “nofo-malí ʻi he vahaʻa ʻo ha tangata mo ha fefine ko e tuʻutuʻuni ia ʻa e ʻOtuá” (“Ko e Familí: Ko Ha Fanongonongo ki Māmani,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2010, 129). Te mou toe aleaʻi foki ʻa e fekau ʻa e ʻEikí ʻi ha ngaahi taimi pau ki ha niʻihi ʻo Hono kakai kenau moʻui ʻaki ʻa e fono ʻo e mali tokolahí (vakai, Sēkope 2:27, 30). Te ke ako kau ki he fekau ʻa e ʻEikí ke moʻui ʻaki e fono ʻo e mali tokolahí ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní, ko ha konga ia ʻo e “liliu ʻo e ngaahi meʻa kotoa pē” (Ngāue 3:21), pea mo hono fekau kimui ai ke tuku ʻa e ngāue ko iá (vakai, Fanongonongo Fakamafaiʻi 1).

  1. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai ʻi he ʻahó ní ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi fuakva 132:1-33 peá u fakakakato ia ʻi he (ʻaho)

    Ko e ngaahi fehuʻi, ngaahi fakakaukau, mo e ngaahi mahino makehe ʻoku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó: