Laipelí
Lēsoni 142: Sēmisi 3


Lēsoni 142

Sēmisi 3

Talateú

Naʻe akoʻi ʻe Sēmisi ki he Kāingalotú e mahuʻinga hono mapuleʻi ʻenau leá. Naʻá ne fakafaikehekeheʻi leva e poto ʻo e māmaní mo e poto ʻoku maʻu mei he ʻOtuá.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Sēmisi 3:1–12

Ko e akoʻi ʻe Sēmisi ki he Kāingalotú e mahuʻinga hono mapuleʻi ʻenau leá

Haʻu ki he kalasí mo ha foʻi kilimi fulunifo. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke fakatetenga kotoa e kilimí ki tuʻa (pe kole ki he kau akó ke fakakaukauloto ki he tūkungá ni). Kole ki ha tokotaha ako kehe ke feinga ke fakafoki kotoa e kilimí ki loto. Hili ha sekoni mei he feinga ʻa e tokotaha akó ke fai iá, ʻeke ange:

  • ʻE fakatatau fēfē nai e kilimi fufulu nifó ʻi he ngāué ni ki he ngaahi lea ʻoku tau lea ʻakí?

Fakaafeʻi e kau akó ke fakalaulauloto pe kuo nau ʻosi lea ʻaki ha meʻa ne nau toe fakameʻapangoʻia ai. Fakaafeʻi e kau akó ke kumi e ngaahi moʻoni ʻi heʻenau ako e Sēmisi 3:1–12 ʻe lava ʻo tokoni ange ke fili fakapotopoto ʻenau ngaahi leá.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Sēmisi 3:2–4 mo e ʻuluaki sētesi ʻo e Sēmisi 3:5. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e founga hono fakamatalaʻi ʻe Sēmisi ʻa kinautolu ʻoku ʻikai ke nau fakaʻitaʻi e niʻihi kehé ʻi heʻenau ngaahi leá. Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga e kupuʻi lea “ʻoku tau tūkia kotoa pē” ʻi he veesi 2 ʻoku tau fai kotoa pē ha ngaahi fehalaaki, pea fakamatalaʻi ange naʻe fakaʻaongaʻi ʻe Sēmisi e foʻi lea ʻeleló ke ʻuhinga ki he ngaahi lea ʻoku tau lea ʻakí.

  • Naʻe fakamatalaʻi fēfē ʻe Sēmisi ʻa kinautolu ʻoku lava ʻo mapuleʻi ʻenau ngaahi leá?

ʻĪmisi
drawing, horse with reins
ʻĪmisi
drawing, boat and rudder

Fakakaukau ke fakaʻaliʻali pe tā ʻi he palakipoé ha fakatātā ʻo ha piti hoosi mo ha foheʻuli ʻo e vaká. Mahalo ʻe fie maʻu ke ke fakamatalaʻi ange ko e pití (veesi 3) ko ha konga ukamea ʻoku tui ʻi he ngutu ʻo ha hoosi ʻokú ne fakafehokotaki e ongo leta angi ʻo e pití, ʻo lava ai e tokotaha heká ke tataki e hōsí. ʻI he veesi ko ʻení, ʻoku ʻuhinga ʻa e foʻi lea foheʻuli siʻi (veesi 4) ki he fohe ʻo ha vaka, ʻa ia ʻoku tokoni ki ha taha ke fakaʻuli pe fakatafoki ʻa e vaká.

  • Fakatatau kia Sēmisi, ko e hā ʻoku faitatau ai ha piti ʻo e hōsí mo ha fohe ʻo e vaká? (ʻOkú na fakatou iiki, pea ʻokú na fakatou fakaʻuli pe puleʻi e ongomeʻa lalahi ʻoku fehokotaki kinaua ki aí.)

