Laipelí
Talateu ki he Tohi ʻa Paula ki he Kakai Kolosé


Talateu ki he Tohi ʻa Paula ki he Kakai Kolosé

Ko e hā hono ʻuhinga ʻoku ako ai e tohí ni?

Naʻe fai ʻe Paula ʻene tohi ki he kakai Kolosé koeʻuhí ko ha lipooti naʻa nau tō ki ha fehalaaki lahi (vakai, Bible Dictionary, “Pauline Epistles”). Naʻe tākiekina ʻe he ngaahi akonaki mo e founga hala ʻi Kolosé ʻa e Kāingalotú pea tuʻu fakamanamana ki heʻenau tuí. ʻOku fakafaingataʻaʻiaʻi ʻe he ngaahi mālohi ʻo e anga fakafonua meimei tatau mo ia ʻa e kāingalotu ʻo e Siasí he ʻahó ni. ʻOku makatuʻunga ʻa e konga mahuʻinga ʻo e tohí ni ʻi he founga ʻokú ne ʻiloʻi mo fakahaaʻi ai e meʻa halá kae kei fakamamafaʻi e faka-ʻOtua mo e ngāue fakamoʻui ʻa Sīsū Kalaisí. ʻI hono ako e tohi ʻa Kolosé, ʻe lava ke fakalahi e ului ʻa e kau akó ki he Fakamoʻuí pea maʻu ha maluʻi mei he kākaá mo e angahalá.

Ko hai naʻá ne tohi ʻa e tohí ni?

Naʻe ʻave ʻe Paula ʻa e Tohi ki he Kakai Kolosé kia Tīmote (vakai, Kolose 1:1, 23; 4:18). Ne mahino mai naʻe tohi nima ʻe Paula ʻene fakamāvaé ʻi he fakaʻosinga ʻo e tohí (vakai, Kolose 4:18), ‘o fakahaaʻi ai naʻe tokoni ha tangata tohi kiate ia ʻi hono hiki e sinoʻi tohí, mahalo ko Tīmote.

Ko e fē ʻa e taimi mo e feituʻu ne tohi aí?

Naʻe fai ʻe Paula ʻa e tohi ko ʻení lolotonga hono fuofua tuku pōpula ia ʻi Lomá, ʻi he A.D. 60–62 (vakai, Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Ngaahi Tohi ʻa Paulá,” scriptures.lds.org). Naʻe fai ʻe Paula e Tohi ki he Kakai Kolosé ʻi he meimei taimi tatau naʻá ne tohi ai ki he kakai Filipaí, ʻEfesoó mo Filimoné.

Ko hai naʻe fakataumuʻa ki ai hono hikí pea ko e hā hono ʻuhingá?

Naʻe fai e tohí ni ki he Kāingalotu faivelenga ʻi Kolosé, ko ha feituʻu ʻi Toake ʻo e ʻaho ní. Naʻe fakahinohinoʻi ʻe Paula e Kāingalotu ʻi Kolosé ke vahevahe ʻa e tohí mo e kāingalotu ʻo e Siasí ʻi Laotisiá ne ofi maí (vakai, Kolose 4:16).

Naʻe fai ʻe Paula e tohí ni “hili ʻa e ʻaʻahi mai kiate ia ʻa ʻEpafasi, ko e ʻevangeliō ʻo e Siasí ʻi Kolose [vakai, Kolose 1:7–8]. Naʻe fakahā ʻe ʻEpafasi kia Paula ʻoku kamata ke tō atu ʻa e kakai Kolosé ki ha ngaahi fehalaaki fakamamahi—ʻo nau pehē ʻoku nau lelei ange ʻi he kakai kehé koeʻuhi ko ʻenau tauhi pau ki he ngaahi ouau fakatuʻasino ʻe niʻihi [vakai, Kolose 2:16], pea nau taʻofi meiate kinautolu ha ngaahi fie maʻu fakasino ʻe niʻihi, pea nau hū ki he kau ʻāngelo [vakai, Kolose 2:18]. Naʻe hanga ʻe he ngaahi founga ngāué ni ʻo ngaohi ʻa e kakai Kolosé ke nau ongoʻi ʻoku fakamāʻoniʻoniʻi ai ʻa kinautolu. Naʻa nau toe pehē foki ʻoku nau ʻilo lahi ange ki he ngaahi meʻa lilo ʻo e ʻunivēsí ʻi he kāingalotu kehe ʻo e Siasí. Naʻe hanga ai ʻe Paula ʻi heʻene tohí, ʻo fakatonutonu ʻa kinautolu ʻaki ʻene akoʻi ange ʻoku fou mai ʻa e huhuʻí ʻia Kalaisi pē taha pea kuo pau ke tau fakapotopoto mo tauhi kiate Ia” (Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Tohi ki he Kakai Kolosé,” scriptures.lds.org).

Ko e hā ha ngaahi fakaʻilonga ʻoku hā mahino mai ʻi he tohí ni?

Naʻe fakafepakiʻi ʻe Paula ʻi he Tohi ki he Kakai Kolosé, ʻa e ngaahi akonaki hala ʻi Kolosé ʻaki hono fakamamafaʻi ʻa e faka-ʻOtua, ngāue fakamoʻui, mo e natula fakaʻeiʻeiki ʻo Sīsū Kalaisí (vakai, Kolose 1:15–23). Naʻá ne akoʻi ko Kalaisi ʻa e tatau moʻoni ʻo e ʻOtua ko e Tamaí, ko e Tupuʻangá, ʻUlu ʻo e Siasí, ko e ʻuluaki ke toetuʻú, mo e Huhuʻí. Ko ia “ko e ʻulu ʻo e pule kotoa pē mo e mālohi” (Kolose 2:10), pea ʻokú Ne fakahoko Hono misiona fakalangí ʻi he malumalu ʻo e fakahinohino ʻa e Tamaí (vakai, Kolose 1:19; 3:1).

Naʻe fakatokanga ʻa Paula kiate kinautolu naʻa nau akoʻi naʻe maʻu ʻa e tuʻunga fakalaumālie moʻoní ʻi he ngaahi ouau, fakafiefia, mo e kai makehé (vakai, Kolose 2:16–18, 20, 23). Naʻá ne akoʻi ʻoku hā ʻa e matuʻotuʻa fakalaumālié mo e ʻilo ki he ʻOtuá ʻi heʻetau fokotuʻu ʻetau “tokanga ki he ngaahi meʻa ʻi ʻolungá” (Kolose 3:2), taʻofi e ngaahi ngāue taʻe māʻoniʻoní (vakai, Kolose 3:5–9), mo hono fakatupulaki ha ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisí (vakai, Kolose 3:12–17). Naʻe faleʻi ʻe Paula ʻene kau laukongá ke “tuʻu maʻu … mo tuʻu fakamakatuʻu” ʻi he ongoongoleleí (Kolose 1:23) pea pehē ke “aka mo langa hake ʻia [Sīsū Kalaisi], pea fakatuʻumaʻu ʻi he tuí” (Kolose 2:7).

Fokotuʻutuʻú

Kolose 1:1–23 Ko e fakafeʻiloaki ʻa Paula ki he Kāingalotu ʻi Kolosé mo fakahā ko Sīsū Kalaisi ʻa e Huhuʻí, ko e ʻUluaki Fānau ʻi he fakatupú kotoa, ko e Tupuʻanga, mo e ʻEiki ʻo e haohaoa fakalangi kotoa pē, ʻa ia ʻoku fakatahaʻi ai e ʻunivēsí. ʻOku naʻinaʻi ʻa Paula ki he Kāingalotú ke fokotuʻu maʻu ʻenau tui kia Sīsū Kalaisí.

Kolose 1:24–2:23 Ko e fakatokanga ʻa Paula kau ki he tui ki ha faʻahinga fakakaukau fakapoto pe talatupuʻa loi ʻa e tangatá, kau ai e lotu ki he kau ʻāngeló mo e tōtuʻa hono taʻofi meiate kita ha tefitoʻi fie maʻu fakatuʻasino ko ha founga ʻo e mapuleʻi fakalaumālié.

Kolose 3:1–4:18 Ko e naʻinaʻi ʻa Paula ki he Kāingalotú ke tuku honau lotó ʻi he ngaahi meʻa ʻoku ʻi ʻolungá, ke liʻaki ʻa e ngaahi angahala ʻo ʻenau moʻui kimuʻá, pea ke feʻaloʻofaʻaki. ʻOkú ne ʻoange ha ngaahi fakahinohino fekauʻaki mo e founga ʻoku totonu ke moihū ai e Kāingalotú pea fai ha faleʻi ki he ngaahi uaifí, husepānití, fānaú, mātuʻá, kau tamaioʻeikí mo e kau ʻeikí. ʻOkú ne fakaʻosi ʻa e Tohi ki he Kakai Kolosé ʻaki ha fakamālō, lea māvae, mo ha ngaahi fakahinohino mo e tāpuaki fakaʻosi.