Laipelí
Lēsoni 83: Ngāue 2


Lēsoni 83

Ngāue 2

Talateú

Ne fonu e kau ākongá ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní ʻi he ʻaho ʻo e Penitekosí pea naʻe tāpuekina kinautolu ʻaki ʻa e meʻa-foaki ʻo e lea ʻi he ngaahi lea kehekehé ʻi heʻenau malanga ʻaki e ongoongoleleí. Naʻe fakahā ʻe Pita ko Sīsū ko e “ʻEiki mo e Kalaisi [fakatouʻosi]” (Ngāue 2:36) pea fakaafeʻi ʻa e kakaí ke fakatomala, papitaiso, pea maʻu ʻa e meʻa-foaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní. Naʻe fakaului pea papitaiso e kakai ʻe toko toluafe nai ʻi he ʻaho ko iá, hili iá naʻe hokohoko atu ʻenau faivelenga ʻi he Siasí.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Ngāue 2:1–13

Ne fonu e kau ākonga ʻa Sīsū Kalaisí ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní ʻi he ʻaho ʻo e Penitekosí

Kole ki he kau akó ke fakakaukau ki he faingamālie fakamuimuitaha ne nau maʻu ke lea ʻi he lotú, fai lēsoni, pe vahevahe ʻa e ongoongoleleí mo ha taha.

  • Ko e hā ʻe lava ke faingataʻa ʻi he lea, faiako, pe fakamoʻoni ki he niʻihi kehé fekauʻaki mo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí?

Fakaafeʻi e kau akó ke kumi ha moʻoni ʻi heʻenau ako e Ngāue 2:1–13 te ne tokoniʻi kinautolu ʻi heʻenau ongoʻi hohaʻa pe manavahē ʻi he akoʻi mo fakamoʻoni ki he niʻihi kehé fekauʻaki mo e ongoongolelei kuo Fakafoki maí.

Fakamatalaʻi ange ʻi he hili ha uike ʻe taha nai mei he hāʻele hake ʻa e Fakamoʻuí ki he langí, naʻe haʻu e kau Siu mei he ngaahi puleʻanga lahi ki Selūsalema ke kau ʻi he kātoanga ʻo e Penitekosí pea lotu ʻi he temipalé mo fakamālō ki he ʻEikí. Naʻe hoko e kātoanga ko ení hili ha ʻaho ʻe 50 ʻo e kātoanga Laka Atú pea fakafiefiaʻi e fuofua utu taʻu ʻo e faʻahitaʻu ko iá (vakai ki he Fakahinohino ki he Folofolá, “Penitekosi,” scriptures.lds.org).

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Ngāue 2:1–3. Kole ki he kalasí ke nau muimui ʻi hono laú, ʻo kumi e meʻa naʻe aʻusia ʻe he kau ākonga ʻa Sīsū Kalaisí ʻi he ʻaho ʻo e Penitekosí.

  • Ko e hā naʻe aʻusia ʻe he kau ākongá ʻi he ʻaho ʻo e Penitekosí? (Ko e lilingi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní.)

  • Naʻe fakamatalaʻi fēfē ʻa e lilingi ko ʻeni ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní?

Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga e kupuʻi lea “ʻelelo mangamanga” (veesi 3) ki he ʻelelo ʻoku vangavanga pe mangamanga, pe ʻoku hangē ko e ulo ʻa e afí. ʻI he kuonga muʻá, naʻe faʻa fakaʻilongaʻi ʻe he afí ʻa e ʻi ai pe ivi tākiekina fakalangí. Ko ha fakaʻilonga ʻeni naʻe maʻu ʻe he kau ākongá ʻa e meʻa-foaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní naʻe talaʻofa ʻe he Fakamoʻuí.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Ngāue 2:4–8 . Kole ki he kau akó ke nau muimui ʻi hono laú, ʻo kumi e meʻa naʻe hokó ʻi he taimi naʻe fonu ai e kau ākongá ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní.

  • Fakatatau ki he veesi 4, ko e hā naʻe hoko ʻi he fonu ʻa e kau ākongá ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní? (Naʻe “fakaleaʻi ʻa kinautolu” ʻe he Laumālié pea naʻe lava ai ke nau lea ʻaki ʻa e ngaahi lea kehekehe.)

  • Ko e hā naʻe ofo ai ʻa e kau Siu mei he ngaahi puleʻanga kehekehé ʻi he meʻa ne nau fanongoá?

Fakaafeʻi e kau akó ke kumi fakavave ʻi he Ngāue 2:9–11 pea lau ʻa e tokolahi ʻo e faʻahinga pe matakali kehekehe ne nau fanongo ki he lea ʻa e kau ākongá ʻi he lea kehekehe ʻi he mālohi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní. Kole ange ke nau lipooti e meʻa ʻoku nau maʻú. Fakakaukau ke fakaʻaliʻali ʻa e mape fekauʻakí ke tokoni ke fakakaukauloto e kau akó ki he feituʻu naʻe omi mei ai ʻa e kau Siú.

ʻĪmisi
map, eastern Mediterranean

Fakamatalaʻi ange fakatatau ki he veesi 11, naʻe fanongo ʻa e kulupu takitaha ko ení ʻi heʻenau lea pē ʻanautolú ki he “ngaahi ngāue fakaofo ʻa e ʻOtuá” ne akoʻi ʻe he kau ākongá. Mahalo ʻe fie maʻu ke ke fakamatalaʻi ange ko e kau uluí ko e kau Senitaile naʻa nau kau ki he tui ʻa e kau Siú.

  • Hangē ko ia naʻe fakahaaʻi ʻe he aʻusia ʻa e kau ākongá ʻi he ʻaho ʻo e Penitekosí, ko e hā ʻe lava ʻo tokoni ke tau akoʻi mo fakamoʻoni ki he niʻihi kehé? (Hili e tali ʻa e kau akó, hiki ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení he palakipoé: ʻI heʻetau fonu ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní, te Ne tokoni ke tau akoʻi pea fakamoʻoni ki he niʻihi kehé.)

Ke tokoni ke mahino ki he kau akó ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení, haʻu ki he kalasí mo ha ipu ʻe ua, sioki vai, mo ha laulau. Tuku ʻa e ongo ipú ʻi he laulaú koeʻuhí ke tānaki ʻi he laulaú ha vai ʻe mahua. ʻUfiʻufi leva ʻa e ipu ʻe taha ʻaki ha laʻipepa pe tāpuni ke ʻoua ʻe lava ʻo lingi ha vai ki loto, pea tuku ha meʻa (hangē ko ha foʻi maka) ʻi he ipu ʻe tahá ke meimei fonu pē ʻi he meʻa ko iá. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke feinga ke fakafonu e ongo ipú ʻaki e vai mei he siokí.

  • Kapau ʻoku fakafofongaʻi ʻe he ongo ipú kitautolu pea fakafofongaʻi ʻe he vaí ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní, ko e hā nai ʻoku fakafofongaʻi ʻe he laʻipepá (pe tāpuní) mo e foʻi maká? Ko e hā e ngaahi tōʻonga pe tōʻonga fakakaukau te ne lava ʻo taʻofi hono fakafonu kitautolu ʻaki ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní?

  • Ko e hā te tau lava ʻo fai ke fonu ai ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní, kae lava ke Ne tokoniʻi kitautolu ke akoʻi mo fakamoʻoni ki he niʻihi kehé.)

  • Ko e hā ha ngaahi founga kuo tokoniʻi ai koe ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ke ke akoʻi ʻa e ongoongoleleí pe vahevahe hoʻo fakamoʻoní mo e niʻihi kehé?

Fakamoʻoni ki he tefitoʻi moʻoni kuo hiki he palakipoé, pea fakaafeʻi e kau akó ke fakaʻaongaʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ení ʻaki hono kumia e takaua ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní kae lava ke nau akoʻi mo fakamoʻoni ki he niʻihi kehé.

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Ngāue 2:12–13 ʻaki hono fakamatalaʻi ange naʻe ofo ʻa e kau Siu ʻe niʻihi ʻi he meʻa ne nau fanongoá, kae manukiʻi ʻe he niʻihi ʻa e kau ākongá ʻi hono tukuakiʻi kuo fuʻu lahi ʻenau inu uainé.

Ngāue 2:14–47

Ko e fakamoʻoniʻi ʻe Pita ʻa Sīsū Kalaisí mo akoʻi ʻa e founga ke maʻu ai ʻa e fakamoʻuí

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Ngāue 2:14, pea kole ki he kalasí ke kumi pe ko hai naʻá ne kamata akoʻi e kakaí. Fakaafeʻi e kau akó ke lipooti e meʻa ʻoku nau maʻú.

Kole ki he kau akó ke fakakaukauloto ʻoku nau ʻi he tūkunga ʻo Pitá, ʻo tuʻu ʻi he ʻao ʻo e kakaí.

  • Kapau naʻá ke ʻi he tūkunga ʻo Pitá, ko e hā ha ngaahi moʻoni ʻo e ongoongoleleí naʻá ke mei akoʻi pea fakamoʻoniʻí? Ko e hā hono ʻuhingá?

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Ngāue 2:15–35 ʻaki hono fakamatalaʻi ange naʻe fakahā ʻe Pita ko e ngaahi meʻa-foaki ʻo e lea ʻi he ngaahi lea kehekehé mo e ngaahi fakahā kehe ʻa e Laumālié ki he kau ākongá ko hono fakakakato ia mo e ʻuhinga ʻo e kikite ʻa Sioelí (vakai Sioeli 2:28–32). Naʻe akoʻi mo fakamoʻoni leva ʻa Pita ki he kakaí ʻo ngāue ʻaki ha niʻihi ʻo e ngaahi lea mo e saame ʻa e Tuʻi ko Tēvitá.

Hiki e ngaahi fakamoʻoni fakafolofola mo e ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi he palakipoé:

Ngāue 2:22–24, 29–33, 36

Ko e hā ha ngaahi moʻoni mahuʻinga ʻe niʻihi naʻe akoʻi mo fakamoʻoniʻi ʻe Pitá?

Ko e hā ʻokú ke mālieʻia ai fekauʻaki mo e fakamoʻoni ʻa Pita ki he kau Siú?

Vahevahe e kau akó ke nau tauhoa. Fakaafeʻi e hoa takitaha ke ako e ngaahi fakamoʻoni fakafolofola ʻi he palakipoé pea aleaʻi ʻenau tali ki he ngaahi fehuʻi ʻoku fekauʻaki mo iá. Hili ha taimi feʻunga, fakaafeʻi ha niʻhi ʻo e kau akó ke vahevahe ʻenau ngaahi talí mo e kalasí.

Fakaʻaliʻali ha fakatātā ʻokú ne fakatātaaʻi ʻa e fakafisingaʻi ʻe Pita ʻa e Fakamoʻuí (hangē ko ení, Peterʻs Denial tā ʻe Carl Heinrich Bloch, maʻu ʻi he LDS.org). Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne fakamatalaʻi fakanounou ʻa e meʻa naʻe lea ʻaki mo fai ʻe Pitá ʻi he taimi naʻe fakafehuʻi ai fekauʻaki mo hono vā fetuʻutaki mo Sīsuú ʻi he pō naʻe puke pōpula ai e Fakamoʻuí (vakai Luke 22:54–62).

ʻĪmisi
Peter’s Denial

Peter’s Denial, by Carl Heinrich Bloch. ʻI he angalelei ʻa e Musiume Hisitōlia Fakafonua ʻi Feletilikisipōki Kāsolo ʻi Hileloti, Tenimaʻake. ʻOua naʻa hiki hano tatau.

  • Naʻe kehe fēfē ʻa e ngaahi lea mo e ngāue ʻa Pita ʻi he ʻaho ʻo e Penitekosí mei hono ʻulungaanga ʻi he pō naʻe puke pōpula ai e Fakamoʻuí?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā naʻá ne tākiekina e liliu ko ení ʻia Pitá?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Ngāue 2:37. Kole ki he kalasí ke nau muimui ʻi hono laú, ʻo kumi e founga naʻe uesia ai ʻe he ngaahi lea ʻa Pitá ʻa e kakaí.

  • Naʻe uesia fēfē ʻe he ngaahi lea ʻa Pitá ʻa e kakaí?

Mahalo te ke fie fakaafeʻi e kau akó ke fakaʻilongaʻi e kupuʻi lea “mahuhuhuhu honau lotó.” Fakamatalaʻi ange naʻe huhuʻi ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ʻa e loto ʻo e kakaí ʻi heʻenau fanongo ki he fakamoʻoni ʻa Pitá. ʻOku ʻuhinga ʻa e foʻi lea mahuhuhuhu heni ki he “ongoʻi makafokafo moʻoni” mo fokotuʻu mai naʻe ongoʻi tautea ʻa e kakaí koeʻuhí naʻe tutuki ʻe he puleʻanga ʻo e kau Siú honau ʻEiki ko Sīsū Kalaisí. Naʻe ʻikai ke ʻuhinga ʻa Pitá ko e kau Siu mei he ngaahi makatali kehekehe naʻá ne akoʻi ʻi he ʻaho ʻo e Penitekosí naʻa nau fai ʻa e Tutuki ʻo Sīsū Kalaisí.

  • Fakatatau ki he veesi 37, ko e hā naʻe fehuʻi ʻe he kakaí?

  • Ko e hā ʻoku talamai ʻe he fehuʻí ni fekauʻaki mo e meʻa naʻe hoko ʻi he loto ʻo e kakaí? (Naʻe kamata ke ongoʻi ʻe he kakaí ha liliu ʻi honau lotó.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Ngāue 2:38–41. Kole ki he kalasí ke nau muimui ʻi hono laú, ʻo kumi e meʻa naʻe fakahinohinoʻi ʻe Pita e kakaí ke faí. Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻa e paongataʻá ki he angatuʻu, loto fefeka, pe kākā.

  • Ko e hā ne fakahinohinoʻi ʻe Pita e kakaí ke faí?

  • Fakatatau ki he veesi 41, naʻe tali fēfē ʻe he kakaí ʻa e ngaahi akonaki mo e fakaafe ʻa Pita ke nau fakatomala mo papitaisó?

Hiki ʻa e foʻi sētesi taʻe-kakato ko ʻení ʻi he palakipoé: ʻI heʻetau maʻu ʻa e folofola ʻa e ʻOtuá ʻi he mālohi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní, …

Fakaafeʻi ha kau ako ʻe niʻihi ke taufetongi hono lau leʻolahi e Ngāue 2:42–47. Kole ki he kalasí ke nau muimui ʻi hono laú, ʻo kumi e meʻa naʻe fai ʻe he kau papi ului foʻou ki he Siasí hili ʻenau maʻu ʻa e moʻoní ʻi he mālohi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní pea papitaisó. Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻa e kupuʻi lea “tofi ʻo e mā” (veesi 42) ki he kau ki he ouau ʻo e sakalamēnití pea ʻoku ʻuhinga ʻa e “meʻa taha pē” (veesi 44) ki he fāitaha ʻa e Kāingalotú mo moʻui ʻaki ʻa e fono ʻo e fakatapuí.

  • Fakatatau ki he ngaahi veesi ko ení, ko e hā ʻa e ngaahi ngāue ʻokú ne fakahā mai naʻe ului moʻoni ʻa kinautolu naʻe papitaisó (vakai foki, 3 Nīfai 26:17–21)? (Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke hiki e ngaahi tali ʻa e kalasí ʻi he palakipoé.)

Fakamanatu ki he kau akó kimuʻa pea fanongo mo ngāue ʻa e kau Siú ʻo fakatatau ki he ngaahi lea ʻa Pitá, naʻe teʻeki ke nau tali ʻa Sīsū ko honau Fakamoʻui, pe te nau muimui ki Heʻene ngaahi akonakí. Fakaafeʻi kinautolu ke nau fakakaukau ki he founga naʻe liliu ai e kakaí.

  • Ko e hā ha tefitoʻi moʻoni te tau lava ʻo ako mei he Ngāue 2:23–47 fekauʻaki mo e meʻa ʻe ala hoko ʻi heʻetau maʻu ʻa e folofola ʻa e ʻOtuá ʻi he mālohi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní? (Fakakakato ʻa e sētesi ʻi he palakipoé, ʻo ngāue ʻaki e ngaahi lea ʻa e kau akó, ke ne fakahaaʻi ʻa e moʻoni ko ení: ʻI heʻetau maʻu e folofola ʻa e ʻOtuá ʻi he mālohi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní, ʻe liliu hotau lotó pea te tau ului kia Sīsū Kalaisi.)

  • Ko e hā te tau lava ʻo fai ke maʻu ai e folofola ʻa e ʻOtuá ʻi he mālohi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní?

Fakaafeʻi e kau akó ke nau toe vakaiʻi e ngaahi ngāue ʻa kinautolu naʻe papitaiso pea uluí naʻe hiki he palakipoé.

  • ʻI hoʻo feinga ke ako mo moʻui ʻaki ʻa e ngaahi moʻoni ʻo e ongoongoleleí, kuo tokoniʻi fēfē koe ʻe he Laumālié ke liliu pea ului kia Sīsū Kalaisí? (Mahalo te ke fie vahevahe foki haʻo aʻusia pē ʻaʻau ʻi hoʻo moʻuí.)

Fakaafeʻi e kau akó ke fakalaulauloto ki ha meʻa te nau lava ʻo fai ke toe lelei ange ai ʻenau maʻu ʻa e ngaahi folofola mo e akonaki ʻa e ʻOtuá ʻi he mālohi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní. Poupouʻi kinautolu ke nau ngāue ʻo fakatatau ki ha faʻahinga ueʻi fakalaumālie pē ʻoku nau maʻu.

ʻĪmisi
scripture mastery icon
Fakataukei Folofola—Ngāue 2:36–38

Fakaafeʻi e kau akó ke fakafehoanaki ʻa e Ngāue 2:36–38 ki he tefitoʻi tui hono faá. Kole ange ki he kau akó ke kumi ʻi he Ngāue 2:36–38 ʻa e ngaahi lea ʻokú ne fakahā pe akoʻi ʻa e ngaahi ʻuluaki tefitoʻi moʻoni mo e ngaahi ouau ʻo e ongoongoleleí. Hili ko iá pea vahevahe e kau akó ke nau tauhoa, pea kole ki he hoa takitaha ke nau aleaʻi e founga ʻoku tokoni ai e ngaahi tefitoʻi moʻoni mo e ngaahi ouau ko ení ke tau maʻu ʻa e kakato ʻo e ngaahi tāpuaki ʻo e Fakalelei ʻa e Fakamoʻuí. Hili ha taimi feʻunga, fehuʻi ange:

  • Ko e hā e tāpuaki naʻe pehē ʻe Pita ʻe maʻu ʻe he kakaí ko e ola ʻo ʻenau fakatomalá mo e papitaisó?

  • Fakatefito ʻi hoʻo mahino ki he Ngāue 2:38, ko e hā kuo pau ke tau fai ke teuteu ai ke maʻu ʻa e meʻa-foaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní? (ʻI hono fakaʻaongaʻi pē ʻenau leá, ʻoku totonu ke ʻilo ʻe he kau akó ha moʻoni ʻo tatau mo ʻení: ʻI heʻetau maʻu ʻa e tui kia Sīsū Kalaisí, fakatomala, pea papitaisó, ʻoku tau mateuteu ai ke maʻu e meʻa-foaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní. Tohi ʻa e moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé.)

  • ʻOku teuteuʻi fēfē ʻe he tuí, fakatomalá, mo e papitaisó ha tokotaha ke ne maʻu ʻa e meʻa-foaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní?

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Ngāue 2:1–4. “Pea fakafokifā naʻe ai ʻa e ʻuʻulu mai mei he langí, ʻo hangē ha tuʻoni matangi mālohi ʻaupito”

“ʻOku faitatau e aʻusia fakaofo ko eni naʻe hoko lolotonga e ʻaho ʻo e Penitekosí, ʻi hono lilingi atu e Laumālie Māʻoniʻoní ki ha fakatahaʻanga ʻo ha kakai tokolahi, mo ha meʻa ʻi he hisitōlia ʻo e Kāingalotú. ʻI he taimi ʻo e ouau fakatapui ʻo e Temipale Ketilaní, naʻe lotu e Palōfita ko Siosefa Sāmitá … ki ha lilingi makehe ʻo e Laumālié mei ʻolunga: ‘Tuku ke fakahoko ia kiate kinautolu, ʻo hangē ko ia naʻe fai kiate kinautolu ʻi he ʻaho ʻo e Penitekosí,’ ko ʻene kole ia maʻá e Kāingalotú. ‘Tuku ke lilingi hifo ʻa e meʻa-foaki ʻo e lea ʻi he ngaahi lea kehekehé ki ho kakaí, ʻio ʻa e ngaahi ʻelelo mangamanga ʻo hangē ko e afí, pea mo hono fakamatalaʻi ʻo iá. Pea tuku ke fakafonu ʻa ho falé ʻaki ʻa ho nāunaú, ʻo hangē ko ha tuʻoni matangi mālohí’ (T&F 109:36–37). Naʻe fakakakato ʻa e kole ko ení, ʻo ʻikai ke tuʻo taha pē, ka naʻe tuʻo lahi ʻi he ngaahi ʻaho hili ʻa e ngaahi ouau fakatapuí. Naʻe lekooti ʻe Siosefa Sāmita ʻi ha taimi ʻe taha, ‘naʻe fanongo ki ha longoaʻa hangē ha ongo ʻo ha tuʻoni matangi mālohí, ʻa ia naʻá ne fakafonu ʻa e Temipalé [Ketilani], pea naʻe tutuʻu fakataha hake ʻa e fakatahaʻangá, koeʻuhí naʻe ʻiate kinautolu ha mālohi taʻe-hā-mai; ko e tokolahi naʻe kamata ke nau lea ʻaki mo kikite ʻi he ngaahi lea kehekehe; naʻe mamata ha niʻihi ki ha ngaahi meʻa hā mai māʻongoʻonga; pea naʻá ku vakai ki he Temipalé naʻe fonu ʻi he kau ʻāngeló, ʻa ia naʻá ku fakahā ki he fakatahaʻangá’ (ʻi he History of the Church, 2:428)” (New Testament Student Manual [Church Educational System manual, 2014], [00]).

Ngāue 2:3. ʻElelo mangamanga

ʻE malava ke ʻuhinga ʻa e “ʻelelo mangamangá” naʻe vahevahe ʻa e mālohi ko ia hono lilingi ʻo e Laumālié ki he kakai naʻa nau ʻi ai he ʻaho ko iá—naʻa nau takitaha ongoʻi mo aʻusia ia. Ko e foʻi lea ko e nofo ʻi he Ngāue 2:3 ʻoku liliu ki he mālōlō ʻi he Liliu ʻa Siosefa Sāmitá.

Ngāue 2:4–6. Ko e meʻa-foaki ʻo e lea ʻi he ngaahi lea kehekehe

Naʻe akoʻi ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻa e taumuʻa ʻo e meʻa-foaki ʻo e lea ʻi he ngaahi lea kehekehe:

“ ʻOku fakataumuʻa e meʻa-foaki ʻo e lea ʻi he ngaahi lea kehekehe ʻi he mālohi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní he Siasí, ke ʻaonga ki he kau tamaioʻeiki ʻa e ʻOtuá ʻi he malanga ki he kakai taʻe tuí, ʻo hangē ʻi he ʻaho ko ia ʻo e Penitekosí” (Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Siosefa Sāmita [2007], 443).

Ngāue 2:16–21. Ko hono fakakakato ʻo e kikite ʻa Sioelí

ʻI hotau kuonga fakakosipelí, naʻe lea ʻaki ʻe Molonai ʻa e ngaahi veesi tatau ko ení ki he palōfita ko Siosefa Sāmitá peá ne pehē kuo teʻeki ai ke fakamoʻoniʻi ʻeni, ka ʻe vave hono fakamoʻoniʻí (vakai, Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:41). Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ko e Sioeli 2:28–32 ko e sīpinga ia ʻo ha folofola ʻoku lahi hono ngaahi ʻuhingá mo e ngaahi aʻusiá:

“Ko e lahi taha ʻo e ngaahi kikite mo e potufolofola fakatokāteline ʻi he folofolá ʻoku lahi hono ngaahi ʻuhingá. …

“Ko e sīpinga [ʻe taha] ʻo e ngaahi ʻuhingá ʻoku maʻu ʻi he kikite he tohi ʻa Sioelí ʻe huaʻi atu he ʻEikí hono laumālié ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí ki he kakano kotoa pē pea ʻe kikite hotau ngaahi fohá mo hotau ngaahi ʻofefiné (vakai, Sioeli 2:28). Naʻe tala ʻe he ʻAposetolo ko Pitá ʻi he ʻaho ʻo e Penitekosí, ko e ngaahi meʻa naʻa nau mamata ki aí ko e ngaahi meʻa ia naʻe ‘lea ki ai ʻa e palōfita ko Sioelí’ (Ngāue 2:26). Hili ha taʻu ʻe tahaafe valungeau mei ai, naʻe toe lea ʻaki ʻe he ʻāngelo ko Molonaí ʻa e kikite tatau pē mo pehē ‘kuo teʻeki ai ke fakamoʻoniʻi ʻeni, ka ʻe vave hono fakamoʻoniʻí’ (JS—H 1:41)” (“Scripture Reading and Revelation,” Ensign, Jan. 1995, 8).

Ko ia ai, naʻe tonu pē ʻa e pehē ʻe Pita mo Molonai ko e kikite naʻe fai he palōfita ko Sioelí naʻe fakakakato, ʻi ai hono ʻuhinga, pea hoko ʻi he ʻaho ʻo e Penitekosí ʻo hokohoko mai ai ki he ngaahi ʻaho kimui ní.

Ngāue 2:27. “Koeʻuhí ʻe ʻikai te ke tuku hoku laumālié ʻi hētesi”

Naʻe akonaki ʻe ʻEletā Pulusi R. Makongikī ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá fekauʻaki mo e tofiʻa taʻengata ʻa e Tuʻi ko Tēvitá, “naʻá ne maʻu ʻa e talaʻofa ʻe ʻikai tuku hono laumālié ʻi heli, ʻa ia ko e ʻuhingá, he ʻikai ke ne hoko ko ha foha ʻo e malaʻia, he ʻikai liʻaki fakataha ia mo e tēvoló mo ʻene kau ʻāngeló ʻo taʻengata. Ka ko e taimi ʻe ʻohake ai ʻe he maté mo heli ʻa e kau pekia ʻoku ʻiate kinauá, te ne toetuʻu mei he faʻitoká ke maʻu ʻa e tofiʻa ʻa ia ʻoku totonu ke ne maʻú. Vakai, Fakahā 20:11–15” (Doctrinal New Testament Commentary, 3 vols. [1965–73], 2:39).

Ngāue 2:37. “Naʻe mahuhuhuhu honau lotó”

Naʻe akonaki ʻa ʻEletā M. Lāsolo Pālati ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:

“ʻOku hoko ʻa e ului moʻoní ʻi he mālohi ʻo e Laumālié. Ko e taimi ʻoku ongo ai ʻa e Laumālié ki he lotó, ʻoku liliu leva ia. Ko e taimi ʻoku ongoʻi ai ʻe he fakafoʻituituí … ʻa e ngāue ʻa e Laumālié ʻiate kinautolú, pe ko e taimi ʻoku nau fakatokangaʻi ai ha fakamoʻoni ʻo e ʻofa mo e ʻaloʻofa ʻa e ʻEikí ʻi heʻenau moʻuí, ʻoku langaki mo fakamālohia fakalaumālie ai kinautolu pea tupulaki mo ʻenau tui kiate Iá. ʻOku hoko fakanatula pē ʻa e ngaahi meʻa ko ʻení, ʻa e fengāueʻaki mo e Laumālié ʻi he taimi ʻoku loto ai ha taha ke ne ʻahiʻahiʻi ʻa e folofolá. Ko e founga eni ʻoku tau ongoʻi ai ʻoku moʻoni ʻa e ongoongoleleí” (“Now Is the Time,” Ensign, Nōv. 2000, 75).