Seminelí
ʻIuniti 22: ʻAho 2, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 103


ʻIuniti 22: ʻAho 2

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 103

Talateú

ʻI ha fakataha ʻa e fakataha aleaʻanga māʻolunga ʻo Ketilaní ʻi he ʻaho 24 ʻo Fēpueli, 1834, naʻe fekumi ai ʻa Paʻale P. Pālati mo Laimani Uaiti ki ha fakahinohino mei he fakataha alēlea fekauʻaki mo e founga ʻe lava ai ke maʻu ʻe he Kāingalotu ʻi Mīsulí ha fakafiemālie fakatuʻasino pea teo maʻu ʻa ʻenau koloa ʻo honau tofia ʻi he Vahefonua Siakisoní. Ne maʻu ʻi he ʻaho tatau ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá e fakahā ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 103, ʻa ia naʻe talaʻofa ai ʻa e ʻEikí ʻe huhuʻi e fonua ko Saioné. Naʻe fakahinohinoʻi ʻe he ʻEikí ʻa e kau taki ʻo e Siasí ke tānaki fakataha ʻa e ngaahi maʻuʻanga tokoní pea mo ha niʻihi ke tokoni ki he Kāingalotu ʻi Mīsulí. Ne ʻiloa e kulupu ko ʻení ko e ʻApitanga ʻo Saioné.

ʻĪmisi
Zion’s Camp

Aʻu mai ʻa e ʻApitanga ʻo Saioné ki Mīsuli

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 103:1–21

ʻOku talaʻofa ʻa e ʻEikí ʻe huhuʻi ʻa Saione

Ko e hā ha ngaahi fili ʻo e kau angatonú he ʻahó ni?

Fakakaukau ki he founga ʻoku feinga ʻa e ngaahi fili ʻo e ʻEikí ke fakafeʻātungiaʻi hoʻo tupulaki fakalaumālié pea mo e fakalakalaka ʻa e Siasí. ʻI hoʻo ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 103, fekumi ki he ngaahi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻe tokoni atu ke ke ikunaʻi ha ngaahi fili pehē.

Hangē ko hono fakamatalaʻi ʻi he talateu ki he lēsoni ko ʻení, ne fai ʻe he ʻEikí ha fakahā ki he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ko e tali ki he ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo e founga ke tokoniʻi e Kāingalotu ʻi Mīsulí. Naʻe fakamatalaʻi ʻe he ʻEikí ʻi he kamataʻanga ʻo e fakahaá, ʻa e ʻuhinga naʻá Ne fakaʻatā ai Hono ngaahi filí ke fakatangaʻi e Kāingalotu ʻi Mīsulí. Lau ʻa e Tokāteline mo e Naahi Fuakava 103:1–4, ʻo kumi ha ngaahi ʻuhinga ne fakaʻatā ai ʻe he ʻEikí ha ngaahi meʻa fakalilifu pehé ke hoko ki Hono kakaí.

Fakakaukau pe ko e hā ʻoku mahuʻinga ai e folofola ʻa e ʻEikí kiate kinautolu naʻe fakatangaʻi ʻa e Kāingalotú ko Hono ngaahi filí.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 103:5 –7, pea fekumi ki he ngaahi tali ki he fehuʻi ko ʻení: Kapau ʻe muimui ʻa e Kāingalotú ki he faleʻi ʻa e ʻEikí “mei he houa ko [iá]”, ko e hā e ngaahi tāpuaki te nau maʻú? (Mahalo te ke fie fakaʻilongaʻi e ngaahi talí ʻi hoʻo maʻu kinautolú. Fakatokangaʻi ange ko e foʻi lea ikunaʻí ʻoku ʻuhinga ke mālohi ange ʻi ha taha, pe ke ikuna.)

ʻOku akoʻi ʻe he ngaahi veesi ko ʻení ha tefitoʻi moʻoni ʻe lava ke fakaʻaongaʻi ʻi hoʻo ngaahi feinga ke ikunaʻi ʻa e ngaahi ivi tākiekina ʻo e māmaní: ʻI heʻetau kamata ke muimui ki he faleʻi ʻa e ʻEikí, ʻoku tau maʻu ʻa e mālohi ke kamata ke ikunaʻi ʻa e māmaní.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 103:8–10, ʻo kumi pe ko e hā ne fakatokanga e ʻEikí ʻe hoko kapau ʻe fili ʻa e Kāingalotú ke ʻoua te nau talangofua ki Heʻene ngaahi folofolá.

Ko e hā e tefitoʻi moʻoni ne akoʻi ʻe he ʻEikí ʻi he ngaahi veesi ko ʻení fekauʻaki mo e meʻa ʻe hokó kapau he ʻikai ke tau tauhi ʻEne ngaahi fekaú? Fakakakato e ngaahi lea ko ʻeni ʻo e “kapau ʻe–pea ʻe”: Kapau te tau talangataʻa ki he ngaahi fekau ʻa e ʻEikí, pea .

Toe lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 103:9 . Te ke lava fēfē ʻo hoko “ko ha maama ki māmani”? Te ke lava fēfē ʻo hoko ko ha “fakamoʻui”?

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. Ko e hā ha ngaahi sīpinga ʻo e feinga ʻa e ngaahi fili ʻo e ʻEikí ke ikunaʻi ʻa e kāingalotu ʻo e Siasí ʻi hotau kuongá ni?

    2. ʻOkú ke pehē ko e hā nai he ʻikai ikunaʻi ai ʻe ha taha ʻoku ʻikai talangofua pe talangofua fakakonga pē ki he ʻEikí ʻa e ngaahi fili ʻo e ʻEikí?

    3. Ko e fē ha taimi kuó ke mamata ai ki ha taha ʻokú ne ikunaʻi ha fili ʻo e ʻEikí ʻaki ʻene feinga ke talangofua ki he ngaahi folofola ʻa e ʻEikí? (Hangē ko ʻení, ʻe lava ke ke fakakaukau ki ha taha kuó ne ikunaʻi ʻa e maʻunimaá pe ʻokú ne moʻui ʻaki e ongoongoleleí he taimí ni hili haʻane moʻui ʻi ha tōʻonga moʻui fakamāmani.)

  2. Hiki ha meʻa ʻe taha ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ʻe lava ke ke kamata fai ʻa e “mei he houa ko ʻení” (T&F 103:5) ke fakafanongo lelei ange ki he faleʻi ʻa e ʻEikí. Hiki ha palani ʻo e founga te ke fai ai iá.

Manatuʻi neongo ʻoku ʻikai lava ke ke talangofua kakato ki he ngaahi folofola kotoa ʻa e ʻEikí, ka ʻo kapau te ke feinga faivelenga ke talangofua kiate Iá pea kapau te ke fakatomala fakamātoato pea fekumi ki ha fakamolemole ʻo fakafou Heʻene Fakaleleí ʻi he taimi ʻokú ke tōnounou aí, te Ne tokoniʻi koe ke ikunaʻi Hono ngaahi filí.

ʻI he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 103:11–21, ʻoku tau lau ʻa e talaʻofa ʻa e ʻEikí ʻo ka ʻosi ʻa e ngaahi faingataʻaʻia ʻa e Kāingalotú, ʻe huhuʻi ʻa Saione ʻi Hono māfimafí. Ka naʻá Ne toe fakatokanga foki kiate kinautolu kapau ʻe ʻuliʻi ʻe he Kāingalotú honau ngaahi tofiʻá, ʻe ʻave kinautolu mei aí. Naʻá ne pehē ko e Palōfita ko Siosefa Sāmitá ko ha tangata hangē ko Mōsesé ʻa ia te ne taki e kakaí (vakai, T&F 103:16, 21; vakai foki, T&F 28: 2). ʻOku moʻoni ʻa e fakafehoanaki ko ʻení ki he Palesiteni kotoa pē ʻo e Siasí (vakai, T&F 107:91).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 103:22-40