  • Ko e hā e founga ʻe lava ke tokoni ai e fakafehoanaki ʻe Sēmisi ʻo e ngaahi meʻá ni ki ha ʻelelo pe ko ʻetau ngaahi leá ke mahino kiate kitautolu e mālohi ʻo ʻetau leá?

  • Ko e hā ha tefitoʻi moʻoni te tau lava ʻo ʻiloʻi mei he ngaahi vēsí ni fekauʻaki mo e meʻa ʻe lava ke hoko ʻi heʻetau ako ke mapuleʻi ʻetau leá? (ʻOku totonu ke ʻiloʻi ʻe he kau akó ha tefitoʻi moʻoni hangē ko ʻení: ʻI heʻetau ako ke mapuleʻi ʻetau leá, te tau lava ai ʻo ako ke mapuleʻi e toenga ʻo ʻetau ngaahi ngāué.)

  • Ko e hā ka tokoniʻi ai kitautolu ʻi he mapuleʻi ʻetau leá ke mapuleʻi e toenga ʻo ʻetau ngaahi ngāué?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e sētesi fakaʻosi ʻo e Sēmisi 3:5 kae pehē ki he Sēmisi 3:6. Kole ki he kau akó ke muimui ki ai, ʻo kumi mo e meʻa ʻe taha ne fakafehoanaki ʻe Sēmisi ki ai ʻetau leá. Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga e foʻi lea meʻa ki ha vaotā.)

  • Ko e hā naʻe toe fakafehoanaki ki ai ʻe Sēmisi ʻetau leá?

  • Ko e hā ha konga ʻo ʻetau moʻuí ʻe lava ke “tutu” (veesi 6), pe fakatuʻutāmaki, ʻi heʻetau ngāue ʻaki e ngaahi lea taʻe-fakapotopotó?

Fakamatalaʻi ange ʻe lava ke ʻuhinga e kupuʻi lea “anga fakakakano” ʻi he veesi 6 ki he moʻui ʻa ha taha.

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku tākiekina ai ʻe he ngaahi lea ʻoku tau lea ʻakí ʻetau moʻuí?

  • ʻOku uesia fēfē ʻe hono liliu siʻi ʻetau ngaahi leá ʻa ʻetau moʻuí ʻi ha ngaahi founga leleí? ʻa e moʻui ʻa e niʻihi kehé?

Fakaafeʻi ha kau ako tokosiʻi ke taufetongi he lau leʻolahi mei he Sēmisi 3:7–12. Kole ki he kau akó ke muimui ki ai, ʻo kumi mo e meʻa ʻe taha ne fakafehoanaki ʻe Sēmisi ki ai ʻetau leá.

  • Ko e hā naʻe toe fakafehoanaki ki ai ʻe Sēmisi ʻetau leá? (Ko ha monumanu kuo pau ke fakalalata [vakai, veesi 7–8], “kona fakamaté” [veesi 8], ko ha matavai ʻoku “puna mei ai ʻa e vai kona mo e vai melie ʻi he matavai pē ʻe taha” [veesi 11–12], ko ha fuʻu fiki ʻoku tupu mei ai ʻa e fua ʻōlive kae ʻikai ko e fiki, pea mo ha vaine ʻoku fua ko e fiki [vakai, veesi 12].)

Ke tokoni ke mahino ki he kau akó e ʻuhinga ʻo e ngaahi vēsí ni, fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e fakamatala ko ʻeni ʻa ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
Elder Jeffrey R. Holland

