‘Inisititiuti
Lēsoni 29: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 77–80


“Lēsoni 29: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 77–80,” Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá – Tohi Lēsoni ʻa e Faiakó (2017)

“Lēsoni 29,” Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá – Tohi Lēsoni ʻa e Faiakó

Lēsoni 29

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 77–80

Talateú mo e Fakahokohoko e Ngaahi Meʻa Ne Hokó

ʻI Māʻasi ʻo e 1832, ne hoko atu hono liliu ʻe Siosefa Sāmita ʻa e Fuakava Foʻoú. ʻI heʻene ako e tohi ʻa Fakahaá, naʻe fakahā ʻe he ʻEikí e ʻuhinga ʻo ha niʻihi ʻo e ngaahi fakataipe mo e ngaahi meʻa naʻe hoko ʻa ia naʻe fakamatalaʻi ʻe he ʻAposetolo ko Sioné. ʻOku lekooti ʻa e fakahā ko ʻení ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 77.

ʻI he ʻaho 1  ʻo Māʻasi, 1832, ʻi he fakahā ʻoku lekooti he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 78, naʻe fakahinohino ʻe he ʻEikí ʻa e Palōfitá ke fokotuʻu ha kautaha (ne ʻiloa kimui ange ko e Kautaha Uouongatahá) ke puleʻi e ngaahi fale tukuʻanga koloa ʻa e Siasí mo e ngaahi ngāue pulusí. Naʻe fakamatalaʻi foki ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi tāpuaki ʻe maʻu ʻe he Kāingalotú kapau te nau talangofua ki he fekau ke fokotuʻu e kautahá ni. Naʻe maʻu ʻe he Palōfitá kimui ange ʻi Māʻasi, ʻa e ngaahi fakahā ‘oku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 79–80, ʻa ia naʻe uiuiʻi ai ʻe he ʻEikí ʻa Sēleti Kaata, Sitīveni Puaneti, mo ʻĪteni Sāmita ke malanga ʻaki e ongoongoleleí.

Fepueli–Māʻasi, 1832Naʻe hoko atu hono liliu fakalaumālie ʻe Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoni ʻa e Fuakava Foʻoú.

Māʻasi 1832Naʻe maʻu ai ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 77.

1 Māʻasi, 1832Naʻe maʻu ai ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 78.

7 Māʻasi, 1832Naʻe maʻu ai ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 80.

8 Māʻasi, 1832Naʻe fokotuʻu ʻe Siosefa Sāmita ʻa Sese Kause mo Sitenei Likitoni ko hono ongo tokoni ʻi he Kau Palesitenisī ʻo e Lakanga Fakataulaʻeiki Māʻolungá.

12 Māʻasi, 1832Naʻe maʻu ai ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 79.

24–25 Māʻasi, 1832Naʻe tā fakamamahiʻi pea valitaaʻi mo vali fulufuluʻimoa ʻa Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoni ʻe ha kau fakatanga ʻi Hailame ʻOhaiō.

29 Māʻasi, 1832Naʻe pekia ʻa e foha ohi ʻo Siosefa mo ʻEma Sāmita ko Siosefa Moataki Sāmitá.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 77

Ko e fakahā ʻe he ʻEikí ʻa e tali ki he ngaahi fehuʻi ʻa Siosefa Sāmita fekauʻaki mo e tohi Fakahaá

Hiki ʻeni he palakipoé ki muʻa pea toki fai ʻa e kalasí:

ʻOku ʻikai folofola mai ʻa e ʻOtuá ʻi hotau kuongá, koeʻuhi he kuo tau maʻu ʻo feʻunga ʻa ʻEne ngaahi leá.

He ʻikai lava ke toe ʻi ai ha folofola fakamafaiʻi kehe mei he Tohi Tapú.

ʻI he kamata ʻa e kalasí, fakamatalaʻi ange ʻoku fakakaukau peheni pe faitatau mo ia ha kakai ʻe niʻihi. Fehuʻi ki he kau akó pe te nau tali fēfē ki he ngaahi fakamatala ko ʻení.

