Seminelí
ʻIuniti 4: ʻAho 4, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 14–16


ʻIuniti 4: ʻAho 4

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 14–16

Talateú

ʻI he konga kimui ʻo Mē 1829, ne kātekina ʻe Siosefa Sāmita mo ʻŌliva Kautele ʻa e ngaahi fakamanamana mei he kau fakatangá lolotonga hono fakakakato ʻo e liliu ʻa e Tohi ʻa Molomoná. ne tokoniʻi kinaua ʻe Tēvita Uitemā ke na hiki mei Hāmoni, Penisilivēnia, ke na hao mei he fakatangá, ki he ʻapi ʻo e kau Uitemaá ʻi Feieti, Niu ʻIoké. Ne tokanga makehe ʻa e fāmili Uitemaá ki he ngaahi meʻa ne hoko ʻi hono Fakafoki mai ʻo e ongoongoleleí. Naʻe fakamatalaʻi ʻe Siosefa Sāmita ʻa Tēvita, Sione, mo Pita Uitemā ko e Siʻí ko ha “ngaahi kaungāmeʻa mo e kau tokoni loto vēkeveke ʻi he ngāué; mo …vēkeveke ke ʻilo honau ngaahi fatongia takitaha” (ʻi he History of the Church, 1:49). Naʻe lotu ʻa e Palōfitá pea maʻu ʻa e folofola ʻa e ʻEikí ne fakahangatonu ki he kau tangata ko ʻeni ʻe toko tolú.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 14

ʻOku ui ʻe he ʻEikí ʻa Tēvita Uitemā ke tokoni ʻi he ngāue ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní

ʻOku fakamatalaʻi ʻe he fakamatala ko ʻení ʻa e ngaahi meʻa fakaofo ne hoko naʻá ne fakaʻatā ʻa Tēvita Uitemā David ke tokoniʻi ʻa ʻŌliva Kautele mo Siosefa Sāmita ke hola mei hona kau fakatangá:

Naʻe tō uite ʻa Tēvita Uitemā ʻi he faama ʻa e fāmilí ʻi Uotalū ʻi Niu ʻIoke, ofi ki Feieti, ʻi heʻene kole ke ʻalu ki Hāmoni, Penisilivēnia, ke tokoni kia Siosefa Sāmita mo ʻŌliva Kautele. Naʻá ne fakapapauʻi ke fai ʻeni hili ʻene fakakakato hono ngaahi fatongia ʻi he fāmá. Naʻá ne lava ʻo palau kotoa ʻene konga kelekelé ʻi ha ʻaho pē ʻe taha, mei he pongipongí ki he efiafí. ʻI he ʻaho hono hokó naʻá ne teu ke fafanga ʻa e kelekelé, pea naʻe talaange ki ai ʻe hono tuofefiné ʻo kau ki ha kau tangata ʻe toko tolu nai naʻá ne sio naʻa nau tūtuuʻi ʻa e fafangá ʻi he “pongipongi” ʻo e ʻaho kimuʻá. Ko e fakamatala ʻeni ʻa Lusi Meki Sāmita ki he ngaahi meʻa fakaofo ko ʻení:

ʻĪmisi
Lusi Meki Sāmita

“Naʻe ʻalu ʻa Tēvita ki he konga kelekelé, pea ʻilo ʻoku toe ha ongo ʻaho ngāue lahi maʻana ke fai. … Naʻá ne fakamaʻu leva ʻa ʻene ongo hōsí ki he palau tohó, pea ʻikai ke ne vahevahe e konga kelekelé ʻo hangē ko hono fai ʻe he kau ngoué, ʻoku faʻa ui ko e ngaahi konga fonuá, ka naʻá ne fakaʻuli takai ʻi he konga kelekelé, ʻo hokohoko atu kae ʻoua kuo hoʻatā, ʻi heʻene mālōlō ki he maʻumeʻatokoni efiafí, naʻá ne sio takai, peá ne ʻohovale he kuó ne meimei palauʻi e vaeua kakato ʻo e uité. Hili e kai efiafí naʻá ne hoko atu ʻo hangē ko ʻene fai ki muʻá, pea ʻi he efiafí kuó ne ʻosiki e ngāue kotoa naʻe tonu ke fai ʻi he ʻaho ʻe uá.

“Naʻe mamata ʻene tamaí ʻi heʻene ʻalu ki he konga kelekelé ʻi he efiafi tatau pē, ki he meʻa kuo faí, pea naʻá ne pehē, ʻʻOku pau ʻoku ʻi ai ha tokoni māʻolunga ʻi he meʻá ni, pea ʻoku ou tui ʻoku lelei ange ke ke ʻalu ki Penisilivēnia ʻi he vave taha ʻe ala lavá ʻo ka ʻosi hono tūtuuʻi hoʻo pālesí.’

“ʻI he pongipongi hono hokó, naʻe toʻo ʻe Tēvita ha konga papa ʻi hono lalo nimá pea ʻalu atu ke tūtuuʻi ʻa e simá, ʻa ia naʻá ne tuku, ʻi he ʻaho ʻe ua kuo ʻosí, ʻi ha fokotuʻunga lahi ofi ki he fale ʻa hono tuofefiné, ka, ʻi heʻene aʻu atu ki he feituʻú, naʻá ne ʻiloʻi kuo ʻikai toe ʻi ai ha meʻa ia ai! Naʻá ne lele ki hono tuofefiné, pea fehuʻi ki ai pe naʻá ne ʻiloʻi e meʻa ne hoko ki aí. ʻI heʻene ʻohovalé naʻá ne pehē mai, ‘Ko e hā ʻokú ke ʻeke mai ai kiate aú? ʻIkai naʻe tūtuuʻi kotoa pē ia ʻaneafi?’

Naʻe tali atu ʻa Tēvita,“Naʻe ʻikai te u ʻilo ki ai.’

“‘ʻOku ou fakatumutumu he meʻa ko iá,’ naʻe tali ange ʻe hono tuofefiné, ‘he naʻe haʻu ʻa e fānaú kiate au ʻi he hoʻatā pongipongí, pea kole kiate au ke u ʻalu atu ʻo vakai ki he kau tangata ʻoku tūtuuʻi ʻa e palasitaá ʻi he ngoué, ʻo nau pehē, kuo teʻeki ai ke nau mamata ki ha taha ʻokú ne tūtuuʻi vave pehē ʻa e palasitaá ʻi heʻenau moʻui. Ko ia naʻá ku ʻalu atu, pea vakai ki ha kau tangata ʻe toko tolu ʻoku ngāue ʻi he ngoué, ʻo hangē pē ko ia naʻe fakamatala ʻe he fānaú, ka naʻá ku mahalo ne ke fakangāueʻi ha kau tokoni, koeʻuhí ko hoʻo fakavavevavé, pea naʻá ku ʻalu leva ki fale, ʻo ʻikai toe tokanga ki ai.’

“Ne fai ʻe Tēvita ha ngaahi fakaʻekeʻeke lahi fekauʻaki mo e meʻá ni, ki hono kāingá mo e kaungāʻapí fakatouʻosi, ka naʻe ʻikai ke ne lava ʻo ʻilo pe ko hai naʻá ne fai iá” (History of Joseph Smith by His Mother ed. Preston Nibley [1958], 148–49).

Fakakaukauloto angé kapau naʻá ke ʻi he tūkunga ʻa Tēvita Uitemaá. ʻE uesia fēfē koe ʻe he ngaahi mana ko ʻení?

Hili hono ʻomi ʻe Tēvita Uitemā ʻa e Palōfitá mo ʻŌliva Kautele ki Feieti, Niu ʻIoké, ne fanongonongo ʻe he ʻEikí ʻa hono ʻomi ʻo ʻEne ngāué ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní mo talaʻofa ha ngaahi tāpuaki kiate kinautolu kotoa pē ʻe kau aí (vakai, T&F 14:1–5). Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 14:6–7, ʻo kumi e meʻa naʻe fakahinohino ʻe he ʻEikí kia Tēvita ke faí mo e meʻafoaki ko ia te ne maʻu ko hono ola ʻo ʻene fai iá. Ko e hā e meʻafoaki naʻe talaʻofa ange ʻe he ʻEikí ki aí? Ko e hā naʻe fie maʻu ke fai ʻe Tēvita ke maʻu ai ʻa e tāpuaki ko ʻení?

  1. Hiki hoʻo ngaahi fakakaukau fekauʻaki mo e ngaahi fehuʻi ko ʻení, ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. ʻOku ʻuhinga ʻa e moʻui taʻengatá ko e moʻui ʻo taʻe ngata ko ha ngaahi fāmili ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá pea hoko ʻo hangē ko Iá. ʻOku tokoniʻi fēfē koe ʻe he fakaʻuhinga ko ʻení ke mahino e ʻuhinga ʻoku hoko ai e moʻui taʻengatá “ko e meʻaʻofa ʻoku taha ʻi he ngaahi meʻaʻofa kotoa pē ʻa e ʻOtuá”?

    2. ʻE ueʻi fakalaumālie fēfē koe ʻe he talaʻofa ʻo e moʻui taʻengatá ke ke tauhi ʻa e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá pea kātaki ki he ngataʻangá?

Naʻe akoʻi ʻe he ʻEikí ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 14:7, ha tefitoʻi moʻoni mahuʻinga ʻoku ʻaonga kiate kitautolu kotoa: Kapau te tau tauhi e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá pea kātaki ki he ngataʻangá, te tau maʻu ʻa e moʻui taʻengatá. Fakakaukau ke hiki ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi hoʻo folofolá pe ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá.

Ke mahino lelei ange ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení, fakakaukauʻi e ʻuhinga ke kātaki ki he ngataʻangá ʻi he ngaahi tūkunga ko ʻení:

  • ʻOku ongoʻi ʻe ha talavou ne toki kau mai ki he Siasí hangē ʻoku ʻikai hano kaungāmeʻa ʻi hono uōtí.

  • ʻOku maʻu ʻe ha finemui ha mahaki ʻa ia ʻoku fie maʻu ha tokoni fakafaitoʻo maʻu pē mo e tokanga fakatāutaha mei he niʻihi kehé.

  • Naʻe vete mali kimuí ni mai ha mātuʻa ʻa ha talavou pe finemui, pea ʻoku ʻikai mālohi e taha ʻo e mātuʻá ʻi he Siasí.

  • ʻOku fefaʻuhi maʻu pē ha talavou pe finemui mo ha ʻahiʻahi te ne ala taki ia ki he maʻunimaá.

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 14:8 ke ako ki ha tāpuaki ʻe taha ne folofola e ʻEikí ʻe maʻu ʻe Tēvita Uitemā ʻo makatuʻunga ʻi heʻene talangofuá.

Hili ha taimi nounou mei hono maʻu ʻa e fakahā ko ʻení, ne hoko ʻa Tēvita Uitemā ko e taha ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻe Toko Tolu ʻo e Tohi ʻa Molomoná. Naʻá ne mamata ki he ʻāngelo ko Molonaí mo e ʻū lauʻi peleti koulá, pea naʻá ne ongoʻi ʻa e leʻo ʻo e ʻOtuá ʻi hono fakamoʻoniʻi e moʻoni ʻo e lekōtí.

  1. Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 14:11, ʻa ia ne foaki ai ʻe he ʻEikí ha talaʻofa ʻe taha kia Tēvita Uitemā naʻe makatuʻunga ʻi heʻene faivelengá. Tohi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá, ʻi hoʻo lea pē ʻaʻau, ha tefitoʻi moʻoni ʻo e “kapau– ʻe ʻokú ke maʻu ʻi he veesi ko ʻení. (ʻE lava maʻu ha founga ʻe taha hono tohi ʻení ʻi he fakaʻosinga ʻo e lēsoni ko ʻení.)

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 15–16

ʻOku akoʻi ʻe Sīsū Kalaisi ʻa Sione mo Pita Uitemā ʻi he meʻa ʻoku mahuʻinga taha kiate kinauá

Ke ako e ngaahi fakahā ne fai kia Sione mo Pita Uitemaá, ʻo kapau ʻe lava, fakaafeʻi ha mēmipa ʻo e fāmilí pe kaungāmeʻa ke mo lau ha ngaahi veesi . Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 15:1 ʻiate koe pē, pea ai leva ke lau he mēmipa ho fāmilí pe kaungāmeʻa ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 16:1. Lau pehē pē ʻa e veesi 2–6 ʻo e ongo vahé fakatouʻosi, ʻo fetongitongi ʻi he ngaahi vēsí ʻi he founga tatau pē. Fakapapauʻi e meʻa ʻoku ngali kehe fekauʻaki mo e ongo fakahā ko ʻení.

Ko e hā pē ʻa e faikehekehe ʻi he fakalea ʻo e ongo fakahā ko ʻení?

Koeʻuhí ʻoku faitatau pē ʻa e ngaahi fakahā ʻi he veesi 2–6, ʻoku hangē ia naʻe foaki ʻe he ʻEikí ha fakahā ʻe taha pea fakataumuʻa ia ki he ongo tangatá fakatouʻosi. Ko e hā te tau lava ʻo ako mei he foʻi moʻoni ko ia naʻá Ne tuku ha taimi ke lea fakafoʻituitui kia Sione mo Pita fakatouʻosi?

ʻE lava he taimi ʻe niʻihi ke fakahā ʻe he ʻEikí e pōpoaki tatau pē ki ha niʻihi fakafoʻituitui kehekehe koeʻuhí he ʻoku nau maʻu ʻa e ngaahi fie maʻu, tūkunga pe ngaahi holi tatau. Ke ʻiloʻi ʻa e holi ko ia naʻe faitatau ai ʻa Sione mo Pita Uitemaá, toe lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 15:3–4 mo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 16:3–4 . Ko e hā naʻe fakatou holi ki ai ʻa Sione mo Pita Uitemaá?

Naʻe akoʻi ʻe he ʻEikí ʻi he ngaahi fakahā ko ʻení ʻoku mahuʻinga lahi kiate kitautolu ʻa ʻetau ngaahi feinga ke ʻomi e niʻihi kehé kia Sīsū Kalaisí. ʻI hoʻo tokoni ke ʻomi e kakaí kia Sīsū Kalaisí, ʻe toe mahino foki kiate kinautolu ʻoku ʻafioʻi mo ʻofaʻi kinautolu ʻe he ʻOtuá.

Naʻe akoʻi foki ʻe he ngaahi fakahā ko ʻení ʻoku ʻafioʻi fakatāutaha kitautolu ʻe he ʻOtuá. ʻOkú Ne ʻafioʻi ʻa e meʻa ʻoku lelei taha maʻatautolú.

ʻĪmisi
ko e finemui ʻoku lolotonga hilifaki ha ongo nima ki hono ʻulú
  1. Tohi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá, hoʻo ngaahi fakakaukau fekauʻaki mo e founga ʻe lava ʻo fakahaaʻi ʻe ha tāpuaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí pe ha uiuiʻi ke ngāue fakafaifekaú ʻoku ʻafioʻi fakatāutaha kitautolu ʻe he ʻOtuá.

Naʻe ʻomi ʻe ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ha sīpinga ʻo e moʻoní ko ia ʻoku ʻafioʻi fakatāutaha kitautolu ʻe he ʻOtuá:

ʻĪmisi
ʻEletā David A. Bednar

“ʻI ha kiʻi taimi kuo mahili atú ne u talanoa ai mo ha taki lakanga fakataulaʻeiki naʻe ueʻi ke ako maʻuloto e hingoa ʻo e toʻu tupu taʻu 13 ki he 21 kotoa pē ʻi hono siteikí. ʻI hono fakaʻaongaʻi e ngaahi laʻi tā ʻo e kau talavoú mo e finemuí, naʻá ne faʻu ha fanga kiʻi kaati fakamanatu ʻa ia naʻá ne vakai ki ai lolotonga ʻene fononga fakapisinisí mo e ngaahi taimi kehé. Ne vave hono ako ʻe he taki lakanga fakataulaʻeikí ni ʻa e hingoa kotoa pē ʻo e toʻu tupú.

“Ne misi ai e taki lakanga fakataulaʻeikí ʻi ha pō ʻe taha ʻo kau ki ha taha ʻo e kau talavoú ʻa ia naʻá ne ʻiloʻi pē mei he taá. ʻI heʻene misí naʻá ne mamata ki he talavoú ʻokú ne tui ha sote hina pea tui ha pine hingoa fakafaifekau. ʻI he tangutu pē hono hoá ʻi hono tafaʻakí, naʻe akoʻi ʻe he talavoú ni ha fāmili. Naʻe puke ʻe he talavoú ʻe Tohi ʻa Molomoná, pea hangē ʻokú ne fakamoʻoniʻi e moʻoni ʻo e tohí. Naʻe ʻā hake leva ʻa e taki lakanga fakataulaʻeikí mei heʻene misí.

“ʻI ha fakataha lakanga fakataulaʻeiki, naʻe ʻalu atu e takí ki he talavou naʻá ne sio ki ai ʻi heʻene misí pea kole ke na talanoa ʻi ha ngaahi miniti siʻi. Hili ha fakafeʻiloaki nounou, naʻe ui ʻe he taki lakanga fakataulaʻeikí ʻa e talavoú ʻaki hono hingoá pea pehē ange: ʻʻOku ʻikai ko ha tangata misi au. ʻOku teʻeki ai ke u misi ʻo kau ki ha taha ʻo e siteiki ko ʻení, tuku kehe pē koe. Te u talaatu ʻa ʻeku misī, pea ʻoku ou loto ke ke tokoni mai kiate au ke u ʻilo hono ʻuhingá.’

“Ne fakamatala ʻe he taki lakanga fakataulaʻeikí ʻa e misí pea fehuʻi ange ki he talavoú hono ʻuhingá. ʻI heʻene fefaʻuhi mo e ongo fakaelotó, naʻe tali ange pē ʻe he talavoú, ‘ʻOku ʻuhinga ia ʻoku ʻafioʻi au ʻe he ʻOtuá.’ Naʻe mātuʻaki ʻuhingamālie ʻa e toenga ʻo e talanoa ʻa e talavoú ni mo e taki lakanga fakataulaʻeikí, pea naʻá na felotoi ke talanoa mo talatalaifale he taimi kotoa pē ʻi he ngaahi māhina hono hokó” (“The Tender Mercies of the Lord,” Ensign or Liahona, May 2005, 100).

Fakalaulauloto (pe aleaʻi mo e tokotaha naʻá mo laukongá) e ʻuhinga ʻe lava tokoni ai ke tau ʻiloʻi ʻoku ʻafioʻi fakatāutaha kitautolu ʻe he ʻOtuá.

  1. Tohi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá kau ki ha tūkunga naʻe tokoniʻi ai koe ʻi hono maʻu e mahino ʻoku ʻafioʻi fakatāutaha koe ʻe he ʻOtuá, pe tohi fekauʻaki mo e founga ʻe lava ke tākiekina ʻe he mahino ʻoku ʻafioʻi fakatāutaha koe ʻe he ʻOtuá ʻa e ngaahi fili ʻokú ke fai fakaʻahó.

  2. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai ʻi he ʻahó ní ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 14–16 peá u fakakakato ʻa e lēsoni ko ʻení ʻi he (ʻaho).

    Ko e ngaahi fehuʻi, ngaahi fakakaukau, mo e ngaahi mahino makehe ʻoku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó:

Fakatokangaʻi ange ki he ngāue fika 2: Ko e founga ʻe taha te ke lava ke fakamatalaʻi ha tefitoʻi moʻoni ʻoku maʻu ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 14:11 ko e: Kapau te tau tokoni faivelenga ki he ʻEikí ʻi Heʻene ngāué, te Ne tāpuakiʻi leva kitautolu fakalaumālie mo fakatuʻasino.