“ʻOku mahino pē ʻoku ʻikai ʻuhinga ʻa Sēmisí ia ʻoku fonu angahalaʻia maʻu pē hotau ʻeleló, pe ko e meʻa kotoa pē ʻoku tau lea ʻakí ʻoku ‘fonu ʻi he kona fakamaté.’ Ka ʻoku mahino ko ʻene ʻuhingá, ko ha niʻihi ʻo e ngaahi meʻa ʻoku tau lea ʻakí ʻe lava ke fakatupu ʻauha, pea ʻoku kona—pea ʻoku ʻikai fakafiemālie ʻa e tukuakiʻi ko ʻení kiate kitautolu Kāingalotu ʻo e Siasí! ʻE lava ke hoko e leʻo ʻo e fakamoʻoni mālohí, lotu fakamātoató, mo hiva ʻaki e ngaahi himi ʻo Saioné ko e leʻo tatau ʻokú ne tuku hifo, fakaangaʻi, fakamaaʻi mo fakasiʻia, fakamamahiʻi mo fakaʻauha ʻa e laumālie ʻo e tokotaha ʻokú ne fakahoko iá pea mo e niʻihi ʻoku fakahoko ia ki aí. …

“… ʻOfa ke tau feinga ke hoko ko ha kau tangata mo fafine ʻhaohaoaʻ ange ʻi he foʻi founga pē ko ʻení he taimí ni—ke ʻoua naʻa tau fai ha lea fakatupu loto mamahi pe ʻi hono ʻai mahino angé, ke tau lea ʻaki ha lea foʻou, ʻa ia ko e lea ʻo e kau ʻāngeló. ʻOku totonu ke hangē pē ʻetau ngaahi leá ko ʻetau ngāué, ʻo fonu ʻi he tuí mo e ʻamanaki leleí mo e manavaʻofá, ʻa e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalisitiane ʻe tolu ʻoku fuʻu fie maʻu lahi he māmaní he ʻaho ní. ʻI hono lea ʻaki ʻo e ngaahi lea pehē ʻi he ivi ʻo e Laumālié, ʻe lava ke holoholoʻi ai e loʻimatá, fakamoʻui ha ngaahi loto, hikiʻi hake ha moʻui, ʻe toe maʻu ʻa e ʻamanaki leleí, pea ʻe tuʻuloa mo e loto falalá” (“Ko e Lea ʻa e Kau ʻĀngeló,” Ensign pe Liahona, Mē 2007, 16, 18).

  • Ko e hā e moʻoni te tau lava ʻo ʻilo mei he ngaahi vēsí ni fekauʻaki mo e founga ʻoku totonu ke lea ai e kau muimui ʻo e ʻOtuá? (ʻI he fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó e lea pē ʻanautolú, ʻoku totonu ke nau ʻilo ha moʻoni hangē ko ʻení: ʻOku feinga e kau muimui ʻo e ʻOtuá ke fakaʻaongaʻi ʻenau leá ki ha ngaahi taumuʻa māʻoniʻoni, kae ʻikai ko hono fakamafola atu e koví.)

  • Ko e hā ʻoku hoko ai ko ha palopalema lahi kapau ʻe fakaʻaongaʻi ʻe he Kāingalotu ʻo e Siasí ʻenau leá ki ha ngaahi taumuʻa kovi pe ke fakamamahiʻi pe tukuhifo e niʻihi kehé?

  • Ko e hā ha ngaahi meʻa te tau lava ʻo fai ke tau “haohaoa” (Sēmisi 3:2) ange ai ʻi hono fili ʻetau ngaahi leá?

Fakaafeʻi e kau akó ke fakamatalaʻi e founga ʻe tataki ai ʻe he moʻui ʻaki e moʻoni ne nau ʻiloʻi he Sēmisi 3:9–10 ʻenau ngaahi tōʻongá ʻi he ngaahi tūkunga ko ʻení:

  1. ʻOkú ke feʻaveaki pōpoaki ʻi he telefoní pe fakaʻaongaʻi ʻa e mītia fakasōsialé.

  2. Ko ha taulaʻeiki koe ʻokú ke tāpuakiʻi ʻa e sakalamēnití ʻi he Sāpaté. ʻOku kamata ke fakakata ʻaki ʻe hoʻo kaungāmeʻá ha tokotaha ako kehe ʻi he akó.

  3. Ko ha finemui koe naʻá ke lea taʻeʻofa he kuohilí ki ha finemui ʻe taha ʻi ho uōtí pe koló.

  4. ʻOku fakaʻaongaʻi ʻe hoʻo kaungā vaʻingá ha ngaahi lea kovi.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e fakamatala ko ʻení mei he kiʻi tohi Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú.

“ʻOku totonu ke hanga ʻe hoʻo founga fetuʻutakí ʻo fakafōtunga mai hoʻo hoko ko ha foha pe ʻofefine ʻo e ʻOtuá. Ko e lea maʻa mo fakapotopotó, ko ha fakamoʻoni ia ʻo ha ʻatamai ʻoku maama mo lelei. ʻOku hanga ʻe he lea leleí ʻo fakatupulaki, poupouʻi, mo fakahikihikiʻi e niʻihi kehé mo fakaafeʻi mai e Laumālié ke nofo ʻiate koe. ʻOku totonu ke fonu ʻetau ngaahi leá, hangē pē ko ʻetau ngaahi ngāué, ʻi he tuí, ʻamanaki leleí, mo e ʻofa faka-Kalaisí” (Ki hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú [tohi, 2011], 20).

  • Ko e fē nai ha taimi kuo langaki hake ai pe poupouʻi koe ʻe he ngaahi lea ʻa ha taha kehe?

  • Kuo tāpuekina fēfē koe ʻi hoʻo feinga ke langaki hake pe poupouʻi e niʻihi kehé ʻaki ho ngaahi leá?

Poupouʻi e kau akó ke hiki ʻi heʻenau pepa ki he kalasí pe tohinoa ako folofolá ha taumuʻa fekauʻaki mo e meʻa te nau fai ke mapuleʻi lelei ange ai ʻenau leá pea fakaʻaongaʻi ʻenau ngaahi leá ki ha taumuʻa māʻoniʻoni. Fakaafeʻi kinautolu ke ngāue ki he meʻa ne nau hikí ʻi he uike hono hokó.

Sēmisi 3:13–18

Ko e fakafaikehekeheʻi ʻe Sēmisi e poto ʻo e māmaní mo e poto ʻoku maʻu mei he ʻOtuá

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Sēmisi 3:13–18 ʻaki hono fakamatalaʻi ange naʻe fakafaikehekeheʻi ʻe Sēmisi e poto ʻo e māmaní mo e poto ʻoku maʻu mei he ʻOtuá. Ko e poto ʻo e māmaní ʻoku tupu ai e “maveuveu” (veesi 16) pea mo e “fekeʻikeʻi” (veesi 14), ka ko e poto ʻoku “mei ʻolunga” ʻoku “maʻa” pea “pito ʻi he ʻaloʻofá” (veesi 17).

Fakamoʻoni ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni naʻe akoʻi ʻi he lēsoni ʻo e ʻaho ní.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Sēmisi 3:2. “ʻOua ʻe tūkia ʻi he folofolá”

Naʻe fakatokanga ʻa ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ki he ngaahi fakatuʻutāmaki ʻo e lea koví pea mo e fie maʻu ke tau fai ha ngaahi lea ʻoku lelei angé:

“ʻI heʻeku lea ki he meʻá ni, ʻoku ou tui ʻoku mahino ki he tokotaha kotoa ʻoku faʻa tupu pē ʻa e lea koví mei he fakakaukau ʻoku koví, kau ai ʻetau maʻu ʻa e ngaahi fakakaukau ʻoku kovi ʻo kau kiate kitautolu peé. ʻOku tau sio ki heʻetau ngaahi fehalākí, ʻoku tau lea—pe fakakaukau—ʻo fakaangaʻi pē kitautolu, pea ʻikai fuoloa kuo tau sio pehē ki he tokotaha kotoa pē mo e meʻa kotoa pē. ʻOku ʻikai leva ke tau toe sio ki he ngaahi meʻa lelei ʻi he moʻuí ʻo hangē ko e laʻaá, pe ngaahi matalaʻi losé, ʻo ʻikai ha ʻamanaki lelei pe fiefia. ʻIkai fuoloa mei ai kuo tau loto-mamahi fakataha mo kinautolu kotoa pē ʻoku tau feohí.

“… ʻOku totonu ke tau fai ki he folofola ʻa e Fakamoʻuí ke mou ‘fiemālie pē’ [Mātiu 14:27; Maʻake 6:50; Sione 16:33]. (Ko e moʻoni, hangē kiate au ʻoku tau halaia ange ʻi hono maumauʻi ʻo e fekau ko iá ʻi ha toe fekau!) Lea mo e ʻamanaki lelei. Lea fakalotolahi, kau ai hoʻo lea fakalotolahi pē kiate koe. Feinga ke ʻoua naʻá ke lāunga mo hanu he taimi kotoa pē” (“Ko e Lea ʻa e Kau ʻĀngeló,” Ensign pe Liahona, Mē 2007, 17–18).

Sēmisi 3:10. “ʻOku mei he ngutú pe taha ʻa e tāpuakí mo e kapekape”

Naʻe akonaki ʻa ʻEletā Lōpeti S. Uiti ʻo e Kau Fitungofulú fekauʻaki mo e mālohi ʻo e ʻetau ngaahi leá ke tāpuakiʻi ʻa e niʻihi kehé mo kitautolu pē:

“ʻOku ʻikai ko ha meʻanoa pē ʻetau leá mo ʻetau ngaahi tōʻongá, he ʻoku nau fakahaaʻi moʻoni kitautolu mo ia ʻoku ʻamanaki ke tau aʻusiá. …

“ʻOku ʻikai ngata pē hono hanga ʻe heʻetau leá mo e founga ʻo ʻetau tōʻongá ʻo fakahaaʻi hotau lotó ka ʻokú ne toe fakafōtunga e tokotaha ko iá, niʻihi ʻoku tau feohí pea fakaʻosi foki ki hotau sōsaietí. Ko e ʻaho kotoa pē ʻoku tau takitaha kau atu ʻi hono fakanenefu ʻo e māmá pe ko hono tuli atu ʻa e fakapoʻulí. Kuo ui kitautolu ke tau fakaafeʻi ʻa e māmá pea mo hoko ko ha maama, ke tau fakamāʻoniʻoniʻi kitautolu mo langaki hake mo e niʻihi kehé. …

“Ko e taimi ʻoku tau lea mo ngāue aí, ʻoku totonu ke tau fehuʻi pe ʻoku kau nai ʻetau leá mo ʻetau tōʻongá ʻi hono fakaafeʻi ʻa e ngaahi mālohi ʻo e langí ki heʻetau moʻuí pea mo fakaafeʻi ʻa e tokotaha kotoa ke haʻu kia Kalaisi. Kuo pau ke tau ʻaʻapa ki he ngaahi meʻa ʻoku toputapú. ʻOku fie maʻu ke toʻo mei heʻetau ngaahi talanoá ʻa e lea ʻoku ʻuli mo taʻe-maʻá, ʻa ē ʻoku fakamamahi mo fakamanamaná, ʻa ia ʻokú ne tukuhifo ha taha pea mo loí. Naʻe tohi ʻe he ʻAposetolo ko Pitá ʻo pehē, ‘Kae hangē ʻoku māʻoniʻoni ʻa ia kuó ne uiuiʻi ʻa kimoutolú, ke māʻoniʻoni foki ʻa kimoutolu ʻi hoʻomou moʻuí kotoa pē’ (1 Pita 1:15). ʻOku ʻuhinga ʻa e foʻi lea talanoa heni, ʻoku ʻikai ngata pē ʻene ʻuhingá ki he leá ka ki heʻetau ngaahi angafaí kotoa” (“The Tongue of Angels,” Ensign, Nov. 1999, 83, 84).