Fakaafeʻi ha ongo tamaiki ako ke na taufetongi hono lau leʻolahi e palakalafi 1 mo e 3 ʻo e talateu ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo kumi e founga ʻoku tokoni ai e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá ke tali e ngaahi fakakaukau ko ʻení.

  • Ko e hā ha ngaahi foʻi lea pe kupuʻi lea naʻá ke maʻu ʻokú ne fakahaaʻi e fehalaaki ʻi he ngaahi fakakaukau he palakipoé?

  • Fakatatau ki he palakalafi 1 mo e 3, ko e hā ʻoku mahuʻinga ai kiate kitautolu ke ako e ngaahi fakahā fakaeonopooni ʻoku maʻu ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá?

Kole ki ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e palakalafi 6 ʻo e talateu ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá. Kole ki he kalasí ke nau kumi ha ngaahi tūkunga ʻoku faʻa iku ai ki he ngaahi fakahā ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá.

  • Ko e hā ʻoku faʻa iku ki he ngaahi fakahā ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá?

Fakaʻaliʻali ʻa e fakamatala ko ʻeni naʻe fai ʻe ʻEletā M.  Lāsolo Pālati ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, pea fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ia:

ʻĪmisi
ʻEletā M. Russell Ballard

“ʻOku ʻi ai ha lēsoni ke ako mei hono ako ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá. ʻOku faʻa hoko mai e ngaahi fakahaá ko ha tali ki ha ngaahi fehuʻi. Naʻe ʻikai hāʻele mai ʻe ʻEikí ʻo tātaaʻi ʻa Siosefa ʻi hono umá mo folofola ange, ‘ʻOku ʻi ai haʻaku fakahā maʻau.’ Ka naʻe hū ʻa Siosefa ki he ʻEikí mo kole ke maʻu ha tali. ʻOku talamai ʻe Siosefa kiate kitautolu he taimi ki he taimi ʻa e founga te ne fehuʻi ai pea maʻu mai ʻa e fakahaá ko ha tali ki aí. Naʻe toe tānaki atu kimuí ni mai ʻe ʻEletā Lāsolo Nalesoni ki he tefitoʻi moʻoni mahuʻinga ko ʻení. Naʻá ne pehē, ‘ʻE toki lava pē e ʻEikí ʻo akoʻi ha ʻatamai fieʻilo’” (M. Russell Ballard, “What Came from Kirtland” [Brigham Young University fireside, Nov. 6, 1994], 8, speeches.byu.edu).

  • Ko e hā ʻokú ke fakakaukau ai ʻoku fie maʻu ke maʻu ʻe ha taha ha ʻatamai fieʻilo ke maʻu e moʻoni mo e fakahā mei he ʻEikí?

Fakamatala ange ʻe fakamatala e kalasi ko ʻení ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 77–138 mo e Fanongonongo Fakamafaiʻi 1 mo e 2. Poupouʻi e kau akó ke nau fokotuʻu ha taumuʻa ke ako e folofolá ki he kalasi ko ʻení. Fakaafeʻi kinautolu ke nau fekumi ʻi he folofolá lolotonga ʻenau akó ki ha ngaahi sīpinga ʻo hono ʻomi ʻe he ʻEikí e fakahaá ko ha tali ki he ngaahi fehuʻi fakamātoató, mo poupouʻi e kau akó ke kumi ki he ngaahi moʻoni ʻi he ngaahi fakahā ko iá ʻe tokoni ke tali ʻenau ngaahi fehuʻí.

Fakamatala ange ʻi Māʻasi 1832, naʻe nofo ai ʻa e Palōfitá ʻi he ʻapi ʻo Sione mo ʻĀlisi (ʻElesā) Sionisoní ʻi Hailame ʻOhaiō, fakafuofua ki ha maile  ʻe 30 ki he fakatonga ʻo Ketilaní. ʻI he taimi ko ʻení, naʻe nofo e tokolahi taha ʻo e Kāingalotú ʻi ʻOhaiō pea mo e Vahefonua Siakisoni, Mīsulí, ʻa ia naʻe fakahā ʻe he ʻEikí ʻe langa ai e kolo ko Saioné. ʻI Fepueli mo Māʻasi 1832, naʻe hokohoko atu ʻe he Palōfitá ʻene liliu fakalaumālie ʻo e pulusinga ʻa Kingi Sēmisi ʻo e Tohi Tapú, ʻa ia ʻoku ʻiloa he taimí ni ko e Liliu ʻa Siosefa Sāmitá. ʻI he ngāue ʻa Siosefa Sāmita ʻi he Fakahā ʻa Sione ko e Fakalangí (ʻoku ʻiloa lahi ange ko e tohi Fakahaá), naʻe fakahā ai ʻe he ʻEikí ʻa e ʻuhinga ʻo ha niʻihi ʻo e ngaahi fakataipé mo e ngaahi meʻa ʻe hoko naʻe fakamatalaʻi ʻe he ʻAposetolo ko Sioné. ʻOku lekooti ʻa e fakahā ko ʻení ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 77.

Vahe e kau akó ke nau tauhoa. Hiki ʻi he palakipoé ʻa e ngaahi potufolofola ko ʻení, pea ʻoange ki he hoa takitaha ha taha ʻo e ngaahi laukonga ko ʻení:

  1. Fakahā 4:2–8; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 77:1–5

  2. Fakahā 5:1; 7:1–4; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 77:6–11

  3. Fakahā 8:2; 9, ʻuluʻi vahé; 10:10; 11:3; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 77:12–15

Kole ki he kau akó ke nau ʻuluaki lau mo honau hoá e ngaahi veesi naʻe vahe angé ʻi he tohi Fakahaá, ʻo kumi e ngaahi fakataipe pe meʻa naʻe hoko naʻe fakamatalaʻi ʻe Sioné. Kole leva ki he kau akó ke lau mo honau ngaahi hoá e ngaahi veesi ne vahe ange mei he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 77, ʻo kumi e founga ʻoku fakamahino ai ʻe he ngaahi fakamatala ʻa e ʻEikí e ʻuhinga ʻo e ngaahi fakataipe mo e meʻa naʻe hoko ne fakamatalaʻi ʻi he tohi Fakahaá. Kole ki ha kau ako ʻe niʻihi ke nau lipooti ʻa e meʻa ne nau maʻú.

  • Ko e hā te tau lava ʻo ako mei he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 77 fekauʻaki mo e fatongia ʻo ha palōfita ʻi he tokoni ke mahino kiate kitautolu e ʻuhinga ʻo e folofolá? (ʻOku totonu ke fakahā ʻe he kau akó ha tokāteline tatau mo ʻení: ʻOku fakahā ʻe he ʻEikí e fakaʻuhinga ʻo e folofolá ʻo fakafou ʻi Heʻene kau palōfitá.)

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke mahino ʻoku fakahā ʻe he ʻEikí e fakaʻuhinga ʻo e folofolá ʻo fakafou ʻi Heʻene kau palōfita, tangata kikite mo e tangata ma‘u fakahaá?

  • Te tau fakatatau fēfē ʻa e meʻa naʻe fai ʻe Siosefa Sāmita ke mahino e folofolá ki heʻetau ako folofola fakatāutahá? (Neongo ʻe lava ke fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ha lea kehe, ka ʻoku totonu ke nau ʻiloʻi ha tefitoʻi moʻoni tatau mo ʻení: ʻI heʻetau fehuʻi ki he ʻOtuá, te Ne tokoniʻi kitautolu ke mahino e folofolá.)

Ke tokoni ke mahino ki he kau akó ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení, fakaʻaliʻali e fakamatala ko ʻeni ʻa ʻEletā Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, pea fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ia:

ʻĪmisi
ʻEletā Dallin H. Oaks

“Ko e meʻa ʻoku tau makehe ai mei he tokolahi taha ʻo e kau Kalisitiane kehé ʻi he founga ʻoku tau lau mo fakaʻaongaʻi ai ʻa e Tohi Tapú mo e ngaahi tohi folofola kehé, ko ʻetau tui ʻi he hokohoko mai ʻa e ngaahi fakahaá. ʻOku ʻikai ko e maʻuʻanga ʻilo taupotu tahá ʻa e ngaahi tohi folofolá kiate kitautolu, ka ko e meʻa ʻoku muʻomuʻa ʻi he maʻuʻanga ʻilo taupotu tahá. ʻOku maʻu e ʻilo taupotu tahá ʻi he fakahā. …

“Ko e folofola ʻa e ʻEikí ʻi he ngaahi tohi folofolá ʻoku hangē ia ha tūhulu ke tataki hotau vaʻé (vakai, Saame 119:105), pea ko e fakahaá ko ha mālohi mafimafi ʻokú ne fakalahi e ulo ʻa e tūhulú. ʻOku tau poupouʻi e taha kotoa pē ke ako fakalelei e folofolá pea mo e ngaahi akonaki fakaepalōfita fekauʻaki mo kinautolú pea fekumi ʻi he faʻa lotu ki he fakahā fakatāutahá ke ʻilo ʻiate kinautolu pē honau ʻuhingá” (Dallin H. Oaks, “Scripture Reading and Revelation,” Ensign, Jan. 1995, 7).

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke ako fakamaatoato e folofolá fakataha mo e “ngaahi akonaki fakaepalōfita fekauʻaki mo kinautolú” ʻi hoʻo fekumi ʻi he faʻa lotu ke maʻu ha mahino fakatāutahá? (Fakamahino ange ʻoku ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá – Tohi Lēsoni ʻa e Tokotaha Akó [Church Educational System manual, 2017] ha ngaahi akonaki ʻa e kau palōfita ʻo e ngaahi ʻaho kimui ní ʻa ia ʻe lava ʻo tokoni ki he kau akó ke mahino lelei ange ʻa e ngaahi moʻoni ʻoku akoʻi ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá.)

Kole ki he kau akó ke nau fakakaukau ki ha taimi ne tokoniʻi ai kinautolu ʻe he ʻOtuá ke mahino e ngaahi folofolá ʻo fakafou ʻi he ngaahi akonaki fakaepalōfitá pe ngaahi fakahā fakataautaha ʻoku maʻu hili ʻa e lotú. Fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke vahevahe ʻenau ngaahi aʻusiá ʻo kapau ʻoku nau fiemālie ʻi hono fai iá. Mahalo te ke fie vahevahe foki haʻo aʻusia pē ʻaʻau.

Poupouʻi ʻa e kau akó ke nau lau fakaʻaho mei he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá pea fekumi ki ha mahino lahi ange ki he ngaahi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni aí, ʻaki hono ako e ngaahi akonaki fakaepalōfitá mo kole ki he ʻOtuá ʻi he lotú.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 78

Ko e fakahinohino ʻe he ʻEikí ʻa Siosefa Sāmita ke fokotuʻu ʻa e Kautaha Uouongatahá pea talaʻofa ha ngaahi tāpuaki kiate kinautolu ʻoku tauhi ʻEne ngaahi fekaú

Fakamatala ange naʻe toe maʻu foki ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ha fakahā fekauʻaki mo e ngaahi meʻa fakatuʻasino ʻa e Siasí, makehe mei hono maʻu e fakahā fekauʻaki mo e ʻuhinga ʻo e ngaahi folofolá. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e ʻuluʻi vahe ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 78. Kole ki he he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa naʻe tala ʻe he ʻEikí ki he Palōfitá ke fokotuʻu ke tokoni ki hono puleʻi e paʻanga ʻa e Siasí. Kole ki he kau akó ke nau lipooti e meʻa ne nau maʻú.

Fakamatala ange ko e ʻū falekoloa ʻe puleʻi ʻe he Kautaha Uouongatahá naʻe ʻuhinga ia ki he fale tukuʻanga koloa ʻi Ketilani, ʻOhaioó, naʻe fakalele ʻe Niueli K. Uitenií, mo e fale tukuʻanga koloa ʻi Tauʻatāina, Mīsuli naʻe fakalele ʻe Sitenei Kilipaté. Naʻe ʻomi ʻe he ongo fale tukuʻanga koloá ni ʻa e ngaahi koloa ne fie maʻú ki he Kāingalotú, lolotonga foki hono tānaki ha paʻanga ke fakatau mai ʻaki ha kelekele mo fakapaʻanga hono pulusi ʻo e ngaahi fakahā ʻa e ʻEikí kia Siosefa Sāmitá.

Kole ki ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 78:3–6. Kole ki he kalasí ke nau muimui ʻi hono laú, ʻo kumi e meʻa ʻe tokoni e kautahá ni ki he Kāingalotú ke faí.

  • Fakatatau ki he veesi 3–4, ʻe ʻaonga mo tāpuekina fēfē ʻe he Kautaha Uouongatahá ʻa e Kāingalotú?

  • Fakatatau ki he veesi 5–6, ko e hā naʻe fekau ai ʻe he ʻEikí e Kāingalotú ke tokoni ki he masivá?

  • ʻOkú ke pehē ko e ʻuhinga ki he hā ʻa e kupuʻi lea “kapau ʻoku ʻikai te mou tatau ʻi he ngaahi meʻa fakamāmaní ʻoku ʻikai te mou lava ke tatau ʻi he maʻu ʻo e ngaahi meʻa fakalangí” ʻi he veesi 6?

Fakamatala ange ʻi ha fakahā kimuʻa ange naʻe fakamatala ai ʻe he ʻEikí ko e tataú ko hono maʻu ʻe he ngaahi fāmilí ha meʻa ke feau ʻenau ngaahi fie maʻú ʻo fakatatau ki honau ngaahi tūkunga fakafoʻituituí (vakai, TF 51:3). Koia ai, ʻoku ʻikai ʻuhinga e tatau ʻi he ngaahi meʻa fakaemāmaní ke lahi tatau e meʻa ʻoku maʻu ʻe he taha kotoa.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 78:7. Kole ki he kalasí ke nau kumi ki he meʻa naʻe pehē ʻe he ʻEikí ʻe hoko ki he Kāingalotú kapau te nau talangofua ki Heʻene fekau ke tatau ʻi he ngaahi meʻa fakaemāmaní. Kole ki he kau akó ke nau lipooti e meʻa ne nau maʻú.

  • Fakatefito ʻi he meʻa naʻe akoʻi ʻe he ʻEikí ʻi he veesi 7, ko e hā ha tefitoʻi moʻoni te tau lava ʻo ako fekauʻaki mo e meʻa ʻe tokoni e talangofua ki he ngaahi fekau ʻa e ʻEikí ke teuteuʻi kitautolu ki aí? (ʻOku totonu ke ʻiloʻi ʻe he kau akó ha tefitoʻi moʻoni tatau mo ʻení: ʻOku teuteuʻi kitautolu ʻe he talangofua ki he ngaahi fekau ʻa e ʻEikí ki ha potu ʻi he puleʻanga fakasilesitialé.)

Kole ki he kau akó ke nau fakakaukau ki ha niʻihi ʻo e ngaahi fekau ʻa e ʻEikí. Fakaafeʻi kinautolu ke nau fakamatala ki he founga ʻoku tokoni ai e ngaahi fekau ko ʻení, kau ai e fekau ke tokoni ki he masivá, ke teuteuʻi kitautolu ki he puleʻanga fakasilesitialé (vakai, TF 105:3–5).

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 78:8–16 ʻaki hano fakamatalaʻi ange naʻe fokotuʻu ʻe he ʻEikí ʻa Siosefa Sāmita, Niueli K. Uitenī, mo Sitenei Likitoni ke nau fokotuʻu e Kautaha Uouongatahá (vakai, TF 82). Naʻe fie maʻu ke fakatukupaaʻi kinautolu ʻaki ha fuakava ke tokangaʻi e ngaahi falekoloa mo e ngāue pulusi ʻa e Siasí. ʻE fakafalala pē ʻa e Siasí kiate ia ʻo mavahe mei he ngaahi kautaha fakaemāmani kehé, ʻi he muimui ki he ngaahi fakahinohino ʻa e ʻEikí.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 78:17–20, ʻo kumi ha toe akonaki naʻe ʻomi ʻe he ʻEikí ki he kau taki ʻo e Siasí.

  • Ko e hā ha founga ʻe malava ke fakatōkilalo mo fakafiemālie ai e pōpoaki ʻa e ʻEikí ʻi he veesi 17–18 ki he kau taki ko ʻeni ʻo e Siasí?

Kole ki he kau akó ke nau fakalaulauloto ki he ngaahi tāpuaki ʻo e puleʻanga ʻo e ʻEikí mo e ngaahi koloa ʻo e taʻengatá kuo nau maʻú. Fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke vahevahe ʻa e founga kuo faitāpuekina ai ʻenau moʻuí ʻe he ngaahi meʻá ni.

  • Ko e hā naʻe naʻinaʻi ʻe he ʻEikí ki he kau taki ʻo e Siasí ke faí ʻi he veesi 19?

  • Fakatatau ki he veesi 19, ko e hā ʻe hoko kiate kitautolu ʻo kapau te tau maʻu ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē ʻi he loto fakafetaʻi? (Hili e tali ʻa e kau akó, hiki ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé: Kapau te tau maʻu e meʻa kotoa pē ʻi he loto fakafetaʻi, ʻe ngaohi kitautolu ke nāunauʻia, pea fakalahi ʻe he ʻEikí hotau ngaahi tāpuakí.) Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga taupotu taha e “ngaohi ke nāunauʻiá” ki hono maʻu ʻo e hakeakiʻí.)

  • Ko e hā hono ʻuhinga kiate koe ke maʻu e meʻa kotoa pē ʻi he loto fakafetaʻi?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku totonu ai ke maʻu e meʻa kotoa pē mei he ʻOtuá, tautautefito ki Heʻene ngaahi fekaú, ʻi he loto fakafetaʻí?

Tuku ange ha miniti ʻe taha ki he kau akó ke faʻu ha lisi ʻo e ngaahi meʻa ʻoku nau fakafetaʻi aí. Fakaafeʻi e kau akó ke palani e meʻa te nau fai ke nau maʻu kakato ange ai e meʻa kotoa pē mei he ʻOtuá ʻi he loto fakafetaʻí.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 79–80

Ko e uiuiʻi ʻe he ʻEikí ʻa Sēleti Kaata, Sitīveni Puaneti, mo ʻĪteni Sāmita ke nau ngāue fakafaifekau

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 79–80 ʻaki hono fakamatalaʻi ange naʻe uiuiʻi ʻe he ʻEikí ʻa Sēleti Kaata, Sitīveni Puaneti, mo ʻĪteni Sāmita ke nau ngāue fakafaifekau. Naʻe talaʻofa ʻe he ʻEikí kia Sēleti Kaata ʻe akoʻi kiate ia ʻe he Fakafiemālié ʻa e moʻoní mo tataki ia ki he feituʻu ke ne ʻalu ki aí (vakai, TF 79:2). Naʻe talaange ʻe he ʻEikí kia Sitīveni Puaneti, mo ʻĪteni Sāmita ke na lea ʻaki e ngaahi meʻa kuó na fanongo, tui, mo ʻilo ʻoku moʻoní (vakai, TF 80:4).

Fakaʻosi ʻaki haʻo fakamoʻoni ki he ngaahi moʻoni naʻe akoʻi he lēsoni ko ʻení.