Laipelí
Lēsoni 53: Luke 15


Lēsoni 53

Luke 15

Talateú

Naʻe lāunga ʻa e kau Fālesí mo e kau tangata tohí fekauʻaki mo e feohi ʻa e Fakamoʻuí mo e kau tānaki tukuhaú mo e kau faiangahalá. Naʻe tali ʻe he Fakamoʻuí ʻaki hono fai e ngaahi talanoa fakatātā ʻo e sipi heé, paʻanga molé, mo e foha maumau koloá.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Luke 15:1–10

Ko e fai ʻe Sīsū ʻa e ngaahi talanoa fakatātā ʻo e sipi heé mo e paʻanga molé

Kamata e kalasí ʻaki hono ʻeke ange ki he kau akó pe kuo mole nai ha meʻa naʻe mahuʻinga kiate kinautolu.

  • Ko e hā naʻá ke loto fiemālie ke fai ke maʻu ai iá? Ko e hā hono ʻuhingá?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻEne ʻuhinga ki ha taha ke “[hē]” fakalaumālié? (Tokoni ke mahino ki he kau akó ʻe lava ke ʻuhinga ʻeni kiate kinautolu kuo teʻeki ke nau maʻu e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisi kuo fakafoki maí pe ʻoku ʻikai lolotonga moʻui ʻo fakatatau ki he ngaahi akonaki ʻa e ongoongoleleí.)

Fakaafeʻi e kalasí ke fakakaukau ki ha taha ʻoku nau ʻoku hē fakalaumālie. Kole ange ke nau fakalaulauloto ki he founga ʻenau ongoʻi fekauʻaki mo e tokotahá ni.

Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻi he Luke 15 ʻa e ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí fekauʻaki mo kinautolu ʻoku hē fakalaumālié. Fakaafeʻi e kau akó ke kumi e ngaahi moʻoni ʻi he Luke 15 kau ki he ongo ʻoku maʻu ʻe he Tamai Hēvaní fekauʻaki mo kinautolu ʻoku hē fakalaumālié mo e ngaahi fatongia ʻoku tau maʻu kiate kinautolú.

Kole ki ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e Luke 15:1–2. Fakaafeʻi e kalasí ke muimuiʻi hono laú, ʻo kumi pe ko hai naʻe fakaofi atu kia Sīsuú mo e meʻa naʻe lāunga ki ai e kau Fālesí mo e kau tangata tohí.

  • Ko hai naʻe fakaofi atu ki he Fakamoʻuí? Ko e hā naʻe lāunga ai e kau Fālesí mo e kau tangata tohí?

  • Ko e hā ʻoku fakahā mai ʻe he lāunga ko ʻení fekauʻaki mo e kau Fālesí mo e kau tangata tohí?

Fakamatalaʻi ange naʻe tali ʻe he Fakamoʻuí ʻaki ha talanoa fakatātā ʻe tolu: ko e taha ki ha sipi hē, taha ki ha paʻanga mole, mo e taha ki ha foha ne mole. Naʻe fakataumuʻa e ngaahi talanoa fakatātaá ni ke foaki ha ʻamanaki lelei ki he tokotaha faiangahalá pea mo valokiʻi ʻa e mālualoí mo e fie māʻoniʻoní fakatouʻosi ʻa e kau tangata tohí mo e kau Fālesí. Poupouʻi e kau akó ke tokanga ki he ʻuhinga naʻe hē ai e tokotaha tefito ʻi he talanoa fakatātā takitaha mo e founga naʻe maʻu aí.

Hiki e saati ko ʻení ʻi he palakipoé, pe ʻoange ia ki he kau akó ʻi ha laʻipepa tufa. Vahe e kau akó ke nau tauhoa, pea vahe ki ha tokotaha ako ʻe taha ke ne ako e Luke 15:3–7 pea tokotaha ke ako e Luke 15:8–10. Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau ʻenau talanoa fakatātā ne vahe angé, ʻo kumi e tali ki he ngaahi fehuʻi ʻi he kōlomu toʻohemá. (ʻE aleaʻi e talanoa fakatātā hono tolú ʻamui ange ʻi he lēsoní.)

