Laipelí
Lēsoni 8: Mātiu 4


Lēsoni 8

Mātiu 4

Talateú

Hili Hono papitaisó, naʻe ʻaukai mo fetuʻutaki ʻa Sīsū ki he Tamai Hēvaní ʻi ha ʻaho ʻe 40 ʻi he feituʻu maomaonganoá. Hili e aʻusia ko ʻení, naʻe ʻahiʻahiʻi ʻe he tēvoló ʻa Sīsū. Naʻe fakaʻaongaʻi ʻe Sīsū ʻa e folofolá, ʻo tekeʻi ʻa e ʻahiʻahi takitaha. Naʻe hāʻele ʻa e Fakamoʻuí ki Kāleli, ʻo Ne ui ʻa Pita mo ha niʻihi kehe ke muimui ʻiate Ia peá Ne ʻalu holo ʻo akoʻi, malanga, mo fai fakamoʻui.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Mātiu 4:1–11

Ko e tekeʻi ʻe Sīsū e ngaahi ʻahiʻahi ʻa e tēvoló

Fakaafeʻi ha tokotaha ngāue tokoni ke haʻu ki muʻa he kalasí. Fakatukupaaʻi ʻa e tokotaha akó ke tuku ʻene tokangá ʻi ha sēkoni ʻe 30 ki ha meʻa ʻi he lokí ʻo ʻikai toe sio kehe. ʻI he kamata pē ʻa e tokotaha akó, feinga ke tohoakiʻi ʻene tokangá mei he meʻa ko ia ʻoku sio ki aí. Hangē ko ʻení, te ke lava ʻo fakaʻaliʻali ha ngaahi meʻa lanu maama, longoaʻa leʻolahi, pe ʻoange ki he tokotaha akó ha meʻakai. Hili ha sekoni ʻe 30, ʻeke ki he tokotaha akó:

  • Naʻe fēfē? Ko e hā naʻá ke lava, pe ʻikai lava ai ke tauhi maʻu hoʻo tokangá?

  • Ko e hā naʻá ke fakakaukau ki ai lolotonga e sēkoni ʻe 30?

Fehuʻi ange ki he kalasí:

  • ʻOku tatau fēfē ʻa e aʻusia ko ʻení mo ʻetau feinga ke tokanga taha ki hono tauhi ʻo e ngaahi fekau ʻa e Tamai Hēvaní? Ko e hā ʻoku fakafofongaʻi ʻe he ngaahi feinga ko iá ke tohoakiʻi ʻa e tokotaha akó? (Ko e ngaahi feinga ke ʻahiʻahiʻi kitautolu ke faiangahalá.)

  • Ko e hā ʻoku ʻahiʻahiʻi ai kitautolu ʻe Sētane ke faiangahalá? (Vakai, 2 Nīfai 2:17–18, 27.)

Kole ki he kau akó ke fakakaukau ki he ngaahi founga ʻoku ʻahiʻahiʻi ai kinautolu ʻe Sētane ke faiangahalá. Fakaafeʻi kinautolu ʻi heʻenau ako ʻa e Mātiu 4 ke kumi ʻa e ngaahi moʻoni ʻe lava ke nau fakaʻaongaʻi ke tokoniʻi kinautolu ke tekeʻi e ʻahiʻahí.

Fakamatalaʻi ange naʻe maʻu ʻe he Fakamoʻuí ha aʻusia naʻe tokoni ki hono teuteuʻi Ia ki Heʻene ngāue ʻi he māmaní, hili Hono papitaisó. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e Liliu ʻa Siosefa Sāmita ki he Mātiu 4:1–2 pea tokanga ki he faikehekehe ʻi he Liliu ʻa Siosefa Sāmitá mo e veesi totonú: “Pea naʻe toki tataki atu ʻa Sīsū ʻe he Laumālié ki he feituʻu maomaonganoá, ke ne ʻi he ʻOtuá. [Pea hili ʻEne ʻaukai ʻi ha ʻaho ʻe fāngofulu mo e pō ʻe fāngofulu, pea naʻe fetuʻutaki mo e ʻOtuá, hili iá naʻá Ne fiekaia pea tuku ia ke ʻahiʻahiʻi ʻe he tēvoló].” Kole ange ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa naʻe aʻusia ʻe Sīsū ʻi he feituʻu maomaonganoá. (Mahalo naʻa fie maʻu ke ke fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga heni ʻa e foʻi lea fetuʻutaki ke “fakataha” pe ke ʻi ai ha fengāueʻaki fakalaumālie vāofi.

  • Kuo tokoniʻi fēfē ʻa Sīsū ʻi he ʻaukai mo e fetuʻutaki mo e Tamai Hēvaní ke teuteu ki Heʻene ngāue ʻi he māmaní?

  • Hili hono tuku ʻe Sīsū ha taimi ke ʻaukai mo fetuʻutaki ai mo ʻEne Tamaí, ko e hā naʻe feinga ʻa Sētane ke faí?

Vahevahe tautau toko ua e kau akó. ʻOange ki he kau akó ha tatau ʻo e saati ko ʻení pe kole ange ke nau hiki ia ki heʻenau pepá pe tohinoa ako folofolá:

ʻĪmisi
handout, temptations of Christ

Mātiu 4:1–11

Tohi Lēsoni ʻa e Faiako Seminelí ʻi he Fuakava Foʻoú—Lēsoni 8

Ko e ngaahi meʻa ne ʻahiʻahiʻi ʻe Sētane ʻa Sīsū ke faí

Ko e founga hono tali ʻe Sīsū ʻa e ʻahiʻahí

Mātiu 4:3–4

Mātiu 4:5–7

Mātiu 4:8–11

Fakahinohinoʻi e kau akó ke lau ʻa e ngaahi veesi kuo vahe ki honau hoá pea fakakakato e sātí. Kimuʻa pea nau fakahoko ʻa e ʻekitivitī ko ʻení, fakamatalaʻi ange ʻoku fakatonutonu ʻe he Liliu ʻa Siosefa Sāmitá ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi he Mātiu 4:5, 8 ke fakahā ko e Laumālié, kae ʻikai ko e tēvoló, naʻá ne ʻave ʻa e Fakamoʻuí ki he ngaahi feituʻu kehekehe ʻoku fakamatalaʻi atu ʻi he ngaahi veesi ko ʻení (vakai foki, Liliu ʻa Siosefa Sāmitá, Luke 4:5).

Hili hono fakakakato ʻe he kau akó ʻa e sātí, fakaafeʻi ha ngaahi hoa ke lipooti e meʻa ne nau hiki ʻi he puha takitaha. Te ke ala fai e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā e fie maʻu naʻe feinga ki ai ʻa Sētane ʻi heʻene ʻahiʻahiʻi ʻa Sīsū, ʻa ia naʻe ʻaukaí, ke liliu ʻa e ngaahi foʻi maká ki he maá? (Naʻá ne feinga ki he holi ko ia ke fakafiemālieʻi ʻa e uʻa fakatuʻasinó.)

  • Ko e hā naʻe hala fekauʻaki mo e fakahā ʻe Sētane ke foaki ʻa e ngaahi puleʻanga ʻo e māmaní kia Sīsuú? (Naʻe palōmesi ʻe Sētane ha ngaahi pale naʻe ʻikai aʻana ke foaki pea ʻikai lava ke fakahoko.)

  • Ko e hā ha toe meʻa ʻoku fakatātaaʻi ʻe he fakamatala ko ʻení fekauʻaki mo e ngaahi founga ʻa e tēvoló ke ʻahiʻahiʻi kitautolu ke faiangahalá? (ʻOku ʻohofi ʻe Sētane ʻa e ngaahi tafaʻaki ʻoku tau vaivai mo laveangofua taha aí pea toutou ʻahiʻahiʻi ai kitautolu.)

Fakamahinoʻi ange naʻe meimei fakafiemālieʻi pē ʻe Sīsū ia ʻEne fiekaiá pea mo liliu ha meʻa fakamāmani ko ha meʻakai (vakai, Sione 2:1–11). Naʻá Ne mei maʻu foki ha fakapapau fakalangi mo ha tokoni ki Heʻene ngāué (vakai, Mātiu 17:1–5; Luke 22:41–44), pea te Ne puleʻi ʻa e māmaní ʻi ha ʻaho (Sākalaia 14:9; Fakahā 11:15). Ka neongo ia, naʻe mei hoko ʻa e maʻu ʻe Sīsū e ngaahi holi ko ʻení ʻi he ngaahi founga ne ʻahiʻahiʻi ai Ia ʻe Sētané—kae ʻikai ke tatali ki he taimi totonú mo e founga totonú—ko ha ngaohikovia siokita ʻo e mālohi ʻo e Fakamoʻuí. Naʻe mei fokotuʻu ʻe Sīsū Hono tuʻunga fakalangi ko e ʻAlo ʻo e ʻOtuá ʻi he ngaahi founga ʻe fenāpasi mo e finangalo ʻa e Tamaí, kae ʻikai ko e ngaahi feinga ʻa Sētané. (Vakai, Jeffrey R. Holland, “The Inconvenient Messiah,” Ensign, Feb. 1984, 68–73.)

  • Ko e hā naʻe faitatau ʻi he ngaahi tali ʻa e Fakamoʻuí ki he ngaahi ʻahiʻahi takitaha? (Naʻe tali ʻe Sīsū e ngaahi ʻahiʻahi ʻa Sētané ʻaki ʻEne lea ʻaki e folofolá.)

Fakaafeʻi e kau akó ke nau ngāue ʻi honau hoá ke hiki ha tefitoʻi moʻoni ʻe lava ke tau ako mei he sīpinga ʻa e Fakamoʻuí ki hono tekeʻi ʻa e ngaahi ʻahiʻahi ʻa e tēvoló. Kole ki ha niʻihi ʻo e kau akó ke nau hiki e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻoku nau ʻiló ʻi he palakipoé. ʻI hono vahevahe ʻe he kau akó e ngaahi tefitoʻi moʻoni ne nau ʻiloʻí, fakamamafaʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Te tau lava ke tekeʻi ʻa e ngaahi ʻahiʻahi ʻa e tēvoló, ʻi he taimi ʻoku tau fakamanatuʻi mo moʻui ʻaki ai ʻa e ngaahi moʻoni ʻoku akoʻi ʻi he ngaahi folofolá. Kapau ʻoku ʻikai fakafofongaʻi lelei ʻa e foʻi moʻoni ko ʻení ʻi he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻa e kau akó, tānaki atu ia ki he ngaahi fakamatala ʻi he palakipoé.

Fakamahinoʻi ange ʻoku ʻikai ngata pē ʻi he manatu ʻa e Fakamoʻuí ki he ngaahi folofola naʻá ne fakamahinoʻi ʻa e hala ngāue totonu ki he foʻi ʻahiʻahi takitaha, ka naʻá Ne moʻui ʻaki foki ʻa e ngaahi moʻoni naʻe akoʻi ʻi he ngaahi potufolofola ko iá.

  • ʻI he fakakaukau ki he tefitoʻi moʻoni naʻa tau ʻiloʻi fekauʻaki mo e mālohi ʻo hono fakamanatuʻi mo fakaʻaongaʻi e ngaahi moʻoni naʻe akoʻi ʻi he folofolá, ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke ako maʻu pē e folofolá?

ʻOange ki he ngaahi hoa kotoa pē ha laʻipepa pea kole ange ke nau ʻai ai ha kōlomu ʻe tolu. Fakahinohinoʻi kinautolu ke hiki ʻi he ʻuluaki kōlomú ha ngaahi angahala ʻe tolu ʻoku ʻahiʻahiʻi ai e toʻu tupu honau toʻú ke fakahokó. Kole ange ke nau hiki ʻi he kōlomu hono uá ʻa e ngaahi founga ʻoku feinga ai ʻa Sētane ke fakataueleʻi ha taha ke fai e angahala takitaha naʻa nau lisi ʻi he kōlomu ʻuluakí. Fakahinohinoʻi e kau akó ke nau fakafetongi pepa mo ha ongo hoa kehe. Hili iá pea fakahinohinoʻi kinautolu ke nau kumi ha ngaahi fakamoʻoni fakafolofola ʻokú ne akoʻi e ngaahi moʻoni ʻe lava ke fakamanatuʻi mo fakaʻaongaʻi ʻe ha taha ʻi hono ʻahiʻahiʻi ke fai ʻa e ngaahi angahala ne lisi ʻi he laʻipepa ne nau maʻú. (Mahalo te ke fie fakaafeʻi e kau akó ke vakai ki he ngaahi veesi fakataukei folofola, hangē ko e Sēnesi 39:9; Sione 14:15; pe Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 10:5.) Kole ki he kau akó ke hiki e ngaahi fakamoʻoni fakafolofolá ʻi he kōlomu hono tolú.

Hili ha ngaahi miniti siʻi, fakaafeʻi ha tokotaha ako mei he ngaahi hoa takitaha ke lipooti ʻa e fakamoʻoni fakafolofola naʻa nau maʻu ki he taha ʻo e ngaahi ʻahiʻahi ʻi heʻena laʻipepá. Kole ange ke nau fakamatalaʻi e founga ʻe lava ke tokoniʻi ai kitautolu ʻe he potufolofola ko iá ʻi he taimi ʻoku ʻahiʻahiʻi ai kitautolú.

  • Ko e fē ha taimi ne fakamālohia ai koe mo lava ke tekeʻi ha ʻahiʻahi koeʻuhí naʻá ke manatuʻi mo fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi moʻoni naʻe akoʻi ʻi he folofolá? (Fakamanatu ki he kau akó ʻoku ʻikai totonu ke nau vahevahe ha ngaahi aʻusia ʻoku fuʻu fakatāutaha pe fakafoʻituituí.)

Fakaafeʻi e kau akó ke hiki ʻi heʻenau pepa ki he kalasí pe tohinoa ako folofolá ha fakamoʻoni fakafolofola te nau manatuʻi mo fakaʻaongaʻi ʻi he taimi hoko ʻe ʻahiʻahiʻi ai kinautolu ke faiangahalá. Poupouʻi kinautolu ke ako maʻuloto ʻa e potufolofola naʻa nau filí.

Mātiu 4:12–17

ʻOku nofo ʻa Sīsū ʻi Kāleli

Fakamatalaʻi fakanounou e Mātiu 4:12–15 ʻaki hono fakamatalaʻi ange naʻe hāʻele ʻa e Fakamoʻuí ki Kāleli ʻo nofo ʻi he kolo ʻo Kāpeneumé, hili hono ʻahiʻahiʻi Ia ʻi he feituʻu maomaonganoá. Naʻe fakatokangaʻi ʻe Mātiu naʻe fakahoko ʻe he ngāue ʻa e Fakamoʻuí ʻi Kālelí ha kikite naʻe fai ʻe ʻĪsaia (vakai, ʻĪsaia 9:1–2). Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e Mātiu 4:16. Mahalo te ke fie fokotuʻu ange ke nau fakaʻilongaʻi e meʻa naʻe kikiteʻi ʻe ʻĪsaia ʻe hokó. Fakamahinoʻi ange ʻoku tau ako mei he kikite ko ʻení ʻoku ʻomi ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e māmá ki he moʻui ʻa kinautolu ʻoku ʻi he fakapoʻulí. Poupouʻi e kau akó ke nau kumi e founga naʻe fakahoko ʻaki ʻeni ʻe he Fakamoʻuí ʻi he kotoa ʻo ʻEne ngāue fakafaifekaú.

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Mātiu 4:17 ʻaki hano fakamatalaʻi ange naʻe kamata malanga ʻaki ʻe he Fakamoʻuí ʻa e fakatomalá ʻi he teuteu ki hono fokotuʻu e puleʻanga ʻo e langí ʻi he lotolotonga ʻo e kakaí.

Mātiu 4:18–22

Ko e ui ʻe Sīsū ʻa Pita mo e niʻihi kehé ke muimui kiate Iá

ʻĪmisi
Calling of the Fishermen

Fakaʻaliʻali ʻa e fakatātā Ko Hono Ui ʻo e Kau Toutai Tangatá (Tohi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí [2009], fika 37; vakai foki, LDS.org). Fakamahinoʻi ange ko Pita mo hono tokoua ko ʻAniteluú ʻa e ongo tangata ʻi muʻa ʻi he vaká.

  • Ko e hā ʻenau meʻa ʻoku fai ʻaki ʻa e kupengá?

Fakamatalaʻi ange neongo ne ngalingali naʻe mamata e kakai kehé kia Pita mo ʻAnitelū ko ha ongo tangata toutai angamaheni pē, ka naʻe mamata ʻa Sīsū ki he meʻa lahi naʻá na malavá mo ʻiloʻi e meʻa te na aʻusiá.

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku tau hangē ai ko Pita mo ʻAniteluú?

ʻI he hoko atu ʻa e kau akó ke ako ʻa e Mātiu 4, fakaafeʻi kinautolu ke kumi e meʻa kuo pau ke tau fai ke hoko ai ʻo hangē ko e meʻa kotoa ʻoku finangalo e ʻEikí ke tau hoko ki aí.

Fakaafeʻi ha fānau ako ʻe niʻihi ke nau taufetongi ʻi hono lau leʻolahi e Mātiu 4:18–22. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, pea kumi ki he ngaahi fengāueʻaki ʻa e Fakamoʻuí pea mo e niʻihi ʻo e kau tangata toutaí.

  • Ko e hā naʻe ui ʻe he Fakamoʻuí ʻa Pita, ʻAnitelū, Sēmisi, mo Sione ke faí? Ko e hā ʻa e “[toutai] ʻo e tangata”? (veesi 19).

  • Ko e hā ʻe feilaulauʻi ʻe he kau tangatá ni ke muimui ki he Fakamoʻuí mo tokoni ʻi Heʻene ngāué? Ko e hā ʻe ala faingataʻa ai ʻeni kiate kinautolú?

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke fakalaulauloto ki haʻanau tali kapau ko kinautolu ha taha ʻo e kau tangata ko ʻení.

  • Ko e hā naʻá ke fakatokangaʻi fekauʻaki mo e tali ʻa e kau tangatá ni? Ko e hā naʻe fakahā mai ʻe heʻenau tali leva ki he fakaafe ʻa e Fakamoʻuí fekauʻaki mo honau ʻulungāngá?

  • Naʻe mei fai nai ʻe he kau tangatá ni ha lelei lahi ange ʻi heʻenau moʻuí ko ha kau tangata toutai, pe ko e “kau toutai tangata”? Ko e hā hono ʻuhingá?

  • Hangē ko ʻene hā he fakamatala ko ʻení, ko e hā ʻe lava ke hoko kapau te tau tali fakavavevave ki he fakaafe ʻa e Fakamoʻuí ke muimui kiate Iá? (ʻE lava ke fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha ngaahi lea kehe, kae fakapapauʻi ʻoku nau ʻiloʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kapau te tau tali fakavavevave ki he fakaafe ʻa e Fakamoʻuí ke muimui kiate Iá, te Ne fai ʻo lahi ange maʻa ʻetau moʻuí ʻi he meʻa te tau lava ʻo fai ʻiate kitautolu peé.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni ʻEselā Tafu Penisoní. Kole ki he kalasí ke fakafanongo ki he founga ʻe fai ʻe he ʻEikí ʻo lahi ange maʻa ʻetau moʻuí kapau te tau muimui ʻiate Ia.

ʻĪmisi
President Ezra Taft Benson

“ʻE ʻilo ʻe kinautolu ʻoku fakatafoki ʻenau moʻuí ki he ʻOtuá ʻa e lahi ʻo e meʻa te Ne lava ʻo fai maʻa ʻenau moʻuí ʻi he meʻa te nau lavá. Te Ne toe fakaloloto ange ʻa ʻenau fiefiá, fakalahi ʻenau vīsoné, fakavave honau ngaahi ʻatamaí, fakamālohia honau ngaahi uouá, hiki hake honau ngaahi laumālié, fakalahi honau ngaahi tāpuakí, fakalahi honau ngaahi faingamālié, fakafiemālieʻi honau ngaahi laumālié, hiki hake honau kaungāmeʻá, pea lilingi hifo ʻa e melinó. Ko ia ʻe mole ʻene moʻuí ʻi he ngāue ʻa e ʻOtuá te ne maʻu ʻa e moʻui taʻengatá” (“Jesus Christ—Gifts and Expectations,” Ensign, Dec. 1988, 4).

  • Ko e fē nai ha taimi naʻá ke aʻusia ai pe ko ha taha ʻokú ke ʻilo, ha tāpuaki tatau mei hono siʻaki e ngaahi palopalema fakaemāmaní ke muimui ʻi he Fakamoʻuí?

  • ʻI hoʻo fakakaukauʻi e ngaahi tāpuaki ʻoku tau maʻu ʻi heʻetau muimui ki he Fakamoʻuí, ʻokú ke pehē ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke tali fakavavevave ki he ngaahi fakaafe ʻa e Fakamoʻuí ke muimui kiate Iá?

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke hiki ʻi heʻenau pepa ki he kalasí pe tohinoa ako folofolá ha tali ki he fehuʻi ko ʻení:

  • ʻE anga fēfē haʻo tali lelei ange ki he fakaafe ʻa e Fakamoʻuí ke muimui kiate Iá?

Poupouʻi e kau akó ke moʻui ʻaki e meʻa ne nau tohí.

Mātiu 4:23–25

Ko e fononga holo ʻa Sīsū ʻi Kāleli ʻo akonaki, malanga, mo fai fakamoʻuí.

Kole ki he kau akó ke lau fakalongolongo ʻa e Mātiu 4:23–25, ʻo kumi ʻa e ngaahi ngāue ʻa e Fakamoʻuí. Mahalo te ke fie fokotuʻu ange ke fakaʻilongaʻi ʻe he kau akó e meʻa ʻoku nau ʻiló. Fakamatalaʻi ange te nau ako ki he ngaahi fakatātā pau ʻo e akonaki, malanga, mo e fai fakamoʻui ʻa e Fakamoʻuí ʻi he kotoa ʻo e ngaahi Kosipelí.

Fakaʻosi ʻaki hono fakamoʻoniʻi ʻa e moʻoni ʻo e ngaahi meʻa naʻe ʻilo ʻe he kau akó ʻi he lēsoní.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Mātiu 4:2–10. Ngaahi ʻahiʻahi ʻa e tēvoló

ʻOku pehē ʻe he kakai ʻe niʻihi ko e meʻa ko ʻeni naʻe hoko ʻi he feituʻu maomaonganoa ʻo Siuteá ʻa e taimi pē ʻe taha naʻe ʻahiʻahiʻi ai ʻe Sētane ʻa Sīsū pea hao ikuna ʻa e Fakamoʻuí. Ka ʻoku tau ako ʻi he Luke 4:13 naʻe mavahe ʻa Sētane meia Sīsū hili ʻa e ngaahi ʻahiʻahi ko ʻení “ʻo fuofuoloa siʻi.” Ne hokohoko atu e fakafepaki mo e ʻahiʻahiʻi ʻe Sētane ʻa e Fakamoʻuí, pea fakaʻaongaʻi ʻa e kau faiangahalá ʻi he taimi ʻe niʻihi ʻo hangē ko kinautolu ne nau fakatangaʻi ʻa Sīsuú (hangē ko ʻení, vakai, Mātiu 27:41–43).

ʻI heʻetau lau ki he ngaahi ʻahiʻahi naʻe aʻusia ʻe he Fakamoʻuí ʻi he feituʻu maomaonganoá, naʻe pehē ʻe Palesiteni Tēvita O. Makei:

“Fakakalakalasi kinautolu, pea te ke fakatokangaʻi ʻe kau ʻi ha taha ʻo e ngaahi tuʻunga ko iá ʻe tolu ʻa e meimei ʻahiʻahi kotoa pē ʻokú ne fakameleʻi kitauá, … ʻoku hoko mai ia (1) ko ha ʻahiʻahiʻi ʻo e uʻá; (2) ke tukulolo ki he hīkisia mo e ākenga pea mo e meʻa muna ʻanautolu ʻoku mavahe mei he ngaahi meʻa ʻa e ʻOtuá; pe (3) fakahōhōlotoʻi ʻo e loto holí, pe holi ki he ngaahi koloa ʻo e māmaní, pe mafai ʻi he lotolotonga ʻo e tangatá” (ʻi he Conference Report, Oct. 1911, 59).

Mātiu 4:4, 7, 10. Fakamanatuʻi ʻa e ngaahi folofolá pea fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi moʻoni ʻoku nau akoʻí ʻi he ngaahi momeniti ʻo e ʻahiʻahí

ʻOku mahuʻinga hono ako e folofolá ki he malava ko ia ke fakamanatuʻi ʻa e ngaahi folofolá ʻi he taimi ʻo e ʻahiʻahí. ʻE lava ke kau ʻi heʻetau ako ʻo e folofolá ʻa e feinga ko ia ke ako maʻuloto ʻa e ngaahi vēsí pe potufolofolá. Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Lisiate G. Sikoti ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e founga ʻe lava ke tokoniʻi ai kitautolu ʻe he ako maʻuloto ʻo e folofolá:

“ʻOku lava ke maʻu ha mālohi lahi mei hono ako maʻuloto ʻo e folofolá. Ko hono ako maʻuloto ha potufolofola ko hano kamata ia ʻo ha feohi fakakaungāmeʻa foʻou. ʻOku hangē ia hano toki ʻiloʻi ha taha foʻou ʻe lava ke tokoni ʻi he taimi ʻo e faingataʻá, ʻokú ne ueʻi mo fakafiemālieʻi kita, pea hoko ko ha maʻuʻanga poupou ki ha liliu ʻoku fie maʻu” (“Ko e Mālohi ʻo e Folofolá,” Ensign pe Liahona, Nōvema. 2011, 6).

Naʻe fai ‘e Eletā Lisiate G. Sikoti ‘o e Kōlomu ‘o e Kau ʻAposetolo ‘e Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e lea ko ʻení ‘o kau ki hono ako maʻuloto ‘o e ngaahi potufolofolá:

“Fakapotopoto ʻi hoʻo fakaʻaongaʻi e tekinolosiá. Fakaʻilongaʻi e ngaahi potufolofola mahuʻingá ʻi hoʻo meʻangāué peá ke toutou lau ia. Kapau ʻe hanga ʻe kimoutolu kei talavoú ʻo toutou lau ha potufolofola ʻo hangē ko e tuʻo lahi hoʻomou toutou text he telefoní, ʻe vavé ni pē haʻamou maʻuloto ha ngaahi potufolofola ʻe laungeau. ʻE hoko e ngaahi potufolofola ko iá ko ha maʻuʻanga ueʻi fakalaumālie mo fakahinohino mei he Laumālie Māʻoniʻoní ʻi he taimi te mou fie maʻu aí” (“Ke Melino ʻa ʻApi,” Ensign pe Liahona, Mē 2013, 30).

Mātiu 4:4, 7, 10. ʻOua naʻa talitali lelei ʻa e ʻahiʻahí

Naʻe lea ʻaki ʻe ʻEletā Niila A. Mekisuele ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e meʻá ni fekauʻaki mo e sīpinga ʻa e Fakamoʻuí ʻi hono tekeʻi ʻo e ʻahiʻahí:

“ʻI he muimui ki he ʻEikí, ʻa Ia naʻá Ne kātekina e ngaahi ʻahiʻahí ka ‘naʻe ʻikai ke ne fakavaivai kiate kinautolu,’ ʻoku tau lava foki ke moʻui ʻi ha māmani ʻoku fonu ʻi he ʻahiʻahí ʻo ‘hangē ko ia ʻoku faʻa hoko ki he tangatá’ (1 Kolinitō 10:13). Ko e moʻoni naʻe fakatokangaʻi ʻe Sīsū ʻa e ngaahi ʻahiʻahi lahi naʻe hoko kiate Iá, ka naʻe ʻikai ke Ne fakaʻaongaʻi pe toe fakaʻaongaʻi kinautolu. Ka, naʻá ne fakafisingaʻi vave kinautolu. Kapau ʻoku tau talitali leleiʻi ʻa e ngaahi ʻahiʻahí, ʻe vave ʻenau kamata ke fakafiefiaʻi kitautolú!” (“Overcome … Even As I Also Overcame,” Ensign, May 1987, 71).