Laipelí
Lēsoni 22: Mātiu 19–20


Lēsoni 22

Mātiu 19–20

Talateú

Naʻe akonaki ʻa Sīsū Kalaisi fekauʻaki mo e toputapu ʻo e malí. Naʻá ne fakamamafaʻi e mahuʻinga ʻo e fili e moʻui taʻengatá kae ʻikai ko e koloa fakaemāmaní pea akoʻi e talanoa fakatātā ʻo e kau ngāue ʻi he ngoue vainé. Naʻe kikiteʻi foki ʻe Sīsū ʻEne pekiá pea mo akoʻi ʻEne kau ākongá ke tokoniʻi e niʻihi kehé.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Mātiu 19:1–12

Naʻe akonaki ʻa e Fakamoʻuí fekauʻaki mo e toputapu ʻo e malí.

ʻĪmisi
young newlyweds

Fakaʻaliʻali ha fakatātā ʻo ha ongomātuʻa mali fiefia kuo silaʻi kinaua ʻi he temipalé. Fakamahinoʻi ange ʻoku faikehekehe ʻa e tokāteline ʻa e ʻEikí ʻo kau ki he nofo-malí mo e vete malí mei he lahi ʻo e ngaahi tui ʻa māmaní.

  • Ko e hā ha ngaahi tui ʻa e māmaní fekauʻaki mo e malí mo e vete malí? (Fakatokanga: Fakaʻehiʻehi mei hono fakamoleki ha taimi lahi ʻi he ngaahi meʻa hangē ko e mali fakahomosekisualé, ʻa ia ʻe lava ke mole ai e taimí mei he ngaahi tefitoʻi moʻoni mahuʻinga kehe ʻi he lēsoni ʻo e ʻaho ní.)

Fakaafeʻi e kau akó ʻi heʻenau ako ʻa e Mātiu 19:1–12 ke kumi e ngaahi akonaki ʻa e ʻEikí fekauʻaki mo e nofo-malí mo e vete malí pea fakakaukau ki he mahuʻinga ʻo e ngaahi akonaki ko ʻení kiate kinautolú.

Kole ki ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e Mātiu 19:1–3. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo fekumi ki he fehuʻi naʻe fai ʻe he kau Fālesí kia Sīsuú. Fakaafeʻi e kau akó ke lipooti e meʻa ʻoku nau maʻú.

Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻa e kupuʻi lea “ke tukuange hono ʻunohó ʻi he meʻa kotoa pē” ʻi he (Mātiu 19:3) ki ha tangata ʻokú ne vete hono uaifí ʻi ha faʻahinga ʻuhinga pē, ʻo tatau ai pē pe ʻoku ongomaʻamaʻa pe siokita.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻo lahi e Mātiu 19:4–6, pea kole ki he kalasí ke kumi e meʻa ne akoʻi ʻe he Fakamoʻuí fekauʻaki mo e malí mo e vete malí.

  • Ko e hā e moʻoni fekauʻaki mo e malí te tau lava ʻo ako mei he tali ʻa e Fakamoʻuí ki he kau Fālesí? (ʻE lava ke maʻu ʻe he kau akó ha ngaahi moʻoni lahi, kae fakapapauʻi ke fakamamafaʻi ange ko e mali ʻi he vā ʻo ha tangatá mo e fefiné ko ha vā toputapu ia naʻe ngaohi mo fokotuʻu ʻe he ʻOtuá)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e Mātiu 19:7, pea kole ki he kalasí ke kumi ha fehuʻi ʻe taha ne fai ʻe he kau Fālesí ki he Fakamoʻuí.

  • Ko e hā naʻe fehuʻi ʻe he kau Fālesí ki he Fakamoʻuí?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻo lahi e Mātiu 19:8–9, pea kole ki he kalasí ke kumi e tali ʻa e Fakamoʻuí

  • Fakatatau ki he Fakamoʻuí, ko e hā naʻe fakangofua ai ʻe Mōsese ʻa e vete malí ʻi he kau ʻIsilelí? (Koeʻuhí ko e fefeka e loto ʻo e kakaí.)

Ke tokoni ke mahino lahi ange ki he kau akó e fekauʻaki ʻa e akonaki ko ʻení mo e kuongá ni, fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá.

ʻĪmisi
Elder Dallin H. Oaks

“Ko e faʻahinga mali ko ē ʻoku fie maʻu ki he hakeakiʻí—ʻoku tolonga ʻo taʻengata pea fakaʻotua hono leleí—ʻoku ʻikai fakakaukau ia ki he veté. ʻI he ngaahi temipale ʻo e ʻEikí, ʻoku mali ha ongomeʻa ki he kotoa ʻo e taʻengatá. Ka ʻoku ʻi ai e ngaahi nofo-mali ʻe niʻihi ʻoku ʻikai ke nau tupulaki ki he moʻoni ko iá. Koeʻuhí ko e ʻfefeka [hotau] lotó [Mātiu 19:8], pea ʻoku ʻikai fakamālohiʻi ʻe he ʻEikí ʻa e ola ʻo e tuʻunga moʻui fakasilesitialé. ʻOkú Ne fakangofua ʻa e taha kuo veté ke toe mali ʻo ʻoua naʻa fakameleʻi ʻe he ʻuli ʻo e angaʻulí, ʻa ē ʻoku fakamahinoʻi ʻi he fono ʻoku māʻolunga angé” (“Vete Malí,” Ensign pe Liahona, Mē 2007, 70).

Fakakaukau ke fakaafeʻi e kau akó ke vahevahe ʻenau ngaahi fakamoʻoni ki hono ngaohi mo fokotuʻu ʻe he ʻOtuá ʻa e nofo-malí ko ha vā fetuʻutaki toputapu ʻi he vahaʻa ʻo ha tangata mo ha fefine.

Mātiu 19:13–30; 20:1–16

Ko e akonaki ʻa Sīsū fekauʻaki mo e moʻui taʻengatá pea mo fai e talanoa fakatātā ʻo e kau ngāue ʻi he ngoue vainé

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke haʻu ki muʻa ʻi he kalasí. Talaange ki he tokotaha akó kapau te ne lava ʻo fai ha pamu fakamālohisino ʻe 10, te ne maʻu ha kiʻi pale (hangē ko ha foʻi lole ʻe 10). Hili hono fai ʻe he tokotaha akó e foʻi pamu fakamālohisino ʻe 10, ʻoange kiate ia ʻa e palé, pea kole ki ha tokotaha ngāue tokoni ʻe taha. Kole ange ki he tokotaha ako hono hokó ke ne fai ha foʻi pamu fakamālohisino ʻe taha, pea ke ʻeke leva ki he kalasí pe ko e hā ʻa e pale ʻoku nau pehē ʻoku totonu ke maʻu ʻe he tokotaha ako ko ʻení pea ko e hā hono ʻuhingá. Fakaafeʻi ʻa e ongo tamaiki akó ke foki ki hona nofoʻangá. Talaange ki he kalasí ʻe toki maʻu ʻe he tokotaha ako hono uá ha pale kimui ange ʻi he lēsoní ʻo fakatefito he meʻa ʻe ako ʻe he kalasí mei he folofolá.

Fakamatalaʻi fakanounou e Mātiu 19:13–27 ʻaki hono fakamatalaʻi ange naʻe poupouʻi ʻe Sīsū Hono kau muimuí ke fekumi ki he moʻui taʻengatá kae ʻikai ki e koloa fakaemāmaní. Naʻe fehuʻi ʻe Pita pe ko e hā ʻe maʻu ʻe he kau ākongá koeʻuhí kuo nau tukuange ʻa ʻenau ngaahi koloa fakaemāmaní ke muimui ki he Fakamoʻuí. (Fakatokangaʻi ange: Ko e ngaahi meʻa ʻoku akoʻi ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ʻe toki akoʻi fakaikiiki atu ia ʻi he lēsoni he Maʻake 10.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻo lahi ʻa e Mātiu 19:28–30. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e tali ʻa e Fakamoʻuí kia Pitá.

  • Fakatatau ki he veesi 29, ko e hā ʻe maʻu ʻe kinautolu ʻoku liʻaki ʻa e meʻa kotoa pē ke muimui ʻi he Fakamoʻuí.

Fakamatalaʻi ange naʻe akoʻi leva ʻe he Fakamoʻuí ʻEne kau ākongá ha talanoa fakatātā ke tokoni ke mahino kiate kinautolu ʻa e fie maʻu ʻe he Tamai Hēvaní ke foaki ki Heʻene fānaú kotoa ha faingamālie ke maʻu ʻa e moʻui taʻengatá. ʻI he talanoa fakatātā ko ʻení, naʻe unga ʻe ha tangata ha kau ngāue ki heʻene ngoue vainé ʻi ha taimi kehekehe ʻo e ʻahó. Ko e ʻaho ngāue angamaheni ʻi he kuonga ʻo e Fuakava Foʻoú ne kamata mei he 6:00 pongipongi ki he 6:00 efiafi, ʻi ha vahaʻataimi kehekehe ʻi he ngaahi faʻahi taʻu kehekehe ʻo e taʻú.

Hiki tatau e saati ko ʻení ʻi he palakipoé pe ʻoange ia ki he kau akó ʻi ha laʻi pepa tufa.

(Taimi Kamata ʻa e) Kau Ngāué

Vāhenga Aleapaú

Ngaahi houa Ngāué

Lahi ʻo e paʻanga ne Totongí

Hengihengi (6:00 pongipongi)

hono tolu ʻo e feituʻu laʻā (9:00 pongipongi)

hono 6 ʻo e feituʻu laʻā (12:00 efiafi)

hono 9 ʻo e feituʻu laʻā (3:00 efiafi)

hono hongofulu mā taha ʻo e feituʻu laʻā (5:00 efiafi)

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau ngāue ʻi ha fanga kiʻi kulupu iiki. Kole anga ke nau lau ʻa Mātiu 20:1–7 ʻi heʻenau ngaahi kulupú, pea kumi ki he fuoloa ʻa e taimi ngāue ʻa e kulupu ngāue takitaha pea mo e totongi ne nau aleapau ki aí. (“ʻOku ʻuhinga ʻa e “sēniti ʻe tahá” ki ha tenali, ʻa ia ko ha foʻi paʻanga Loma ʻoku meimei tatau hono mahuʻingá ki he vahe ʻa ha taha ngāue ʻi he ʻaho ʻe tahá.)

Hili ha taimi feʻunga, fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke nau haʻu ki he palakipoé ʻo fakafonu ʻa e ongo ʻuluaki kōlomu ʻo e sātí (pe fakaafeʻi kinautolu ke nau fakafonu ia ʻi he ngaahi tatau naʻá ke tufa angé.)

  • Ko hai ʻokú ke pehē ʻoku totonu ke totongi lahi angé?”

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻo lahi e Mātiu 20:8–10, pea kole ki he kalasí ke kumi e totongi ne maʻu ʻe he ngaahi kulupu ngāué takitaha.

  • Ko e hā ʻa e totongi naʻe maʻu ʻe he kulupu ngāue takitaha? (Hili e tali ʻa e kau akó, tohiʻi ʻa e sēniti ʻe taha ʻi he ngaahi puha kotoa pē ʻi he kōlomu ʻoku fakahingoa ko e “Lahi ʻo e paʻanga ne Totongí.”)

  • Kapau naʻá ke kau ʻi he kau ngāue ne ngāue ʻaho kakató, ko e hā e ngaahi fakakaukau pe ongo naʻa ke maʻu ʻi hoʻo maʻu ʻa e totongi tatau mo kinautolu ne nau ngāue pē ʻi he houa ʻe tahá?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻo lahi ʻa e Mātiu 20:11–14. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo kumi ki he meʻa ne lea ʻaki ʻe kinautolu ne nau ngāue ʻaho kakató ki he ʻEiki ʻo e ngoue vainé pea mo ʻene tali kiate kinautolú.

  • Ko e hā e lāunga ʻa kinautolu kuo ngāue ʻaho kakató?

