Laipelí
Lēsoni 68: Sione 8:31–59


Lēsoni 68

Sione 8:31–59

Talateú

Ne hoko atu e akonaki ʻa e Fakamoʻuí ʻi he temipalé hili e Kātoanga ʻo e Ngaahi Fale Fehikitakí. Naʻá Ne akonaki fekauʻaki mo e tauʻatāina mei he angahalá. Naʻe feinga ʻa e kau Siú ke tolomakaʻi Ia ʻi he taimi naʻe fanongonogno ai ʻe Sīsū Kalaisi ko Ia ʻa e Sihova maʻongoʻongá.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Sione 8:31–36

Ko e akonaki ʻa Sīsū ʻo kau ki he tauʻatāina mei he angahalá

Ke tokoni ki he kau akó ke manatuʻi e meʻa ne nau ako ʻi he lēsoni ne toki ʻosí, puke hake ha kiʻi foʻi maka. Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakamatalaʻi fakanounou ʻa e founga e tali ʻa e Fakamoʻuí ʻi hono ʻomi kiate Ia ʻe ha niʻihi ʻo e kau tangata tohí mo e kau Fālesí ha fefine ne moʻua ʻi he tonó pea mo e meʻa naʻá Ne akoʻi hili iá (vakai, Sione 8:1–30). (Naʻe ʻikai ke fakamalaʻiaʻi ʻe he Fakamoʻuí e fefiné pea talaange ki ai ke “ʻoua ʻe toe faiangahala” [veesi 11]. Hili iá naʻe akonaki ʻa Sīsū ko Ia ʻa e “maama ʻo e māmaní” [veesi 12] pea ʻi heʻetau tui kiate Ia mo talangofua ki Heʻene ngaahi akonakí, ʻoku tau ʻiloʻi ai ʻa e Tamaí.)

  • Fakatatau ki he Sione 8:30, naʻe uesia fēfē ʻe he ngaahi ngāue mo e lea ʻa Sīsuú e tokolahi ʻo e kau Siú?

Fakamahinoʻi ange neongo naʻe tui ha tokolahi ʻo e kau Siú kia Sīsū, ka naʻe hokohoko atu ha niʻihi ʻo e kau Siú ke ʻahiʻahiʻi Ia ʻi Heʻene akoʻi e kakaí fekauʻaki mo e moʻui fakaākongá, moʻoní, pea mo e tauʻatāiná mo e nofo pōpulá.

Tā e fakatātā ko ʻení ʻi he palakipoé:

ʻĪmisi
diagram, blanks to freedom

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Sione 8:31–32. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa naʻe pehē ʻe Sīsū ʻoku fie maʻu ke tau fai kae lava ke tau tauʻatāiná.

Fakaafeʻi e kau akó ke omi ki he palakipoé pea fakafonu ʻa e ngaahi ʻataá ʻo fakatefito ʻi he meʻa naʻe pehē ʻe Sīsū ʻoku fie maʻu ke tau fai kae lava ke tau tauʻatāiná. ʻOku totonu ke tatau ʻa e fakatātā kuo fakakakató mo ʻeni:

ʻĪmisi
completed diagram, freedom
  • ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e “nofo maʻu ʻi he folofola [ʻa Kalaisí]”? (veesi 31)

  • Te ke fakamatalaʻi fakanounou fēfē ʻa e ngaahi akonaki ʻa Sīsū Kalaisi ʻi he veesi 31–32 ko ha tefitoʻi moʻoní? (Mahalo ʻe fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha ngaahi kea kehe, kae fakapapauʻi ʻoku mahino kapau te tau hokohoko atu ʻi he folofola ʻa Sīsū Kalaisí, te tau hoko leva ko ʻEne kau ākonga pea ʻilo ʻa e moʻoni, ʻa ia te ne fakatauʻatāinaʻi kitautolú.) Fakakaukau ke tohi e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé. Mahalo te ke fie fakamahinoʻi ange ʻoku fakamamafaʻi ʻe he Sione 8:36 ʻe lava ke fakatauʻatāinaʻi kitautolu koeʻuhí ko Sīsū Kalaisi.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Pulusi R. Makongikī ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá. Kole ki he kalasí ke fakafanongo ki he meʻa ʻe lava ke fakatauʻatāinaʻi kitautolu mei aí ʻo fakatatau mo e folofola ʻa e Fakamoʻuí:

ʻĪmisi
ʻEletā Bruce R. McConkie

“Tauʻatāina mei he mālohi fakalilifu ʻo e tokāteline halá; tauʻatāina mei he pōpula ʻo e uʻá mo e holi koví; tauʻatāina mei he ngaahi meʻa fakapōpula ʻo e angahalá; tauʻatāina mei he ivi tākiekina kovi mo fakalielia kotoa pē pea mo e mālohi fakatangata mo fakanounou kotoa pē; tauʻatāina ke ʻalu ʻo fiefia kakato ʻi he tauʻatāina taʻe-fakangatangata ʻoku maʻu ʻe kinautolu pē kuo hakeakiʻí” (Doctrinal New Testament Commentary, 3 vols. [1965–73], 1:456–57).

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Sione 8:33. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa naʻe tui ʻa e kau Siú te ne fakatauʻatāinaʻi kinautolú.

  • Ko e hā naʻe tui ʻa e kau Siú te ne fakatauʻatāinaʻi kinautolú? (Naʻa nau maʻuhala ʻo tui ʻoku ʻi ai ʻenau totonu ki he tauʻatāina fakalaumālié ʻi heʻenau hoko pē ko e hako ʻo ʻĒpalahamé mo e kau ʻea-hoko ki he fuakava faka-ʻĒpalahamé.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Sione 8:34–36. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa naʻe pehē ʻe Sīsū ʻoku fie maʻu ke fakatauʻatāinaʻi e kakaí mei aí.

  • Fakatatau ki he veesi 34, ko e hā naʻe pehē ʻe he Fakamoʻuí ʻoku fie maʻu ke fakatauʻatāinaʻi ʻa e kakaí mei aí?

Fakamahinoʻi ange ʻoku fokotuʻu mai ʻe he foʻi lea veape faka-Kalisi ʻoku liliu ko e “fai” ʻi he veesi 34 ʻa e fakakaukau ʻo e hokohoko atu ʻi he faiangahalá kae ʻikai fakatomalá.

  • Ko e hā ha tefitoʻi moʻoni te tau lava ʻo ako mei he veesi 34? (Hili e tali ʻa e kau akó, hiki ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení he palakipoé: Kapau te tau faiangahala pea ʻikai fakatomala, ʻoku tau hoko leva ko e kau pōpula ki he angahalá.)

  • ʻOku ʻuhinga ki he hā ke hoko ko ha “popula ʻo e angahalá”? (Mahalo te ke fie fakamahinoʻi ange ʻe lava pē ke ʻuhinga ʻa e foʻi lea naʻe liliu ko e “pōpula” ki he “hopoate”.)

Ke tokoni ke fakakaukauloto e kau akó ki he vā fetuʻutaki ʻi he ongo tefitoʻi moʻoni kuo nau ʻiló, tā ʻa e fakatātā ko ʻení ʻi he palakipoé:

ʻĪmisi
diagram, choice and consequences
  • Ko e hā nai ʻe puputuʻu ai e kakai he ʻaho ní ʻi he ngaahi moʻoni ko ʻení ʻi heʻenau tui ʻe fakapōpulaʻi kitautolu ʻi he muimui ki he Fakamoʻuí, kae iku ʻa e faiangahalá ki he tauʻatāiná

Ke tokoni ke toe mahino ange ki he kau akó e ongo tefitoʻi moʻoni ne nau ʻiloʻí, fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā D. Toti Kulisitofasoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
Elder D. Todd Christofferson

“ʻOku taki ʻe he tukulolo ki he ngaahi ʻahiʻahi [ʻa Sētané] ki ha ngaahi fili ʻoku siʻisiʻi mo fakangatangata ange kaeʻoua kuo mole kotoa ia pea ki he ngaahi maʻunimā he ʻikai hatau mālohi ke tekeʻi. …

“… ʻOku mamata e māmaní ki he ngaahi meʻá ʻo hangē ko Kolihoá, ʻo pehē ko e talangofua ki he ngaahi fono ʻa e ʻOtuá mo e ngaahi ouaú ko e ‘pōpula’ ( ʻAlamā 30:24, 27). …

“…ʻOku veiveiua nai ha taha, ʻoku maʻu ʻe he ʻOtuá ʻa e tauʻatāina taupotu taha he meʻa ʻe hoko ki ai pea mo faí, ko ha nunuʻa ki hono maʻu kotoa ʻo e māmá mo e moʻoní?

“ʻOku tatau pē ia, mo e fakalahi ʻetau tauʻatāina ke filí ʻi he taimi ʻoku tupulaki ai ʻetau mahino kau ki he tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí. ʻUluakí, ʻoku lahi ange ʻetau ngaahi filí pea lava ke aʻusia ha meʻa lahi ange mo maʻu ha ngaahi tāpuaki lahi ange koeʻuhí he ʻoku lahi ange e ngaahi fono ʻe lava ke tau talangofua ki aí. … Uá, te tau lava ʻo fai ha ngaahi fili fakapotopoto ange koeʻuhí he ʻoku tau sio lelei ange ʻo ʻikai ngata pē ʻi he ngaahi fili kehé ka ko e ngaahi ola ʻe ala hoko aí” (“Moral Agency,” Ensign, June 2009, 49, 50–51).

Vahevahe e kau akó ke nau tautau toko ua. Fakaafeʻi ʻa e hoa takitaha ke ako e konga ne vahe ange ʻo e Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú (tohi, 2011). Kole ki he kau akó ke tā ʻa e saati ko ʻení ʻi heʻenau pepa ki he kalasí pe tohinoa ako folofolá (mahalo te ke fie tā ia ʻi he palakipoé). Fakaafeʻi e hoa takitaha ke lau fakataha ʻenau konga kuo vahe ange ʻo e Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú pea fakafonu e saati ko ʻení.

Tuʻunga Moʻui ʻoku aleaʻi ʻi he Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú:

Ko e hā ha ngaahi founga ʻe lava ke ʻomi ai ʻa e tauʻatāiná ʻi hono moʻui ʻaki e tuʻunga moʻui ko ʻení?

Ko e hā ha ngaahi founga ʻe lava ke ʻomi ai ʻa e pōpulá ʻi he ʻikai moʻui ʻaki ʻa e tuʻunga moʻui ko ʻení?

Hili ha taimi feʻunga, fakaafeʻi e hoa takitaha ke fakafetongi hoa mo ha hoa kehe pea akoʻi ʻa e meʻa ne nau ako fekauʻaki mo e tuʻunga moʻui naʻa nau akó. Hili ha taimi feʻunga, fakaafeʻi ha kau ako tokosiʻi ke lipooti e meʻa ne nau akó ki he kalasí.

  • Ko e hā ha tauʻatāina ʻoku talaʻofa mai ʻi he Ki hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú kuó ke ʻosi aʻusia fakataautaha?

Fakaafeʻi e kau akó ke hiki ha founga pau te nau fekumi ai ke tauʻatāina ʻi he moʻui fakatatau mo e folofola ʻa e Fakamoʻuí.

Sione 8:37–59

Ko e fakamoʻoniʻi ʻe Sīsū ʻa Hono faka-ʻOtuá

Fakaafeʻi e kau akó ke fai ha tali nounou ki he fehuʻi ko ʻení:

  • Ko hai ʻokú ke ʻiloʻi ʻoku fuʻu faitatau mo ʻene tamaí?

Fakaafeʻi ha fānau ako ʻe niʻihi ke taufetongi ʻi hono lau leʻolahi e Sione 8:37–40, 44–45. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e founga naʻe kehe ai e kau taki ʻo e kau Siú ne nau fakafepakiʻi e ʻEikí mei he palōfita maʻongoʻonga ʻo e Fuakava Motuʻá, ko ʻĒpalahame, ʻa ia ne nau tala ko ʻenau tamaí.

  • Fakatatau ki he veesi 39, ko e hā naʻe pehē ʻe he Fakamoʻuí te nau fai kapau ko e fānau kinautolu ʻa ʻĒpalahamé?

  • Fakatatau ki he veesi 40, ko e hā e meʻa ne nau fekumi ke fai naʻe ʻikai mei fai ia ʻe ʻĒpalahamé?

  • Fakatatau ki he veesi 44–45, ko hai naʻe pehē ʻe Sīsū ko ʻenau Tamaí? (Ko e tēvoló.) Ko e hā ha ngaahi founga naʻa nau muimui ai ki he tēvoló?

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Sione 8:46–50 ʻaki hono fakamatalaʻi ange naʻe akonaki ʻa e Fakamoʻuí ʻe maʻu ʻe kinautolu ʻoku ʻa e ʻOtuá ʻEne folofolá. Naʻe feinga ʻa e kau taki ʻo e kau Siú ke fakalotomamahiʻi ʻa Sīsū ʻaki ʻenau ui Ia ko ha Samēlia (he ʻoku angamaheni ʻaki hono fehiʻanekinaʻi ʻe he kau Siú ʻa e kau Samēliá) pea mo tala ʻoku maʻunimā Ia ʻe ha tēvolo.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Sione 8:51–53. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e fehuʻi naʻe fai ʻe he kau taki ʻo e kau Siú kia Sīsuú.

  • Ko e hā e fehuʻi ne nau fai kia Sīsuú? (Mahalo te ke fie fakaafeʻi e kau akó ke fakaʻilongaʻi ʻa e fehuʻi “ʻOkú ke lahi koe ki heʻemau tamai ko ʻĒpalahamé?” ʻi he veesi 53.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Sione 8:56–58. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e tali ʻa Sīsū ki he fehuʻi ʻa e kau Sīú.

  • Ko e hā e tali ʻa Sīsū ki he fehuʻi “ʻOkú ke lahi koe ki heʻemau tamai ko ʻĒpalahamé?” (Mahalo te ke fie fakaafeʻi e kau akó ke fakaʻilongaʻi ʻa e kupuʻi lea “kimuʻa ʻia ʻĒpalahamé, ʻoku ou ʻi ai au” ʻi he veesi 58.)

Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻa e kupuʻi lea “ʻoku ou ʻi ai au” ʻi he veesi 58 kia Sihova (vakai ʻEkisōtosi 3:14). Pea fai e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Mahalo te ke fie fakamatalaʻi ange. Ko e Sihová ko ha hingoa ia naʻe ʻilo ʻaki e ʻOtua ʻo ʻĒpalahame, ʻAisake, mo Sēkopé. Mahalo te ke fie fakaafeʻi e kau akó ke tohi ʻa e moʻoni ko ʻení ʻi heʻenau folofolá: Ko Sīsū Kalaisi ko e Sihova, ko e ʻOtua ʻo e Fuakava Motuʻá.)

  • Fakatefito ʻi hoʻo ako e veesi 58, ko e hā e tali ʻa Sīsū ki he fehuʻi pe naʻá Ne lahi ange ʻia ʻĒpalahamé?

ʻĪmisi
Three Men in the Fiery Furnace
ʻĪmisi
Daniel in the Lion’s Den

Fakaʻaliʻali ha ngaahi fakatātā mei he Tohi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí ([2009]; vakai foki LDS.org) ʻokú ne fakatātaaʻi e ngaahi mana ne lekooti ʻi he Fuakava Motuʻá (hangē ko e Ko e Kau Tangata ʻe Toko Tolu ʻi he Fōnise Afí, fika 25; pe Ko Taniela ʻi he ʻAna ʻo e Fanga Laioné, fika 26).

  • Naʻá ke mei tali fēfē nai kia Sīsū kapau naʻá ke ʻi Hono ʻaó pea fanongo ki Heʻene pehē ko Ia naʻá Ne fakahoko e ngaahi mana naʻe lekooti ʻi he Fuakava Motuʻá?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Sione 8:59. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e founga e tali ʻa e kau taki ʻo e kau Siú ki hono fakahā ʻe Sīsū ko Sihova Iá. Fakaafeʻi e kau akó ke lipooti e meʻa ʻoku nau maʻú.

  • Ko e hā ʻokú ke ongoʻi ʻoku mahuʻinga ai ke ʻiloʻi ko Sīsū Kalaisi ʻa Sihova, ko e ʻOtua ʻo e Fuakava Motuʻá?

Fakakaukau ke fakaafeʻi ha fānau ako ʻe niʻihi ke vahevahe mo e kalasí ʻenau fakamoʻoni kau kia Sīsū Kalaisí. Mahalo te ke fie fakaʻosi ʻaki hano vahevahe foki mo hoʻo fakamoʻoní.

ʻĪmisi
scripture mastery icon
Fakamanatu ʻo e Fakataukei Folofolá

ʻOku ʻoange ʻe he ngaahi siví ha ngaahi faingamālie ki he kau akó ke siviʻi ʻenau manatu ki he ngaahi veesi fakataukei folofolá. ʻE lava ke kau ki he ngaahi fakaʻilongá ʻa e ngaahi lea mahuʻingá pe ngaahi fakamoʻoni fakafolofolá, ngaahi lea mei he potufolofolá, pe talanoa fakatātā ʻokú ne fakatātaaʻi e ngaahi moʻoni ʻoku akoʻi ʻi he ngaahi potufolofolá. ʻE lava ke lau atu pē ʻa e ngaahi siví, hiki ʻi he palakipoē, pe ʻi he pepá. Hili hono fai ʻe he kau akó ha sivi, fakakaukau ke fakatauhoa ʻa e kau ako ʻoku fefaʻuhi mo e ngaahi veesi fakataukei folofolá ke ngāue mo e kau ako maaka māʻolungá. ʻE lava ke hoko ʻa e tokotaha ako maaka maʻolungá ko ha tiuta ke tokoniʻi e tokotaha ako ʻoku maʻulalo hono maaká ke fakalakalaka. (Kapau te ke fai ʻeni, fakapapauʻi ke ke fakahoko ia ʻi ha founga he ʻikai fakamā ki he kau ako ʻoku faingataʻaʻiá.)

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Sione 8:33. “Ko e hako ʻo ʻĒpalahame ʻa kimautolu”

ʻOku fakahā ʻe he fakamatala ʻa e kau Siú ko e hako kinautolu ʻo ʻĒpalahamé ha fakakaukau hala angamaheni fekauʻaki mo e fuakava faka-ʻĒpalahamé pea mo e tokāteline ʻo e tomuʻa fakanofó. ʻOku fakamahinoʻi ʻe he fakamatala ko ʻení mei he Bible Dictionary ʻa e ngaahi talaʻofa mo e ngaahi fatongia ʻo e hako ʻo ʻĒpalahamé:

“Naʻe tomuʻa maʻu ʻe ʻĒpalahame ʻa e ongoongoleleí ʻi he papitaiso (ʻa ia ko e fuakava ʻo e fakamoʻuí). Pea naʻá ne maʻu leva kiate ia ʻa e lakanga fakataulaʻeiki māʻolunga angé, peá ne fakahoko e mali fakasilesitialé (ʻa ia ko e fuakava ʻo e hakeakiʻí), ʻo maʻu ai ha fakapapau te ne maʻu e tupulaki taʻengatá. Faifai angé peá ne maʻu ha talaʻofa ʻe foaki kotoa e ngaahi tāpuaki ko ʻení ki hono hako fakamatelié (T&F 132:29–50; ʻĒpalahame 2:6–11). … ʻE maʻu ʻe he hako ʻo ʻĒpalahamé ha feituʻu pau ko ha tofiʻa taʻengata (Sēnesi 17; 22:15–18; Kalētia 3; ʻĒpalahame 2). ʻOku fakatahaʻi ʻa e ngaahi tāpuaki ko ʻení ʻo ui ko e fuakava faka-ʻĒpalahamé. …

“ʻOku fakafoʻou ʻaki ʻa e ngaahi konga ʻo e fuakavá ʻoku fekauʻaki mo e fakamoʻui fakafoʻituituí mo e tupulaki taʻengatá ʻa e tokotaha kotoa pē ʻokú ne maʻu ʻa e ouau ʻo e mali fakasilesitialé (vakai, T&F 132:29–33). ʻOku ohi ki he fale ʻo ʻIsilelí ʻa kinautolu ʻoku ʻikai ʻo e hako ʻo ʻIsilelí, ʻa ia ʻoku angamaheni ʻaki hono ʻilo ko e kau senitailé, pea nau hoko ko e kau ʻea-hoko ʻo e fuakava mo e hako ʻo ʻĒpalahamé, ʻi he ngaahi ouau ʻo e ongoongoleleí (Kalētia 3:26–29).

“ʻOku ʻikai ʻai ʻe heʻeta hoko ko e ʻea-hoko ʻo e fuakava faka-ʻĒpalahamé ha taha ko e ‘tokotaha kuo filí’ ka ʻokú ne fakaʻilongaʻi mai ʻoku fatongia ʻaki ʻe he taha ko iá hono ʻave e ongoongoleleí ki he kakai kotoa pē ʻo e māmaní. Kuo fakahoko ʻe he hako ʻo ʻĒpalahamé ʻa e ngāue fakafaifekaú ʻi he ngaahi puleʻanga kotoa pē talu mei he kuonga ʻo ʻĒpalahamé. (Mātiu 3:9; ʻĒpalahame 2:9–11)” (Bible Dictionary, “Abraham, Covenant of”).

Sione 8:58. ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e kupuʻi lea “kimuʻa ʻia ʻĒpalahamé, ʻoku ou ʻi ai au”?

Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Lāsolo M. Nalesoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e ʻuhinga mo e mahuʻinga ʻo e lea “ʻOku ou ʻi ai au”:

“Ko Sīsuú ko Sihova ia … (vakai ʻEkesōtosi 6:3; Saame 83:18; ʻĪsaia 12:2; ʻĪsaia 26:4). ʻOku fakapapauʻi mai foki ʻe he folofola ʻo e onopōní ʻa hono ngāue ʻaki ʻo e huafa toputapu ko ʻení (vakai, Molonai 10:34; T&F 109:68; T&F 110:3; T&F 128:9). ʻOku maʻu e foʻi lea Sihová mei he lea faka-Hepelū hayah, ʻa ia ʻoku ʻuhinga ‘ke hoko’ pe ‘ke ʻi ai.’ Ko e liliu ʻe taha ʻo e foʻi lea hayah ʻi he lea faka-Hepelū ʻo e Fuakava Motuʻá ko e KO AU (vakai, ʻEkesōtosi 3:14).

“Ko e meʻa fakaofó, naʻe fakaʻaongaʻi ʻe Sihova ʻa e KO AU ko ha hingoa ki Ai (vakai, T&F 29:1; T&F 38:1; T&F 39:1). Lau ‘a e fepōtalanoaʻaki ko ʻeni mei he Fuakava Motuʻá. Naʻe toki maʻu ʻe Mōsese ha tuʻutuʻuni fakalangi naʻe ʻikai ke ne fekumi ki ai, ko ha fekau ke tataki e fānaʻu ʻa ʻIsilelí mei he nofo pōpulá. ʻOku hoko ʻa e meʻá ʻi ha potu ʻi ʻolunga ʻi he Moʻunga ko Sainaí:

“Pea pehē ange ‘e Mōsese ki he ‘Otuá, Ko hai au, … ke u ‘alu kia Felo, pea … ke u ‘omi ‘a e fānau ‘a ‘Isilelí mei ‘Isipite?”

“ʻOku mahino naʻe ongoʻi taʻefeʻunga ʻa Mōsese ki hono uiuiʻí, ʻo hangē ko ia ʻoku lava ke ta ongoʻi ʻi he taimi ʻoku tuku mai ai ha ngāue faingataʻa.

“‘Pea [naʻe toe pehē ange] ʻe Mōsese ki he ʻOtuá, Vakai, ʻo kau ka hoko atu ki he fānau ʻa ʻIsileí, peá u pehē kiate kinautolu, Ko e ʻOtua ʻo hoʻomou ngaahi tamaí kuó ne fekau au kiate kimoutolú; pea te nau pehē mai kiate au, Ko hai hono huafá? pea ko e hā te u tala kiate kinautolú?

“ʻPea pehē ʻe he ʻOtuá kia Mōsese, KO AU, KO E KO AU: pea pehē ʻe ia, Te ke lea pehē ki he fānau ʻa ʻIsilelí, Kuo fekau au ʻe he KO AU kiate kimoutolu.

“‘Pea toe pehē ʻe he ʻOtuá kia Mōsese, Pea ke lea ʻo pehē ki he fānau ʻa ʻIsilelí, Ko e [ʻEiki] ko e ʻOtua ʻo hoʻomou ngaahi tamaí, ko e ʻOtua ʻo ʻĒpalahame, ko e ʻOtua ʻo ʻAisake, mo e ʻOtua ʻo Sēkopé, kuó ne fekau au kiate kimoutolú, ko hoku huafa eni ke taʻengata’ ( ʻEkesōtosi 3:11, 13–15).

“Ko ia ai kuo fakahā ʻe Sihova kia Mōsese ʻa e hingoá ni kuó Ne fili ʻi he angamalū pea mo ngali mo Hono huafa ʻi he maama fakaluamālié: ‘KO AU’” (“Jesus the Christ: Our Master and More,” Ensign, Apr. 2000, 6–7).