ʻĪmisi
handout, Parables of the Lost Sheep, Coin, and Son

Ngaahi Talanoa Fakatātā ʻo e Sipi, Paʻanga, mo e Foha Molé

Tohi lēsoni ʻa e Faiako Seminelí Fuakava Foʻoú—Lēsoni 53

Luke 15:3–7

Luke 15:8–10

Luke 15:11–32

Ko e hā naʻe molé?

Ko e hā naʻe mole aí?

Naʻe founga fēfē hono maʻú?

Ko e hā ha ngaahi lea pe kupuʻi lea ʻoku nau fakamatalaʻi e tali ki hono maʻú?

Hili ha taimi feʻunga, kole ki he kau akó ke fakamatalaʻi ʻenau talanoa fakatātā ne vahe angé pea lipooti ʻenau tali ki he ngaahi fehuʻi ʻi he sātí ki honau hoá. ʻI he ʻosi ʻa e ongo tamaiki ako he kulupu takitaha, fakaafeʻi ha kau ako tokosiʻi ke haʻu ki he palakipoé ʻo fakafonu e sātí ʻaki ʻenau talí pe (kapau naʻe ʻikai ke ke tā e sātí he palakipoé) ke vahevahe ʻenau talí mo e kalasí.

  • Ko e hā e faikehekehe ʻi he founga naʻe mole ai e sipí mo e paʻangá? (Naʻe hē e sipí ʻo ʻikai ko hano foʻui, kae mole e paʻangá koeʻuhí ko e taʻetokanga ʻa e tokotaha naʻe ʻaʻaná [vakai, David O. McKay, ʻi he Conference Report, Apr. 1945, 120, 121–22].)

  • Fakatatau ki he veesi 7 mo e 10, ko e hā ʻoku fakafofongaʻi ʻe he paʻanga mo e sipi naʻe maʻú? (ʻOkú na fakafofongaʻi ha tokotaha faiangahala kuo fakatomala pea tafoki ki he ʻOtuá.)

  • Ko e hā hotau fatongia kiate kinautolu ʻoku heé, ʻo tatau ai pē pe ko e hā e founga ne nau hē aí?

Hiki ʻa e fakamatala taʻekakato ko ʻení ʻi he palakipoé: ʻI heʻetau tokoni ke ongoʻi ʻe he niʻihi kehé ha holi ke fakatomalá …

  • Fakatefito ʻi he tali ʻa kinautolu ne nau maʻu e meʻa naʻe molé, te ke fakakakato fēfē e fakamatala he palakipoé? (ʻOku totonu ke ʻilo ʻe he kau akó ha tefitoʻi moʻoni hangē ko ʻení: ʻI heʻetau tokoniʻi e niʻihi kehé ke ongoʻi ha holi ke fakatomalá, te tau ongoʻi fiefia pea ʻe fiefia ʻa e ngaahi langí. Fakakakato ʻa e tefitoʻi moʻoni kuo hiki he palakipoé. Mahalo te ke fie fakaafeʻi e kau akó ke fakakaukau ke tohi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi heʻenau folofolá ofi ki he Luke 15:1–10.)

  • Kuó ke tokoniʻi fēfē pe ko ha taha ʻokú ke ʻilo ha taha naʻe hē fakalaumālie ke ne ongoʻi ha holi ke fakatomala pe ke toe ofi ange ki he Tamai Hēvaní? Ko e fē ha taimi kuo tokoniʻi ai koe ʻe ha taha? (Fakamanatu ki he kau akó ʻoku ʻikai totonu ke nau vahevahe ha ngaahi aʻusia ʻoku fuʻu fakatāutaha pe fakafoʻituitui.)

Luke 15:11–32

Ko e fai ʻe Sīsū e talanoa fakatātā ʻo e foha maumau koloá

Fakaafeʻi e kalasí ke fakakaukau ki he tūkunga ko ʻení: Kuo fai ʻe ha finemui ha angahala mamafa pea ʻikai toe lotu mo ʻalu ki he lotú. ʻOkú ne ongoʻi ha holi ke kamata lotu mo moʻui ʻaki e ngaahi tuʻunga moʻui ʻa e ʻEikí, ka ʻokú ne hohaʻa he ʻikai te Ne fie maʻu ia.

Kole ki he kau akó ke fakakaukau pe ʻoku nau ʻilo ha taha kuó ne ongoʻi hangē ko e tokotaha fakafoʻituitui ʻi he tūkunga ko ʻení. Fakamatalaʻi ange ko e talanoa fakatātā hono tolu ʻi he Luke 15 ko e talanoa ʻo ha foha maumau koloa (ko hono ʻuhingá ʻoku maumau mo fakavalevale), mo hono taʻoketé, pea mo ʻenau tamaí. Fakaafeʻi e kau akó ke kumi e ngaahi moʻoni ʻi heʻenau ako e talanoa fakatātā ko ʻení ʻe lava ke tokoniʻi e niʻihi fakafoʻituituí ʻoku nau ongoʻi hē ʻo ʻikai ha ʻamanaki leleí.

Fakakaukau ke vahevahe e kau akó ki ha ngaahi kulupu tautau toko tolu. ʻOange ki he kulupu takitaha ha tatau ʻo e laʻipepa tufa ko ʻení. Fakaafeʻi kinautolu ke lau leʻolahi e Luke 15:11–32 ʻi heʻenau kulupú. Vahe ki ha tokotaha ako ke fakakaukau ki he talanoa fakatātaá mei he tafaʻaki ʻo e foha maumau koloá, ko e tokotaha ako fika uá ke fakakaukau ki ai mei he tafaʻaki ʻo e tamaí, mo e tokotaha ako hono tolú ke fakakaukau ki ai mei he tafaʻaki ʻo e taʻoketé.

Hili e lau ʻa e kau akó, kole ange ke nau aleaʻi e ngaahi fehuʻi ʻi he laʻipepa tufá ʻi heʻenau kulupú.

Kapau he ʻikai hono kole ki he kau akó ke lau mo aleaʻi e talanoa fakatātaá, te ke lava ʻo huluʻi ange e foʻi vitiō “Ko e Foha Maumaukoloá” (5:35) mei he The Life of Jesus Christ Bible Videos. ʻOange ki he tokotaha ako takitaha ha tatau ʻo e laʻipepa tufa ko ʻení, pea kole ki he kau akó ke kumi e tali ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi heʻenau sio he vitioó. ʻOku maʻu ʻa e vitiō ko ʻení ʻi he LDS.org.

ʻĪmisi
handout, The Parable of the Prodigal Son

Ko e Talanoa Fakatātā ʻo e Foha Maumau Koloá

Tohi lēsoni ʻa e Faiako Seminelí Fuakava Foʻoú—Lēsoni 53

Ko e Foha Maumau Koloá

  • Ko e hā naʻe tokoni ke ke ʻiloʻi koé, pe ʻiloʻi ʻa e tuʻunga fakamamahi ne ke ʻi aí?

  • Naʻá ke fakakaukau ʻe fēfē e tali hoʻo tamaí ki hoʻo foki ki ʻapí?

  • Ko e hā ne ke mei fakakaukau ki ai mo ongoʻi ʻi hono ohi koe ʻe hoʻo tamaí ʻi he founga naʻá ne faí?

Ko e Tamaí

  • Ko e hā ne ke mei fakakaukau ki ai mo ongoʻi lolotonga e puli ho foha siʻisiʻí?

  • Ko e hā te ke talitali lelei ai hoʻo foha maumau koloá ki ʻapi ʻi he founga naʻá ke faí?

  • ʻI he taimi ne ʻita ai ho foha lahí ʻi he founga hoʻo tauhi hono tehiná, naʻá ke tokoni fēfē ke mahino kiate ia hoʻo ngaahi tōʻongá?

Ko e Taʻoketé

  • Ko e hā ne ke mei fakakaukau ki ai mo ongoʻi lolotonga e puli ho tehiná?

  • Ko e hā naʻe faingataʻa ai ke ke fiefia ʻi he foki mai ho tokouá?

  • Ko e hā ha ngaahi tāpuaki kuó ke maʻu ʻi he faivelenga ki hoʻo tamaí?

ʻEke ki he kau akó pe te nau fakakakato fēfē e ʻotu hono tolu (Luke 15:11–32) ʻo e saati he palakipoé pe ʻi he laʻipepa tufa ʻuluakí. Hiki e tali ʻa e kau akó he palakipoé, pe fakaafeʻi e kau akó ke hiki ʻenau talí ʻi heʻenau laʻipepa tufá.

  • Ko e hā naʻe mole ai e foha maumau koloá? (ʻI hono fakafehoanaki ki he sipí mo e paʻangá, naʻe mole e foha maumau koloá koeʻuhí ko ʻene angatuʻú.)

  • ʻI he mahino ko ia ʻoku fakafofongaʻi ʻe he tamai ʻi he talanoa fakatātā ko ʻení ʻa e Tamai Hēvaní, ko e hā te tau lava ʻo ako fekauʻaki mo e anga e tali ʻa e Tamai Hēvaní kiate kinautolu ʻoku foki kiate Ia ʻi he fakatomalá? (ʻOku totonu ke ʻilo ʻe he kau akó ha tefitoʻi moʻoni hangē ko ʻení: Kapau te tau foki ki he Tamai Hēvaní ʻi he fakatomala mo kumia ʻEne fakamolemolé, te Ne fiefia mo talitali lelei kitautolu. Tohi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé.)

  • Naʻe mei tokoni fēfē ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení kiate kinautolu ʻoku ongoʻi hē fakalaumālié?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
Elder Jeffrey R. Holland

“Ko e ongo fakaeloto ʻo e vivili ʻa e tamasiʻi ko ʻení, mo e lele ʻa e tamai faivelengá ke fakafetaulaki mo ʻuma kiate iá ʻa e taha ʻo e ngaahi meʻa fakaloloma mo manavaʻofa taha ʻoku hā ʻi he folofolá. ʻOkú ne fakahā ki he fānau kotoa pē ʻa e ʻOtuá, talangataʻa pe ʻikai, ʻa e lahi hono fie maʻu kitautolu ʻe he ʻOtuá ki he malu ʻi Hono toʻukupú” (“The Other Prodigal,” Ensign, May 2002, 62).

Fakamanatu ange ki he kau akó ʻa e taʻokete ʻi he talanoa fakatātaá.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā naʻe ʻita ai ʻa e taʻoketé?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Hōlaní, pea kole ki he kalasí ke fakafanongo ki ha ngaahi fakakaukau fekauʻaki mo e ʻuhinga naʻe ʻita ai e taʻoketé:

ʻĪmisi
Elder Jeffrey R. Holland

“ʻOku ʻikai ke fuʻu ʻita ʻa e fohá ʻi he foki mai e foha ʻe tahá ki ʻapí ʻo hangē ko ʻene ʻita ʻi he fiefia ai ʻene ongomātuʻá. ʻI he ongoʻi ʻikai fakahoungaʻi pea mahlo hulu ange ʻi he fakaʻofaʻia pē ʻiate kitá,—ʻoku ngalo ʻi he foha talangofuá ni—pea ʻoku fakaʻofoʻofa ʻene talangofuá—ʻi ha kiʻi taimi siʻi kuo teʻeki ai ke ne ʻiloʻi ʻa e ʻulí pe loto foʻí, manavaheé pe fehiʻa ʻiate kitá. ʻOku ngalo ʻiate ia ʻi ha kiʻi momeniti ko e ʻuhikiʻi pulu kotoa ʻi he fāmá ʻoku ʻaʻana ia pea pehē ki he ngaahi pulupulu ʻi he kōpate faʻoʻanga valá mo e foʻi mama kotoa pē ʻi he toloá. Naʻe ngalo ʻiate ia ʻi ha kiʻi momeniti kuo totongi pea ʻe totongi maʻu pē ʻene faivelengá. …

“… Kuo teʻeki ke ne maʻu ʻa e manavaʻofá mo e ʻaloʻofá, ʻa e fakakaukau ʻo e ʻofa faka-Kalaisí ke vakai ʻoku ʻikai ko ha foki mai ʻeni ʻo e filí. Ko hono tokouá ia. …

“Ko e moʻoni kuo nofo pōpula ʻa e tehina ko ʻení—ko ha pōpula ʻo e angahalá, fakavalevalé, mo e moveuveú. Ka naʻe nofo pōpula foki mo e taʻoketé. Kuo teʻeki ke ne lava ʻo ʻatā mei he fale fakapōpulá. ʻOku lōmekina ia ʻe he meheká” (“ The Other Prodigal,” 63).

  • Fakatatau kia ʻEletā Hōlani, ko e hā naʻe ʻita ai ʻa e taʻoketé?

  • Ko e hā ʻoku fie maʻu ke tau manatuʻi ʻi heʻetau mamata ki he ʻaloʻofa mo e tāpuakiʻi ʻe he ʻOtuá ʻa kinautolu ʻoku fakatomala pea tafoki kiate Iá?

  • Ko e hā e tefitoʻi moʻoni te tau lava ʻo ako mei he talanoa fakatātā ko ʻení fekauʻaki mo e hoko ʻo hangē ange ko ʻetau Tamai ʻi Hēvaní? (ʻOku totonu ke ʻilo ʻe he kau akó ha tefitoʻi moʻoni hangē ko ʻení: Te tau lava ʻo hoko ʻo hangē ange ko ʻetau Tamai Hēvaní ʻi he tali ʻaki e manavaʻofá mo e fiefiá ʻi he taimi ʻoku fakatomala ai e niʻihi kehé.)

Toe vakaiʻi e ngaahi tefitoʻi moʻoni naʻe ako ʻe he kau akó mei he ngaahi talanoa fakatātā ʻi he Luke 15. Kole ki he kau akó ke fakamatalaʻi e founga kuo nau mei fakaʻaongaʻi ai e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení ke tali ki he kau Fālesi mo e kau tangata tohi naʻe lāunga ʻi he keinanga ‘a Sīsū mo e kau angahalá.

Fakamanatu ki he kau akó ʻa e tokotaha ne nau fakakaukau ki ai ʻi he kamata e kalasí ʻa ia ʻe lava ke hē fakalaumālié. Poupouʻi kinautolu ke fakakaukauʻi ʻi he faʻa lotu ʻa e founga te nau ala tokoni ai ki he tokotaha ko iá ke fakatomala pea ʻunu ofi ange ki he Tamai Hēvaní. Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke hiki ʻenau tali ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení ʻi heʻenau pepa ki he kalasí pe tohinoa ako folofolá:

  • Ko e hā ha founga ʻe taha te ke fakaʻaongaʻi ai e meʻa kuó ke ako he ʻaho ní?

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Luke 15 “Ko e Ngaahi Talanoa Fakatātā ʻo e Heé”

Ko e ngaahi talanoa fakatātā ne lekooti ʻi he Luke 15 ko e tali ia ʻa e Fakamoʻuí ki he kau Fālesí mo e kau tangata tohí hili ʻenau fakahalaiaʻi Ia ʻi he keinanga mo e kau angahalá. ʻI heʻene hā ʻi he tūkunga ko ʻení, ʻoku ʻikai ngata pē ʻa e maʻu e ngaahi lea ʻo e ʻamanaki leleí ʻi he talanoa fakatātā ko ʻení maʻá e taha faiangahalá ka ko ha valoki mālohi foki ki he fie māʻoniʻoní. ʻE lava ke vakai ki he valoki ko ʻení ʻi he lea ʻa e Fakamoʻuí ʻoku ʻi ai ha fiefia lahi ange ʻi he langí ʻi he toko taha faiangahala ʻoku fakatomalá ʻi he toko 99 angatonu ʻoku ʻikai fie maʻu ke fakatomalá. ʻOku ʻikai fokotuʻu mai ʻe he ʻuhinga ʻa e Fakamoʻuí ki he “angatonu … ʻoku ʻikai ʻaonga ke nau fakatomalá” (Luke 15:7) naʻe ʻikai fie maʻu ke fakatomala e kau Fālesí mo e kau tangata tohí. Ka, ko ha fakataipe ia ʻo e hīkisia ʻa e kau Fālesí mo e mo e kau tangata tohí, mo e ʻikai ke nau lava ʻo fakahā ʻenau fie maʻu ke fakatomalá. ʻE lava ke vakai ki ha fakahalaiaʻi ʻe taha ʻo e faʻahinga tōʻonga fakakaukau peheé ʻi he tōʻonga ʻo e taʻoketé ʻi he talanoa fakatātā ʻo e foha maumau koloá. Hangē ko e kau Fālesi mo e kau tangata tohi naʻe lāunga ʻi he tali ʻe Sīsū ʻa e kau faiangahalá, ʻoku tali fie māʻoniʻoni e taʻokete ʻi he talanoa fakatātaá kae ʻikai manavaʻofa ʻi hono talitali lelei ʻe he tamaí ʻa e tokoua talangataʻá.

Luke 15:1–32. Naʻe mole ʻa e sipí, paʻangá, mo e foha maumau koloá ʻi ha ngaahi founga kehekehe

Naʻe lea ʻa Palesiteni Tēvita O. Makei ki he ngaahi ʻuhinga ʻoku mole ai ha niʻihí:

“ʻOku ou fakaʻamu ke lea ki he ngaahi tūkunga naʻe tokoni ki he mole [ʻa e sipí, paʻangá, mo e foha maumau koloá]. …

“ʻOku ou fehuʻi atu he pooni, naʻe mole fēfē ʻa e sipi ko iá? Naʻe ʻikai ke ne angatuʻu. Kapau te ke muimui ki hono fakafehoanakí, naʻe fekumi ʻa e lamí ki heʻene maʻuʻanga moʻuí ʻi ha founga lelei, kae mahalo naʻe muimui vale ia, pe taʻe ʻilo, ki he mohuku lelei angé kae ʻoua kuo mamaʻo atu mei he tākanga sipí pea hē.

“Ko ia ʻoku tau maʻu ʻa kinautolu ʻi he Siasí, ko e kau talavou mo e kau finemui, ʻoku hē atu mei he tākangá ʻi ha ngaahi founga lelei. ʻOku nau fekumi ki he lavameʻá, lavameʻa ʻi he pisinisí, lavameʻa ʻi heʻenau ngāue maʻuʻanga moʻuí, pea teʻeki fuoloa kuo ʻikai ke nau tokanga ki he Siasí pea faifai pea nau hē mei he tākangá; kuo mole e lavameʻa moʻoní, mahalo fakavalevale, taʻe ʻilo, ʻi he taimi ʻe niʻihi, pe loto fiemālie. ʻOku ʻikai ke nau ʻilo ʻa e lavameʻa moʻoní. …

“ʻI he [fakatātā ʻo e paʻanga molé] naʻe ʻikai ko ha foʻui ia ʻo e meʻa naʻe molé. Ko e tokotaha ko ia ne fakafalala ki ai e paʻanga ko iá, naʻá ne fakamoleki pe fakatooki ia ʻi he taʻetokangá. ʻOku ʻi ai ha faikehekehe, pea ko e vahetolu ʻeni ʻe taha, ʻoku ou tui ʻoku kaungatonu kiate kitautolu he poó ni. ʻOku ʻikai ngata pē hotau fatongiá ʻi he sēnití, ka ki he laumālie moʻui ʻo e fānaú, toʻu tupú mo e kakai lalahí. ʻOku ʻi ai hotau fatongia kiate kinautolu. Mahalo ʻe hē holo ha niʻihi ʻo kinautolu he pooni koeʻuhí ko e taʻetokanga ʻa e kau faiako ʻo e uōtí. …

“[ʻI heʻene fekauʻaki mo e foha maumau koloá:] Ko ha tūkunga ʻeni ʻo e loto fiemālie, tauʻatāina ke filí, ʻa e fili faʻa fakakaukaú. Ko e angatuʻu ʻeni ʻi ha founga ki he mafaí. Pea ko e hā naʻá ne faí? Naʻá ne maumauʻi ʻene koloá ʻi he moʻui angakoví, peá ne maumauʻi ʻene vahé ʻi he kau hauá. Ko e founga ia ʻoku nau hē aí.

“Ko e toʻu tupu ʻoku kamata ke fakatōliʻa ʻenau fie maʻú mo e holí, ʻoku nau ʻi he hala ki he hē mei he moʻoní ʻo hangē pē ko e hopo hake e laʻaá ʻi he hahaké. ʻOku ʻikai ke u fakangatangata ia ki he toʻu tupú; ka ki ha tangata pe fefine ʻoku kamata moʻui fakavalevalé, mo moʻui taʻe maʻá, ʻe fakamavaheʻi ia mei he tākangá ʻo hangē ko e muiaki mai ʻa e fakapoʻulí he ʻahó” (ʻi he Conference Report, Apr. 1945, 120, 121–22, 123).

Luke 15:1–32. Ko e talanoa fakatātā ʻo sipi heé, paʻanga molé, mo e foha maumau koloá

Naʻe tohi ʻe ʻEletā Sēmisi E. Talamesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:

“ʻOku taha ʻa e talanoa fakatātā ʻe tolú … ʻi hono fakahā ʻa e fiefia ʻi he langí ʻi he fakaakeake ʻo e laumālie naʻe tuʻo taha hono lau mo kinautolu naʻe heé, ʻo tatau ai pē pe naʻe fakafofongaʻi lelei taha ʻa e laumālie ko iá ʻe ha sipi naʻe hē, ʻe ha paʻanga naʻe mole ʻi he taʻetokanga ʻa e tokotaha tauhi falé, pe ko ha foha naʻá ne fakamavaheʻi ia ʻi he ʻiloʻilo pau mei ʻapi mo hēvani. ʻOku ʻikai ha ʻuhinga lelei ki he fakamahamahalo ko ia ʻoku foaki e tuʻunga maʻolungá ki ha tokotaha faiangahala ne fakatomala ʻi ha laumālie angatonu naʻá ne fakafisingaʻi e angahalá. … Neongo ʻoku fakamamahi ʻa e angahalá, ka ʻoku kei mahuʻinga pē ʻa e tokotaha faiangahalá ki he Tamaí, koeʻuhí ko ʻene malava ʻo fakatomalá pea foki ki he māʻoniʻoní. ʻOku matuʻaki moʻoni pea ko ha mole lahi ʻa e mole ʻo e laumālié ki he ʻOtuá. ʻOkú Ne mamahi ai, he ko Hono finangaló ke ʻoua naʻa ʻauha ha taha” (Jesus the Christ, 3rd ed. [1916], 461).

Luke 15:3–7. Ko e sipi heé

“Naʻe pehē ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá (1805–44) ko e fakaʻuhinga ʻe taha ʻo e talanoa fakatātaá ‘ʻoku fakafofongaʻi ʻe he sipi ʻe teaú ʻa e kau Sātusi mo e kau Fālesi ʻe toko teau’ pea koeʻuhí naʻe ʻikai ke nau tali mo muimui ki he ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí, te Ne ʻalu atu mei he lotoʻā sipí ke fekumi ki ha ‘niʻihi fakafoʻituitui, pe tangata tānaki tukuhau masiva, naʻe fehiʻanekinaʻi ʻe he kau Fālesí mo e kau Sātusí.’ ʻI Heʻene maʻu e ‘fanga sipi ʻoku heé’ ʻa ia ʻe fakatomala mo tali Iá, te nau ‘fiefia ʻi he langí’ (ʻi he History of the Church, 5:262). ʻOku tokoni ʻa e fakaʻuhinga ko ʻení ke mahino kiate kitautolu ko e ngaahi lea ʻa e Fakamoʻuí ko ha valoki ia ke tokoni ke ʻiloʻi ʻe he kau Fālesí mo e kau tangata tohí ʻa e fie maʻu ke nau fakatomalá, he ʻoku fekauʻi ʻe he ʻEikí ʻa e ‘kakai kotoa pē ʻi he feituʻu kotoa pē ke fakatomala’ (T&F 133:16; vakai foki, Loma 3:23; 1 Sione 1:8; T&F 18:9, 42)” (New Testament Student Manual [Church Educational System manual, 2014], 168–69).

Luke 15:11–32. “Ko e foha maumau koloá”

ʻI he fakamatala ki he talanoa fakatātā ʻo e foha maumau koloá, naʻe naʻinaʻi ʻa Palesiteni Kōtoni B. Hingikelī ʻo pehē:

“ʻOku ou kole atu ke mou lau e talanoa ko iá. ʻOku totonu ke toutou lau ia ʻe he mātuʻa kotoa pē. ʻE lava ke fakaʻaongaʻi ia ki he fāmili kotoa pē pea ki he faʻahinga kotoa pē ʻo e tangatá, he ʻoku ʻikai koā ko e ngaahi foha mo e ngaahi ʻofefine maumau koloa kotoa pē kitautolu ʻoku fie maʻu ke fakatomala pea maʻu ʻa e ʻaloʻofa faʻa fakamolemole ʻa ʻetau Tamai Hēvaní pea muimui leva ki Heʻene sīpingá?” (“Of You It Is Required to Forgive,” Ensign, June 1991, 5).

Naʻe toe pehē ʻe Palesiteni Hingikelī:

“ʻOku ʻi ai ha niʻihi ʻiate kitautolu … ʻoku tangi mai ʻi he mamahi mo e faingataʻaʻia mo e tukuhausia mo e manavahē. ʻOku ʻi ai hotau fatongia mahuʻinga mo molumalu ke tau ala atu ʻo tokoni, hiki hake, mo fafangaʻi ʻa kinautolu kapau ʻoku nau fiekaia, pea fafangaʻi honau laumālié kapau ʻoku nau fieinua ki he moʻoní mo e māʻoniʻoní. …

“… ʻOku ʻi ai foki mo e niʻihi naʻe māfana ʻenau tuí kimuʻa, ka kuo momoko ia he taimí ni. ʻOku ʻi ai honau tokolahi ʻoku nau fie foki mai, ka ʻoku ʻikai ke nau ʻiloʻi pe ʻe founga fēfē haʻanau foki mai. ʻOku nau fie maʻu ha ngaahi nima fakakaumeʻa ke ala atu ʻo tokoniʻi kinautolu. ʻOku ʻi ai hanau tokolahi ʻe ʻikai lahi ha ngāue ki ai ʻi hono fakafoki mai ke nau toe ʻinasi ʻi he keinangaʻanga ʻa e ʻEikí.

“ʻE hoku ngaahi tokoua mo e tuofāfine, ʻoku ou fakaʻamu, pea ʻoku ou lotua, ke tau lava ʻe kitautolu kotoa pē … ʻo fakapapauʻi ke tau kumi kiate kinautolu ʻoku fie maʻu tokoní, mo faingataʻaʻiá, pea ʻoku ʻi ha ngaahi tuʻunga fakamamahí, pea hiki hake ʻa kinautolu ʻi he laumālie ʻo e ʻofa ke ʻōʻōfaki kinautolu ʻi he Siasí, pea ʻe hanga ai ʻe he ngaahi nima mālohi mo e loto ʻofá, ʻo fakamāfanaʻi, poupouʻi hake, mo fokotuʻu ʻa kinautolu ʻi he hala ki he moʻui fiefia mo mahutafeá” (“Reach with a Rescuing Hand,” Ensign, Nov. 1996, 86).