  • Ko e hā e tali ʻa e ʻEiki ʻo e ngoue vaine?

  • Naʻe angatonu (pe totonu) fēfē ʻa e ʻEiki ʻo e ngoue vainé kia kinautolu ne nau ngāue ʻaho kakató?

Ke tokoni ki he kau akó ke ʻiloʻi ha foʻi moʻoni mei he talanoa fakatātā ko ʻení, fakamatalaʻi ange ʻe lava ke fakataipe ʻa e vahe sēniti ʻe tahá ki he moʻui taʻengatá, ʻo hangē ko ʻene hā ʻi he Mātiu 19:29. Hiki ʻa e foʻi sētesi taʻe-kakato ko ʻení ʻi he palakipoé: ʻOku foaki ʻe he ʻOtuá ʻa e moʻui taʻengatá ki he kakai kotoa pē ʻoku …

  • Kapau ʻoku fakafofongaʻi ʻe he ko e pale ʻi he talanoa fakatātā ko ʻení ʻa e moʻui taʻengatá, ko e hā ʻe lava ke fakafofongaʻi ʻe he tokotaha ngāué? ʻE ala ʻomi ʻe he kau akó ha ngaahi tali kehekehe, ka ke fakapapauʻi ke fakamamafaʻi ʻoku ʻuhinga ʻa e foʻi talanoa fakatātā ko ʻení ki hono fakahoko mo tauhi ʻo e ngaahi fuakava toputapu mo e ʻOtuá. Hili e tali ʻa e kau akó, fakakakato e moʻoni ʻi he palakipoé ʻo hangē ko ʻení. ʻOku foaki ʻe he ʻOtuá ʻa e moʻui taʻengatá ki he kakai kotoa pē ʻoku fili ke fakahoko mo tauhi ʻa e ngaahi fuakava toputapu mo e ʻOtuá.)

Fakamahinoʻi ange ʻoku tokoniʻi kitautolu ʻe he moʻoni ko ʻení ke mahino e ʻaloʻofa ʻa e Tamai Hēvaní ki he niʻihi fakafoʻituitui ʻoku ʻikai fakahoko mo tauhi e ngaahi fuakava toputapú ʻi heʻenau kei siʻí pea mo kinautolu ʻoku ʻikai maʻu ha faingamālie ke fai ia kae ʻoua kuo hili ʻa e maté (vakai, T&F137: 7–8).

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke tau ʻilo ʻoku foaki ʻe he ʻOtuá ʻa e moʻui taʻengatá ki he kakai kotoa pē ʻoku fii ke fakahoko mo tauhi ʻa e ngaahi fuakava toputapu mo Iá, tatau ai pē ʻa e taimi ʻe hoko aí?

Fakamanatuʻi ange ki he kau akó ʻa e tokotaha ako hono ua ʻa ia ne fai e pamu fakamālohisino pē ʻe tahá, pea ʻeke ange:

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻa e pale ʻoku totonu ke maʻu ʻe he tokotaha ako ko ʻení ʻi hono fai e foʻi pamu fakamālohisino pē ʻe tahá? (ʻOange ki he tokotaha akó ʻa e pale tatau ʻa ia naʻá ke foaki ki he tokotaha ako naʻá ne fai e foʻi pamu fakamālohisino ʻe 10.)

Kole ki ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e Mātiu 20:1–16. Fakaafeʻi e kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi ki he tali ʻa e ʻEiki ʻo e ngoue vainé kiate kinautolu ne nau lāunga fekauʻaki mo ʻEne angaʻofa ki he kau ngāue kehé.

  • ʻOkú ke pehē naʻe ʻuhinga ki he hā ʻa e ʻEiki ʻo e ngoue vainé ʻi heʻene ʻeke, “ʻOku kovi ho matá, koeʻuhí ʻoku ou angaleleí?” (veesi 15)

Fakamatalaʻi ange naʻe liliu ʻe ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e fehuʻí ni ʻo pehē: “Ko e hā ʻokú ke lotokovi ai koeʻuhí ko ʻeku fili keu angaʻofá?” (“Ko e Kau Ngāue ʻi he Ngoue Vainé,” Ensign pe Liahona, Mē 2012, 31).

  • ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e “ui ʻa e toko lahi, ka ʻoku fili ʻa e toko siʻi” ʻi he verse 16? (Ke ʻoku ʻuhinga ia ki hono fakaafeʻi ke kau ʻi he ngāue ʻa e Tamai Hēvaní. Ke filí ʻoku ʻuhinga ia ke maʻu ʻEne ngaahi tāpuakí — kau ai e tāpuaki ʻo e moʻui taʻengatá.

  • Ko e hā e tefitoʻi moʻoni ʻoku tau lava ʻo ako mei he veesi 16? ʻE ala ʻilo ʻe he kau akó ha ngaahi tefitoʻi moʻoni kehekehe, ʻo kau ai eni: Kapau te tau fili ke meheka ʻʻi he ngaahi tāpuaki ʻa e Tamai Hēvaní ki he niʻihi kehé, ta ʻe lava pē ke mole ʻa e ngaahi tāpuaki ʻokú Ne fie maʻu ke ʻomi kiate kitautolu.)

Lau leʻo lahi e fakamatala ko ʻeni ʻa ʻEletā Sefilī R. Hōlaní, pea fakaafeʻi e aku akó ke fakalaulauloto ki he founga ʻe ʻahiʻahiʻi ai kinautolu ke nau meheka ki he ngaahi tāpuaki ʻoku foaki ʻe he Tamai Hēvaní ki he niʻihi kehé:

ʻĪmisi
Elder Jeffrey R. Holland

ʻE kāinga, ʻe ʻi ai ha ngaahi taimi heʻetau moʻuí ʻe maʻu ai ʻe ha taha ha tāpuaki taʻeʻamanekina pe fakalāngilangi makehe. Tuku muʻa ke u kole atu ke ʻoua naʻa tau loto mamahi—pea ʻoua muʻa naʻa tau loto meheka—he taimi ʻoku hoko mai ai ha meʻa lelei ki ha taha. ʻOku ʻikai holo hotau mahuʻingá he taimi ʻoku tā puekina lahi ange ai ha taha. ʻOku ʻikai ke tau feʻauhi mo e niʻihi kehé pe ko hai ʻoku tuʻumālie tahá pe talēnitiʻia tahá [pe fakaʻofoʻofa tahá] pe monūʻia tahá. Ko e lova ʻoku tau lolotonga kau moʻoni ki aí, ʻa e lova ko ia mo e angahalá. …

“… ʻOku ʻikai hikiʻi hake ho tuʻunga ʻoʻou ʻi he mānumanú, fakamahuʻí, pe hanga ʻe hoʻo feinga ke mamahi pe tuku hifo e niʻihi kehé, ʻo fakaleleiʻi ange ai ho ongoongó. Ko ia, angaʻofa pea fakafetaʻi [he] ʻoku angaʻofa ʻa e ʻOtuá. Ko ha tōʻonga moʻui fakafiefia ia” (“Ko e Kau Ngāue ʻi he Ngoue Vainé,” 31, 32).

Vahevahe hoʻo fakamoʻoni ki he ngaahi moʻoni ne ʻilo ʻe he kau akó ʻi heʻenau ako ki he talanoa fakatātā ʻo e kau ngāue ʻi he ngoue vainé.

Hiki e ngaahi fakamatala ko ʻení ʻi he palakipoé. ʻOange ha taimi feʻunga ki he kau akó ke fakakakato ʻa e fakamatalá ʻi heʻenau pepa ki he kalasí pe tohinoa ako folofolá: Makatuʻunga ʻi he meʻa kuó u ako mei he talanoa fakatātā ko ʻení, te u …

Hili ha taimi feʻunga, fakaafeʻi ha kau ako tokosiʻi te nau ongoʻi fiemālie ke vahevahe mo e kalasí ʻa e meʻa ne nau hikí.

Mātiu 20:17–34

Naʻe kikiteʻi ʻe Sīsū ʻEne pekiá pea mo akoʻi ʻEne kau ākongá ke tokoniʻi e niʻihi kehé.

Fakamatalaʻi fakanounou e Mātiu 20:17–34 ʻaki hono fakamatalaʻi ange naʻe kikiteʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻe lavakiʻi Ia mo fakahalaiaʻi ke mate ʻi heʻene liuaki ki Selusalemá. Naʻá ne akoʻi ʻEne kau ākongá ʻoku totonu ke nau muimui ki Heʻene sīpingá pea tokoniʻi e niʻihi kehéhe kae ʻikai ko e feinga ki he tuʻungá mo e mafaí.

Ngaahi Fakamatala Fakamahino mo e Puipuituʻá

Mātiu 19:3–6. “Ko ia kuo fakataha ʻe he ʻOtuá”

Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā F. Pētoni Hauati ʻo e kau Fitungofulú kuo fuoloa hono akoʻi ʻe he kau palōfitá ʻa e fatongia ʻo e nofo malí ʻi he palani ʻa e ʻOtuá:

“Ko e mali taʻengatá ko ha tefitoʻi moʻoni ia naʻe fokotuʻu ʻi he teʻeki ʻai e tuʻunga ʻo e māmaní pea naʻe fakahoko ia ʻi he māaní ki muʻa ʻoku teʻeki hoko mai ki ai ʻa e maté. Naʻe hanga ʻe he ʻOtuá ʻo fefoakiʻaki ʻa ʻĀtama mo ʻIvi, ʻi he Ngoue ko ʻĪtení ʻi he teʻeki hoko ʻa e Hingá. ʻOku pehē ʻe he folofolá, ‘ʻI he ʻaho naʻe fakatupu ai ʻe he ʻOtuá ʻa e tangatá, naʻá Ne ngaohi ia ʻi he tatau ʻo e ʻOtuá: Naʻá Ne fakatupu ʻakinaua ko e tangata mo e fefine; peá Ne tāpuakiʻi kinaua’ (Sēnesi 5:1–2; tānaki atu ʻa e fakamamafaʻí.).

“Kuo angamaheni ʻaki hono akoʻi ʻe he kau palōfitá ko e ʻelemēniti haohaoa mo tāumamaʻo taha ʻo e palani maʻongoʻonga ʻa e ʻOtuá ki hono tāpuakiʻi ʻo ʻEne fānaú ko e mali taʻengatá” (“Eternal Marriage,” Ensign or Liahona, May 2003, 92).

Naʻe akoʻi ʻe Sisitā Suli B. Peki, ʻa ia naʻe hoko ko e palesiteni lahi ʻo e Fineʻofá, ʻa e ngaahi meʻá ni fekauʻaki mo e ʻuhinga naʻe tuʻutuʻuni ai e nofo-malí ʻe he ʻOtuá.

“ʻOku tau ʻilo naʻa tau kau mo hotau Fakamoʻui, ko Sīsū Kalaisí, ʻi he fepaki lahi naʻe hoko ʻi he maama fakalaumālié ke paotoloaki ʻa ʻetau malava ko ia ke kau ki ha fāmili taʻengatá. … ʻOku tau tui ki hono faʻu ʻo e fāmili taʻengatá. ʻOku ʻuhinga ia ʻoku tau tui ki he malí”(“Ko e Meʻa ʻOku Fakahoko Lelei Taha ʻe he Kau Fafine ʻo e Siasí: Tuʻu Mālohi mo Taʻeueʻia,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2007, 110).

Mātiu 19:6–9. Vetemalí

Naʻe lea ʻa ʻEletā Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá fekauʻaki mo e ola ʻo e vete malí ʻi he ngaahi fāmilí:

“ʻOku tokolahi siʻa kāingalotu lelei ʻo e Siasí kuo nau vete mali. … ʻOku mau ʻilo ko homou tokolahi ko e tonuhia-ʻa-faiekina—ko ha kāingalotu ne toutou maumauʻi pe liʻaki ʻe honau hoa kimuʻá, ʻa e ngaahi fuakava toputapú mo taʻe fie fakahoko honau fatongia fakaemalí ʻi ha taimi lōloa. …

“… ʻOku ʻilo ʻe taha kotoa kuó ne foua e vetemalí, ʻa ʻene uhú pea mo ʻene fie maʻu ʻa e mālohi fai-fakamoʻui pea mo e ʻamanaki ʻoku maʻu ʻi he Fakaleleí. ʻOku ʻi ai e mālohi fai fakamoʻui pea mo e ʻamanaki lelei ko iá, maʻanautolu mo ʻenau fānaú foki. …

“… He ʻikai ke tau lava ʻo mapuleʻi pea he ʻikai ke tau haʻisia ki he fili ʻa e kakai kehé, ʻo aʻu ki haʻane fakamamahiʻi lahi kitautolu. …

“Ko e hā pē hono olá, neongo pe ko e hā hono faingataʻa e meʻa ʻoku hokó, kuó ke maʻu ʻa e talaʻofa ko ia he ʻikai taʻofi meiate koe ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e feohi fakafāmili taʻengatá, kapau te ke ʻofa ki he ʻEikí, tauhi ʻEne ngaahi fekaú, mo fai pē hoʻo lelei tahá” (“Vete Malí,” Ensign pe Liahona, Mē 2007, 70–71, 73).

Mātiu 19:10–12. “ʻOku ai ʻa e ʻiunoke niʻihi”

Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Pulusi R. Makongikī ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē ne ʻi ai ha kakai ʻe niʻihi ʻi he kuonga muʻá ne nau puke e tui hala ʻo pehē ʻoku totonu ke nau muimui ʻi he founga moʻui ʻo e nofo taʻe-malí:

“Ko hono moʻoní ko kinautolu ne ʻai ko e kau ʻinoké ko ha kau tangata ia ʻo e lotu fakahīteni loí ne nau fakakaukau ke fakamūsikuuʻi kinautolu ʻo pehē ʻe toe lahi ange ai honau fakamoʻuí. ʻOku mahino ko e meʻa peheé naʻe ʻikai ko ha fie maʻu ia ʻo e ongoongolelei moʻoní ʻi ha faʻahinga founga pē. ʻOku ʻikai ha meʻa ʻi he ongoongoleleí ko e loto vilitaki ki he pokaʻí; ʻoku maumauʻi ʻe ha faʻahinga fakakaukau peheé ʻa e tefitoʻi moʻoni ʻo e fakatupú mo e mali fakasilesitialé” (Mormon Doctrine, 2nd ed. [1966], 241).

Mātiu 20:1–16. Ko e talanoa fakatātā ʻo e kau ngāue ʻi he ngoue vainé

Naʻe vahevahe ʻe ʻEletā Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ha lēsoni mahuʻinga ke ako mei he talanoa fakatātā ʻo e kau ngāue ʻi he ngoue vainé:

“Hangē ko e ngaahi talanoa fakatātā kehé, ʻe lava ʻe he talanoa fakatātā ko ʻení ʻo akoʻi ha ngaahi tefitoʻi moʻoni kehekehe mo mahuʻinga. Ko hono ngaahi taumuʻa lolotongá ko e totongi ʻa e ʻEikí ʻi he Fakamaau Fakaʻosí ʻe ʻikai makatuʻunga ia ʻi he fuoloa ʻo ʻetau ngāue ʻi Heʻene ngoue vainé. ʻOku ʻikai maʻu hotau pale faka-langí ʻi hono taimiʻi ʻetau ngāué. Ko e meʻa ʻoku mahuʻingá ko hono ʻai kitautolu ʻe heʻetau ngaahi ngāue ʻi he ngāueʻanga ʻa e ʻEikí ke tau hoko ha meʻa. ʻE fie maʻu ʻe he meʻá ni ha taimi lahi ange ki ha niʻihi ʻo kitautolu, mo ia ʻo e niʻihi kehé. Ko e meʻa ʻoku mahuʻingá ʻa e meʻa ko ia te tau hokosia ʻi heʻetau ngaahi ngāué ʻi he ngataʻangá” (“The Challenge to Become,” Ensign, Nov. 2000, 34).