‘Inisititiuti
Lēsoni 21: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 57–58


Lēsoni 21

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 57–58

Talateú mo e Fakahokohoko ʻo e Ngaahi Meʻa Ne Hokó

ʻI he talangofua ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá ki he fekau ʻa e ʻEikí ke fakahoko ha konifelenisi ʻa e Siasí ʻi Mīsulí (vakai, T&F 52:2–5), naʻá ne fononga ai mo ha niʻihi tokolahi ʻi ha meimei maile ʻe 900 mei ʻOhaiō ki Mīsuli. ʻI he ʻaho 20 ʻo Siulai, 1831, hili ha ngaahi ʻaho siʻi mei he tūʻuta ʻa Siosefa Sāmita ʻi he Vahefonua Siakisoni ʻi Mīsulí, naʻá ne maʻu ai ʻa e fakahā ʻoku ʻiloa he taimí ni ko e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 57. Naʻe fakahā ʻe he ʻEikí ʻi he fakahā ko ʻení ʻe hoko ʻa Tauʻatāina, Mīsuli ko e uhouhonga ia ʻo e kolo ko Saioné mo hono temipalé, pea naʻá Ne fakahinohino ki ha kakai ʻe niʻihi honau fatongia ki hono langa ʻo Saioné.

ʻI he ʻaho 1 ʻo ʻAokosi, 1831, hili ia ha uike ʻe ua mei hono maʻu ʻe Siosefa ʻa e fakahā ne tuhuʻi mai ai ke hoko ʻa Tauʻatāina ko e uhouhonga ʻo Saioné, naʻe haʻu ha niʻihi ʻo e kāingalotu ʻo e Siasí ki he Palōfitá ko e fie ʻilo ki he finangalo ʻo e ʻEikí fekauʻaki mo ʻenau kākunga ki hono langa ʻo Saioné. Ko e talí, naʻe ʻomi ai ʻe he ʻEikí ʻa e fakahā ne lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58. ʻI he fakahā ko ʻení, naʻe fakahinohino ai ʻe he ʻEikí ki he Kāingalotú e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻe makatuʻunga mei ai hono fokotuʻu ʻo e kolo ko Saioné, ʻo kau ai ʻa e talangofua ki he ngaahi fekaú, faivelenga ʻi he faingataʻá, ko hono fakaʻaongaʻi ʻo e tauʻatāina ke filí ke maʻu ai ʻa e angamāʻoniʻoní, fakatomalá mo e fakamolemolé.

14 ʻo Siulai, 1831Naʻe tūʻuta ʻa Siosefa Sāmita mo hono kaungāfolaú ʻi he Vahefonua Siakisoní, ʻi Mīsuli.

20 ʻo Siulai, 1831Naʻe maʻu ai ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 57.

Konga kimui ʻo Siulai 1831Naʻe tūʻuta ai e Kāingalotu Kolesivilí mo ha niʻihi ʻo e kaumātuʻá ki he Vahefonua Siakisoní.

1 ʻo ʻAokosi, 1831Naʻe maʻu ai ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58.

2–3 ʻo ʻAokosi, 1831Naʻe fakatapui ai ha konga kelekele ʻi he Vahefonua Siakisoni, Mīsulí ki hono fokotuʻu ʻo Saioné, pea naʻe fakatapui ha feituʻu maʻá e temipalé ʻi Tauʻatāina, Mīsuli.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 57:1–16

ʻOku fakahā ʻe he ʻEikí ʻa e tuʻuʻanga ʻo Saioné pea fakahinohino ki he kakaí honau fatongia ki hono langa hake iá

Hiki e ongo foʻi lea Ngaahi ʻAmanaki mo e Ola ʻi he palakipoé. Kole ki he kau akó ke nau fakakaukau ki ha taimi ne nau loto-mamahi ai koeʻuhí ko e kehe e ola ʻo ha meʻa naʻe hoko mei he meʻa ne nau ʻamanaki pe fakaʻamu ki aí. Fakaafeʻi ha kau ako ʻe niʻihi ke nau vahevahe ʻenau ngaahi aʻusiá mo e kalasí.

Poupouʻi e kau akó ke nau fekumi ki ha ngaahi moʻoni ʻi heʻenau ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 57–58 ʻa ia ʻe tokoni ke mahino lelei ange ai kiate kinautolu e founga ke nau kei faivelenga ai ki he ʻEikí ʻi he taimi ʻoku ʻikai ola lelei ai ha meʻa ne nau fakatetuʻa pe ʻamanaki ki ai.

Fakamanatu ki he kau akó naʻe fakahā ʻe he ʻEikí te Ne fokotuʻu ʻa e kolo ko Saioné “ʻi he ngaahi ngataʻanga fonua ofi ki he kau Leimaná” (T&F 28:9). Naʻe mahino ki he Kāingalotú ko e feituʻu ko ʻení ko e tuliki fakahihifo ia ʻo Mīsulí, ko ia ʻi he taimi naʻe fekau ai ʻe he ʻEikí ki he Palōfita ko Siosefa Sāmitá mo ha kau kaumātuʻa tokolahi ke fai ha konifelenisi ʻa e Siasí ʻi Mīsulí (vakai, T&F 52:2), naʻa nau ʻamanaki atu ke ʻiloʻi ʻa e tuʻuʻanga pau ʻo Saioné. Naʻe vēkeveke ʻa e Kāingalotú ke fokotuʻu ʻa Saione he naʻa nau ʻiloʻi ʻe hoko ʻenau kau ki Saioné ke nau maʻu ai ha huhuʻi, maluʻi mo ha nonga mei he ʻEikí (vakai, ʻĪsaia 51:11; 52:7–8; 3 Nīfai 21:22–29; T&F 45:66–75; Mōsese 7:61–64). ʻI heʻenau talangofua ki he fekau ʻa e ʻEikí, naʻe mavahe ai ʻa Siosefa Sāmita mo ha niʻihi tokolahi ʻo e kau kaumātuʻá mei Ketilani, ʻOhaiō ʻi Sune 1831 ʻo fononga ʻi ha meimei maile ʻe 900 ki Mīsuli, ʻo nau toki aʻu ʻi he ʻaho 14 ʻo Siulai, 1831 ko e hili ia ha māhina ʻe taha (vakai, The Joseph Smith Papers, Documents, Volume 2: July 1831–January 1833, ed. Matthew C. Godfrey and others [2013], 5–6).

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e talateu ʻo e vahé ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 57. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo fekumi ki he ngaahi fehuʻi naʻe ʻeke ʻe he Palōfitá ki he ʻEikí ʻi heʻene aʻu ki he Vahefonua Siakisoni, Mīsulí.

Kole ki ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 57:1–3. Poupouʻi e kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo fekumi ki he tali ʻa e ʻEikí ki he ngaahi fehuʻi ʻa e Palōfitá.

  • ʻE langa ʻi fē ʻa e kolo ko Saioné?

  • Fakatatau ki he veesi 3, ko e fē feituʻu ʻe langa ai e temipalé ʻi hono fakafehokotaki ki he kolo ko Saioné?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku mahuʻinga fekauʻaki mo hono fokotuʻu ʻe he ʻEikí ʻa e temipalé ʻi he uhouhonga ʻo e kolo ko Saioné?

Fakanounouʻi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 57:4–16 ʻaki hono fakamatalaʻi ange naʻe fakahinohino ʻe he ʻEikí ki he Kāingalotú ke nau fakatau e konga kelekele ʻi he loto fonuá mo e kauʻāfonua takatakai ʻo Tauʻatāina, Mīsulí. Naʻe toe fakahinohino foki ʻe he ʻEikí ha kakai pau ke nau fakaʻaongaʻi honau ivi fakafoʻituituí ke tokoni ki hono langa hake ʻo Saioné.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:1–13

