Laipelí
Lēsoni Ako ʻi ʻApí: Luke 5:1–10:37 (ʻIuniti 10)


Lēsoni Ako ʻi ʻApí

Luke 5:1–10:37 (ʻIuniti 10)

Nāunau ʻOku Teuteu maʻá e Faiako Ako ʻi ʻApí

Fakanounou ʻo e Ngaahi Lēsoni Ako ʻi ʻApi Fakaʻahó

ʻOku ʻikai fakataumuʻa ʻa e fakamatala fakanounou ko ʻeni ʻo e ngaahi meʻa naʻe hokó, ngaahi tokāteliné mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni naʻe ako ʻe he kau akó ʻi heʻenau ako e Luke 5:1–10:37 (ʻIuniti 10) ke akoʻi ko ha konga hoʻo lēsoní. ʻOku nofotaha pē e lēsoni ʻokú ke akoʻí ʻi he niʻihi pē ʻo e ngaahi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení. Muimui ʻi he ngaahi ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi hoʻo fakakaukauʻi e fie maʻu ʻa hoʻo kau akó.

ʻAho 1 (Luke 5)

Mei he fakamatala ki hono fakaafeʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻa Pita, Sēmisi, mo Sione ke hoko ko e kau toutai tangatá, naʻe ako ai ʻe he kau akó kapau te tau fai e meʻa ‘oku kole mai ʻe he ʻEikí, ʻo aʻu ki he taimi ʻoku ʻikai mahino ai kiate kitautolu hono ʻuhingá, ʻe lava ke Ne ʻomi ʻa e ngaahi tāpuaki lahi ange ʻi he meʻa naʻa tau mei fakatetuʻa ki aí. Naʻe ako ʻe he kau akó mei hono fakamoʻui ʻo e tangata kiliá mo e tangata mamateá, ʻe lava ʻe he Fakamoʻuí ʻo fakamoʻui kitautolu ʻi heʻetau ngāueʻi ʻetau tuí pea haʻu kiate Ia, pea te tau lava ʻo tokoni ki he niʻihi kehé ke nau haʻu ki he Fakamoʻuí kae lava ke fakamoʻui kinautolu. Naʻe ako foki ʻe he kau akó kuo pau ke tau loto-fakatōkilalo mo loto fiemālie ke liliu, kae lava ke tau tali ʻa e Fakamoʻuí mo ʻEne ongoongoleleí.

ʻAho 2 (Luke 6:1–7:17)

Naʻe ʻiloʻi ʻe he kau akó kapau te tau fai lelei ki he niʻihi kehé ʻo ʻikai ʻamanaki ke maʻu ha meʻa mei ai, ʻe lahi ʻetau totongí pea te tau hoko ko e fānau ʻa e Fungani Māʻolungá pea tāpuekina lahi kitautolu ʻe he Tamai Hēvaní ʻi heʻetau foaki lahi ki he niʻihi kehé. Ne nau ako foki ʻa e ngaahi moʻoni ko ʻení: ʻI heʻetau ngāueʻi ʻetau tui kia Sīsū Kalaisí, te tau lava ʻo tokoni ki hono ʻomi ʻa e ngaahi tāpuakí ki he moʻui ʻa e niʻihi kehé. Te tau lava ʻo muimui ki he sīpinga ʻa Sīsū Kalaisí ʻi hono fakahaaʻi e manavaʻofá ki he niʻihi kehé mo tokangaʻi ʻenau ngaahi fie maʻu ʻoku ʻikai fakahāʻí.

ʻAho 3 (Luke 7:18–50)

Naʻe ako ʻe he kau akó ʻi he lēsoni ko ʻení naʻe hoko ʻa Sione Papitaiso ko e palōfita naʻe tomuʻa fakanofo ke teuteu ʻa e halá mo papitaiso ʻa e ʻAlo ʻo e ʻOtuá. Naʻe ako ʻe he kau akó ʻa e ngaahi meʻá ni mei he talanoa ʻo e fefine naʻá ne fufulu e vaʻe ʻo e Fakamoʻuí ʻaki hono loʻimatá: ʻI heʻetau ngāueʻi ʻetau tuí ʻaki hono fakahaaʻi ʻetau ʻofa mo e mateaki ki he ʻEikí, te tau lava ʻo maʻu ʻEne fakamolemolé. ʻI heʻetau maʻu e fakamolemole ʻa e ʻEikí, ʻoku fakafonu kitautolu ʻaki ʻa e holi ke ʻofa mo tauhi kiate Ia ʻo lahi ange.

ʻAho 4 (Luke 8:1–10:37)

Naʻe poupouʻi e kau akó ʻi he lēsoni ko ʻení ke nau muimui ki he sīpinga ʻa e Fakamoʻuí ʻaki hono fili ke talia e ngaahi tūkunga fakamamahí pe fakatupuʻitá ʻaki e faʻa kātaki mo e kātaki fuoloa. ʻIkai ngata aí, ne nau ako kuo pau ke ʻoua te tau tuku ha meʻa ke muʻomuʻa ʻi he muimui ʻiate Iá kae lava ke hoko ko ha ākonga moʻoni ʻa Sīsū Kalaisi, pea kuo pau ke tau ʻofa ki he ʻOtuá mo hotau kaungāʻapí ʻo hangē pē ko kitautolú kae lava ke tau maʻu ʻa e moʻui taʻengatá.

Talateú

Naʻe fehuʻi ʻe ha akonaki ʻi he fonó ki he Fakamoʻuí, “Ko e hā te u fai ke maʻu ai ʻa e moʻui taʻengatá?” (Luke 10:25). ʻE lava ke tokoni e ngaahi fakakaukau fakafaiako ko ʻení ke ako ʻe he kau akó ʻa e ʻuhinga ke ʻofa ki he ʻOtuá mo hotau kaungāʻapí ʻo hangē pē ko kitautolú.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Luke 10:25–37

ʻOku akoʻi ‘e Sīsū ‘a e talanoa fakatātā ‘o e Samēlia leleí

Kole ki ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e fakamatala ko ʻeni naʻe fai ʻe Palesiteni Tieta F. ʻUkitofa ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí:

ʻĪmisi
Palesiteni Dieter F. Uchtdorf

“ʻOku ʻikai haohaoa e kakai ʻoku tau feohí. ʻOku fai ʻe he kakaí ha ngaahi meʻa ʻoku fakatupu matalili, fakatupu loto mamahi mo fakatupu ʻita. ʻE pehē maʻu ai pē ʻa e moʻui fakamatelie ia ko ʻení” (“ʻOku Maʻu ʻa e ʻAloʻofá ʻe he Kau Manavaʻofá” Ensign pe Liahona, Mē 2012, 77).

Fakaafeʻi e kalasí ke fakalaulauloto pe ʻoku nau ʻiloʻi ha taha ʻokú ne fai ha meʻa ʻoku fakatupu matalili, fakatupu loto mamahi pe fakatupu ʻita kiate kinautolu.

  • Ko e hā nai e ʻuhinga ʻe faingataʻa ai ke ʻofa ki ha taha ʻokú ne fai ʻa e ngaahi meʻá ni?

Fakaafeʻi e kau akó ke kumi ki ha ngaahi moʻoni ʻi heʻenau ako e Luke 10:25–37 te ne lava ʻo tataki kinautolu ʻi heʻenau feohi mo e niʻihi fakafoʻituitui ʻoku faingataʻa ke ʻofaʻí.

Fakamanatu ange ki he kau akó naʻa nau ako ʻi heʻenau ako fakatāutaha e Luke 10, ki ha akonaki ʻi he fonó naʻá ne fehuʻi ki he Fakamoʻuí e founga ke maʻu ai e moʻui taʻengatá.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e Luke 10:26–28. Kole ki he kalasí ke muimui ʻi hono laú, ʻo kumi e tali ʻa e Fakamoʻuí. Kole leva ki he kau akó ke nau lipooti e meʻa ne nau maʻú.

  • Ko e hā e tefitoʻi moʻoni ʻoku tau ako mei he ngaahi veesi ko ʻení kau ki he meʻa kuo pau ke tau fai ke maʻu ai ʻa e moʻui taʻengatá? (Mahalo ʻe fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha ngaahi lea kehe ka ʻoku totonu ke nau ʻiloʻi ha tefitoʻi moʻoni hangē ko ʻení: Kuo pau ke tau ʻofa ki he ʻOtuá mo hotau kaungāʻapí ʻo hangē pē ko kitautolú kae lava ke tau maʻu ʻa e moʻui taʻengatá. Hiki ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé.)

  • ʻOku ʻuhinga ki he hā ke ʻofa ki he ʻOtuá ʻaki e lotó, iví, ʻatamaí mo e mālohí kotoa?

Tuhu ki he kupuʻi lea ko e “ʻofa ki hotau kaungāʻapí ʻo hangē pē ko kitautolú” ʻi he palakipoé. Ke tokoni ke mahino ki he kau akó ʻene ʻuhinga ke ʻofa ki hotau kaungāʻapí ʻo hangē pē ko kitautolú, fakaafeʻi kinautolu ke hiki he palakipoé ʻa e ngaahi meʻa ʻoku nau fai lolotonga ha ʻaho angamaheni. (ʻE lava ke kau ai ʻa e teuteu ki he ʻahó, kaí, mohé, fai e ngāue fakaako mei ʻapí, mo e ngaahi meʻa pehē.)

Hili hono fakatahatahaʻi ha lisi he palakipoé, fakaafeʻi e kau akó ke fakalaulauloto pe ko e hā e lahi ʻo ʻenau ngaahi ʻekitivitī ʻoku fakatefito ʻiate kinautolú. (Te ke ala ʻeke ange kiate kinautolu ke nau fakamahinoʻi pe ko e ngaahi meʻa takitaha ʻi he lisí maʻanautolu, maʻá e niʻihi kehé, pe maʻá e ʻOtuá.)

  • Ko e hā te tau lava ʻo ako mei he ʻekitivitī ko ʻení?

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻe malava ai ke tau faʻa tokanga lahi ange ki he lelei ʻa e niʻihi kehé mo feinga ke ʻofa ʻiate kinautolu ʻo hangē ko ʻetau ʻofa kiate kitautolú?

  • Ko e hā ha ngaahi founga te tau lava ai ʻo fai ʻeni lolotonga ʻa e ngaahi ʻekitivitī ʻoku tau fai maʻatautolú? (ʻE ala kau ʻi he ngaahi sīpingá ʻa e kai hoʻatā fakataha mo kinautolu ʻoku ngali taʻelatá pe fakahīkihikiʻi e niʻihi kehé lolotonga ʻetau ngaahi ʻekitivitī fakaakó.)

  • ʻOkú ke pehē ʻe lava fēfē ʻa e ʻofa ki he ʻOtuá mo hotau kaungāʻapí ʻo hangē ko ʻetau ʻofa kiate kitautolú ke tokoni ke tau fakalakalaka ai ki he moʻui taʻengatá?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Luke 10:29. Kole ki he kalasí ke muimui ʻi hono laú, ʻo fekumi ki ha fehuʻi hono ua naʻe fai ʻe he akonaki ʻi he fonó kia Sīsuú.

  • Ko e hā e fehuʻi hono ua ʻa e akonaki ʻi he fonó?

Teuteuʻi ha kau ako ʻe niʻihi ke nau fakatātaaʻi ʻa e talanoa fakatātā ʻo e Samēlia leleí ʻi he Luke 10:30–35. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke hoko ko e tokotaha fakamatalá mo e niʻihi kehe ke fakatātaaʻi e fatongia ʻo e tangata Siu naʻe laveá, ongo tangata kaihaʻá, taulaʻeikí, Līvaí, mo e tangata Samēliá. (Kapau ʻoku tokosiʻi pē hoʻo kalasí, te nau lava ʻo fakahoko ha ngaahi fatongia kehekehe.) Mahalo te ke fie ʻomi ha ngaahi nāunau tokoni, ʻe lava ke kau ai ha ngaahi pine hingoa, vala kehe ke toʻo mei he tangata Siú, ko ha ongo meʻa ʻaiʻanga meʻa ke fakafofongaʻi ʻa e loló mo e uainé, ko ha sea ke fakafofongaʻi ʻa e manú, pea mo ha silini maka ʻe ua ke fakafofongaʻi ʻa e tenali ʻe uá. (Fakatokangaʻi ange: Mahalo te ke fie fili e niʻihi ke kau maí pea ʻoange ha ngaahi fakahinohino pau kimuʻa e kalasí ke fakapapauʻi ʻoku fakahoko lelei, taau mo malu hono fakafaivaʻí.)

Fakaafeʻi ʻa e tokotaha fakamatalá ke lau leʻolahi e Luke 10:30–35, pea fehuʻi ange kiate kinautolu ʻoku kau maí ke fakatātaaʻi ʻa e talanoa fakatātaá. Kole ki he toenga ʻo e kalasí ke nau tokanga, ʻo kumi e meʻa naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí fekauʻaki mo hotau kaungāʻapí. Hili hono fakafaivaʻí, fakaafeʻi e kau akó ke foki ki honau tangutuʻangá.

  • Ko e fē ʻi he ngaahi ngāue ʻa e tangata Samēliá naʻe ongo taha kiate koé?

Ke tokoni ke mahino lelei ange ki he kalasí e meʻa ʻoku ala ʻamanaki atu ki ha taulaʻeiki, tangata Līvai, mo ha Samēlia, fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e fakamatala ko ʻení:

ʻI he fono ʻa Mōsese kuo tohí, naʻe vahe [pea fatongia ʻaki] ʻe he kau taulaʻeikí mo e kau Livaí ke tauhi ki he ʻOtuá mo honau kāingá, ʻi he temipalé pea nau hoko ko e kau faiako mo e kau faʻifaʻitakiʻanga fakatouʻosi ʻo e fono ʻa e ʻOtuá. Naʻe ʻiloʻi lelei ʻe he kau maʻu lakanga fakataulaʻeikí ni ʻa e fekau ke “ʻofa ki ho kaungāʻapí ʻo hangē pē ko koé” (Levitiko 19:18). Ko hono moʻoní, naʻe fakafatongia tonu ʻaki e kau Līvaí hono tokoniʻi fakapaʻanga e kau fonongá pea ʻi ha ngaahi founga kehe (vakai, Levitiko 25:35–36). ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, “Naʻe konga ʻIsileli mo konga Senitaile ʻa e kau Samēliá. Naʻe fio ʻi heʻenau tui fakalotú ʻa e ngaahi tui mo e ngaahi founga ngāue ʻa e lotu faka-Siú mo e lotu fakahītení. … [Naʻe] fehiʻa ʻa e kau Siú ki he kau Samēliá koeʻuhi ko e mavahe ʻa e kau Samēliá mei he tui fakalotu ʻa e kau ʻIsilelí” (Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Samēliá, Kakai,”scriptures.lds.org). Naʻe fai ʻe he kau Siú mo e kau Samēliá ʻa e meʻa kotoa pē ne nau lavá ke ʻoua te nau fetaulaki.

  • ʻI he talanoa fakatātaá, ko e hā nai ʻe fakaʻohovale ai e ngaahi ngāue ʻa e taulaʻeikí, tangata Līvaí, mo e tangata Samēliá?

  • Ko e hā nai ha ngaahi ʻuhinga naʻe mei maʻu ʻe he Samēliá ke ʻoua ʻe tokoni ai ki he tangata Siu kuo kafó?

  • Fakatatau ki he Luke 10:33, ko e hā naʻá ne ueʻi ʻa e tangata Samēliá ke tokoni ʻi he taimi naʻá ne mamata ai ki he tangata kafó?

Fakamahinoʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻa e ʻofa mamahí ke fakatokangaʻi ʻa e ngaahi fie maʻu pe faingataʻaʻia ʻa ha taha kehe pea ongoʻi ha holi ke fai ha faʻahinga meʻa pē te tau lavá ke tokoniʻi e tokotaha ko iá.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Luke 10:36–37. Kole ki he kalasí ke nau muimui ʻi hono laú, ʻo fekumi ki he meʻa hoko ne akoʻi ʻe he Fakamoʻuí ki he akonaki ʻi he fonó.

  • ʻOku tali fēfē ʻe he talanoa fakatātā ko ʻení ʻa e fehuʻi ʻi he veesi 29, “Ko hai hoku kaungāʻapí?”

Tokoni ke mahino ki he kau akó ʻoku fokotuʻu mai ʻe hono fakaʻaongaʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻa e Samēliá ʻi he talanoa fakatātā ko ʻení ko hotau kaungāʻapí ʻoku ʻikai ko ha taha pē ʻoku nofo ofi mai kiate kitautolu ka ko ha taha pē ʻo e fānau ʻa e Tamai Hēvaní—kau ai ʻa kinautolu ʻoku faingataʻa taha ke tau ʻofa aí.

Kole ki ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni Hauati W. Hanitā:

ʻĪmisi
Palesiteni Hauati W. Hanitā

“ʻOku fie maʻu ke tau manatuʻi neongo ko kitautolu ʻoku tau kumi hotau kaungāmeʻá, ka ko e ʻOtuá kuó Ne ʻai hotau ngaahi kaungāʻapí—ʻi he feituʻu kotoa pē. ʻOku ʻikai totonu ke fakangatangata ʻa e ʻofá. … Naʻe folofola ʻa Kalaisi, ʻHe kapau ʻoku mou ʻofa kiate kinautolu ʻoku ʻofa kiate kimoutolú, ko e hā ʻa e totongi te mou maʻú? he ʻikai ʻoku fai pehē ʻa e kau tangata tānaki tukuhaú?’ (Mātiu 5:46)” (“The Lord’s Touchstone,” Ensign, Nov. 1986, 35).

  • Fakatatau ki he Luke 10:37, ko e hā naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí ki he akonaki ʻi he fonó ke ne faí?

Fakaafeʻi e kau akó ke nau toe fakakaukau ki he niʻihi fakafoʻituitui naʻa nau fakakaukau ki ai kimuʻa ʻe faingataʻa ke nau ʻofa aí.

  • Ko e hā te tau lava ʻo fai ke ʻofa mo ʻofa mamahi ai kiate kinautolu ʻoku faingataʻa ke tau ʻofa aí?

  • Fakalaulauloto ki ha taimi naʻá ke muimui ai pe ko ha taha ʻokú ke ʻiloʻi ki he faleʻi ʻa e Fakamoʻuí ke “ʻofa … ki ho kaungāʻapí, ʻo hangē pē ko koé” (Luke 10:27). Ko e hā ‘a e meʻa naʻe hoko aí?

Fakamoʻoni ki he ngaahi moʻoni naʻe akoʻi ʻi he lēsoni ʻo e ʻaho ní. Tohi ʻa e fakamatala taʻe kakato ko ʻení ʻi he palakipoé pea fakaafeʻi e kau akó ke fakakakato ia ʻi heʻenau pepa ki he kalasí pe tohinoa ako folofolá: Te u muimui he sīpinga ʻo e Samēlia leleí ʻaki …

ʻIuniti Hokó (Luke 10:38–17:37)

Fakamatalaʻi ange ki he kau akó te nau ako ʻi he ʻiuniti hokó, ki he founga naʻe toutou valokiʻi ai ʻe Sīsū ʻa e kau Fālesí ʻi he feinga ke nau hā anga māʻoniʻoni kae siokitá. Kole ange ke nau fakakaukau ki he founga ʻe siʻisiʻi ai ʻenau hangē ko e kau Fālesí pea nau hangē ko e kau muimui loto fakatōkilalo ʻo Kalaisí. Te nau ako foki ha ngaahi talanoa fakatātā kehe naʻe fai ʻe Sīsū, kau ai ʻa e talanoa fakatātā ʻo e foha maumau koloá. Kole ange ke nau fakatokangaʻi e meʻa naʻe hoko ki he tangata koloaʻia ne līʻoa ʻene moʻuí ki hono maʻu ʻo e koloá pea taʻetokanga ki he masivá.