ʻOku fakahā ʻe he ʻEikí ʻa e founga ʻe huhuʻi ai e fonua ko Saioné

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 103:22–23. ʻOku maʻu ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ʻa e ngaahi fakahinohino ʻa e ʻEikí maʻá e kau taki ʻo e Siasí ʻi he taimi ko iá, ʻi he 1834. Naʻá Ne fekau kiate kinautolu ke tānaki ha kulupu ke nau ʻalu ki he fonua ko Saioné, ʻi Mīsuli, pea tokoniʻi ʻa e Kāingalotu aí. ʻE tataki e kulupu ʻo e kau tangata ne tānaki fakataha ʻe he kau taki ʻo e Siasí ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá, pea naʻe ʻiloa ia ko e ʻApitanga ʻo Saioné (ko e foʻi lea ʻapitangá ko e toe foʻi lea ia ʻe taha ki he kau tau). Naʻe ʻi ai ha taumuʻa ʻe ua ʻo e ʻApitanga ʻo Saioné. ʻUluakí, ke nau ʻave ʻa e ngaahi maʻuʻanga tokoní ki he Kāingalotu ʻi Mīsulí. ʻI he ngaahi maʻuʻanga tokoni ko ʻení, te nau fai ha tokoni ki he Kāingalotú pea lava ai ke nau toe foki ki honau ʻapí. Te nau fakaʻaongaʻi foki e ngaahi maʻuʻanga tokoni ko ʻení ke fakatau ʻaki ha toe ngaahi kelekele. Uá, ʻi hono fakangofua ʻe Taniela Tanikilini ko e Kōvana ʻo Mīsulí, hili hono fakafeʻao fakafoki ʻe he kau sōtia ʻo Mīsulí ʻa e Kāingalotú ki he Vahefonua Siaskisoní, ʻe tuku e ʻApitanga ʻo Saioné ke nau tokoni ke tauhi ʻa e māú mo e melinó.

Ne kau ʻa Hiipa C. Kimipolo ko e taha ʻo e kau tangata ne tali faivelenga e ui ke kau ki he ʻApitanga ʻo Saioné. Naʻá ne hoko kimui ko ha mēmipa ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí. Naʻá ne fakamatala ʻa e ngaahi ongo naʻá ne maʻú ʻi heʻene mavahe mo e ʻApitanga ʻo Saioné: “Naʻa mau kamata ʻi he 5 ʻo Mē, pea ko e moʻoni ko ha pongipongi mamalu ʻeni kiate au. Ne u mavahe mei hoku uaifí mo e fānaú mo e kaungāmeʻá, ʻo ʻikai ʻamanaki te u toe mamata kiate kinautolu, he naʻe fakamanamanaʻi au mo e kau takí ʻi he fonuá pea ʻi Mīsuli fakatouʻosi ʻe he ngaahi filí, te nau fakaʻauha mo tamateʻi kimautolu mei he fonuá” (ʻi he “Extract from the Journal of Heber C. Kimball,” Times and Seasons, Jan. 15, 1845, 771; vakai foki, Church History in the Fulness of Times Student Manual, 2nd ed. [Church Educational System manual, 2003], 143).

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. Kapau naʻá ke moʻui he taimi ko iá, ʻokú ke pehē te ke loto fiemālie ke ʻalu ki he Vahefonua Siakisoní ke tokoniʻi e Kāingalotú? Ko e hā hono ʻuhingá?

    2. Ne fie maʻu ʻi he kau ki he ʻApitanga ʻo Saioné ke mavahe mei he ngaahi fatongia fakafāmilí mo e ngāué ke laka ʻi ha maile nai ʻe 900 (kilomita ʻe 1,450) ʻo fou ʻi ha ngaahi tūkunga faingataʻa ki ha ʻātakai ʻo e tāufehiʻa mo fakatuʻutāmaki. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 103:20 ʻOku uesia fēfē nai ʻe he talaʻofa ʻi he veesi ko ʻení ʻa hoʻo fili ke ngāue tokoní?

Lau ʻa e Tokāteline mo e ngaahi Fuakava 103:27– 28, ʻo kumi ʻa e meʻa ne folofola ʻaki ʻe he ʻEikí kiate kinautolu ʻe kau atu ki he ʻApitanga ʻo Saioné. Mahalo te ke fakakaukau ke fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi kupuʻi lea ʻokú ne akoʻi ʻa e moʻoni ko ʻení: ʻOku loto fiemālie e kau ākonga ʻa Sīsū Kalaisí ke foaki ʻenau moʻuí koeʻuhí ko Ia.

Naʻe moʻoni ki he Kāingalotu ʻi he ʻApitanga ʻo Saioné ʻe lava ke mole ʻenau moʻuí. Neongo he ʻikai te ke fehangahangai mo e fakatuʻutāmaki tatau, ka ʻe lava ke kei ʻaonga e moʻoni ko ʻení kiate koe.

ʻĪmisi
Palesiteni James E. Faust

Naʻe ʻomi ʻe Palesiteni Sēmisi E. Fausi ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí ha founga ʻe taha ke fakakaukau ki ai ʻi hono foaki ʻetau moʻuí maʻá e ʻEikí: “He ko e tokolahi ʻo kitautolu, … he ʻikai fie maʻu ia ke tau mate maʻá e Siasí ka ke moʻui koeʻuhi ko ia. Mahalo ʻoku faingataʻa ki ha tokolahi ia ke nau moʻui faka-Kalaisi he ʻaho kotoa pē, ʻo faingataʻa ange ia ʻi hano toʻo atu ʻenau moʻuí” (“Discipleship,” Ensign pe Liahona, Nov. 2006, 22).

  1. Fakakakato e ngaahi ʻekitivitī ko ʻení:

    1. Vahevahe ʻa e lea ʻa Palesiteni Fausí mo ha mēmipa ʻo e fāmilí pe kaungāmeʻa, hili iá. fai ange ʻa e fehuʻi ko ʻení: ʻOkú ke pehē ko e hā ʻe toe faingataʻa ange ai ke moʻui maʻá e ʻEikí ʻi he mate Maʻaná?

    2. Lekooti ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá, ʻa e tokotaha naʻá ke fehuʻi ki aí pea hiki ʻa ʻene talí. Tānaki atu hoʻo ngaahi fakakaukau fekauʻaki mo e lea ʻa Palesiteni Fausí pea mo e fehuʻí.

Lau ʻa e Tokāteline mo e ngaahi Fuakava 103:30–34, ʻo kumi ʻa e pe ko e toko fiha naʻe finangalo e ʻEikí ke ngāue tokoni ki he ʻApitanga ʻo Saioné.

Ko e kau ngāue tokoni ʻe toko fiha naʻe fie maʻu ʻe he ʻEikí?

Ko e hā ʻa e fika siʻisiʻi taha naʻe fie maʻu ʻe he ʻEikí?

ʻĪmisi
Zion’s Camp

ʻApitanga ʻo Saioné

Naʻe fakahā ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻi he fakaʻosinga ʻo e ngaahi fakataha alēlea māʻolunga naʻe aleaʻi ʻe he kau taki ʻo e Siasí e tūkunga ʻo e Kāingalotu ʻi Mīsulí, ʻe ʻalú ki Saione ke tokoni ke huhuʻi ia. ʻOku fakafuofua ne loto fiemālie ha kau tangata ʻe toko 30 pe 40 nai ke ngāue tokoni. Ne vahe leva ʻe he ʻEikí ha kau tangata ʻe toko 8 ke nau ʻalu atu ʻi he ngaahi haʻofanga ʻo e Siasí ke uki ha kau ngāue tokoni ki he ʻApitanga ʻo Saioné pea ke kumi ha ngaahi tokoni fakanāunau mo ha paʻanga maʻá e Kāingalotu ʻi Mīsulí (vakai, T&F 103:37–40).

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 103:35–36, pea feinga ke ʻiloʻi e meʻa naʻe fie maʻu ke fai ʻe he Kāingalotú kae lava ke ola lelei ʻenau ngāue ke huhuʻi ʻa Saioné. Fakakaukau ke fakaʻilongaʻi ʻa e moʻoni naʻe akoʻi ʻe he ʻEikí ʻi he veesi 36 fekauʻaki mo e founga ʻe lava ke tau ikuna ʻi hono fakahoko ʻEne ngāué.

Fakakaukau ki he founga ʻoku feinga ai ʻa e tēvoló ke taʻofi hoʻo fakalakalaka fakalaumālié. ʻOku ʻi ai ha angahala, ʻahiʻahí pe faingataʻá, ʻokú ne fakafeʻātungiaʻi hoʻo feinga feinga ke muimui ki he ʻEikí? Manatu ki hoʻo talí ki he ʻekitivitī 2 ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá. ʻOku fekauʻaki fēfē hoʻo talí mo e ngāue mālohí mo e faivelenga mo e lotu ʻi he tuí? Manatuʻi, hangē ko e taimi ʻo Siosefa Sāmitá, ʻokú ke malava ke ikunaʻi e ngaahi fili ʻo e ʻEikí pea fakahoko e ngaahi taumuʻa ʻa e ʻEikí ʻi hoʻo lotu ʻi he tuí pea ʻi hoʻo ngāue mālohi mo faivelenga ʻi he talangofua ki Heʻene ngaahi folofolá leá.

  1. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai ʻi he ʻahó ní ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 103 peá u fakakakato ʻa e lēsoni ko ʻení ʻi he (ʻaho).

    Ko e ngaahi fehuʻi, ngaahi fakakaukau mo e ngaahi mahino makehe ʻoku ou fie vahevahe ki heʻeku faiakó: