Laipelí
Lēsoni Ako ʻi ʻApí: Ngāue 20–Loma 7 (ʻIuniti 20)


Lēsoni Ako ʻi ʻApí

Ngāue 20Loma 7 (ʻIuniti 20)

Nāunau ʻOku Teuteu maʻá e Faiako Ako ʻi ʻApí

Fakanounou ʻo e Lēsoni Ako ʻi ʻApi Fakaʻahó

ʻOku ʻikai fakataumuʻa ʻa e fakamatala nounou ko ʻeni ʻo e ngaahi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni naʻe ako ʻe he kau akó ʻi heʻenau ako e Ngāue 20Loma 7 (ʻiuniti 20) ke akoʻi ko ha konga hoʻomou lēsoní. ʻOku nofotaha pē e lēsoni ʻokú ke akoʻí ʻi ha ngaahi tokāteline mo ha ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení. Muimui ʻi he ngaahi ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi hoʻo fakakaukauʻi e fie maʻu ʻa hoʻo kau akó.

ʻAho 1 (Ngāue 20–22)

Mei he ngaahi fononga fakafaifekau ʻa Paulá, naʻe ako ʻe he kau akó ʻoku fakahoko faivelenga ʻe he kau tamaioʻeiki moʻoni ʻa e ʻEikí honau fatongiá, pea ʻi heʻenau fai iá ʻoku nau ongoʻi fiefia. Naʻa nau ako foki ʻoku loto-fiemālie ʻa e kau tamaioʻeiki moʻoni ʻa e ʻEikí ke fai e finangalo ʻo e ʻOtuá ʻo tatau ai pē pe ko e hā e lahi e fakamole fakatāutahá. Naʻe ako ʻe he kau akó mei he fakamatala ʻa Paula kau ki hono fakauluí ʻe lava ke tau ului kakato ʻi heʻetau talangofua ki he ngaahi folofola ʻa Sīsū Kalaisí

ʻAho 2 (Ngāue 23–28)

Naʻe ako ʻe he kau akó ʻi heʻenau ako e fakamoʻoni ʻa Paula ʻi he ʻao ʻo e Tuʻi ko ʻAkilipá, kapau te tau fakatomala pea tafoki ki he ʻOtuá, te tau lava ʻo ikunaʻi ʻa e mālohi ʻa Sētane ʻi heʻetau moʻuí, maʻu ha fakamolemole ʻo ʻetau ngaahi angahalá, pea taau mo e nāunau fakasilesitialé. Ne nau ʻilo foki e foʻi moʻoni kuo pau ke tau fili ke tui mo tukupā kakato ki hono moʻui ʻaki e ongoongoleleí, kae lava ke tau hoko ʻo ului kia Sīsū Kalaisi. Naʻe ako ʻe he kau akó mei he fakamatala ʻo e fononga ʻa Paula ki Lomá, kapau te tau faivelenga, ʻe lava ʻa e ʻOtuá ke tokoni mai ke liliu ʻa e ngaahi faingataʻá ko e ngaahi tāpuaki maʻatautolu mo e niʻihi kehé.

ʻAho 3 (Loma 1–3)

Naʻe ako ʻe he kau akó ʻa e ngaahi moʻoni ko ʻení mei he tohi ʻa Paula ki he Kāingalotu ʻi Lomá: ʻI heʻetau maʻu ha fakamoʻoni ʻoku maʻu ʻe he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí ha mālohi ke fakahaofi kitautolú, he ʻikai leva ke tau toe mā ke vahevahe ia mo e niʻihi kehé. ʻOku angahala ʻa e kakai kotoa pē pea fie maʻu ʻa e fakamolemole ʻa e ʻOtuá. ʻE lava ke fakatonuhiaʻi pea maʻu ʻe he faʻahinga kotoa pē ʻo e tangatá ʻa e fakamoʻuí ʻi hono tali faivelenga e fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí.

ʻAho 4 (Loma 4-7)

Naʻe ako ʻe he kau akó mei he ngaahi akonaki ʻa Paula ki he Kāingalotu ʻi Lomá, ʻoku fakatonuhiaʻi kitautolu ʻe he tuí mo e ngaahi ngāue ʻo e ʻaloʻofá. Ne nau ako foki ʻa e ngaahi moʻoni ko ʻení: ʻE lava ke fakataipe ʻe he papitaiso ʻi he fakaukú ʻetau maté mei he angahalá mo e moʻui fakalaumālie foʻoú. Kapau te tau moʻulaloa ki he angahalá, te tau hoko leva ko e kau tamaioʻeiki ʻa e angahalá. Kapau te tau fakavaivaiʻi kitautolu ki he ʻOtuá, ʻe lava ke tau tauʻatāina mei he angahalá pea maʻu e meʻafoaki ʻo e moʻui taʻengatá.

Talateú

Naʻe ʻave ʻa Paula ko ha pōpula ki Loma ʻi he tahí lolotonga e ngaahi māhina momokó. Kimuʻa pea mavahé, naʻe fakatokanga ʻa Paula ʻe iku ʻa e fonongá ʻo “tuʻutāmaki mo kovi lahi” (Ngāue 27: 10). Lolotonga e matangí, naʻe kikiteʻi ʻe Paula ʻe kei moʻui pē ʻa e kakai ʻi he vaká neongo ʻe fakaʻauha e vaká. Naʻe fakahoko e kikite ʻa Paulá.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Ngāue 27

Naʻe tukuvakā ʻa Paula ʻi hono ʻave ia ki Lomá

Kimuʻa pea kamata e kalasí, hiki ʻa e ngaahi fakamatala ko ʻení ʻi he palakipoé. (ʻOku maʻu ʻa e ngaahi fakamatala ko ení ʻi he Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú [tohi, 2011], 4, 1116.)

“Fakaʻehiʻehi mei he faʻa toutou teiti mo e tokotaha tatau peé.”

“ʻOua naʻá ke ʻalu, mamata, pe kau ʻi ha meʻa ʻoku fakamātatuʻa, angaʻuli, fekeʻikeʻi, pe ponokalafi ʻi ha faʻahinga founga pē.”

“Kapau ʻe fakalotoʻi koe ʻe ho kaungāmeʻá ke ke fai ha ngaahi meʻa ʻoku hala, taukaveʻi ʻe koe ʻa e totonú, neongo te ke tuʻu toko taha pē.”

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e ngaahi fakamatala ʻoku hiki ʻi he palakipoé.

  • Ko e hā nai ka fili ai ha niʻihi ʻo e toʻu tupú ke ʻoua te nau tokanga ki he ngaahi fakatokanga mo e faleʻi ko ʻení?

Fakaafeʻi e kau akó ke nau ako ʻa e Ngāue 27, pea kumi ha ngaahi moʻoni ʻe ala tokoni ke fakamālohia ʻenau tuí ke nau tokanga ki he ngaahi fakatokanga mo e akonaki ʻo e kau tamaioʻeiki ʻa e ʻEikí.

Fakamanatu ki he kau akó naʻe tukuakiʻi halaʻi ʻa Paula ki he lavaki pea naʻe puke fakapōpula ia. Naʻe fai ha tohi tangi ki heʻene hopó kia Sisa ʻi Loma, ʻa ia ko ʻene totonu ia ko ha tangataʻifonua Loma. Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Ngāue 27:1–8 ʻaki ʻa e fakamatala naʻe folau vaka ʻa Paula mo e kau pōpula ʻe niʻihi ki Loma, ʻi he malumalu ʻo ha kautau Loma. Hili ʻenau folau vaka ʻi ha ngaahi ʻaho lahi, naʻa nau tuʻu ʻi he taulanga ʻo e motu ko Kelití. ʻI heʻenau mavahe atu mei he taulangá, naʻe fakatokanga ʻa Paula ki he niʻihi naʻe ʻi he vaká ʻoku ʻikai totonu ke hoko atu ʻenau fonongá.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Ngāue 27:9–10 Kole ki he kalasí ke nau muimui ʻi he laukongá ʻo kumi pe ko e hā naʻe fakatokanga ʻe Paula ʻe pau ke hokó kapau te nau hoko atu ʻenau folau vaka ki Lomá. (Mahalo te ke fie fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻa e foʻi lea ʻaukai ʻo hangē ko hono fakaaongaʻi ʻi he veesi 9 ki ha loto fiemālie ke taʻe-kai. ʻI heʻene tuʻu ko ení, ko e “ʻaukai” naʻe ʻuhinga mahalo ia ki he ʻaho tapu ʻa e Kau Siú naʻe ui ko e ʻAho ʻo e Fakaleleí, ʻa ia naʻe fakaʻilongaʻi ʻa e kamataʻanga ʻo e faʻahitaʻú ʻoku ʻikai malu ke fefolauʻaki holo ai ʻi he Tahi Metiteleniane koeʻuhí ko e ngaahi afā lalahí. ʻOku angamaheni ke faʻa hoko e ʻAho ʻo e Fakaleleí ʻi he konga kimui ʻo Sepitemá pe konga kimuʻa ʻo ʻOkatopá. Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga e foʻi lea uta ʻi he veesi 10 ki he meʻa naʻe uta ʻi he vaká.

  • Fakatatau ki he veesi 27, ko e hā naʻe fakatokanga ʻa Paula ʻe hoko kapau ʻe hoko atu ʻenau fonongá?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa eNgāue 27:11–12. Kole ange ki he kalasí ke nau muimui ai, ʻo kumi pe naʻe fēfē hono tali ʻe he ʻeikitau Lomá mo e niʻihi naʻe ʻi he vaká ʻa e fakatokanga ʻa Paulá.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā naʻe ngali faingofua ange ai pē ki he ʻeikitaú ke tui ki he tokotaha ʻaʻana e vaká kae ʻikai ko Paulá?

  • Fakatatau ki he veesi 12, ko e hā naʻe tukunoaʻi ai ʻe he tokolahi ʻi he vaká ʻa e fakatokanga ʻa Paulá? (Mahalo te ke fie fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻa e foʻi lea taulanga ki he tauʻanga ʻo e vaká pea ʻuhinga ʻa e leleí ki he fiemālie pe nonga.)

Fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke nau taufetongi ʻi hono lau mei he Ngāue 27:13–21. Kole ange ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi pe ko e hā naʻe hoko ʻi he hoko atu e folau ʻa e vaká ki Lomá .

  • Ko e hā naʻe hoko ʻi he hoko atu e folau ʻa e vaká ki Lomá?

  • Fakatatau ki he veesi 20, ko e hā e ongo ʻa kinautolu ʻi he loto vaká fekauʻaki mo honau tūkungá lolotonga e matangi?

  • Ko e hā e tefitoʻi moʻoni ʻe lava ke tau ako mei he veesi 21 fekauʻaki mo e meʻa ʻe lava ke hoko kapau te tau tukunoaʻi e ngaahi fakatokanga mo e falei ʻa e kau tamaioʻeiki ʻa e ʻOtuá? (Mahalo ʻe fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha ngaahi lea kehe ka ʻoku totonu ke nau ʻiloʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kapau te tau tukunoaʻi ʻa e ngaahi fakatokanga mo e falei ʻa e kau tamaioʻeiki ʻo e ʻEikí, ʻoku tau tuku leva kitautolu ki ha tuʻunga fakatuʻutāmakí. Tohi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé. Fakamatala ange ʻe lava ke kau ʻi he fakatuʻutāmakí ʻa e ʻikai ke maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki naʻa tau mei maʻú.)

Toe vakaiʻi mo e kau akó ʻa e ngaahi ʻuhinga naʻe tukunoaʻi ai ʻe he ʻeikitaú mo e niʻihi naʻe ʻi he vaká ʻa e fakatokanga mo e faleʻi ʻa Paulá (vakai, Ngāue 27:11–12).

  • ʻOku fakahoko fēfē nai ʻe he kakai ʻo e kuonga ní ha ngaahi tali tatau ʻi hono tukunoaʻi e ngaahi fakatokanga mo e faleʻi ʻa e kau tamaioʻeiki ʻa e ʻEikí?

Ngāue ʻaki ʻa e Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú pe ngaahi lea mei he konifelenisi fakamuimuitahá, fakalahi atu mo ha ngaahi sīpinga ʻo e fakatokanga ʻa e kau palōfitá mo e akonaki ʻokú ke ongoʻi ʻoku felāveʻi mo e kau ako ʻi hoʻo kalasí.

  • ʻI hono tukunoaʻi e ngaahi fakatokanga mo e faleʻi mei he kau palōfitá, ko e hā nai ha ngaahi fakatuʻutāmaki ʻe ngali tō ki ai ʻa e niʻihi fakafoʻituituí.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e Ngāue 27:22–26 Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo kumi pe ko e hā naʻe tala ʻe Paula ki he niʻihi ʻi he vaká.

  • Kapau naʻá ke ʻi he loto vaká ʻi he lotolotonga ʻo ha matangi mālohi, ko e hā ha ngaahi lea meia Paula te ne fakafiemālieʻi koe?

  • Ko e hā naʻe kikiteʻi ʻe Paula ʻe hoko ki he vaká?

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Ngāue 27:27–30 ʻaki hono fakamatala ange ʻi he pō hono 14 ʻo e matangí, naʻe laku ʻe he kau kauvaká ha taula ʻe fā ki tahi ke taʻofi ʻa e vaká mei hono haveki ʻi he maká. Naʻe ʻalu leva ʻa e kau kauvaká ki muʻa ʻi he vaká pea naʻe hangē ʻoku nau toe laku ha ngaahi taula ki he loto tahí. Ka neongo iá, naʻa nau fokotuʻutuʻu ke liʻaki ʻa e vaká ka nau hola ʻi ha vaka siʻisiʻi koeʻuhí he naʻa nau ilifia ʻe ngoto ʻa e vaká.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Ngāue 27:31–32. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo kumi pe ko e hā naʻe fakatokanga ʻe Paula ki he ʻeikitaú mo e kau taú. Fakamatala ange ʻoku ʻuhinga ʻa e foʻi lea ʻa kinautolú ni ʻi he veesi 31 ki he kau kauvaka ne feinga ke holá.

  • Ko e hā e fakatokanga naʻe fai ʻe Paula ki he ʻeikitaú mo e kau taú?

  • Naʻe tali fēfē ʻe he kau taú ʻa e fakatokanga mo e akonaki ʻa Paulá? (Ne nau tokanga ki heʻene fakatokangá pea taʻofi e hola ʻa e kau kauvaká ʻaki ʻenau tuʻusi e maea ʻo e fanga kiʻi vaka īkí ʻo tukuange ke tēkina ʻataʻatā pē.)

Fakamatalaʻi fakanounou e Ngāue 27:33-44 ʻaki hano fakamatalaʻi ange naʻe fokotuʻu ange ʻe Paula ke kai ʻe he tokotaha kotoa pē ʻi he vaká ha meʻakai ke ʻi ai hanau ivi. Kimui ange he ʻaho ko iá naʻe hake e vaká ʻi heʻene folau atu ki he fonuá, ka naʻe hao lelei ʻa e kakai kotoa pē. Fakamanatu ki he kau akó ʻa e kikite ʻa Paula ʻoku lekooti ʻi he Ngāue 27: 22 – 26 he ʻikai mate ha taha neongo ʻe mole ʻa e vaká.

  • Ko e hā ha ngaahi tefitoʻi moʻoni te tau lava ʻo ako mei he talanoa ko ení fekauʻaki mo e meʻa ʻe lava ʻo hoko kapau te tau tokanga ki he faleʻi mo e ngaahi fakatokanga ʻa e kau tamaioʻeiki ʻa e ʻOtuá? ʻE lava ke ʻilo ʻe he kau akó ha ngaahi tefitoʻi moʻoni hangē ko ʻení: Kapau te tau tokanga ki he akonaki mo e ngaahi fakatokanga ʻa e kau tamaioʻeiki ʻa e ʻEikí, ʻe fakahoko leva ʻe he ʻEikí ʻa ʻEne ngaahi talaʻofa kiate kitautolú. Kapau te tau tokanga ki he faleʻi mo e ngaahi fakatokanga ʻa e kau tamaioʻeiki ʻa e ʻEikí, te tau lava ʻo matuʻuaki e ngaahi faingataʻa ʻokú ne fakamanamanaʻi kitautolú. Hiki e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé.)

Ke tokoni ke mahino ki he kau akó ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni naʻa nau ʻilo ʻi he Ngāue 27, fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni Henelī B. ʻAealingi ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí:

ʻĪmisi
President Henry B. Eyring

“Ko e taimi kotoa pē ʻi heʻeku moʻuí naʻá ku fili ai ke fakatoloi hano muimuiʻi ha akonaki fakalaumālie pe te u fakakaukau ʻoku ʻikai ʻuhinga mai ia kiate au, ne u ʻilo ai kuó u ʻi he hala ʻo e faingataʻá. Ko e taimi kotoa pē kuó u fakafanongo ai ki he falei ʻa e kau palōfitá, ongoʻi hono fakapapauʻi mai ia ʻi he lotu, pea toki muimuiʻi ia, ne u ʻilo kuó u laka atu ki he malú” (“Finding Safety in Counsel,” Ensign, May 1997, 25).

  • Kuo tokoni fēfē nai hoʻo tokanga ki he ngaahi fakatokanga mo e faleʻi ʻa e kau tamaioʻeiki ʻa e ʻEikí kiate koe ke ke matuʻuaki ʻa e ngaahi faingataʻa ʻokú ne fakafeʻātungiaʻi hoʻo ongoʻi malu fakalaumālie mo fakatuʻasinó?

Fakaafeʻi e kau akó ke fakakaukau pe ʻoku nau tukunoaʻi nai ha ngaahi fakatokanga pe faleʻi mei he kau tamaioʻeiki ʻa e ʻEikí pe te nau fakakaukau ki ha ngaahi founga ʻe toe lelei ange ai ʻenau tokanga ki he ngaahi fakatokanga mo e akonaki kuo nau maʻú. Fakaafeʻi kinautolu ke nau hiki ha taumuʻa fekauʻaki mo e founga te nau toe tokanga ange ai ki he akonaki ko iá.

ʻIuniti Hoko (Loma 81 Kolinitō 6)

Fakamatalaʻi ange ki he kau akó ʻi heʻenau ako ʻa e Loma 8–16 mo e 1 Kolinitō 1–6 ʻi he uike kahaú, te nau ako fekauʻaki mo e faleʻi fakapotopoto ʻa e ʻAposetolo ko Paulá ki he kāingalotu ʻo e Siasí ʻi Loma mo Kolinitoó ke tokoni kiate kinautolu ke nau ʻunu ʻo toe ofi ange ki he ʻOtuá ʻi ha māmani fai angahala mo fakakina. Kole ange ke nau kumi e tali ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení: Ko e hā ʻoku hangē ai hotau sino fakamatelié ha temipale? Ko e hā e founga ʻoku totonu ke fakaleleiʻi ai ʻe he kāingalotu ʻo e Siasí e ngaahi faikehekehé mo e niʻihi kehé?