ʻOku faleʻi ʻe he ʻEikí ʻa e kaumātuʻá ke nau faivelenga lolotonga e faingataʻá

Talaange ki he kau akó naʻe toki aʻu e kau faifekau mo e kāingalotu ʻo e Kolo Kolesivilí, ʻa ia naʻe fekau ke nau ʻalu ki Mīsulí, hili ia ha ngaahi ʻaho mei he tūʻuta ʻa e Palōfitá mo hono ngaahi kaungāfonongá. Naʻe fakakaukau ʻa e kau tūʻuta foʻoú te nau feʻiloaki mo ha kāingalotu kuo nau tupulaki ʻo moʻui, ka naʻa nau loto-mamahi ʻi heʻenau ʻiloʻi naʻe tokosiʻi pē ʻa e kau papi ului foʻoú. Naʻe mamahi ha niʻihi ko e ʻikai ke ngoueʻi ha konga lahi ʻo e kelekele ʻi he Vahefonua Siakisoní. ʻIkai ngata aí, naʻe taʻefemahinoʻaki ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá mo Pīsope ʻEtuate Pātilisi ʻi he kelekele naʻe ʻamanaki ke fakatau mai maʻá e Kāingalotú. Naʻe tupu mei he ngaahi tūkunga ko ʻení ʻa hono maʻu ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻa e fakahā ne lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58. (Vakai, The Joseph Smith Papers, Documents, Volume 2: July 1831–January 1833, 12–13.)

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:1–5, ʻo fekumi ki he meʻa naʻe finangalo ʻa e ʻEikí ke mahino ki he kaumātuʻá ʻi heʻenau fuofua tūʻuta ki Mīsulí.

  • Ko e hā ha tefitoʻi moʻoni te tau lava ʻo ako mei he folofola ʻa e ʻEikí ki he kaumātuʻá ʻi he veesi 2? (Hili e tali ʻa e kau akó, hiki ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé: ʻE toe maʻongoʻonga ange hotau pale taʻengatá kapau te tau faivelenga lolotonga e faingataʻá.)

  • Ne mei tokoni fēfē nai ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ki he Kāingalotú ʻi he taimi naʻe kehe ai e tūkunga ʻi honau nofoʻanga foʻoú mei he meʻa ne nau fakatetuʻa ki aí?

Kole ki he kalasí pe ʻe lava ʻe ha taha ʻo fakamatalaʻi fakanounou ha niʻihi ʻo e ngaahi fakatanga mo e faingataʻa ʻe aʻusia ʻe he Kāingalotú ʻi he ngaahi taʻu ka hoko maí ʻi Mīsulí. (ʻO ka fie maʻu, fakamatala ki he kau akó naʻe faingataʻaʻia e Kāingalotú ʻi hono ngaohikovia mo fakamamahiʻi kinautolu ʻe honau ngaahi kaungāʻapi ʻi Mīsulí, pea naʻe aʻu pē ʻo tāmateʻi ha niʻihi ʻo e Kāingalotu ʻo e Siasí. Naʻe tupu mei he fakatangá e faifai pea hola e Kāingalotú mei he Vahefonua Siakisoní ʻi Nōvema mo Tīsema ʻo e 1833, pea naʻe iku pē ʻo tuli kinautolu mei he vahefonua Mīsulí hono kotoa ʻi he faʻahitaʻu momoko ʻo e 1838–39 ʻi he taimi naʻe tukuange mai ai ʻe he kōvaná ha tuʻutuʻuni ke tamateʻi kinautolú.)

  • Naʻe fakamālohia fēfē nai ʻe he tefitoʻi moʻoni ʻoku hiki ʻi he palakipoé mo e ngaahi talaʻofa ʻa e ʻEikí ʻi he veesi 2–4 e Kāingalotú lolotonga e ngaahi faingataʻa ne nau kātekina ʻi Mīsulí?

  • Fakatatau ki he veesi 3, ko e hā ʻoku ʻikai ke tau faʻa sio ki ai pe mahino kiate kitautolu ʻi he taimi ʻoku tau fekuki ai mo e ʻahiʻahí?

  • ʻE tokoni fēfē nai e ngaahi akonaki ʻi he ngaahi veesi ko ʻení kiate kitautolu ʻi he taimi te tau aʻusia ai ʻa e loto-mamahí mo e ʻahiʻahí?

Fakanounouʻi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:6–13 ʻaki hono fakamatalaʻi ange naʻe fakahā ʻe he ʻEikí ha niʻihi ʻo e ngaahi ʻuhinga naʻá Ne ʻave ai ʻa e Kāingalotú ki Saioné, ko ha ʻuhinga ʻe taha koeʻuhí ke hanga ʻe he kaumātuʻá ʻo fakatoka ʻa e fakavaʻe ʻo Saioné pea kamata ke teuteuʻi ʻa e māmaní ki he Hāʻele ʻAnga Ua Mai ʻa Sīsū Kalaisí. Hangē ko ia ne lekooti ʻi he ngaahi veesi ko ení, naʻe ʻuhinga ʻa e ʻEikí ki ha talanoa fakatātā ʻi he Fuakava Foʻoú (vakai, Mātiu 22:1–14; Luke 14:12–24) ʻa ia ʻoku akoʻi ai ʻe fakaafeʻi e kakai mei he ngaahi puleʻanga kotoa pē ke nau maʻu e ngaahi tāpuaki ʻo e ongoongoleleí.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:14–33

ʻOku fakahā ʻe he ʻEikí e ngaahi fatongia ʻo ha pīsope, fekau ki he Kāingalotú ke nau tauhi ʻa e ngaahi lao ʻo e fonuá pea faleʻi ange ke nau fakaʻaongaʻi ʻenau tauʻatāina ke filí ke fai ha lelei

Fakamanatu ki he kau akó naʻe taʻefemahinoʻaki ʻa Pīsope ʻEtuate Pātilisi, ʻa ia naʻe ui ke nofo ʻi Mīsuli ʻo tokangaʻi e ngaahi koloa ʻa e Siasí mo fakatau mai e ngaahi konga kelekele ʻi he loto fonua mo e kauʻāfonua ʻo Tauʻatāiná, mo e Palōfitá pe ko e fē ʻa e konga kelekele ke fakatau maí. Fakamatalaʻi ange naʻe fakatokanga e ʻEikí kia Pīsope Pātilisi ʻe hinga kapau he ʻikai ke fakatomala mei heʻene “taʻetuí mo e kui ʻo e lotó,” hangē ko hono lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:15 Naʻe tali loto-fakatōkilalo ʻe Pīsope Pātilisi e fakatokanga mo e valoki ʻa e ʻEikí (vakai, The Joseph Smith Papers, Documents, Volume 2: July 1831–January 1833, 12–13). Fakanounouʻi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:16–20 ʻaki hono fakamatalaʻi ange naʻe toe fokotuʻutuʻu foki ʻe he ʻEikí ha niʻihi ʻo e ngaahi fatongia ʻo ʻEtuate Pātilisí ʻi heʻene hoko ko ha pīsope ʻi Mīsulí. Hili iá peá ke fakanounouʻi leva ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:21–23 ʻaki hono fakamatalaʻi ange naʻe fakahinohinoʻi ʻe he ʻEikí e Kāingalotu ʻi Mīsulí ke nau tauhi e ngaahi lao ʻo e fonuá mo e ngaahi fono ʻa e ʻOtuá.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:24–28. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo fekumi ki he meʻa naʻe folofola e ʻEikí kia Pīsope Pātilisi mo hono ongo tokoní ke nau faí.

  • Fakatatau ki he veesi 25, ko e hā ne folofola e ʻEikí kia Pīsope Pātilisi mo hono ongo tokoní ke nau faí?

  • Kuo tokoni fēfē nai ʻenau fealēleaaʻaki fakataha mo e ʻEikí ke nau lava ai ʻo tokangaʻi e ngaahi ngāue ʻa e Siasí ʻi Mīsulí mo langa ʻa Saioné?

  • Fakatatau ki he meʻa naʻe akoʻi ʻe he ʻEikí ki he kau tangata ko ʻení ʻi he veesi 26–28, ko e hā ʻa e tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni te tau lava ʻo ako fekauʻaki mo e meʻa ʻoku finangalo e ʻEikí ke tau faí? (ʻE lava ke ʻomi ʻe he kau akó ha ngaahi tali kehekehe, ka ke fakapapauʻi ʻoku nau ʻiloʻi e ngaahi moʻoni ko ʻení: Kapau te tau tali ke folofola mai ʻaki ʻe he ʻEikí e meʻa kotoa pē ʻoku totonu ke tau faí, he ʻikai ke tau maʻu ha pale. ʻOku tau maʻu ha mālohi ke ngāue ʻiate kitautolu pē. Kapau te tau fakaʻaongaʻi ʻetau tauʻatāina ke filí ke fakahoko ʻa e māʻoniʻoní, ʻe fakapaleʻi kitautolu. Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ke fakaʻilongaʻi e ngaahi moʻoni ko ʻení ʻi heʻenau tohi folofolá.)

  • Ko e hā naʻe mahuʻinga ai ke mahino e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení kiate kinautolu ne uiuiʻi ke langa ʻa Saioné?

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke mahino kiate kitautolu e ngaahi moʻoni ko ʻení ʻi hotau kuongá?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:29–33. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo fekumi ki he meʻa naʻe folofola e ʻEikí ʻoku hoko kiate kinautolu ʻoku ʻikai ke nau fakaʻaongaʻi ʻenau tauʻatāina ke filí ke fai ha lelei pe ʻoku nau fakafehuʻia ʻEne ngaahi fekaú.

  • Ko e hā ʻoku hoko kiate kinautolu ʻoku ʻikai ke nau fakaʻaongaʻi ʻenau tauʻatāina ke filí ke fai ha lelei pe ʻoku nau fakafehuʻia e ngaahi fekau ʻa e ʻEikí?

  • Fakatatau ki he veesi 32–33, ʻoku tali fēfē nai ʻe ha kakai ʻe niʻihi e taimi ʻoku ʻikai ke nau maʻu ai e ngaahi tāpuaki ʻoku nau tui ʻoku totonu ke nau maʻú, neongo ne nau fakapikopiko pe talangataʻa?

  • Ko e hā e fakatokanga ʻoku fai ʻe he ʻEikí ki he niʻihi peheé?

Vahevahe hoʻo fakamoʻoní neongo naʻe ʻosi fakahā ʻe he ʻEikí e tuʻuʻanga ʻo e kolo ko Saioné, naʻá Ne kei finangalo pē ke fakaʻaongaʻi ʻe he Kāingalotú ʻenau tauʻatāina ke fili ke fai ha leleí mo tokoni ki hono fokotuʻu iá. Ko e moʻoni tatau pē ʻoku hoko kiate kitautolu he ʻaho ní. Neongo ʻoku tataki kitautolu ʻe he ʻEikí ʻi he fakahā, ʻokú Ne finangalo ke tau fakaʻaongaʻi ʻetau tauʻatāina ke fili ke fai ha leleí pea “fakahoko ʻa e māʻoniʻoni lahi” (T&F 58:27) ke ikunaʻi ʻEne ngāué.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakalaulauloto ki he meʻa ʻe lava ke nau fai ke fakahoko ai ha māʻoniʻoni lahi. Poupouʻi kinautolu ke nau ngāue ʻo fakatatau ki ha faʻahinga ueʻi pē ʻoku nau maʻu.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:34–65

ʻOku ʻomi ʻe he ʻEikí ha toe fakahinohino fekauʻaki mo Saione, akoʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e fakatomalá mo e fakamolemolé, mo fekau ki he kaumātuʻá ke nau malanga ʻaki e ongoongoleleí ki he māmaní kotoa

Fakamatalaʻi ange, naʻe ʻomi ʻe he ʻEikí ha toe fakahinohino kau ki he fonua ko Saioné ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:34–37. Naʻá Ne fekau ke fakatapui ʻe Māteni Hālisi ʻene paʻangá ki he ʻEikí, pea ke muimui ʻa e Kāingalotu ʻoku nau nofo ʻi Saioné ʻi he sīpinga ko ʻení mo moʻui ʻaki e fono ʻo e fakatapuí, pea mo fakatau mai ha kelekele ki ha fale tauhiʻanga koloa mo ha mīsini paaki.

Kole ki ha kau ako ʻe niʻihi ke nau taufetongi ʻi hono lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:38–43, 60. Poupouʻi e kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo fekumi ki he faleʻi naʻe fai ʻe he ʻEikí kia Māteni Hālisi, Uiliami W. Felipisi, mo Saipa Pitasoni ʻi heʻenau teuteu ke nofo ʻi Saioné.

  • Naʻe hoko fēfē e ngaahi angahala ʻa e kau tangatá ni ke taʻofi ai kinautolu mei heʻenau tokoni ke langa ʻa Saioné?

  • ʻOku fakangatangata fēfē nai ʻe heʻetau ngaahi angahalá ʻetau malava ke ngāue maʻá e ʻEikí?

  • Ko e hā ʻa e moʻoni naʻe akoʻi ʻe he ʻEikí ki he kau tangata ko ʻení fekauʻaki mo e fakatomalá ʻi he veesi 42? (Tokoni ke ʻiloʻi ʻe he kau akó ʻa e moʻoni ko ʻení: Kapau te tau fakatomala mei heʻetau ngaahi angahalá, ʻe fakamolemoleʻi kitautolu ʻe he ʻEikí pea ʻikai ke Ne toe manatu ki heʻetau ngaahi angahalá.)

  • ʻE lava fēfē ke ʻomi ʻe he moʻoni ko ʻení ha ʻamanaki lelei kiate kitautolu?

  • Ko e hā ʻa e moʻoni naʻe akoʻi ʻe he ʻEikí ki he kau tangata ko ʻení fekauʻaki mo e fakatomalá ʻi he veesi 43? (Tokoni ke ʻiloʻi ʻe he kau akó ʻa e moʻoni ko ʻení: Kuo pau ke tau vete hia pea siʻaki ʻetau ngaahi angahalá, kae lava ke tau fakatomala.)

Ke tokoni ke mahino ki he kau akó ʻa e ʻuhinga ke vete mo siʻaki ai e angahalá, fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Niila L. ʻEnitasoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
ʻEletā Neil L. Andersen

“Ko hono siʻaki ʻo e ngaahi angahalá, ʻoku ʻuhinga ia ko e ʻikai toe foki ki ai. ʻOku fie maʻu ha taimi ki hono siʻaki iá. Ke tokoniʻi kitautolu, ʻi he taimi lahi ʻoku hanga ʻe he ʻEikí ʻo fakangofua e kiʻi toenga ʻetau fehalākí ke nofo ʻi heʻetau manatú. Ko ha konga mahuʻinga ia ʻo ʻetau ako fakamatelié.

“ʻI he taimi ʻoku tau vete moʻoni ai ʻetau ngaahi angahalá, pea fakafoki ʻa e meʻa te tau lavá kiate ia naʻá tau fakalaveaʻí, pea siʻaki ʻetau ngaahi angahalá ʻaki ʻetau tauhi e ngaahi fekaú, ʻoku tau fou atu ʻi he founga te tau maʻu ai e fakamolemolé. ʻE ʻalu pē taimí, mo ʻetau ongoʻi ʻa e mole atu e mafatukituki ʻetau mamahí, pea toʻo ‘atu ʻa e ongoʻi halaiá mei hotau lotó’ [ ʻAlamā 24:10] pea ʻomai ʻa e ‘fiemālie ʻo e konisēnisí’ [Mōsaia 4:3]” (Niila L. ʻEnitaseni, “Fakatomala … Koeʻuhí Ke u Fakamoʻui ʻa Kimoutolu,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2009, 42).

Fakamoʻoni ange ʻe lava ke fakamolemoleʻi kakato ʻetau ngaahi angahalá koeʻuhí ko e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí. Poupouʻi e kau akó ke nau fakatomala mei heʻenau ngaahi angahalá ʻaki ʻenau vete mo siʻaki kinautolu.

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:44–65 ʻaki hono fakamatalaʻi ange naʻe fekau ʻe he ʻEikí e kaumātuʻa ne pau ke nau nofo ʻi Mīsulí ke fakatau mai ha kelekele pea teuteu ki he fakataha mai ʻa e Kāingalotú ki Saioné, ʻa ia naʻe kau ai ʻa hono malanga ʻaki e ongoongoleleí ki māmani kotoá.