Seminelí
ʻIuniti 23: Aho 3, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:39–100; 108


ʻIuniti 23: ʻAho 3

Tokāteline mo e ngaahi Fuakava 107:39–100;108

Talateú

ʻOku fakamatalaʻi ʻe he konga ʻuluaki ʻo e lēsoni ko ʻení ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:39–100. Neongo naʻe lekooti ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107 ʻi ʻEpeleli 1835, ko e konga lahi ʻo e kanotohi ʻo e veesi 60–100 naʻe foaki ki he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻi he fakahā ʻi he ʻaho 11 ʻo Nōvema, 1831. ʻOku ʻi he ngaahi veesi ʻoku aleaʻi ʻi he lēsoni ko ʻení ʻa e folofola ʻa e ʻEikí fekauʻaki mo e founga hono foaki ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí he kuonga muʻá mei he tamaí ki he foha. ʻOku nau toe ʻomi foki ha fakahinohino kau ki he ngaahi fatongia ʻo e kau taki kehekehe ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. ʻOku toe fakamatala foki e lēsoni ko ʻení ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 108, ʻa ia ʻoku fai ai ʻe he ʻEikí ha faleʻi mo ha talaʻofa kia Laimani Selamani.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:39-100

ʻOku fakahā ʻe he ʻEikí naʻe foaki ʻa e Lakanga Taulaʻeiki faka-Melekisētekí ʻi he kuonga muʻá mei he tamaí ki he fohá

  1. Tohi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá kau ki ha ngaahi tūkunga ʻokú ke lolotonga fehangahangai mo ia, pe ʻe vavé ni pē hoʻo fehangahangai mo ia, ʻa ia ʻe lava ke ʻaonga ki ai ke ke maʻu ha fakahinohino pe fakafiemālie mei hoʻo Tamai Hēvaní.

ʻI hoʻo ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:39–100, kumi ʻa e ngaahi moʻoni ʻe lava ke tokoni ke ke maʻu ʻa e tataki mo e fakafiemālie mei he Tamai Hēvaní.

Naʻá ke ako ʻi he lēsoni kimuʻá ki he niʻihi ʻo e ngaahi fatongia ʻo e Kau palesitenisī ʻUluakí, Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá pea mo e Kau Fitungofulú. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:39, ʻo kumi ha taha ʻo e ngaahi fatongia ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá. ʻOku ʻuhinga ʻa e lea ko e “kau faifekau fakaʻevangeliō” kiate kinautolu ʻoku nau maʻu ʻa e lakanga ko e pēteliake ʻi he Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí (vakai, Fakahinohino Ki he Ngaahi Folofolá, “ʻEvangelió,” scriptures.lds.org; Bible Dictionary, “Evangelist”).

Fakafonu ʻa e meʻá ni ʻo makatuʻunga ʻi he meʻa kuó ke ako mei he veesi 39: ʻOku ui ʻa e kau Pēteliaké ʻe he pea fakanofo ʻo fakatatau mo e fakahinohino ʻa e kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá.

ʻĪmisi
young woman receiving patriarchal blessing

ʻOku foaki ʻe kinautolu ʻoku nau maʻu ʻa e lakanga ko e pēteliaké ki he kau mēmipa moʻui taau ʻo e Siasí ha ngaahi tāpuaki makehe, ʻoku ui ko e ngaahi tāpuaki fakapēteliake. ʻOku kau ʻi he tāpuaki fakapēteliaké ʻa e faleʻi ʻa e ʻEikí ki ha tokotaha fakafoʻituitui pea fakahaaʻi ʻa e hako ʻa e tokotaha ko iá ʻi he fale ʻo ʻIsilelí (vakai, Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí: Ko Ha huluhulu Ki he Ongoongoleleí [2004], “Ngaahi Tāpuaki Fakapēteliaké,” 137–39).

ʻI hono ako ʻe he niʻihi fakafoʻituituí honau tāpuaki fakapēteliaké, te nau lava ʻo maʻu ha fakahinohino mo ha fakafiemālie mei he Tamai Hēvaní. Kapau ʻoku teʻeki ke ke maʻu ha tāpuaki fakapēteliake, fakakaukau ke talanoa mo hoʻo mātuʻá mo e pīsopé pe palesiteni fakakoló kau ki he taimi lelei taha ke maʻu ai ia pea mo e meʻa ʻoku fie maʻu ke ke fai ke mateuteu ki he meʻa ʻe hokó.

ʻOku toe ʻuhinga foki e foʻi lea pēteliaké ki he ngaahi tamaí. ʻOku akoʻi ʻe he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:41–57 ko ha tamai mo ha pēteliake anga māʻoniʻoni ʻa Ātama. Lau fakavaveʻi ʻa e veesi 41–50, pea feinga ke ʻiloʻi ha sīpinga — ha meʻa ʻe ua ne toutou fakahoko ʻe ʻĀtama ʻi heʻene tokangaʻi ʻa hono fāmilí.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:53 ʻOku tau lau ʻi he veesi ko ʻení naʻe tāpuakiʻi ʻe ʻĀtama ʻa e kotoa hono hako māʻoniʻoní.

  1. Tali ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ʻo makatuʻunga ʻi he meʻa kuó ke ako mei he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:41–57:

    1. Ko e hā e meʻa ʻe ua naʻe toutou fakahoko ʻe ʻĀtama ʻi heʻene tokangaʻi ʻa hono fāmilí?

    2. ʻE lava fēfē ke hoko ʻa e sīpinga ʻa ʻĀtamá ko ha sīpinga ki he tamai kotoa pē?

Ko e moʻoni ʻe taha ʻe lava ke tau ako mei he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:53 ʻoku maʻu ʻe he ngaahi tamai ʻoku nau maʻu ʻa e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí ʻa e mafai ke faitāpuekina ʻenau fānaú. Makehe mei hano fakanofo ka foha ki he lakanga fakataulaʻeikí, ka ʻe lava ʻe ha tamai ʻo foaki ha tāpuaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ki ha foha pe ʻofefine ʻi he taimi ʻo e mahamahakí pe ke ʻoange ha fakahinohino mo ha fakafiemālie.

Makehe mei hono tāpuakiʻi ʻenau fānaú, ʻe lava ʻe he kau maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí ʻo foaki ha ngaahi tāpuaki ki ha kau mēmipa kehe ʻo e fāmilí pea ki ha niʻihi kehe ʻoku nau kole kiate kinautolu. Naʻe fakamatala ʻa Palesiteni Poiti K. Peeka ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē: “ʻOku totonu ke tokangaʻi e ngaahi ʻapi ko ia ʻoku ʻikai ha lakanga fakataulaʻeiki aí, ʻe he ngaahi kōlomu ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. ʻI he founga ko ʻení, he ʻikai ha fāmili ʻe taʻe faitāpuekina ʻi he Siasí” (“Ko e Mālohi ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí,” Ensign pe Liahona, Mē 2010, 9).

  1. Fakamatalaʻi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ʻa e founga kuo ʻaonga ai kiate koe pe ko ha niʻihi ʻokú ke ʻiloʻi ʻa hono maʻu e ngaahi tāpuaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí mei hoʻo tamaí pe ko ha maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisēteki kehe. Kapau ʻoku teʻeki ke ke maʻu e faingamālie ke maʻu ha tāpuaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, tohi ʻo kau ki he lelei ʻe lava ke ke maʻu mei ha fekumi ki ha tāpuaki pehē.

Fakakaukau ki he ngaahi tūkunga naʻá ke tohi ki he ngāue fika 1 ʻo e lēsoni ko ʻení. Manatuʻi te ke lava ʻo fekumi ki ha fakahinohino mo ha fakafiemālie mei he Tamai Hēvaní ʻo fakafou ʻi he tāpuaki fakapēteliaké mo e ngaahi tāpuaki ʻo e lakanga fakataulaʻeiki ʻoku fakahoko ʻe hoʻo tamaí pe kau maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisēteki kehe.

