Seminelí
ʻIuniti 14: ʻAho 1, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 60–62


‘Iuniti 14: ‘Aho 1

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 60–62

Talateú

ʻI he ʻaho 8 ʻo ʻAokosi 1831, naʻe teuteu ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá mo ha kaumātuʻa ʻe toko 10 ke mavahe mei Tauʻatāina, Mīsulí, pea foki ki ʻOhaiō. Naʻe fakahinohinoʻi ʻe he ʻEikí ʻa e kaumātuʻá ke nau malanga ʻaki ʻa e ongoongoleleí ʻi heʻenau fonongá—ko e fakahinohino ko iá ʻoku lekooti he taimí ni ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 60. ʻI he ʻaho hono tolu ʻo ʻenau fonongá, naʻe aʻusia ʻe he kulupú ha fakatuʻutāmaki ʻi he Vaitafe Mīsulí. ʻI he ʻaho ʻe ua hono hokó, ʻaho 12 mo e 13 ʻo ʻAokosí, naʻe maʻu ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ha fakahā ʻe ua mei he ʻEikí. ʻOku lekooti he taimí ni e ongo fakahā ko iá ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 61 mo e 62. ʻOku kau ai ha ngaahi lea ʻo e fakahinohino, fakatokanga, fakafiemālie, mo e fakalotolahi.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 60

ʻOku fekauʻi ʻe he ʻEikí ʻa e kaumātuʻá ke nau malanga ʻaki ʻa e ongoongoleleí ʻi heʻenau fononga mei Mīsuli ki ʻOhaioó

ʻĪmisi
toʻu tupu ʻoku nau lau folofola ʻi ha pasi ako

Fakakaukau ki ha taimi naʻá ke kiʻi momou ai ke fakamatalaʻi hoʻo tuí ki ha niʻihi kehe pe momou ke vahevahe hoʻo fakamoʻoni ki he ongoongoleleí.

Naʻe valokiʻi ʻe he ʻEikí ʻa e niʻihi ʻo e kaumātuʻa ʻa ia ne nau fononga ki Tauʻatāina, Mīsulí. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 60:1–2 ke ʻiloʻi e ʻuhinga naʻe ʻikai hoifua ai ʻa e ʻEikí ʻi ha niʻihi ʻo e kaumātuʻá ni. Mahalo te ke fie fakaʻilongaʻi ʻa e meʻa ʻokú ke akó.

Ne fononga ʻa e kaumātuʻa naʻe fakamatalaʻi ʻi he veesi 1–2 mei ʻOhaiō ki Tauʻatāina, Mīsuli, ke kau ʻi hono fakatapui ʻo e kelekelé mo e tuʻuʻanga ʻo e temipalé. Naʻe fekauʻi kinautolu ʻe he ʻEikí ke malanga ʻaki ʻa e ongoongoleleí ki he niʻihi kehé ʻi heʻenau fononga ki Mīsulí (vakai, T&F 52:9–10). Ka neongo ia, ne ʻikai talangofua e niʻihi ʻo e kaumātuʻá ki he fekau ko ʻení. Naʻe folofola ʻa e ʻEikí, “ʻOku ʻikai te nau fie fakaava honau ngutú, ka ʻoku nau fūfuuʻi ʻa e talēniti ʻa ia kuó u foaki kiate kinautolú” (T&F 60:2). ʻI hono fakalea ʻe tahá, ne ʻikai ke nau vahevahe ʻenau fakamoʻoni ki he ongoongoleleí.

Fakatatau ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 60:2, ko e hā ne ʻikai vahevahe ai ʻe ha niʻihi ʻo e kaumātuʻá ʻenau fakamoʻoní mo e niʻihi kehé?

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 60:3 ke ʻiloʻi e meʻa ʻe lava ke hoko ʻo kapau he ʻikai ke tau vahevahe ʻetau fakamoʻoní.

Mahalo te ke fie hiki e tefitoʻi moʻoni ko ení ʻi hoʻo folofolá: ʻE lava ke mole ʻetau fakamoʻoní kapau he ʻikai ke tau vahevahe kinautolu. ʻOku ʻikai ʻuhinga pē hono vahevahe ʻo e fakamoʻoní ki he ngaahi fakamoʻoni ʻoku fakahoko ʻi he ngaahi fakatahaʻanga ʻa e Siasí. ʻOku vahevahe ʻe ha kau mēmipa ʻe niʻihi ʻo e Siasí ʻa ia ʻoku ʻikai pe tātātaha ke nau lea ʻi he ngaahi fakatahaʻanga ʻa e Siasí ʻenau fakamoʻoní ʻo fakafou ʻi he anga ʻo ʻenau moʻuí. ʻOku fakamoʻoniʻi ʻe ha niʻihi ʻa e ongoongoleleí ʻo fakafou ʻi he kātakiʻi e ngaahi ʻahiʻahi ʻo e moʻui leleí pe ngaahi faingataʻa kehé. ʻOku fakamoʻoni ʻe ha niʻihi kehe ki he kau mēmipa ʻo e fāmilí pe ngaahi kaungāmeʻá ʻi hono fakahā ʻo e ʻamanaki leleí mo e tuí.

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Poiti K. Peeka ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá kau ki he mahuʻinga ʻo hono vahevahe ʻetau fakamoʻoní:

ʻĪmisi
Palesiteni Boyd K. Packer

“Ko e konga lahi tahá, te ke maʻu e Laumālié mo e fakamoʻoni kia Kalaisí, ʻi he taimi pea nofoʻia koe kapau te ke vahevahe ia. ʻOku ʻi he founga ko iá ʻa e ʻelito ʻo e ongoongoleleí.

“ʻOku ʻikai nai ko ha fakahaaʻi haohaoa ʻeni ʻo e tui faka-Kalisitiané? He ʻikai lava ke ke ʻiloʻi, pe tauhi ia, pe fakalahi ia kae ʻoua kuó ke loto fiemālie ke vahevahe atu ia. ʻI hono foaki tauʻatāina atu iá ʻoku hoko ia ko haʻaú” (“The Candle of the Lord,” Ensign, Jan. 1983, 55)

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. Ko e fē ha taimi kuó ke ongoʻi ai e tupulaki hoʻo fakamoʻoní koeʻuhí naʻá ke vahevahe ia?

    2. Ko ʻafē nai te ke maʻu ai ha faingamālie ʻi he uike hokó ke vahevahe hoʻo fakamoʻoní?

Te ke lau ʻi he toenga ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 60, naʻe fekau ʻe he ʻEikí ʻa e kaumātuʻa ko ʻení ke malanga ʻaki ʻa e ongoongoleleí ʻi heʻenau fononga ʻo foki ki ʻOhaioó. ʻI hoʻo akó, mahalo te ke fie laineʻi a e ngaahi foʻi lea mo e kupuʻi lea ʻoku fekauʻaki mo hono fai ʻo e fakamoʻoní, hangē ko e “fakahā ʻa ʻeku leá” pe “malanga ʻaki.”

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 61

ʻOku ʻomi ʻe he ʻEikí ha fakahinohino ki he Palōfita ko Siosefa Sāmitá mo ha kaumātuʻa kehe ʻi heʻenau fononga ki ʻOhaioó

Naʻe ʻilo ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá mo e kaumātuʻa ʻe toko 10 naʻa nau ʻi ha tuʻunga fakatuʻutāmaki ʻi heʻenau fononga pōpao ʻi he ʻau mālohi ʻo e Vaitafe Mīsulí. ʻI hoʻo lau e fakamatala ko ʻení, fakakaukau ki he meʻa naʻá ke mei ongoʻi kapau naʻá ke ʻi ai.

ʻĪmisi
Vaitafe Mīsulí, Afenga Makileueiní (McIlwaineʻs Bend)

Vaitafe Mīsulí, Afenga Makileueiní (McIlwaineʻs Bend)

Naʻe manatu ʻa Siosefa Sāmita ko e ʻaho hono tolu ʻo e fonongá, “ne hā ai e ngaahi fakatuʻutāmaki lahi ne angamaheni ʻi he ngaahi vai ʻo e hihifó, pea hili ʻemau nofo kemi ʻi he kauvai ʻo e vaitafé, … ne mamata ʻa Misa [Viliami W.] Felipisi, ʻi ha vīsone ʻi he ʻahó, ʻoku heka ʻa e tokotaha fakaʻauhá ʻi hono mālohi fakalilifu tahá, ʻi he fukahi vaí; ne fanonogo e niʻihi kehe ki he longoaʻá, kae ʻikai ke nau mamata ki he vīsoné” (ʻi he History of the Church, 1:203). Kimuʻa he vīsone ko ʻení, “ne ʻi ai ha ngaahi fetaʻemahinoʻaki mo e ongo taʻeʻofa ʻi he lotolotonga ʻo e kau tangatá” (B. H. Roberts, A Comprehensive History of the Church, 1:262–63). ʻI he efiafi ko iá, naʻe aleaʻi ʻe he kau tangatá ʻenau ngaahi faingataʻá, pea ne lava e tokolahi taha ʻo kinautolu ʻo fefakamolemoleʻaki. ʻI he pongipongi hono hokó, naʻe lotu ʻa Siosefa pea maʻu ʻa e fakahā ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 61.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 61:2, 20, 36–37, pea fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi kupuʻi lea naʻá ne ala ʻomi ha fakafiemālie ki he kaumātuʻa ko ʻení.

ʻIkai ngata pē ʻi hono fakamolemoleʻi e angahala ʻa e kaumātuʻá, ka naʻe akoʻi ʻe he ʻEikí ʻe hoko ʻa e “ngaahi fakaʻauha lahi” ʻi he ngaahi vaí ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí (vakai, T&F 61:5, 14–19). Naʻe toe folofola foki ʻa e ʻEikí kau ki Hono mālohí. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 61:1, 6, 10, ʻo kumi e meʻa naʻe akoʻi ʻe he ʻEikí fekauʻaki mo Hono mālohí.

Koeʻuhí ko e vīsone ʻa Uiliami W. Felipisi ki he tokotaha fakaʻauha ʻi he ngaahi vaí, ne pehē ʻe ha niʻihi ʻoku maʻu ʻe Sētane ʻa e mālohi ki he ngaahi vai. Ka neongo ia, ʻoku fakapapauʻi mai ʻe he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 61:1 ʻoku maʻu ʻe he ʻEikí ʻa e mālohí kotoa. ʻE kau heni ʻa e mālohi ki he ngaahi vaí. ʻOku fakapapauʻi ʻe he veesi 6 mo e 10 ʻa e lava ko ia ʻa e ʻEikí ke maluʻi kitautolú. Mahalo te ke fie hiki e tefitoʻi moʻoni ko ení ʻi hoʻo folofolá: ʻOku maʻu ʻe he ʻEikí ʻa e mālohi kotoa, pea ʻokú Ne lava ke maluʻi kitautolu.

ʻOku maʻu ʻi he toenga ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 61 ha toe ngaahi fakahinohino mei he ʻEikí ki he kaumātuʻa ko ʻení ke tataki ʻaki ʻenau foki ki ʻOhaioó.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 62

ʻOku fakahīkihikiʻi ʻe he ʻEikí ʻa e faivelenga ʻa ha kulupu ʻo e kaumātuʻá ʻoku fononga ki Tauʻatāina, Mīsulí

Fokotuʻu ʻi he saati ko ʻení, ha “X” ʻo hoko ki he ngaahi fehuʻi ʻokú ke pehē ʻoku ala mahuʻinga taha ki he ʻEikí.

ʻOku totonu nai ke u ʻalu ki he Lotú he Sāpaté?

ʻOku totonu nai ke u tui ha piva ʻuliʻuli pe ha piva lanu mata ki he Lotú? ʻOku totonu nai ke u tui ha hēkesi lanu kulokula pe hēkesi lanu pulú?

ʻOku totonu nai ke u ngāue fakafaifekau? Kapau ko ia, ko ʻafē nai?

Kapau ʻoku fie teuteu ʻe heʻeku faʻeé ʻa e meʻakai ʻoku ou saiʻia taha aí, ko e hā nai te u filí?

Makatuʻunga ʻi he ngaahi tūkungá, ko e lahi taha ʻo e ngaahi fili ʻoku tau faí ʻe ala mahuʻinga ki he ʻEikí, kae ʻikai pehē ha niʻihi. ʻI he ngaahi fakahā naʻe lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 60–62, naʻe tokoniʻi ʻe he ʻEikí ʻa e kaumātuʻa ʻo Hono Siasí ke mahino kiate kinautolu naʻe mahuʻinga lahi ange kiate Ia ʻa e ngaahi fili ʻe niʻihi ne fie maʻu ke fai ʻi ha niʻihi kehe. ʻI he hokohoko atu hoʻo ako ʻa e ngaahi fakahā ko ʻení, ʻe lava ke ke maʻu ha ngaahi ʻilo ke ne tataki koe ʻi hono fakahoko ʻo e ngaahi filí.

Ke mahino ʻa e feituʻu mo e taimi ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 62, lau e talateu ki he vahé.

Ne fononga māmālie ange ʻa e kaumātuʻa ʻoku lau ki ai ʻa e talateu ʻo e vahé ʻi ha niʻihi kehe ki Tauʻatāina, Mīsuli, koeʻuhí ko ʻenau feinga faivelenga ke malanga ʻaki ʻa e ongoongoleleí. Ko hono olá, ne ʻikai ai te nau maʻu ʻa e konifelenisi ko ia ne fakatapui ai e kelekele mo e tuʻuʻanga ʻo e temipalé.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 62:1–3, ʻo kumi e niʻihi ʻo e ngaahi tāpuaki ʻoku maʻu ʻe kinautolu ʻoku nau malanga ʻaki ʻa e ongoongoleleí mo vahevahe ʻenau ngaahi fakamoʻoní.

Ako ʻa e ngaahi fakamoʻoni fakafolofola ʻoku hiki atu ʻi he ʻotu toʻohema ʻo e saati ko ʻení. Hiki ʻi he ʻotu totonú, ʻa e ngaahi meʻa naʻe mahuʻinga ki he ʻEikí mo e ngaahi meʻa naʻe ʻikai ke mahuʻinga kiate Iá.

Ko e hā e meʻa naʻe mahuʻinga ki he ʻEikí?

Ko e hā e meʻa naʻe ʻikai ke mahuʻinga kiate Iá?

T&F 60:5

T&F 61:21–22

T&F 62:5–7

  1. Tali ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá, e fehuʻi ko ʻeni fekauʻaki mo e ngaahi folofola naʻá ke ako ʻi he sātí: Ko e hā e ngaahi faikehekehe ʻokú ke fakatokangaʻi ne mahuʻinga ki he ʻEikí mo e ngaahi meʻa ne ʻikai mahuʻingá?

ʻI he lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, laineʻi a e ngaahi lea pe kupuʻi lea ʻoku tokoni ke mahino kiate koe e meʻa naʻe akoʻi ʻe he ʻEikí ki he kaumātuʻá ʻi Heʻene folofola naʻe mahuʻinga e ngaahi meʻa ʻe niʻihi pea ʻikai mahuʻinga e ngaahi meʻa ʻe niʻihi kiate Ia :

ʻĪmisi
ʻEletā David A. Bednar

“Ka ʻoku mahino naʻe ʻikai fakahā ʻe he Fakamoʻuí ia ki he kau faifekaú ni ʻoku ʻikai tokanga ia pe ko e hā ʻenau meʻa ʻoku faí. Ka naʻá Ne fakamamafaʻi ange ʻa e mahuʻinga ke fakamuʻomuʻa e meʻa ʻoku muʻomuʻá pea mo tukutaha ʻenau tokangá he meʻa ʻoku totonú. … Ko e meʻa mahuʻingá ʻa e ngāue naʻe ui ke nau fakahokó; naʻe fie maʻu pē ʻa e founga ia ke nau aʻu ʻaki ki aí ka naʻe ʻikai mahuʻinga ia” (“Ko ha Tānakiʻanga ʻo e Vai Moʻuí,” [Faeasaiti ʻa e Potungāue Ako ʻa e Siasí maʻá e kakai lalahi kei talavoú, ʻaho 4 Fēpueli, 2007], 4; LDS.org).

  1. Tali e fehuʻi ko ení ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá: Ko e hā e founga ʻe lava ai ʻe he sīpinga ʻo e meʻa ʻoku mahuʻinga ki he ʻEikí pe meʻa ʻoku ʻikai mahuʻinga kiate Iá ʻo tataki koe ʻi hoʻo fai ha ngaahi filí?

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 62:8, pea fekumi ki ha ongo meʻa ʻe ua te tau lava ʻo fakafalala ki ai ʻi hono fai e ngaahi filí. Fakafonu leva ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻaki hono fakafonu e konga ʻoku fakaʻataá: ʻI heʻetau fai ha ngaahi filí, kuo pau ke tau fakafalala ki he mo e .

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke fakafalala ki heʻetau fakakaukaú pea pehē ki he ngaahi fakahinohino ʻa e Laumālié?

    2. Ko e fē ha taimi kuó ke fai ai ha fili ʻoku makatuʻunga ʻi hoʻo fakakaukau pē ʻaʻaú pea pehē ki he fakahinohino mei he Laumālié? Ne tāpuekina fēfē koe ʻi hoʻo fai iá?

Fakakaukau ki he founga te ke lava ʻo ngāueʻi ha taha pe lahi ange ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni kuó ke ako ʻi hoʻo ako e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 60–62.

  1. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai ʻi he ʻahó ní ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 60-62 peá u fakakakato ʻa e lēsoni ko ʻení ʻi he (ʻaho).

    Ko e ngaahi fehuʻi, ngaahi fakakaukau, mo e ngaahi mahino makehe ʻoku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó: