Laipelí
Lēsoni 126: Kolose


Lēsoni 126

Kolose

Talateú

Naʻe akoʻi ʻe Paula ʻoku muʻomuʻa taha (māʻolunga, maʻongoʻonga, pe tuʻukimuʻa) ʻa Sīsū Kalaisi pea fakatokanga fekauʻaki mo e ngaahi tokāteline halá. Naʻá ne poupouʻi e Kāingalotu ʻi Kolosé ke nofotaha ʻenau tokangá ki he ngaahi meʻa fakalangí mo fakatupulaki e ngaahi ʻulungaanga ʻo Kalaisí. Naʻe fakahinohinoʻi foki ʻe Paula kinautolu ke angaʻofa mo anga-fakapotopoto ʻi heʻenau fengāueʻaki mo e niʻihi kehé.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Kolose 1–2

Ko e akoʻi ʻe Paula e muʻomuʻa taha ʻa Sīsū Kalaisí pea fakatokanga telia e ngaahi tokāteline halá

Tā e fakatātā ko ʻení he palakipoé:

ʻĪmisi
drawing, trees and whirlwind
  • Kapau ʻe tō mai ha matangi mālohi, ko e fē ʻi he ʻulu ʻakau ko ʻení ʻoku ngalingali ʻe holó? Ko e hā hono ʻuhingá?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e fakamatala ko ʻeni ʻa ʻEletā Nila L. ʻEnitaseni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá: Kole ki he kalasí ke fakafanongo ki he ngaahi faingataʻa ʻoku fie maʻu ke tau tokanga ki aí.

ʻĪmisi
Elder Neil L. Andersen

“Ko e meʻa ʻoku toe fakahohaʻa lahi ange ʻi he ngaahi mofuike mo e ngaahi tau kuo kikité ko e ngaahi matangi fakalaumālie ʻoku mālohi feʻunga ke ʻave koe mei ho fakavaʻe fakalaumālié mo lava ke ʻave ho laumālié ki ha ngaahi feituʻu naʻe ʻikai ke ke teitei fakakaukau ki ai, pea ʻi he taimi ʻe niʻihi ʻoku ʻikai ke ke faʻa fakatokangaʻi hono ʻave koé” (“Ngaahi Faingataʻa Fakalaumālié,” Ensign pe Liahona, Mē 2014, 18).

  • Ko e hā ha ngaahi sīpinga ʻo e ngaahi faingataʻa fakalaumālie te ne lava ʻo taʻaki pe fakamavaheʻi kitautolu mei heʻetau tui kia Sīsū Kalaisí? (Mahalo te ke fie fakaafeʻi e kau akó ke hiki ʻenau ngaahi talí he palakipoé ʻo ofi ki he tā fakatātā ʻo e ʻahiohió.

  • Ko e hā ʻe lava ke fakatupu hohaʻa ange ai e ngaahi faingataʻa fakalaumālié ni ʻi he ngaahi faingataʻa fakatuʻasinó, ʻo hangē ko e mofuiké pe ko e taú?

Fakaafeʻi e kau akó ke fakalaulauloto ki he ngaahi faingataʻa fakalaumālie te ne ala uesia kinautolú.

Fakamatalaʻi ange naʻe fai ʻe Paula ha tohi ki he kāingalotu ʻo e Siasí ʻi Kolosé (ʻoku ui ko Kolosé) hili ʻene ʻilo kau ki he ngaahi ivi tākiekina mo e ngaahi akonaki hala naʻe tuʻu fakamanamana ke tataki kinautolu mei heʻenau tui kia Sīsū Kalaisí. (Mahalo te ke fie fakaafeʻi e kau akó ke kumi ke ʻiloʻi ʻa Laotisia, ʻa ia ko ha kiʻi mamaʻo nounou ki he fakahihifo ʻo Kolosé, ʻi he Ngaahi Mape ʻo e Tohi Tapú, fika 13, “Ko e Ngaahi Fononga Fakafaifekau ʻa e ʻAposetolo ko Paulá”) Fakaafeʻi e kau akó ke kumi ʻi heʻenau ako ʻa Kolosé ki he founga ne feinga ai ʻa Paula ke fakamālohia e tui ʻa e kāingalotu ʻo e Siasí kia Kalaisí pea mo e ngaahi tāpuaki ʻo hono maʻu ha tui mālohi kia Kalaisí.

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Kolose 1:1–11 ʻaki hono fakamatalaʻi ange ne hili e fakafeʻiloaki ki he Kāingalotu ʻi Kolosé, naʻe fakahaaʻi ʻe Paula ʻenau faivelengá pea fakamatalaʻi ʻoku ʻomi ʻe he ongoongoleleí ha fua, pe ngaahi tāpuaki, ki he moʻui ʻa kinautolu ʻoku tali mo moʻui ʻaki iá. Naʻe akoʻi leva kinautolu ʻe Paula ʻo kau kia Sīsū Kalaisi.

Fakaafeʻi ha kau ako ʻe niʻihi ke taufetongi ʻi hono lau leʻolahi e Kolose 1:12–19. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e ngaahi moʻoni naʻe akoʻi ʻe Paula kau kia Sīsū Kalaisí. (Mahalo te ke fie fakamatalaʻi ange ʻoku liliu ʻa e foʻi lea “taʻe hā mai” ʻi he veesi 15 mei he lea faka-Kalisi ko e aoratos, ʻa ia ʻe lava foki ke toe ʻuhinga ko e “ʻikai mamata ki ai.” Fakatokangaʻi ange ʻoku fakahaaʻi ʻe he Hepelū 11:27 naʻe mamata ʻa Mōsese “kiate ia ʻoku taʻe hā maí,” ʻo ʻuhinga ʻoku ʻikai faʻa mamata ki ai [vakai foki, T&F 67:11].)

  • Ko e hā naʻe akoʻi ʻe Paula ʻo kau kia Sīsū Kalaisí? (Hiki e moʻoni ko ʻení he palakipoé ʻi lalo he fuʻu ʻakau mo e ngaahi aká, ʻo fakaʻaongaʻi e ngaahi lea ʻa e kau akó: Ko Sīsū Kalaisi ʻa e Huhuʻí, ko e ʻuluaki fānau ʻo e fānau fakalaumālie ʻa e Tamai Hēvaní, ko e Tupuʻanga ʻo e ngaahi meʻa kotoa pē, ko e ʻulu ʻo e Siasí, pea mo e ʻuluaki ke toetuʻú.)

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke tau ʻiloʻi mo tui ki he ngaahi moʻoni ko ʻeni kau kia Sīsū Kalaisí? ʻE lava ke fakamālohia ʻetau tui kiate Iá ʻi hono ʻiloʻi mo tui ki he ngaahi moʻoni ko ʻení?

Vakai ki he foʻi lea Huhuʻí ʻi he fakamatala he palakipoé, pea fakamatalaʻi ange naʻe fakamanatu ʻe Paula ki he Kāingalotu ʻi Kolosé e ʻuhinga naʻa nau fie maʻu ai ha Huhuʻí.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Kolose 1:20–22. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa naʻe akoʻi ʻe Paula ki he Kāingalotu ʻi Kolosé fekauʻaki mo ʻenau fie maʻu ha Huhuʻí.

  • Fakatatau ki he veesi 21, ʻoku mavahe pe fakamavaheʻi fēfē ha taha mei he ʻOtuá?

  • Ko e hā e ʻuhinga ʻo e foʻi lea fakalelei ʻi he veesi 20? (Ke felotoi pe feongoongoi.)

  • Fakatatau ki he veesi 20 mo e 22, ko e hā e founga naʻe fakalelei ai ʻe Sīsū Kalaisi kitautolu ki he ʻOtuá? (Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga e kupuʻi lea “fakamelino ʻaki ʻa e taʻataʻa ʻi hono tutuki ki he ʻakaú” ki he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí.)

Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻi ai e makatuʻunga ʻo e tāpuaki ʻo e fakalelei ki he ʻOtuá. Hiki ʻa e kupuʻi lea ko ʻení ʻi he palakipoé: ʻE lava ke tau fakalelei ki he ʻOtuá ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí kapau …

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Kolose 1:23. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa ʻoku fie maʻu ke fakalelei ai ki he ʻOtuá.

  • Ko e hā ʻoku fie maʻu ke tau fakalelei ai ki he ʻOtuá?

  • Ko e hā hono ʻuhinga ke tau “tuʻu maʻu ʻi he tuí ʻo aka mo tuʻu fakamakatuʻu”? (Ke tuʻu maʻu ʻi heʻetau tui kia Sīsū Kalaisí.)

  • Fakatefito ʻi he meʻa ʻoku tau ako mei he veesi 23, te ke fakafonu fēfē e fakamatala he palakipoé? (Fakaʻaongaʻi e ngaahi lea ʻa e kau akó, fakafonu e tefitoʻi moʻoni ʻi he palakipoé ʻo hangē ko ʻene hā ko ʻení: Te tau lava ʻo fakalelei ki he ʻOtuá ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí kapau te tau tuʻu maʻu ʻi he tuí ʻo aka mo tuʻu fakamakatuʻu.)

Taki e tokanga ʻa e kau akó ki he tā fakatātā he palakipoé, pea fehuʻi ange:

  • Ko hai ʻokú ke ʻilo ʻoku hangē ko e fuʻu ʻakau mo e ngaahi aka mālohí—ʻo aka mo tuʻu fakamakatuʻu ʻi heʻene tui kia Kalaisí?

  • ʻOku hoko fēfē ʻene sīpingá ko ha tāpuaki kiate koe?

Fakaafeʻi e kau akó ke lau fakalongolongo e Kolose 2:4, 8 ʻo kumi e ngaahi faingataʻa fakalaumālie naʻe tuʻu fakamanamana ke tākiakiʻi e Kāingalotu ʻi Kolosé.

  • Ko e hā ʻa e ngaahi faingataʻa fakalaumālie naʻe tuʻu fakamanamana ke tākiakiʻi e Kāingalotu ʻi Kolosé? (Fakamatalaʻi ange naʻe ʻi ai ha ngaahi fakakaukau mo ha ngaahi tukufakaholo naʻe akoʻi ʻe ha niʻihi ne nau feinga ke tukuhifo e mahuʻinga ʻo Sīsū Kalaisí.)

  • Ko e hā ʻe faingofua ai ki ha taha ke mavahe fakalaumālie ʻo tui ki he ngaahi akonaki loí, kau ai ʻa e ngaahi akonaki ʻokú ne tukuhifo e mahuʻinga ʻo Sīsū Kalaisí?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Kolose 2:5–7. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e faleʻi naʻe fai ʻe Paula ke tokoniʻi e Kāingalotú ke fakaʻehiʻehi mei hono taki halaʻi ʻe he ngaahi fakakaukau fakamāmaní mo e ngaahi tukufakaholó.

  • Ko e hā ʻoku akoʻi mai ʻe he Kolose 2:5–7 ʻe lava ke tokoni ke tau fakaʻehiʻehi mei hono taki halaʻi ʻe he ngaahi fakakaukau fakamāmani loí, ngaahi akonaki fakalotú pe ngaahi tukufakaholó? (Mahalo ʻe fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ʻenau lea pē ʻanautolu ke ʻiloʻi ha tefitoʻi moʻoni meimei tatau mo ʻení: Te tau lava ʻo fakaʻehiʻehi mei hono taki halaʻi kitautolu ʻe he ngaahi fakakaukau fakamāmaní mo e tukufakaholó, ʻaki ʻetau tuʻu maʻu mo langa ʻia Sīsū Kalaisi.)

Hiki e ngaahi fehuʻi ko ʻení he palakipoé:

Ko e hā ʻokú ke tui ko e taha ʻo e ngaahi meʻa mahuʻinga taha te tau lava ʻo fai ke tuʻu maʻu ai pea langa ʻia Sīsū Kalaisí? Ko e hā ʻokú ke tui ai ʻoku fuʻu mahuʻinga e meʻa ʻe taha ko iá?

Vahevahe e kalasí ki ha ngaahi kulupu tautau toko tolu pe fā. Fakaafeʻi e tokotaha ako takitaha ke fakamatalaʻi ʻene ngaahi tali ki he fehuʻi ʻi he palakipoé ki he kau mēmipa ʻo e kulupú. Hili ha taimi feʻunga, fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke lipooti e meʻa ne nau ako mei he kau mēmipa ʻo e kulupú.

Fakaafeʻi e kau akó ke toe vakaiʻi e ngaahi faingataʻa fakalaumālie fakatāutaha naʻa nau fakalaulauloto ki ai ʻi he kamataʻanga ʻo e kalasí. Fakaafeʻi kinautolu ke hiki ʻi heʻenau pepa ki he kalasí pe tohinoa ki he ako folofolá e meʻa te nau fai ke kei tuʻu maʻu ai mo langa ʻia Sīsū Kalaisí pea ke fakaʻehiʻehi mei hono ʻave ʻe he ngaahi faingataʻa fakalaumālié.

Kolose 3–4

ʻOku poupouʻi ʻe Paula e kakai ʻi Kolosé ke nofotaha ʻenau tokangá ʻi he ngaahi meʻa fakalangí pea poto

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Kolose 3–4 ʻaki hono fakamatalaʻi ange naʻe naʻinaʻi ʻa Paula ki he Kāingalotu ʻi Kolosé ke tuku ʻa e taʻe-māʻoniʻoní pea fakatupulaki e ngaahi ʻulungaanga ʻo Sīsū Kalaisí. Naʻá ne poupouʻi foki kinautolu ke faʻa lotu mo poto, kae tautautefito ʻi heʻenau fengāueʻaki mo e kakai ʻoku ʻikai Kalisitiané. Naʻá ne fakahoko ange leva e talamonū ha niʻihi ʻo hono kaungā-tamaioʻeikí, ʻo kau ai ʻa Luke.

Vahevahe ange hoʻo fakamoʻoni ki he ngaahi moʻoni naʻe aleaʻi he lēsoni ko ʻení.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Kolose 1:15, 18. Ko Sīsū Kalaisi ʻa e ʻUluaki Fānaú

ʻOku fakamoʻoniʻi ʻe he kupuʻi lea “ko e ʻuluaki fānau ʻi he meʻa fakatupu kotoa pē” (Kolose 1:15) ko Sīsū Kalaisí ʻa e ʻuluaki fānau ʻi he kotoa ʻo e fānau fakalaumālie ʻa ʻetau Tamai Hēvaní. Naʻe fakapapauʻi mai ʻe he Kau Palesitenisī ʻUluakí:

“ʻI he fānau fakalaumālie ʻa ʻElohimi [ʻOtua ko e Tamaí] ko Sihova pe Sīsū Kalaisi ʻa e ʻuluaki fānaú, ʻa ia ʻoku siʻi hifo ʻiate Ia ʻa e niʻihi kehe kotoa pē” (“The Father and the Son: A Doctrinal Exposition by the First Presidency and the Quorum of the Twelve Apostles,” Ensign, Apr. 2002, 18).

ʻOku ʻuhinga ʻa e kupuʻi lea “ko e ʻuluaki tupu mei he maté” ʻi he veesi 18 ko Sīsū Kalaisi ʻa e fuofua tokotaha ʻi he māmaní ke toetuʻú. ʻOku ui foki Ia “ko e ʻuluaki fua ʻo kinautolu naʻe mohé” (1 Kolinitō 15:20).

Kolose 1:16–17. “Naʻe fakatupu ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē” ʻo fakafou ʻia Sīsū Kalaisi

Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ko Sīsū Kalaisi ʻa e Tupuʻangá pea ʻokú Ne maʻu e mālohi ki he kotoa ʻo ʻEne ngaahi fakatupú:

“Ko Sīsū Kalaisi ʻa e Tokotaha Fakatupú, ʻi he fakahinohino pea fakatatau ki he palani ʻa e ʻOtua ko e Tamaí, ko e tupuʻanga ʻo e māmá pea mo e moʻui ʻa e meʻa kotoa pē. ʻOku tau maʻu ʻi he fakahā ʻi onopōní ʻa e fakamoʻoni ʻa Sioné, ʻa ia naʻe fakamoʻoni ko Sīsū Kalaisi ko e maama mo e Huhuʻi ʻo e māmaní; ko e Laumālie ʻo e moʻoní, ʻa ia naʻe hāʻele mai ki he māmaní, koeʻuhí he naʻe ngaohi ʻe ia ʻa e māmaní, pea naʻe ʻiate Ia ʻa e moʻui ʻa e tangatá pea mo e maama ʻo e tangatá.

“‘Naʻe ngaohi ʻe ia ʻa e ngaahi māmá; naʻe ngaohi ʻe ia ʻa e tangatá; naʻe ngaohi ʻe ia, pea ʻiate ia, pea meiate ia ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē’ (T&F 93:9–10)” (“The Light and Life of the World,” Ensign, Nov. 1987, 63; vakai foki Sione 1:1–3; Hepelū 1:2; T&F 76:24; Mōsese 1:33).

Kolose 2:9. “Hono matuʻaki fonu ʻo e ʻOtuá”

Naʻe fakamoʻoni ʻa Paula ʻi heʻene lea ʻo kau kia Sīsū Kalaisí ʻo pehē, “He ʻoku nofo fakamoʻomoʻoni kiate ia hono matuʻaki fonu ʻo e ʻOtuá.” ʻOku fakahaaʻi mai ʻe he kupuʻi leá ni ʻoku fakalangi moʻoni ʻa Sīsū Kalaisi pea maʻu ʻa e mālohi kakato ʻo e tuʻunga faka-ʻOtuá (vakai foki, Mātiu 28:18).