ʻOku tau lau ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:58 –98, fekauʻaki mo e ngaahi fatongia ʻo e kau taki kehekehe ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. ʻI hoʻo ako ʻa e ngaahi veesi ko ʻení, fakakaukau ki he founga ʻe lava ai ʻe kinautolu ʻoku nau fakahoko ʻa e ngaahi fatongia ko ʻení ʻo ʻomi e ngaahi tāpuaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ki he moʻui ʻa e niʻihi kehé.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107: 99–100, pea kumi ʻa e ngaahi fakahinohino ne fai ʻe he ʻEikí kiate kinautolu ʻoku maʻu e lakanga fakataulaʻeikí.

ʻĪmisi
Palesiteni Thomas S. Monson

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Tōmasi S. Monisoni ʻo pehē: “ʻOku ʻikai ngata ʻi he hoko ʻa e lakanga fakataulaʻeikí ko ha meʻafoakí, ka ko ha tuʻutuʻuni foki ke ngāue, ko ha faingamālie ke hiki hake, ko ha faingamālie ke faitāpuekina e moʻui ʻa e niʻihi kehé” (“Our Sacred Priesthood Trust,” Ensign or Liahona, May 2006, 57).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 108

ʻOku fai ʻe he ʻEikí ha faleʻi pea foaki ha ngaahi tāpuaki kia Laimani Selamani

Fakakaukau ki ha taimi naʻá ke ongoʻi naʻe ueʻi koe ʻe he Laumālié ke fai ha meʻa pea ke muimui ki he ueʻi ko iá. Ko e hā ha ngaahi tāpuaki naʻá ke maʻu ʻi he taimi naʻá ke talangofua ai ki he ngaahi ueʻi ʻa e Laumālié?

Ko Laimani Selamaní ko ha mēmipa faivelenga ʻo e Siasí ʻa ia ne kau atu ki he ʻApitanga ʻo Saioné, pea naʻe ui ko e taha ʻo e kau Palesiteni ʻe toko fitu ʻo e Kōlomu ʻo e Kau Fitungofulú. Naʻe hiki ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻi heʻene tohinoá ʻi he ʻaho 26 ʻo Tīsema, 1835 naʻe “hū mai ʻa Misa Laimani Selamani, ʻo kole ke maʻu ʻa e folofola ʻa e ʻEikí ʻo fakafou ʻiate au; ‘he,’ naʻá ne pehē, ‘He kuo ueʻi au ke fakahā atu hoku lotó mo ʻeku ngaahi fakaʻānauá, pea naʻe talaʻofa mai te u maʻu ha fakahā ʻa ia ʻe ʻilo ai hoku fatongiá’” (ʻi he History of the Church, 2:345).

ʻI he taimi ne pehē ai ʻe Laimani ne “ueʻi hake” ke talanoa kia Siosefa Sāmitá, ʻoku ʻuhinga ia naʻe ueʻi ia ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní.

ʻI he tali ki he kole ʻa Laimaní, naʻe maʻu ʻe Siosefa Sāmitá ʻa e fakahā ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 108. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 108:1, ʻo kumi ʻa e tāpuaki ne foaki ʻe he ʻEikí kia Laimani koeʻuhí ko ʻene talangofua ki he ueʻi fakalaumālie ke talanoa mo e Palōfitá.

Fakakakato ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻo makatuʻunga ʻi he meʻa ne fakahā ʻe he ʻEikí kia Laimani Selamaní: ʻI heʻetau ki he leʻo ʻo e ʻEikí, ʻoku tau fakaafeʻi ai ʻa ʻEne fakamolemolé.

  1. Tali e fehuʻi ko ení ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá: ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku fakaafeʻi mai ai ʻe he talangofua ki he ngaahi ueʻi fakalaumālie ʻa e ʻEikí ʻa e fakamolemolé?

ʻĪmisi
young man and woman reading scriptures

ʻE lava ke ongona ʻa e leʻo ʻo e ʻEikí ʻi he ngaahi folofolá, ngaahi lea ʻa ʻEne kau palōfitá, pea mo e ngaahi ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní. ʻOku kau ʻi he talangofua ki he ʻOtuá ʻa hono fakafonu hoʻo moʻuí ʻaki e ngaahi ʻekitivitī angatonu ʻokú ne ʻomi e mālohi fakalaumālié. ʻOku ʻomi ʻe he talangofua kakató ʻa e mālohi kakato ʻo e ongoongoleleí ki hoʻo moʻuí. ʻOku kau ʻi he talangofua ko ʻení ʻa e ngaahi ngāue ʻoku ʻikai ke ke fakakaukau ko e konga ʻo e fakatomalá, hangē ko e ʻalu ki he ngaahi fakataha ʻa e Siasí, totongi vahehongofulú, ngāue tokoní mo e fakamolemoleʻi e niʻihi kehé. Naʻe talaʻofa mai ʻa e ʻEikí, “ʻIlonga ia ʻoku fakatomala pea fai ki he ngaahi fekau ʻa e ʻEikí ʻe fakamolemoleʻi ia” (T&F 1:32).

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 108:2, ʻo kumi ʻa e faleʻi ʻa e ʻEikí kia Laimani Selamani hiki hono talaange ki ai kuo fakamolemoleʻi ʻene ngaahi angahalá.

ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ke “feimālie ʻa ho laumālié ʻo kau ki ho tuʻunga fakalaumālié” (T&F 108:2)?

ʻOku tau ako mei he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 108:1–2 ʻoku ʻomi ʻe he fakamolemole ʻa e ʻEikí ʻa e fiemālie ki hotau laumālié.

ʻOku faʻa fifili ʻa e kakai fakatomala ʻe niʻihi pe kuo fakamolemoleʻi ʻa ʻenau ngaahi angahalá. Fakaʻilongaʻi ʻi he ngaahi fakamatala ko ʻení, ʻa e faleʻi ne fai kiate kinautolu ʻoku faingataʻaʻiá ke tuku honau laumālié ke fiemālié.

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Poiti K. Peeka ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:

ʻĪmisi
President Boyd K. Packer

“Mahalo he ʻikai hoko fakaʻangataha mai ʻa e pongipongi maʻongoʻonga ʻo e fakatomalá. ʻOua naʻa loto foʻi kapau he ʻikai te ke ikuna ʻi he kamataʻangá. Ko e faʻa konga faingataʻa taha ʻo e fakatomalá ko e fakamolemoleʻi koé. ʻOku kau ʻa e lotofoʻí ʻi he konga ʻo e sivi ko iá. ʻOua te ke foʻi. ʻE hoko mai ʻa e pongipongi fakaʻofoʻofa ko iá.

“Pea ʻe hoko mai ʻa e ‘melino ʻ[a] e ʻOtuá, ʻa ia ʻoku lahi hake ʻaupito ʻi he faʻa ʻiloá’ ki hoʻo moʻuí. [Filipai 4:7.] Hili iá, te ke hangē ko Iá, ʻo ʻikai toe manatu ki hoʻo ngaahi angahalá. Te ke ʻiloʻi fēfē nai? Te ke ʻiloʻi pe! [Vakai, Mōsaia 4:1–3.] (“The Brilliant Morning of Forgiveness,” Ensign, Nov. 1995, 20).

ʻĪmisi
Palesiteni Harold B. Lee

Naʻe akonaki ʻa Palesiteni Hāloti B. Lī ʻo pehē: “Kapau ʻoku hoko mai e taimí kuó ke fai ʻa ia kotoa ʻokú ke lava ʻo faí ke fakatomala mei hoʻo ngaahi angahalá, neongo pe ko hai koe, pea ko e fē pē ʻa e feituʻu ʻokú ke ʻi aí, pea fai ha fakalelei pea totongi huhuʻi ʻi he lelei taha te ke malavá … , te ke fie maʻu leva ʻa e tali fakapapau pe kuo tali koe ʻe he ʻEikí. ʻI hoʻo fekumi fakamātoató, kapau te ke kumi peá ke maʻu ʻa e nonga ko ia ʻo e konisēnisí, te ke lava ʻo ʻilo ʻi he fakaʻilonga tatau kuo tali ʻe he ʻEikí ʻa hoʻo fakatomalá” (Stand Ye in Holy Places [1974], 185).

Ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 108:3, ʻo kumi ha toe faleʻi naʻe fai ʻe he ʻEikí kia Laimani Selamani. (ʻE ala tokoni ke ʻilo ko e ʻuhinga ʻo e foʻi lea tauhi ʻi he veesi ko ʻení ke fai ʻo fakatatau mo e pe ke talangofua. Ko e fakapapaú ko ha talaʻofa pe ko ha fuakavá.)

Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku tokoni ai ʻa e faleʻi ko ʻeni ke tokanga ange ʻi hono tauhi e ngaahi fuakavá ki ha taha kuo fakamolemoleʻi ʻene angahalá?

  1. Fakamatalaʻi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ʻa e founga ʻe lava ai ʻe he ngaahi moʻoni kuó ke ʻilo ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 108:1– 3 ʻo fakalotolahiʻi ha kaungāmeʻa pe mēmipa ho fāmilí ke talangofua ki he leʻo ʻo e ʻEikí mo maʻu ha fakamolemole.

Kuó ke fanongo nai he foʻi lea ko e “fakataha molumalu”? Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Tēvita B. Heiti ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē: “Ko e fakataha molumalú, hangē ko hono hingoá, ʻoku ʻuhinga ki ha meʻa toputapu, molumalu, pea mo ʻapasia ʻoku hoko ʻi he taimi ʻoku fakataha mai e Kāingalotú ʻi he malumalu ʻo e fakahinohino ʻa e Kau Palesitenisī ʻUluakí. ʻOku fakaʻaongaʻi e ngaahi fakataha molumalú ki ha ngaahi taumuʻa ʻe tolu: ko e fakatapui ʻo e ngaahi temipalé, fakahinohino makehe ki he kau taki lakanga fakataulaʻeikí, mo hono hikinimaʻi ha Palesiteni foʻou ʻo e Siasí” (“Solemn Assemblies,” Ensign, Nov. 1994, 14).

Naʻe talaʻofa ʻa e ʻEikí ʻi Tīsema, 1832, ki he Kāingalotú kapau te nau langa ha temipale pea fakahoko ha fakatahaʻanga molumalu, te Ne foaki ha ngaahi tāpuaki maʻongoʻonga kiate kinautolu (vakai, T&F 88:70–75, 117–19). ʻI he taimi ne fai ai ʻa e fakahā kia Laimani Selamani ʻi Tīsema 1835, pea lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 108 ne toe pē ha māhina ʻe tolu pea fakatapui e Temipale Ketilaní.

ʻI hoʻo lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 108:4–6, kumi pe ko e hā ne talaʻofa ʻe he ʻEikí kia Laimani te ne maʻu ʻi he fakatahaʻanga molumalú.

Ko hono hokó, lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá 108:7–8, ʻo kumi ʻa e ngaahi fakahinohino naʻe fai ʻe he ʻEikí kia Laimaní. ʻE founga fēfē haʻo fakamālohia e niʻihi kehé “ʻi hoʻo ngaahi lea kotoa pē” (T&F 108:7)? Mahalo ʻe tokoni ke ʻilo ko e naʻinaʻí ko e faleʻi pe fakalotolahi ke fai lelei.

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. ʻOkú ke pehē ne mei tokoniʻi fēfē ʻa Laimani Selamani ʻe he ngaahi fakahinohino ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 108:7–8 ʻi heʻene malanga ʻaki ʻa e ongoongoleleí ki he niʻihi kehé?

    2. ʻE fēfē haʻo lava ʻo fakaʻaongaʻi ʻa e faleʻi ʻa e ʻEikí ʻi he veesi 7 ʻi hoʻo moʻuí?

  2. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai ʻi he ʻahó ní ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:39– 100; 108 peá u fakakakato a e lēsoni ko ʻení ʻi he (ʻaho).

    Ko e ngaahi fehuʻi, ngaahi fakakaukau mo e ngaahi mahino makehe ʻoku ou fie vahevahe ki heʻeku faiakó: