Seminelí
ʻIuniti 23: Aho 2, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:21–38


ʻIuniti 23: ʻAho 2

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:21-38

Talateú

ʻI ʻEpeleli ʻo e taʻu 1835 ne ʻi Ketilani, ʻOhaiō e kau mēmipa ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ne toki fakanofó ʻo teuteu ke mavahe ʻi heʻenau fuofua misiona fakakōlomú. Kimuʻa pea nau mavahé, ne vahevahe mo kinautolu ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ha niʻihi ʻo e ngaahi fakahā naʻá ne maʻú ʻa ia ʻoku maʻu he taimí ni ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107. Ko e lēsoni hono ua ʻeni ʻo ha ngaahi lēsoni ʻe tolu ʻokú ne fakamatalaʻi ʻa e konga ko ʻení. ʻOku fakamatalaʻi ʻe he ʻEikí ʻi he konga ko ʻeni ʻo e fakahaá, ʻa e ngaahi fatongia ʻo e ngaahi kōlomu pule ʻo e Siasí: ʻa e Kau Palesitenisī ʻUluakí, Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, pea mo e kau Fitungofulú.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:21-26

ʻOku fakamatalaʻi ʻe he ʻEikí e ngaahi fatongia mo e mafai ʻo e ngaahi kōlomu pule ʻo e Siasí

Fakakaukau ki ha taimi ne hanga ai ʻe ha taha ʻo poupouʻi, hikinimaʻi, maluʻi, pe fakalotolahiʻi koe. Ko e hā e faikehekehe ne hoko ʻi hono maʻu e tokoni pehē ʻa ha taha ʻi he founga ko ʻení?

ʻOku ʻuhinga ʻa e poupouʻi ha taha ʻi he folofolá, ʻoku tau poupouʻi, hikinimaʻi, maluʻi, pe fakalotolahiʻi ʻa e tokotaha ko iá. Lau ʻa e Tokāteline mo e ngaahi Fuakava 107:21–22, ʻo kumi ʻa e tokotaha naʻe folofola ʻe he ʻEikí ʻoku totonu ke poupouʻi ʻe he kāingalotu ʻo e Siasí.

Fakatatau ki he veesi 22, ko e hā e founga ʻoku tau poupouʻi ai e Kau Palesitenisī ʻUluakí? Tali a e fehuʻi ʻaki hono fakakakato e lea ko ʻení: ʻOku poupouʻi ʻa e Kau Palesitenisī ʻUluakí ʻe he , , pea ʻo e Siasí. Mahalo te ke fie fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi foʻi lea pe kupuʻi lea ʻokú ne akoʻi ʻa e foʻi moʻoni ko ʻení. (Fakatokangaʻi ange ʻoku ʻikai ʻuhinga e kupuʻi lea “kuo fili ʻe he” ʻi he veesi 22, ʻoku fili ʻe he kāingalotu ʻo e Siasí ʻa kinautolu ʻoku ngāue ko e Kau Palesitenisī ʻUluakí. ʻOku ʻuhinga ia ki he loto fiemālie ʻa e kau mēmipa ʻo e Siasí ke poupouʻi ʻa e kau taki ko iá.)

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. ʻOkú ke pehē ko e hā e ʻuhinga ke poupouʻi ʻa e kau Palesitenisī ʻUluakí ʻi heʻetau loto-falalá, tuí mo e ngaahi lotú?

    2. Mei he meʻa kuó ke aʻusiá, ko e hā e founga ʻoku faitāpuekina ai kitautolu ʻi heʻetau poupouʻi mo hikinimaʻi e Kau Palesitenisī ʻUluakí?

    3. Ko e hā ʻokú ke ako mei he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:21–22 ʻo kau ki he Kau Palesitenisī ʻUluakí?

ʻI hoʻo lau e lea ko ʻeni meia Palesiteni Henelī B. ʻAealingi ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí, laineʻi a e meʻa naʻá ne pehē ʻe lava ke tau fai ke hikinimaʻi, pe poupouʻi hotau kau taki faka-Siasí:

ʻĪmisi
President Henry B. Eyring

“Ke tau poupouʻi ʻa kinautolu kuo uiuiʻí … , kuo pau ke tau vakavakaiʻi ʻetau moʻuí pea fakatomala ʻo ka fie maʻu, mo tukupā ke tauhi e ngaahi fekau ʻa e ʻEikí pea muimui ki Heʻene kau tamaioʻeikí. …

“… ʻE fakapotopoto ke tau tukupā ai ke poupouʻi ʻaki ʻetau tuí mo ʻetau ngaahi lotú, ʻa kinautolu kotoa pē ʻoku nau tokoniʻi kitautolu ʻi he puleʻangá. ʻOku ou ʻiloʻi fakatāutaha ʻa e mālohi ʻo e tui ʻa e kāingalotu ʻo e Siasí ke poupouʻi ʻa kinautolu kuo uí. … Ne u ongoʻi ai ʻi ha founga mālohi ʻa e ngaahi lotu mo e tui ʻa ha kakai ne ʻikai ke mau maheni ka naʻa nau ʻiloʻi pē ko ha tokotaha au kuo ui ke ngāue ʻo fakafou he ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí” (“Ko e Siasi Moʻoni mo Moʻuí,” Ensign pe Liahona, Mē 2008, 21).

Fakakaukau ki he meʻa ʻokú ke lolotonga fai ke poupouʻi ʻa e Kau Palesitenisī ʻUluakí mo e kau taki kehe ʻo e Siasí. Ko e hā ha ngaahi founga ʻe lava ke ke poupouʻi, hikinimaʻi, maluʻi, pe fakalotolahiʻi ai kinautolu?

ʻĪmisi
Quorum of Twelve Apostles

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107: 23, ʻo kumi pe ko e hā ne folofola ʻaki ʻe he ʻEikí ʻo kau ki he ngaahi fatongia ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá. Ko e hā ʻoku ui ʻa e kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ke faí?

Mahalo te ke fie fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi foʻi lea pe kupuʻi lea ʻi hoʻo folofolá ʻokú ne akoʻi ʻa e moʻoni ko ʻení: Ko e Kau ʻAposetoló ko ha kau fakamoʻoni makehe ki he huafa ʻo Sīsū Kalaisí ʻi he māmaní kotoa.

ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ʻa e hoko ʻa e Kau ʻAposetoló ko ha kau fakamoʻoni makehe ki he huafa ʻo Sīsū Kalaisí?

Fekumi ʻi he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá pe ko e Bible Dictionary ki he fakamatala fekauʻaki mo e foʻi lea mo e hingoa ʻAposetoló.

Ko e Palesiteni ʻo e Siasí ʻa e ʻAposetolo fuoloa taha ʻi he māmaní, pea ko e ongo tokoni ʻi he Kau Palesitenisī ʻUluakí, ko e ongo ʻAposetolo foki kinaua. Ko ia, ʻoku toe hoko pē ʻa e Kau Palesitenisī ʻUluakí ko e kau fakamoʻoni makehe ki he huafa ʻo Sīsū Kalaisí.

ʻĪmisi
ʻEletā David A. Bednar

Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e ʻuhinga ʻo e hoko ko ha fakamoʻoni makehe ki he huafa ʻo Kalaisí: “ʻOku tatau pē e fatongia ʻo ha ʻAposetolo he ʻahó ni mo ia ʻi he kuonga muʻá (vakai, Ngāue 1:22; 4:33). Ko hotau tufakangá ke ʻalu atu ki he māmaní kotoa pē pea fakahaaʻi ʻa ‘Sīsū Kalaisi mo hono tutukí ’ (vakai, Maʻake 16:15; 1 Kolinitō 2:2). Ko e ʻAposetoló ko ha faifekau ia mo ha fakamoʻoni makehe ki he huafa ʻo Kalaisí. ʻOku ʻuhinga ʻa e ‘huafa ʻo Kalaisí’ ki he kotoa ʻo e ngāue fakafaifekau, pekia, mo e toetuʻu ʻa e Fakamoʻuí—Hono mafaí, ʻEne tokāteliné, mo Hono ngaahi ʻulungaanga makehe ko e ʻAlo ʻo e ʻOtuá ke hoko ko hotau Huhuʻí mo hotau Fakamoʻuí. ʻI heʻemau hoko ko e kau fakamoʻoni makehe ki he huafa ʻo Kalaisí, ʻoku mau fakamoʻoni atu ki he moʻoni, faka-ʻOtua, mo e toetuʻu ʻa Sīsū Kalaisí, ʻa ʻEne Fakalelei taʻe-fakangatangata mo taʻengatá, mo ʻEne ongoongoleleí” (“Special Witnesses of the Name of Christ,” The Religious Educator: Perspectives on the Restored Gospel, vol. 12, no. 2 [2011], 1).

  1. Tohi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ʻo kau ki he meʻa kuó ke ongoʻí mo e meʻa kuó ke ako ʻi hoʻo fanongo pe lau ʻa e fakamoʻoni ʻa e Kau ʻAposetoló. (Mahalo ʻe tokoni ke toe fakamanatu ha niʻihi ʻo e ngaahi lea ʻa e Kau ʻAposetoló ʻi he konifelenisi lahi kuo hilí ʻi he ngaahi makasini ʻa e Siasí.)

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:24, ʻo kumi pe ko e hā naʻe folofola ʻaki ʻe he ʻEikí kau ki he mafai mo e mālohi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá.

ʻI he taimi ʻoku fakanofo ai ha kau tangata ko e kau ʻAposetoló, ʻoku foaki kiate kinautolu ʻa e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeiki tatau pē mo e Palesiteni ʻo e Siasí. Neongo ia, ʻi he hoko ʻa e Palesiteni ʻo e Siasí, ko e taulaʻeiki lahi pule ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí, ko ia pē ʻa e tangata ʻi he māmaní ʻoku fakamafaiʻi ke ngāue ʻaki ʻa e ngaahi kī kotoa ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. ʻOku fakaʻaongaʻi ʻe he Kau ʻAposetolo kehé ʻa e ngaahi kī ko ʻení ʻi hono fakamafaiʻi ʻe he Palesiteni ʻo e Siasí. ʻI he taimi ʻoku pekia ai ha Palesiteni ʻo e Siasí, ʻoku tukuange leva ʻa e kau Palesitenisī ʻUluakí mo e Kōlomu ʻo e Toko Hongofulu Mā Uá, ʻa ia ʻoku nau maʻu e tuʻunga mafai mo e mālohi tatau mo e Kau Palesitenisī ʻUluakí, ʻo nau hoko ko e maʻu mafai pule ʻo e Siasí. ʻI heʻene hoko ko e Palesiteni ʻo e Kōlomu ʻo e Toko Hongofulu Mā Uá, ʻoku fakamafaiʻi leva ʻa e ʻAposetolo moʻui fuoloa tahá ke ne ngāue ʻaki ʻa e ngaahi kī kotoa ʻo e lakanga fakataulaʻeikí.

Naʻe akonaki ʻa ʻEletā Tēvita B. Heiti ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:

ʻĪmisi
Elder David B. Haight

“ʻI he taimi ʻoku mālōlō ai ha Palesiteni ʻo e Siasí, ʻoku fēfē hano fili ha Palesiteni foʻou?

“ʻI he 1835 ne fai ai ʻe he ʻEikí ha fakahā ʻo kau ki he meʻá ni ʻa ia ʻokú ne ʻomi ʻa e hokohoko māú. Naʻe pehē ʻe he fakahaá ko e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ko ha sino ʻoku tatau hono mafai mo e Kau Palesitenisī ʻUluakí. Vakai, T&F 107:24 ʻOku ʻuhinga ia ko e taimi ʻe pekia ai ʻa e Palesiteni ʻo e Siasí, ʻoku tukuange leva ʻa e Kau Palesitenisī ʻUluakí pea ʻoku hoko leva ʻa e Kōlomu ʻo e Toko Hongofulu Mā Uá he taimi ko iá ko e sino ʻokú ne puleʻi e Siasí. Naʻe fokotuʻu ʻa e sīpinga ko iá ʻi he pekia ʻa Siosfa Sāmita ko e fuofua Palesiteni ʻo e Siasí. …

“Kuo muimui ki he founga ko ʻeni ne fakahā fakalangi mai ʻo hono fokotu‘u ha Kau Palesitenisī ʻUluaki foʻou ʻo e Siasí —ʻo aʻu ki hotau ʻahó ni — ʻa ia ko e fakahā mei he ʻEikí pea hikinimaʻi ʻe he kakaí. ʻOku totonu ke ‘poupouʻi hake [ʻa e Kau Palesitenisī ʻUluakí] ʻe he falala, tui mo e lotu ʻa e siasí.’ (T&F 107:22.)” (“A Prophet Chosen of the Lord,” Ensign, May 1986, 8).

Makehe mei hono fakamatalaʻi e ngaahi fatongia ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí mo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, ne toe fakahā foki ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi fatongia ʻo e Kau Fitungofulú. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:25, ʻo kumi e meʻa ne folofola ʻaki ʻe he ʻEikí ʻo kau ki honau ngaahi fatongiá.

Mahalo te ke fie fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi foʻi lea pe kupuʻi lea ʻi he veesi 25 ʻoku nau akoʻi ʻa e moʻoni ko ʻení: ʻOku ui ʻa e Kau Fitungofulú ke malanga ʻaki ʻa e ongoongoleleí pea ke hoko ko e kau fakamoʻoni ʻo Sīsū Kalaisí ʻi he māmaní kotoa.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi fakava 107:26, ʻo kumi ʻa e meʻa ne folofola ʻaki ʻe he ʻEikí ʻo kau ki he mafai ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻo e Kau Fitungofulú.

ʻĪmisi
ʻEletā Earl C. Tingey

Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā ʻEli C. Tangi ʻo e Kau Palesitenisī ʻo e Kau Fitungofulú ʻo kau ki he mafai ʻo e Kau Fitungofulú: “ʻOku ʻikai ke maʻu ʻe he Kau Fitungofulú ha toe ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, ka ko e ngāue kotoa ʻoku nau maʻu mei he Kau Palesitenisī ʻUluakí pe Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, ʻoku foaki kiate kinautolu ʻa e mafai ke fakahoko e ngāue ne vahe ange” (“The Quorums of the Seventy,” Ensign, Aug. 2005, 48–49).

ʻE lava ke tokoni atu e ngaahi fakamatala ko ʻení ke mahino kiate koe ʻa e vā fetuʻutaki ʻo e kau Palesitenisī ʻUluakí, Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, pea mo e Kau Fitungofulú:

ʻĪmisi
Christ ordaining an Apostle

“ʻOku maʻu ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e kī kotoa pē ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻoku fekauʻaki mo Hono Siasí. Naʻá Ne ʻosi foaki ki Heʻene kau ʻAposetoló ʻa e ngaahi kī kotoa ʻoku fekauʻaki mo e puleʻanga ʻo e ʻOtuá he māmaní. Ko e ʻAposetolo fuoloa taha ʻoku kei moʻuí, ko e Palesiteni ʻo e Siasí, ko ia toko taha pē ʻi he māmaní kuo ʻosi fakamafaiʻi ke ne ngāue ʻaki ʻa e ngaahi kī kotoa ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. …

“ʻOku ngāue ʻa e Kau Fitungofulú ʻi ha ngāue kuo vahe ange ʻi he mafai mei he Kau Palesitenisī ʻUluakí mo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá. … ʻOku vaheʻi ʻa e Kau Palesitenisī ʻo e Kau Fitungofulú mo foaki kiate kinautolu ʻa e ngaahi kī ke nau tokangaʻi ʻa e Ngaahi Kōlomu ʻo e Kau Fitungofulú” (Tohi Tuʻutuʻuni Fika 2: Ko Hono Puleʻi ʻo e Siasí [2010], 2.1.1).

Neongo naʻe folofola ʻa e ʻEikí ʻoku maʻu ʻe he Kau Palesitenisī ʻUluakí, Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, pea mo e Kau Fitungofulú ʻa e “mafai mo e mālohi tatau” (T&F 107:24, 26), ʻoku tokangaʻi ʻe he Kau Palesitenisī ʻUluakí ʻa e niʻihi kehé. ʻOku kau ʻi he Kōlomu ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí ʻa e Palesiteni ʻo e Siasí pea ʻoku faʻa kau atu ki ai mo e ongo tokoní. ʻOku faʻa fili, ka ʻoku ʻikai hoko maʻu pē, ʻa e ongo tokoní mei he Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá. ʻOku hoko “ʻa e Kau Taulaʻeiki Pule ʻe toko tolu [ko ʻení] … ko ha kōlomu ʻo e Kau Palesiteni ʻo e Siasí” (T&F 107:22). ʻOku ʻiate kinautolu ʻa e fatongia ʻo hono tataki ʻa e puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi he māmaní (vakai, T&F 90:12–16). Naʻe fakamamafaʻi ʻe he ʻEikí ʻa hono mahuʻinga ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí ʻi he taimi naʻá Ne folofola ai, “Ko ia ia ʻokú ne tali aú, ʻokú ne tali ʻa kinautolu, ko e kau Palesiteni ʻUluakí, ʻa ia kuó u fekauʻi atú, ʻa ia kuó u ngaohi ko e kau fai fakahinohino koeʻuhí ko hoku hingoá kiate koe” (T&F 112:20).

Hangē ko ia kuo fakamatalaʻi ʻi he konga ki muʻa ʻo e lēsoni ko ʻení, ʻoku hoko ʻa e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ko e kōlomu pule ʻi he Siasí ʻi he taimi pē ʻoku pekia ai ha Palesiteni ʻo e Siasí. ʻI he taimi ʻoku vaheʻi ai ha Palesiteni foʻou ʻo e Siasí mo hono ongo tokoní, ʻoku toe hoko pē ʻa e Kau Palesitenisī ʻUluakí ko e kōlomu maʻu mafai pulé.

ʻĪmisi
Palesiteni Boyd K. Packer

ʻI he lea ʻa Palesiteni Poiti K. Peeka ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, ʻo kau ki he Kau Palesitenisī ʻUluakí, naʻá ne pehē: “Fakafetaʻi ki he ʻOtuá koeʻuhí ko e kau palesitenisií. ʻOku nau hangē ko ha ngaahi tumutumu [ʻo ha ngaahi moʻunga ʻe tolu], ʻoku nau tuʻu ʻo ʻikai ha toe meʻa ʻi ʻolunga ʻiate kinautolu ka ko e langí. ʻOku nau fie maʻu ʻa ʻetau poupoú. ʻOku faʻa fakataʻelata ʻa e ngaahi uiuiʻi māʻolunga ʻo e tuʻunga fakatakimuʻa ko iá—he ʻoku ʻikai ko honau uiuiʻí ke fakafiemālie ki he tangatá, ka ke fakahōifua ki he ʻEikí. ʻOfa ke faitāpuekina ʻe he ʻOtuá ʻa e kau tangata maʻongoʻonga mo lelei ko ʻeni ʻe toko tolú” (“The Spirit Beareth Record,” Ensign, June 1971, 87).

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:27–32

ʻOku fakamatala ʻa e Fakamoʻuí ʻo kau ki he founga ʻoku fai ʻaki ʻe he ngaahi kōlomu pulé ʻa e ngaahi tuʻutuʻuní

Fakakaukau ki ha taimi naʻe pau ai ke ke fai ha tuʻutuʻuni ʻi hoʻo hoko ko ha konga ʻo ha kulupu. Naʻe fēfē ʻa e meʻa naʻá ke aʻusiá?

Ko e hā e founga angamaheni ʻoku fakahoko ʻaki ʻe ha ngaahi kulupu ʻa ʻenau tuʻutuʻuní? ʻOkú ke pehē ʻoku fakafehoanaki fēfē ʻa e founga fai tuʻutuʻuni ko ʻení mo e founga ʻoku fakahoko ʻaki ʻe he Kau Palesitenisī ʻUluakí, Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, mo e Kau Fitungofulú ʻa ʻenau tuʻutuʻuní?

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:27–32, ʻo kumi ʻa e meʻa ne akoʻi ʻe he ʻEikí fekauʻaki mo e founga ʻoku totonu ke fakahoko ʻaki ʻe he ngaahi kōlomu pule ʻo e Siasí ʻa ʻenau fai tuʻutuʻuní. Mahalo te ke fie fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi upuʻi lea ʻoku tokoni atu ke ke mahino e founga ʻoku fai ʻaki ʻe he ngaahi kōlomu ko ʻení ʻa ʻenau fai tuʻutuʻuní.

Fakatatau mo e ngaahi veesi ko ʻení, ko e hā e founga ʻoku fakahoko ʻaki ʻe he ngaahi kōlomu pulé ʻa e ngaahi tuʻutuʻuní?

Mahalo te ke fie tohi ʻa e fakamatala fakatokāteline ko ʻení ʻi hoʻo folofolá ʻo ofi ki he ngaahi veesi ko ʻení: ʻOku fakahoko ʻa e ngaahi tuʻutuʻuni ʻa e ngaahi kōlomu pule ʻo e Siasí ʻi he loto taha mo e anga māʻoniʻoní.

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. Founga ʻe lava ke ʻiloʻi ʻa e talaʻofa ʻe he ʻEikí ke tāpuakiʻi ʻa e kau Palesitenisī ʻuluakí, ko e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, pea mo e kau Fitungofulú mo Hono ʻilo ʻo tokoniʻi koe ke ke poupouʻi hake ʻa e kau taki ko ʻení mo e loto-falalá, tuí, mo e lotú mo muimui ki heʻenau faleʻí?

    2. Ko e hā a e ngaahi ʻulungaanga ʻoku lisi ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:30 ʻoku mahuʻinga ke maʻu ʻe he kau Taki ko ʻení kae lava ke fāitaha ʻenau faituʻutuʻuní?

    3. Fakatatau ki he veesi 31, ko e hā ʻoku talaʻofa ʻe he ʻEikí ki he ngaahi kōlomu pule ʻo e Siasí ʻi heʻenau faituʻutuʻuni ʻi he uouangataha mo e anga māʻoniʻoní?

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:33-38

ʻOku ʻomi ʻe he ʻEikí ha toe fakahinohino ki he ngaahi kōlomu pule ʻo e Siasí

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:33– 35, ʻo kumi e ngaahi moʻoni ko ʻení:

  • ʻOku ngāue ʻa e kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻi he huafa ʻo e ʻEikí, pea ʻi he malumalu ʻo e fakahinohino ʻa e Kau Palesitenisī ʻUluakí ʻi hono langa hake ʻa e Siasí.

  • ʻOku ngāue e Kau Fitungofulú ʻi he huafa ʻo e ʻEikí, ʻi he malumalu e fakahinohino ʻa e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá.

  • ʻOku maʻu ʻe he kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e ngaahi kī ki hono malanga ʻaki e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí.

  1. Tohi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ha ngaahi meʻa pau te ke fai ke tokoniʻi hake (poupouʻi, hikinimaʻi, maluʻi, mo fakalotolahiʻi) ʻa e kau tamaioʻeiki ʻa e ʻEikí kuo filí pea muimui lelei ange ki heʻenau faleʻí.

  2. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai ʻi he ʻahó ní ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:21–38 peá u fakakakato ʻa e lēsoni ko ʻení ʻi he (ʻaho).

    Ko e ngaahi fehuʻi, ngaahi fakakaukau mo e ngaahi mahino makehe ʻoku ou fie vahevahe ki heʻeku faiakó: