Laipelí
Lēsoni 119: Kalētia 5–6


Lēsoni 119

Kalētia 5–6

Talateú

Naʻe poupouʻi ʻe Paula e Kāingalotu Kalētiá ke fakafoki mai ʻenau tuí kia Sīsū Kalaisí pea ke falala ʻoku maʻu pē ʻa e fakamoʻuí ʻiate Ia, kae ʻikai ʻi he talangofua ki he fono ʻa Mōsesé. Naʻe fakaʻosi ʻe Paula ʻene tohí ʻaki hono fakaafeʻi e kāingalotu ʻo e Siasí ke nau hoko ko ha kakai foʻou ʻia Kalaisi pea tokoniʻi e niʻihi kehé ke fai e meʻa tatau.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Kalētia 5

ʻOku poupouʻi ʻe Paula e Kāingalotu Kalētiá ke fakafoki mai ʻenau tuí kia Sīsū Kalaisí

ʻĪmisi
drawing, tug-of-war

Tā ha fakatātā ʻo ha tau fusi maea ʻi he palakipoé.

  • Ko e hā ʻa e tau fusi maea? ʻOku founga fēfē hoʻo ikuna iá?

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku faitatau ai ʻetau moʻuí mo ha tau fusi maeá?

Kapau naʻe ʻikai talaatu ia ʻe he kau akó, fakamahinoʻi ange ko e tafaʻaki ʻe taha ʻo ʻetau moʻuí ʻoku tatau mo ha tau fusi maeá ko ʻetau fefaʻuhi mo e ʻahiʻahí. Fakaafeʻi e kau akó ke kumi ha ngaahi moʻoni ʻi heʻenau ako e Kalētia 5 ʻe tokoni ke nau ʻilo e founga ke ʻikunaʻi ai ʻa e fefaʻuhi mo e ʻahiʻahí.

Fakamanatu ki he kau akó naʻe takihalaʻi ʻe ha kau Siu Kalisitiane ʻa e Kāingalotu Kalētiá ʻi hono akoʻi kinautolu naʻe fie maʻu ke nau moʻui ʻaki e fono ʻa Mōsesé pea ke kamu kae lava ke fakamoʻui ʻa kinautolu. Naʻe fakamatalaʻi ʻe Paula ʻa e ngaahi akonaki hala ko ʻení fekauʻaki mo e fono ʻa Mōsesé ko ha “haʻamonga ʻo e pōpulá” (Kalētia 5:1).

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Kalētia 5:1. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi pe ko hai naʻe pehē ʻe Paula ʻokú ne ʻomi ʻe tauʻatāina mei he haʻamonga ko ʻeni ʻo e pōpulá.

  • Ko hai ʻokú ne ʻomi ʻa e tauʻatāina mei he haʻamonga ko ʻeni ʻo e pōpulá?

Fakamatalaʻi fakanounou e Kalētia 5:2–15 ʻaki hono fakamatalaʻi ange naʻe valokiʻi ʻe Paula e Kāingalotu Kalētiá ʻi hono takiekina ngofua kinautolu mei he tauʻatāina ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí pea foki ki he nofo pōpula ʻo e fono ʻa Mōsesé. Naʻá ne fakamahinoʻi leva, neongo naʻe fakatauʻatāinaʻi ʻa e kau muimui ʻo Kalaisí mei he nofo pōpula ʻo e fono ʻa Mōsesé, ka naʻe ʻikai ʻuhinga ia naʻa nau tauʻatāina ke faiangahalá.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Kalētia 5:16–17. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi ha ongo mālohi ʻoku feʻauʻauhi naʻe fakamatalaʻi ʻe Paula.

  • Ko e hā ʻa e ongo mālohi ʻoku feʻauʻauhi naʻe fakamatalaʻi ʻe Paulá?

Tā ha saati he palakipoé ʻaki hono tā ha laine mei ʻolunga ki lalo ʻi lotomālie ʻi he fakatātā ʻo e tau fusi maeá. Hiki ʻa e ʻAʻeva ʻi he Laumālié ʻi ʻolunga he tafaʻaki ʻe taha ʻo e tau fusi maeá, pea tohi e Fakatōliʻa e ngaahi holi ʻo e kakanó ʻi ʻolunga he tafaʻaki ʻe tahá.

  • ʻOku ʻuhinga ki he hā ke “ʻaʻeva ʻi he Laumālié”? (veesi 16). (Ke moʻui taau mo muimui ki he Laumālie Māʻoniʻoní.)

  • ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e “holi ʻo e kakanó” (veesi 16)? (Ngaahi ʻahiʻahi ke faiangahalá.)

  • Ko e hā e founga ʻoku lau ai ʻeni ko ha ongo mālohi ʻoku feʻauʻauhí?

  • Ko e hā e tefitoʻi moʻoni te tau lava ʻo ako mei he veesi 16 ʻo kau ki he founga te tau lava ai ʻo ikunaʻi e ngaahi ʻahiʻahi ʻo e kakanó? (Mahalo ʻe fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha ngaahi lea kehe ka ʻoku totonu ke nau ʻiloʻi ha tefitoʻi moʻoni hangē ko ʻení: ʻI heʻetau ʻaʻeva ʻi he Laumālié, te tau ikunaʻi ʻa e ngaahi ʻahiʻahi ʻo e kakanó. Tohi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé.)

Kole ki he kau akó ke fakalaulauloto pe ko e fē tafaʻaki ʻoku nau ʻi ai ʻi he tau fusi maea ko ʻení pea ko e mālohi fē ʻokú ne ikunaʻi ʻenau moʻuí.

Vahevahe e kalasí ki ha ngaahi kulupu tautau toko ua pe tolu. Vahe ki he vaheua ʻe taha ʻo e ngaahi kulupú ke lau leʻolahi fakataha e Kalētia 5:19–21 ʻo kumi e ngaahi ola ʻo “[hono fakahoko e ngaahi] holi ʻo e kakanó.” Fakaafeʻi ʻa e vaheua ʻe tahá ke lau leʻolahi fakataha e Kalētia 5:22–23 ʻo kumi e ngaahi ola ʻo e ʻaʻeva ʻi he Laumālié. Hili ʻenau laukongá, fakaafeʻi ha mēmipa ʻe taha mei he kulupu takitaha ke hiki ʻi he kōlomu totonu he palakipoé ʻa e taha ʻo e ngaahi tali naʻa nau maʻú. Fakaafeʻi kinautolu ke hoko atu hono hiki ʻenau ngaahi talí kae ʻoua kuo fakahaaʻi ʻe he sātí e meʻa naʻe hiki ʻe Paulá. Mahalo te ke fie ʻomi ha tikisinale ki he kalasí pea fakaafeʻi ha tokotaha ako ke kumi hake ha ngaahi lea ʻoku faingataʻa ke mahino kiate kinautolu.

  • Fakatatau ki he veesi 21, ko e hā naʻe akoʻi ʻe Paula ʻe hoko ki he kakai ʻoku tukulolo ki he “ngaahi ngāue ʻa e kakanó”?

  • Fakatatau ki he veesi 22–23, ko e hā e ngaahi fua, pe ngaahi ola, ʻokú ne fakahaaʻi ʻoku ʻaʻeva ha taha ʻi he Laumālié? (Mahalo ʻe fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha ngaahi lea kehe, kae fakapapauʻi ʻoku nau ʻiloʻi e moʻoni ko ʻení: Ko e fua ʻo e Laumālié ko e ʻofa, fiefia, melino, kātaki fuoloa, angavaivai, angalelei, tui, angamalū, mo e taʻekouna. Mahalo te ke fie fokotuʻu ange ke fakaʻilongaʻi ʻe he kau akó ʻa e moʻoni ko ʻení ʻi heʻenau folofolá.)

Vakai ki he tafaʻaki ʻo e sātí ʻoku hiki ai e ngaahi fua ʻo e Laumālié.

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke maʻu e ngaahi tāpuaki ko ʻení?

Tā ʻi lalo he sātí ha foʻi tao lahi ʻo tuhu ki he tafaʻaki ʻoku hiki ai ʻa e ngaahi holi ʻo e kakanó. Kole ki he kau akó ke fakakaukauloto ʻoku tau tuku ke tau ʻunu atu ki he ngaahi holi ʻo e kakanó ʻi he fakatātā ko ʻeni ʻo e tau fusi maeá.

  • Ko e hā ʻoku hoko ki he ngaahi fua ʻo e Laumālié ʻi heʻetau fakavaivai ki he ngaahi holi ʻo e kakanó? (ʻOku kamata ke mole meiate kitautolu e ngaahi fua ʻo e Laumālié.)

Tamateʻi ʻa e foʻi taó pea tā ha foʻi tao ʻe taha ʻoku tuhu ki he ngaahi fua ʻo e Laumālié. Kole ki he kau akó ke fakakaukauloto ʻoku tau fakaʻatā kitautolu he taimí ni ke ʻunu ki he tafaʻaki ko ʻení.

  • Ko e hā ʻoku hoko ki he ngaahi ngāue ʻo e kakanó ʻi heʻetau ʻaʻeva ʻi he Laumālié? (ʻOku ʻikai ke nau toe hoko ko ha konga ʻo ʻetau moʻuí.)

Fakaafeʻi e kau akó ke tohi ʻi heʻenau pepa ki he kalasí pe tohinoa ako folofolá ʻo kau ki ha taimi ne nau ongoʻi pe aʻusia ai ha taha ʻo e ngaahi fua ko ʻeni ʻo e Laumālié. Kole ange ke nau fakakau ai ʻa e meʻa naʻa nau fai ke ʻaʻeva ʻi he Laumālié he taimi ko iá. Fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ʻi heʻene ʻosí ke vahevahe e meʻa ne nau tohí.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Kalētia 5:24–25. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa ʻoku feinga e kau ākonga ʻo Sīsū Kalaisí ke fai ki he ngaahi holi fakakakanó.

  • Ko e hā ʻoku feinga e kau ākonga ʻa Sīsū Kalaisí ke fai ki he ngaahi holi fakakakanó? (Kalusefai pe toʻo kinautolu mei heʻenau moʻuí.)

Fakaafeʻi e kau akó ke fakakaukau ki he meʻa te nau fai ke ʻaʻeva kakato ange ai ʻi he Laumālié. Poupouʻi kinautolu ke muimui ki he ngaahi ueʻi ʻoku nau maʻú kae lava ke nau fiefia ʻi he ngaahi fua ʻo e Laumālié.

Kalētia 6

Ko e fakaafeʻi ʻe Paula e Kāingalotu Kalētiá ke liliu ʻia Sīsū Kalaisí

Fakaafeʻi e kau akó ke fakakaukau ki ha taha ʻoku nau ʻilo ʻoku ʻikai ke ne lolotonga maʻu e ngaahi tāpuaki ʻo e ongoongoleleí, tatau ai pē pe ko e tokotaha ko iá ko ha mēmipa ʻo e Siasí. Kole ki he kalasí ke kumi ha tefitoʻi moʻoni ʻi heʻenau ako e Kalētia 6 ʻe lava ke ne tataki kinautolu ʻi heʻenau feinga ke tokoniʻi e tokotaha naʻa nau fakakaukau ki aí ke maʻu e ngaahi tāpuaki ʻo e ongoongoleleí.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Kalētia 6:1–2. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa naʻe akoʻi ʻe Paula fekauʻaki mo e founga ʻoku totonu ke tali ʻaki ʻe he kāingalotu ʻo e Siasí ki ha taha kuo faiangahalá. (Mahalo te ke fie fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga e “moʻua … ʻi he koví” [veesi 1] ke faiangahala.)

  • Fakatatau kia Paula, ko e hā e founga ʻoku totonu ke tali ʻaki ʻe he kāingalotu ʻo e Siasí ha taha kuo faiangahala? (“Fakamoʻui” ʻa e tokotahá, pe tokoniʻi ia ke foki ki he hala ʻo e ongoongoleleí.)

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke “loto-angavaivaí” (veesi 1) ʻi heʻetau tokoniʻi ha taha ke foki ki he hala ʻo e ongoongoleleí?

  • Ko e hā ha ngaahi founga te tau lava ai ʻo “fefuaʻaki … [ʻetau] kavengá”? (veesi 2).

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Kalētia 6:3–5 ʻaki hono fakamatalaʻi ange naʻe akoʻi ʻe Paula ʻoku totonu ke ʻoua naʻa tau fie maʻolunga mo fie-māʻoniʻoni pea ko e tokotaha kotoa pē te ne “fua ʻene kavenga ʻaʻana” (veesi 5), pe haʻisia ki heʻene ngaahi filí.

Fakaʻaliʻali ha ngaahi tenga ʻo ha fuaʻiʻakau pe vesitapolo ʻe ʻiloʻi ngofua ʻe he kau akó. Kole ange ke nau feinga ke ʻiloʻi pe ko e hā e faʻahinga tengaʻi ʻakau ko iá.

  • Ko e hā te ke ʻamanaki atu ki ai kapau te ke tō ʻa e ngaahi tengaʻi ʻakau ko ʻení?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Kalētia 6:7–8. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa naʻe akoʻi ʻe Paula fekauʻaki mo e meʻa ʻe lava ke tau ʻamanaki atu ki aí ʻi heʻetau tō ʻa e ngaahi tengaʻi ʻakaú.

  • Ko e hā naʻe akoʻi ʻe Paula fekauʻaki mo e meʻa ʻoku hoko ʻi hono tō ʻa e ngaahi tengaʻi ʻakaú? (Te ke utu pe toli ʻa e meʻa ʻokú ke tūtuuʻi pe toó. ʻOku ui ʻeni ko e lao ʻo e ututaʻú.)

  • ʻOku fekauʻaki fēfē ʻa e lao ʻo e ututaʻú mo e ngaahi fili ʻoku tau faí?

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke lau fakalongolongo e Kalētia 6:9–10. Kole ange ke nau kumi e ʻuhinga naʻe akoʻi ai ʻe Paula e lao ʻo e ututaʻú.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā naʻe akoʻi ai ʻe Paula e lao ʻo e ututaʻú hili ʻene fakaafeʻi e kau Kalētiá ke fetokoniʻaki ke nofo maʻu pe foki ki he hala ʻo e ongoongoleleí?

  • Ko e hā e tefitoʻi moʻoni te tau lava ʻo ako mei he ngaahi veesi ko ʻení fekauʻaki mo hono tokoniʻi e niʻihi kehe ʻoku ʻikai ke nau fiefia ʻi he ngaahi tāpuaki ʻo e ongoongoleleí? (Mahalo ʻe fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha ngaahi lea kehe ka ʻoku totonu ke nau ʻiloʻi ha tefitoʻi moʻoni hangē ko ʻení: Kapau ʻoku tau faivelenga ʻi he fai leleí, te tau utu e ngaahi tāpuaki ʻo ʻetau ngaahi angafaí.)

  • ʻE lava fēfē ʻa e talaʻofa ko ia te tau utu “ʻi hono faʻahitaʻú” ʻo tokoni ke ʻoua te tau “vaivai” (veesi 9), pe foʻi, ʻi heʻetau feinga ke tokoniʻi e niʻihi kehé mo moʻui ʻaki e ongoongoleleí?

  • Ko e fē ha taimi kuó ke faivelenga ai pe ko ha taha ʻokú ke ʻiloʻi ʻi he fai leleí, neongo naʻe ʻikai maʻu e ngaahi tāpuakí he taimi pē ko iá? (Te ke ala fakakaukau foki ke vahevahe ha aʻusia.)

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Kalētia 6:11–18 ʻaki hono fakamatalaʻi ange naʻe fakaʻosi ʻe Paula ʻene tohi ki he Kāingalotu Kalētiá ʻaki hono toe fakamatalaʻi ʻoku maʻu ʻa e melino mo e ʻaloʻofa ʻa Sīsū Kalaisí ʻe kinautolu kotoa pē ʻoku hoko ko ha kakai foʻou ʻi he tui ki Hono huafá.

Poupouʻi e kau akó ke “ʻoua naʻa … fiu ʻi he fai leleí” (veesi 9) pea ke fakakaukauʻi ʻi he faʻa lotu pe ko hai te nau lava ʻo tokoniʻi ke foki ki he hala ʻo e ʻEikí. Fakaafeʻi kinautolu ke muimui faivelenga ki he ongo ʻoku nau maʻu mei he Laumālie Māʻoniʻoní.

ʻĪmisi
scripture mastery icon
Fakataukei Folofolá—Kalētia 5:22–23

Ke tokoni ki he kau akó ke ako maʻuloto e Kalētia 5:22–23, fakaafeʻi e kalasí ke lau maʻuloto ia ʻo lau ʻe he tokotaha ako ʻe taha ha foʻi lea ʻe taha he taimi. Hangē ko ʻení, ʻe pehē ʻe he tokotaha ako ʻuluakí “ka,” ʻe pehē ʻe he tokotaha ako hono uá “ko e,” ʻe pehē ʻe he tokotaha ako hono tolú “fua,” pea fai pehē kae ʻoua kuo ʻosi ʻa e ongo vēsí. Taimiʻi ʻa e kalasí, pea ʻoange ke nau toutou ʻahiʻahi ke aʻusia ha taimi kuo fokotuʻu. ʻI hoʻo toutou fai e ʻekitivitī ko ʻení, fakakaukau ke fulihi e hokohoko ʻo e kau akó koeʻuhí ke nau lea ʻaki ha ngaahi lea kehe. Te ke lava foki ʻo fokotuʻu ange ke akoako fakahoko ʻe he kau akó ʻi he kamataʻanga ʻo e kalasí ʻi ha ngaahi ʻaho hokohoko ke fakaleleiʻi ʻenau taimí. Hili e fanongo ʻa e kau akó ki hono toutou lau ʻa e potufolofolá, fakaafeʻi kinautolu ke feinga lau maʻuloto ia ki ha taha ʻoku tangutu honau tafaʻakí.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Kalētia 5:24. “Tutuki ki he ʻakaú ʻa e kakanó mo hono ngaahi ʻofá mo hono ngaahi holí”

ʻOku ʻikai ʻuhinga e akonaki ko ia ʻa Paula ko “kinautolu ʻoku ʻa Kalaisí, kuo nau tutuki ki he ʻakaú ʻa e kakanó mo hono ngaahi ʻofá mo hono ngaahi holí” he ʻikai aʻusia ʻe kinautolu ʻoku muimui ʻia Kalaisí ʻa e ʻahiʻahí. Ka, ʻoku ʻuhinga ia te nau ako ʻa e founga ke ikunaʻi ai honau ngaahi ʻahiʻahí.