Seminelí
ʻIuniti 6: ʻAho 1, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:1–36


ʻIuniti 6: ʻAho 1

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:1–36

Talateú

“[Naʻe] langa hake mo fokotuʻu ʻa e Siasi ʻo Kalaisí ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí ʻo fakatatau ki he ngaahi lao ʻo e [ʻIunaiteti Siteiti ʻo ʻAmeliká]” ʻi he ʻaho 6 ʻEpeleli, 1830 (T&F 20:1). ʻI he lotolotonga ʻo e kau fuofua kāingalotu ʻo e Siasí, naʻe ʻiloa ʻa e fakahā naʻe hiki ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20 ko e “Ngaahi Tefito mo e Ngaahi Fuakava” ʻo e Siasí koeʻuhí ʻokú ne fakahaaʻi ngaahi fakaikiiki fekauʻaki mo e tuí, lakangá, ouau mo e ngaahi founga ngāue ʻa e Siasi ne toe fakafoki foʻou maí. Fakataha mo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 21–22, ʻoku faʻa ui ʻa e konga ko ʻení ko e “konisitūtone” ʻo e Siasi kuo toe fakafoki maí. Koeʻuhí ko ʻene lōloá mo e fakamatala ʻi aí, ʻoku vahevahe ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20 ki ha lēsoni ʻe tolu.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:1-4

ʻOku fekau ʻe he ʻOtuá ke fokotuʻu ʻa e Siasí

Fakakaukau ki he fakataha fakaʻosi ne ke ʻalu ki ai naʻe vahevahe ai e ngaahi fakamoʻoní. Kapau naʻá ke ʻi he fakatahá mo hao kaungāmeʻa ʻoku ʻikai ke kau ki he Siasí peá ne ʻeke atu pe ko e hā ʻa e fakamoʻoni, te ke fakamatalaʻi fēfē ia?

ʻĪmisi
ʻEletā Dallin H. Oaks

Fakakaukau ki he ngaahi fakaʻuhinga ko ʻeni ʻo ha fakamoʻoní mei he lea ʻa ʻEletā Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá: “Ko e fakamoʻoni ki he ongoongoleleí ko ha fakamoʻoni fakafoʻituitui ia ki hotau laumālié ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ki he ngaahi moʻoniʻi meʻa ʻoku taʻengata hono mahuʻingá, ʻa ia ʻoku moʻoni pea ʻoku tau ʻiloʻi ʻoku nau moʻoni” (“Fakamoʻoní,” Ensign pe Liahona, Mē 2008, 26).

Naʻe lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20 ʻi he niʻihi ʻo e ngaahi konifelenisi ʻa e Siasí kimuá pea hoko ia ko ha fakamanatu ki he kāingalotu ʻo e Siasí e ngaahi moʻoni mahuʻinga ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:1–2. Hili ia pea fakakakato ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻaki haʻo fakafonu e konga ʻoku fakaʻatā atú: Naʻe ___________ʻa Siosefa Sāmitá ʻe he ʻOtuá pea fekau ke fokotuʻu .

  1. Fakalaulauloto ki hoʻo fakamoʻoní pe ngaahi ongo ʻo e uiuiʻi fakalangi ʻo Siosefa Sāmitá mo hono moʻoni ʻo e siasi naʻe fekauʻi ia ke ne fokotuʻú. Hiki ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá, ha aʻusia ʻe taha pe lahi ange naʻe tokoni ke ke maʻu ai ha fakamoʻoni fakatāutaha pe fakatupulaki ai hono maʻu hoʻo fakamoʻoni fakatāutaha ki he fatongia ʻo Siosefa Sāmitá ko e palōfita ia naʻe toe fakafoki mai ai e Siasi ʻo e ʻEikí ki he māmaní.

Fakatokangaʻi ange ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:1, naʻe ʻoange e he ʻEikí ʻa e ʻaho 6 ʻo ʻEpeleli 1830, ko e ʻaho ia naʻe fokotuʻu ai Hono Siasí.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:5-16

Ko ha hisitōlia nounou ʻo e ngaahi meʻa ne hoko ʻi hono Fakafoki mai ʻo e Ongoongoleleí

ʻOku ʻuhinga ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:5–6 ki he ʻuluaki ʻaʻahi ʻa e ʻāngelo ko Molonaí kia Siosefa Sāmitá. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:7–8, pea feinga ke ʻiloʻi e meʻa naʻe ʻoange ʻe Molonai kia Siosefa Sāmitá.

Naʻe pulusi e Tohi ʻa Molomoná ʻi he ʻaho 26 ʻo Māʻasi 1830. Naʻe fokotuʻu ʻa e Siasí ʻi loto ʻi ha uike ʻe ua mei hono pākí, ʻi he ʻaho 6 ʻo ʻEpeleli 1830. ʻOkú ke pehē ko e hā naʻe mahuʻinga ai ke fakakakato e Tohi ʻa Molomoná kimuʻa pea toki fokotuʻu ʻa e Siasí?

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:9–12, pea fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi kupuʻi lea ʻoku nau fakamatalaʻi ʻa e founga ʻoku faitāpuekina ai ʻa e māmaní ʻe he Tohi ʻa Molomoná.

  1. ʻI hoʻo tohinoa ako folofolá, fakakakato ʻa e ngaahi kupuʻi leá ʻo fakaʻaongaʻi e meʻa naʻá ke ako ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:9–12:

    1. ʻOku fakamoʻoni ʻe he Tohi ʻa Molomoná ki he māmaní ʻoku kei _______ ʻa e kau ʻāngeló

    2. ʻOku fakamoʻoniʻi ʻe he Tohi ʻa Molomoná ki he māmaní ʻoku … ʻa e ngaahi folofola māʻoniʻoní

    3. ʻOku fakamoʻoniʻi ʻe he Tohi ʻa Molomoná ki he māmaní ʻoku ui ʻe he ʻOtuá pea

    4. ʻOku fakahaaʻi ʻe he Tohi ʻa Molomoná ki he māmaní ko e ʻOtuá ʻoku

ʻOku tokoni ʻa e ngaahi fakamatala ko ʻení ke mahino kiate kitautolu ko e Tohi ʻa Molomoná ko ha fakamoʻoni kuo toe fakafoki mai ʻe he ʻOtuá ʻa e ongoongoleleí ʻi hotau kuongá ni. ʻOku tokoni fēfē ʻa hono ʻiloʻi e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ki hoʻo holi ke vahevahe e Tohi ʻa Molomoná mo ha tahá?

  1. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:14–15, pea fakaʻilongaʻi e meʻa naʻe talaʻofa ʻaki ʻe he ʻEikí kiate kinautolu ʻoku nau maʻu ʻa e Tohi ʻa Molomoná mo moʻui ʻaki hono ngaahi akonakí. Hili iá pea tali ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. Ko e hā e tāpuaki ʻoku talaʻofa mai ʻe he ʻEikí kiate kinautolu ʻoku nau tali ʻa e Tohi ʻa Molomoná “ʻi he tuí”?

    2. Ko e hā ha ngaahi founga ʻe lava ke maʻu ai ʻe ha taha ʻa e Tohi ʻa Molomoná ʻi he tuí?

    3. ʻE lava fēfē ke tataki ʻe he Tohi ʻa Molomoná ha taha ke “ngāue ʻi he māʻoniʻoní”?

Ke tokoni atu ke ke fakakaukau ki he founga kuó ke tali ʻaki ʻa e Tohi ʻa Molomoná ʻi hoʻo moʻuí, siakaleʻi ʻa e ngaahi kupuʻi lea ʻi he saati ko ʻení ʻoku nau fakamatalaʻi lelei taha e meʻa ʻokú ke aʻusia ʻi he Tohi ʻa Molomoná he taimi ní:

Tuʻo lahi

Lelei

ʻOku ou lau ia ʻi he ʻaho kotoa pē.

ʻOku ou feinga hoku lelei tahá ke moʻui ʻaki e meʻa ʻoku ou akó.

ʻOku ou faʻa lau ia.

ʻOku ou moʻui ʻaki e meʻa ʻoku ou akó he taimi ʻe niʻihi.

ʻOku ou faʻa lau ia he taimi ʻe niʻihi, ʻi he taimi ʻoku ou faingamālie aí.

ʻOku ʻikai keu faʻa tokanga ki he meʻa ʻoku ou laú.

ʻOku ʻikai ke u lau ia.

Ko e hā te ke lava ʻo fai ke tali lelei ange ai ʻa e Tohi ʻa Molomoná “ʻi he tui” ʻi hoʻo moʻuí?

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:17–36

ʻOku akoʻi ʻa e ngaahi moʻoni mahuʻinga kau ki he Toluʻi ʻOtuá mo e palani ʻo e fakamoʻuí

Ko e hā ʻa e ngaahi moʻoni tefito ʻo e palani ʻo e fakamoʻuí? Ko e hā e fakamatala te ke fai ʻo ka kole atu ha taha ke ke fakamatalaʻi nounou ʻa e palani ʻo e fakamoʻuí? Te ke lava ʻo fai ange ki ha taha ha fakamatala nounou ki he palani ʻo e fakamoʻuí ʻo ngāue ʻaki pē ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:17–29.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:17, 29–31, 35, pea fakaʻilongaʻi ʻa e kupuʻi lea ʻoku toutou ʻasi ʻo ofi ki he kamataʻanga ʻo e veesi takitaha. ʻOku ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:17–36 ha ngaahi meʻa mahuʻinga lahi ʻoku fakahaaʻi ʻe he Siasi ʻo e ʻEikí ki he māmaní ʻoku tau ʻilo ʻoku moʻoní. ʻOku kau ʻi he ngaahi meʻá ni ʻa e ngaahi moʻoni fekauʻaki mo e Tamai Hēvaní, Sīsū Kalaisi, mo e Laumālie Māʻoniʻoní pea mo e ngaahi meʻa kuo pau ke tau fai ke fakahaofi ai kitautolu ʻi he puleʻanga ʻo e ʻOtuá.

  1. Lau e ngaahi potufolofoa ʻoku hā atu ʻi laló, pea toki tali e ngaahi fehuʻí ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:17–19. Ko e hā ʻoku tau ʻilo fekauʻaki mo e Tamai Hēvaní?

    2. Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:21–25. Ko e hā ʻoku tau ʻilo fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí?

    3. Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:25–26. Ko e hā ʻoku tau ʻilo fekauʻaki mo e natula taʻe fakangatangata ʻo e Fakaleleí? (vakai foki, Mosaia 4:7).

    4. Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:26–28. Ko e hā ʻoku tau ʻilo fekauʻaki mo e Laumālie Māʻoniʻoní?

Ko e kupuʻi lea “ʻOku tau ʻiló” ko ha lea ia ʻokú ne tokoni ke fakakakato e lea ko ia ʻa ʻEletā ʻOakesi ʻo pehē “ko e fakamoʻoni ki he ongoongoleleí ko ha fakamoʻoni fakafoʻituitui ia ki hotau laumālié ʻoku fai ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ki he ngaahi moʻoniʻi meʻa ʻoku taʻengata hono mahuʻingá, ʻa ia ʻoku moʻoni pea ʻoku tau ʻiloʻi ʻoku nau moʻoni” (“Fakamoʻoní,” 26).

Mahalo ʻoku fakahaaʻi ʻe he ngaahi tali lahi ne mou hiki ʻi hoʻomou tohinoa ako folofolá ʻa e ngaahi moʻoni ko ʻení: ʻOku moʻui ʻa e ʻOtuá pea ʻoku taʻe fakangatangata, taʻengata mo taʻe-faʻa-liliu (veesi 17). ʻOku fakatupu kitautolu ʻi he ʻīmisi mo e tatau ʻo e ʻOtuá (veesi 18). Naʻe foaki ʻe he ʻOtuá Hono ʻAlo Tofu Pē Taha Naʻe Fakatupú ke tutuki pea toetuʻu koeʻuhí ko kinautolu kotoa pē ʻoku tuí, papitaiso, pea kātaki ʻi he tuí ʻe fakahaofi, kau ai ʻa kinautolu naʻa nau moʻui kimuʻa pea ʻaloʻi e Fakamoʻuí. (veesi 21–25). ʻOku fakamoʻoni ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ki he Tamaí mo e ʻAló (veesi 27). ʻOku ngāue fakataha e Tamaí, ʻAló, mo e Laumālie Māʻoniʻoní ke teuteuʻi kitautolu ki he moʻui taʻengatá (veesi 17–28).

  1. Fili ha taha ʻo e ngaahi tokāteline kimuʻá ʻa ia ʻoku mahuʻinga kiate koe pea ʻokú ke ʻilo pe tui ʻoku moʻoni. Fakakaukauloto naʻá ke maʻu ʻa e faingamālie ke tohi ha fakamatala palakalafi ʻe taha ʻi ha makasini pe nusipepa ʻiloa ʻo fakahaaʻi ai ʻa e meʻa ʻokú ke ʻilo pe tui ʻoku moʻoni fekauʻaki mo e tokāteline ko iá. Hiki ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá pe ko e fē ʻi he ngaahi tokāteline ko ʻení te ke filí pea ko e hā te ke vahevahe mo fakamoʻoniʻi fekauʻaki mo e moʻoni ko iá.

Vakai angé pe te ke lava ʻo fokotuʻutuʻu lelei ʻa e ngaahi mataʻitohi ko ʻení: lakafatoam, kaafauntohi, niʻimāʻofakaʻoni, faʻo, utahi, katogna, uolt. ʻOku fakamamafaʻi ʻe he ngaahi foʻi leá ni hotau fatongia ke fakahā ʻoku tau tali ʻa e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:29–34 ke maʻu ʻa e ngaahi foʻi lea naʻe fokotuʻutuʻu leleí pea fakakakato ʻa e ngaahi fakamatala ko ʻení.

  • “Kuo pau ke _______ʻa e tangata kotoa pē mo tui ki he huafa ʻo Sīsū Kalaisí.”

  • ʻoku ʻuhinga ia ke fakamolemoleʻi ia mo fakahaaʻi ʻoku ikai halaia.

  • ʻoku ʻuhinga ke hoko ʻo māʻoniʻoni, ʻosi maʻa mei he ngaahi nunuʻa ʻo e angahalá, pea anga faka-Kalaisi.

  • ʻE tokoni ʻa e ʻaloʻofa ʻa e Fakamoʻuí kiate kinautolu kotoa pē ʻoku mo e ʻOtuá.

  • ʻOku fie maʻu ke tau pea maʻu pē ke matuʻuaki ʻa e ʻahiʻahí.

Ko e hā ʻoku akoʻi mai ʻe he ngaahi veesi ko ʻení kuo pau ke tau fai ke fakahaofi kitautolu ʻi he puleʻanga ʻo e ʻOtuá?

Toe vakaiʻi e ngaahi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻoku fakaʻilongaʻi mataʻāʻā atu ʻi he kotoa ʻo e lēsoni ko ʻení. Fakakaukau pe ko e fē ʻi he ngaahi moʻoni ko ʻení kuó ke ʻiloʻi fakatāutaha ʻoku moʻoní. ʻI hoʻo toe vakaiʻi kinautolú, mahalo ʻe tokoni ke fokotuʻu ha fakaʻilonga tonu ofi ki he ngaahi moʻoni ko ia ʻokú ke ʻiloʻi ʻoku moʻoní.

  1. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai ʻi he ʻahó ní ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20:1–36 peá u fakakakato ʻa e lēsoni ko ʻení ʻi he (ahó).

    Ko e toe ngaahi fehuʻi, fakakaukau, mo e ngaahi mahino makehe ʻoku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó: