‘Inisititiuti
Lēsoni 43: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 109–110


“Lēsoni 43: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 109–110,” Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá – Tohi Lēsoni ʻa e Faiakó (2017)

“Lēsoni 43,” Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá – Tohi Lēsoni ʻa e Faiakó

Lēsoni 43

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 109–10

Talateú mo e Fakahokohoko ʻo e Ngaahi Meʻa Ne Hokó

Naʻe fokotuʻu e ngaahi makatuliki ʻo e Temipale Ketilaní ʻi he ʻaho 23 ʻo Siulai , 1833. Lolotonga e taʻu ʻe tolu hono hokó, naʻe fai ‘e he kāingalotu ʻo e Siasí ʻi Ketilani, ʻOhaioó, ha ngaahi feilaulau lahi ke langa e temipalé ʻi he talangofua ki he fekau ʻa e ʻEikí (vakai, TF 88:119; 95:8–9). Lolotonga e teuteu ki he fakatapui ʻo e Temipale Ketilaní, naʻe hiki ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá, pea tokoni ki ai mo ʻŌliva Kautele, ha lotu ne “foaki kiate ia ʻi he fakahā” (ʻuluʻi vahe ʻo e TF 109), ʻa ia naʻá ne fakahoko ʻi he lotu fakatapuí ʻi he Sāpate ko hono 27 ʻo Māʻasi , 1836. ʻOku lekooti ʻa e lotu ko ʻení ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 109 pea ʻoku hā ai ha tautapa fakamātoato ki he ʻEikí ke Ne “tali ʻa hono fakatapui ʻo [e temipalé kiate Iá]” (TF 109:78), ke tāpuekina ‘a e “kakai kotoa pe ʻe hū [aí]” (TF 109: 13), pea ke “manatuʻi [Hono] Siasí kotoa pē, … koeʻuhi ke hoko ʻa e puleʻanga kuó [Ne] fokotuʻu taʻekau ai ha nimá, ko ha fuʻu moʻunga lahi pea fakafonu ʻa e māmaní kotoa pē” (TF 109:72).

ʻI he ʻaho 3 ʻo ʻEpeleli , 1836, naʻe hā mai ai ʻa Sīsū Kalaisi ki he Palōfita ko Siosefa Sāmitá mo ʻŌliva Kautele ʻi he Temipale Ketilaní. Naʻe hā mai foki mo e kau palōfita hangē ko Mōsese, ʻIlaiase mo ʻIlaisiá ʻo foaki ange ha ngaahi kī mahuʻinga ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. ʻOku lekooti ha fakamatala ʻo e ngaahi hā mai ko ʻení ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 110.

Konga Kimuʻa ʻo Sune 1833Naʻe kamata langa ʻe he kau mēmipa ʻo e Siasí e Temipale Ketilaní ʻi Ketilani, ʻOhaiō.

ʻAho 27 ʻo Māʻasi , 1836Naʻe lau ʻe Siosefa Sāmita ʻa e lotu fakatapui ʻo e Temipale Ketilaní, ʻa ia ne lekooti kimui ange ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 109.

ʻAho 30 ʻo Māʻasi , 1836Naʻe hā ʻa Sīsū Kalaisi ki ha niʻihi ʻo kinautolu naʻe kau ʻi ha fakataha molumalu ʻi he Temipale Ketilaní.

ʻAho 3 ʻo ʻEpeleli , 1836Naʻe mamata mo fanongo ʻa Siosefa Sāmita mo ʻŌliva Kautele kia Sīsū Kalaisi pea maʻu e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí meia Mōsese, ʻIlaiase, mo ʻIlaisiā ʻi he Temipale Ketilaní, ʻo hangē ko ia ʻoku hā ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 110.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 109:1--28

ʻOku kole ʻe Siosefa Sāmita ki he ʻEikí ke tali ʻa e Temipale Ketilaní pea ke tāpuakiʻi ʻa kinautolu ʻoku moihū aí.

Fakaʻaliʻali ha ngaahi fakatātā ʻo e ngaahi temipalé.

  • Ko e hā ʻoku tau langa ai e ngaahi temipalé?

Fakaafeʻi e kau akó ke nau kumi ha tokāteline pe ha ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻokú ne tali ʻa e fehuʻi ko ʻení ʻi heʻenau ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 10910 ʻi he lēsoni ʻo e ʻaho ní.

ʻĪmisi
Temipale Ketilaní

Fakaʻaliʻali ha fakatātā ʻo e Temipale Ketilaní (vakai, Tohi Fakatātā ʻo e Ongoongolele[í2009], fika 117; vakai foki, lds.org/media-library). Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e palakalafi ko ʻení:

Ne faingataʻaʻia lahi e Kāingalotu ʻi Ketilaní hono langa ko ia ʻo e Temipale Ketilaní, he naʻa nau tokosiʻi pea tokolahi ha niʻihi ne nau masiva. ʻI he ʻaho Sāpate ko hono 27 ʻo Māʻasi , 1836, naʻe fakataha mai ha kakai meimemi toko 1,000 tupu ki he temipalé, mo ha kakai ʻe toko laungeau ʻi tuʻa, ʻa ia ko ha tokolahi ai ne nau kau ʻi hono langa ʻo e temipalé. ʻI ha fokotuʻu ʻa e Palōfitá, “ko e niʻihi ʻo kinautolu naʻe ʻikai ke nau lava ʻo hū [ki he temipalé] naʻa nau fakataha ʻi he faleako he tafaʻakí lolotonga ia ne foki ha niʻihi ki ʻapi ʻo tatali ai ki he polokalama hono ua ʻo e lotu fakatapuí.” Naʻe kamata ʻa e ouau fakatapuí ʻaki ha lotu mo ha hiva, hili iá ne lea ʻa Sitenei Likitoni ʻi ha houa ʻe ua mo e konga. Naʻa ne “fakahā leva e hingoa ʻo [Siosefa Sāmitá] ki he haʻofangá” ke hikinimaʻi ko ha “Palōfita mo e Tangata Kikite” (The Joseph Smith Papers, Documents, Volume 5: October 1835–January 1838, ed. Brent M. Rogers and others [2017], 189). Hili ha mālōlō miniti ʻe 20, naʻe lea nounou ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá ki he haʻofangá peá ne fokotuʻu ke hikinimaʻi e kau taki ʻo e Siasí. Naʻe lau leʻolahi leva ʻe he Palōfitá e lotu fakatapuí. Naʻe ʻaofangatuku ʻa e fakatahá ʻaki ha Kaila Hōsana ʻa e haʻofangá, ʻa ia naʻa nau fakahoko leʻo lahi tuʻo tolu, “Hōsana, hōsana, hōsana ki he ʻOtuá pea mo e Lamí! ʻĒmeni, ʻēmeni, pea ʻēmeni.” (Vakai, Joseph Smith Papers, Journals, Volume 1: 1832–1839, ed. Dean C. Jessee and others [2008], 203–11.)

Fakamatalaʻi ange ʻoku maʻu ʻa e lotu fakatapui ʻo e Temipale Ketilaní ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 109. Kuo hoko ia ko ha sīpinga ki he ngaahi lotu fakatapui ʻo e ngaahi temipalé.

Fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke taufetongi ʻi hono lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 109:1–5. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai pea kumi e ngaahi ʻuhinga naʻe langa ai ʻe he Kāingalotú e Temipale Ketilaní.

  • Fakatatau ki he veesi 2 mo e 5, ko e hā naʻe langa ai ʻe he Kāingalotú ʻa e Temipale Ketilaní?

  • Fakatatau ki he veesi 4, ko e hā naʻe lotua ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ke fai ʻe he ʻEikí?

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 109:6-11 ʻaki hano fakamatalaʻi ange ʻoku ʻi he konga ʻe taha ʻo e lotu fakatapuí, hono toe fakamahino ʻe he Palōfitá ʻa e fekau mei he ʻEikí ke langa ʻe he Kāingalotú ha temipale (vakai, TF 88:117–20), peá ne kole ki he ʻEikí ʻa e tāpuaki naʻá ne talaʻofa te Ne foaki hili e kakato hono langa ʻo e temipalé.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau taufetongi hono lau leʻo lahi ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 109:12–15. Kole ki he kalasí ke muimui ki ai, ʻo kumi e ngaahi tāpuaki naʻe lotua ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá. Kole ki he kau akó ke lipooti e meʻa ʻoku nau maʻú.

  • Ko e hā ha tefitoʻi moʻoni te tau lava ʻo ʻiloʻi mei he ngaahi veesi ko ʻení fekauʻaki mo e ngaahi tāpuaki te tau lava ʻo maʻu ʻi heʻetau moihū ki he ʻOtuá ʻi he temipalé? (Hili e tali ‘a e kau akó, hiki e tefitoʻi moʻoni ko ʻeni ʻi he palakipoé: ʻE lava ʻe kinautolu ʻoku nau moihū ki he ʻOtuá ʻi he temipalé ke ongoʻi Hono mālohí, ako ʻiate Ia, mo maʻu hono kakato ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní, pea mateuteu ke maʻu e meʻa ʻaonga kotoa pē.)

Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga e “maʻu hono kakato ʻo e Laumālie Māʻoniʻoni” (TF 109:15) ke maʻu e “talaʻofa … ʻo e moʻui taʻengata, ʻio ko e nāunau ʻo e puleʻanga fakasilesitialé” (TF 88: 4; vakai foki, D. Todd Christofferson, “Ko e Mālohi ʻo e Fuakavá,” Ensign pe Liahona, Mē 2009, 23,  5).

Vakai ki he tefitoʻi moʻoni ʻi he palakipoé, pea fehuʻi ange:

  • Ko e hā ha ngaahi founga kuo tāpuekina ai koe ʻi hoʻo moihū ki he ʻOtuá ʻi he temipalé?

Fakamatalaʻi fakanounou ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 109:16-20 ʻaki hano fakamatalaʻi ange naʻe lotu ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá, ʻe tali ʻe he ʻEikí ʻa e Temipale Ketilaní ko Hono Fale pea ke “ʻoua naʻa tuku ha meʻa taʻemaʻa ke hū ki [ai]” (veesi 20).

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 109:21. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, pea fekumi ki he meʻa ne lotua ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá?

  • Ko e hā ʻa e meʻa naʻe lotua ʻe he Palōfitá ke hoko ʻi he taimi ʻe maumau-fono ai e kakai ʻa e ʻOtuá?

Fakamahinoʻi ange kapau ʻoku ʻikai ke tau moʻui taau ke hū ki he temipalé koeʻuhi ko ha maumau-fono, te tau lava ʻo fakatomala, fakamolemoleʻi, mo maʻu ʻa e meʻa kotoa pē kuo talaʻofa ʻe he ʻEikí kiate kinautolu ʻoku nau moʻui taau ke moihū kiate Ia ʻi he temipalé.

Fakaafeʻi ha kau ako ʻe niʻihi ke nau taufetongi ʻi hono lau leʻo lahi ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 109:22–28. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo fekumi ki he meʻa naʻe kole ʻe he Palōfitá ke fai ʻe he ʻEikí ki Heʻene kau tamaioʻeikí.

  • Fakatatau ki he veesi 22–24, ko e hā naʻe kole ʻe he Palōfitá ke fai ʻe he ʻEikí ki Heʻene kau tamaioʻeiki naʻe ngāue fakafaifekaú?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ki he kau faifekaú ke “fakamahafu ʻa kinautolu ʻaki [Hono] mālohí” ʻi he temipalé kimuʻa pea nau “ʻalu atu” ʻo vahevahe e ongoongoleleí (veesi 22)?

  • Fakatatau ki he veesi 25–28, ko e hā naʻe kole ʻe he Palōfitá ke fai ʻe he ʻEikí maʻá e Kāingalotú?

  • Ko e hā ha tefitoʻi moʻoni te tau lava ʻo ʻiloʻi mei he ngaahi veesi ko ʻení fekauʻaki mo e ngaahi tāpuaki ʻo e moihū ki he ʻOtuá ʻi he temipalé? (Hili e tali ‘a e kau akó, hiki e tefitoʻi moʻoni ko ʻeni ʻi he palakipoé: ʻI heʻetau moihū ki he ʻOtuá ʻi he temipalé, ʻe fakamahafu ʻaki ai kitautotlu Hono mālohí mo e maluʻí.)

  • ʻOkú ke pehē ko e hā hono ʻuhinga hono fakamahafu kitautolu ʻaki e mālohi ʻo e ʻOtuá?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e fakamatala ko ʻeni ʻa ʻEletā Siosefa B. Uefilini (1917–2008) ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá: Kole ki he kalasí ke nau fakafanongo ki he ngaahi tāpuaki te tau lava ʻo maʻu ʻi he taimi ʻoku fakamahafu ai kitautolu ʻaki e mālohi ʻo e ʻOtuá.

“ʻI he fale ʻo e ʻEikí, ʻe lava ke fakakoloaʻi e kāingalotu faivelenga ʻo e Siasí ‘ʻaki [ha] mālohi mei ʻolunga’ [TF 95:8 ko e mālohi ʻe lava ke tau tekeʻi ʻaki ai e ʻahiʻahí, tauhi e ngaahi fuakavá, talangofua ki he ngaahi fekau ʻa e ʻEikí, mo fakamoʻoniʻi ʻa e ongoongoleleí ʻi he fakamātoato mo taʻemanavahē ki he ongoongoleleí ki he fāmilí, kaungāmeʻá, mo e kaungāʻapí” (Joseph B. Wirthlin, “Cultivating Divine Attributes,” Ensign, Nōvema 1998, 27).

  • ʻE lava fēfē ke hoko e “mālohi mei ʻolungá” (TF 95: 8) ko ha tapuaki kiate koe?

Vahevahe hoʻo fakamoʻoní ʻi heʻetau moihū ki he ʻOtuá ʻi he temipalé, ʻe fakamahafu kitautolu ʻaki Hono mālohí mo e maluʻí.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 109:29–80

Naʻe kole e Palōfita ko Siosefa Sāmitá ki he ʻEikí ke Ne ʻaloʻofa muʻa ki he Kāingalotú mo e niʻihi kehé pea ke tali ʻa e temipalé.

Fakamatalaʻi fakanounou e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 109:29–80 ʻaki haʻo talaange naʻe lotu e Palōfita ko Siosefa Sāmitá ke “veuveuki” ʻa kinautolu kuo nau “ fakamafola holo ʻa e ngaahi ongoongo loí” (veesi 29) pea ke lava e kāingalotu ʻo e Siasí ʻo “tuʻu hake … ʻo fai [e] ngāue [ʻa e] ʻEikí” (veesi 33). Naʻá ne lotua foki ke fakafonu ʻe he ʻEikí e temipalé “ʻaki [Hono] nāunaú” (veesi 37) mo maʻu ʻe Heʻene kau tamaioʻeikí ʻa e fakamoʻoni mālohi te nau fie maʻu ke malanga ʻaki ʻa e ongoongoleleí (veesi 38–41). ʻIkai ngata aí, naʻe kole ʻe he Palōfitá ke teuteuʻi e “kakai ʻo e māmaní” ke tali ʻa e ongoongoleleí (veesi 38–39).

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e fakamatala ko ʻení ʻo e meʻa ne hoko hili hono fakatapui ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá e temipalé.

ʻI he efiafi hili e fakatapuí, ne laka he toko tolungeaú ʻa e kau maʻu lakanga fakataualeʻiki ne fakataha ʻi he temipalé. Ne ʻi ai ha ongo hangē ko e puhi ʻa e matangí naʻá ne fakafonu e falé, pea ne nau tuʻu kotoa. Ne kikite ha tokolahi, lea ʻi ha ngaahi lea kehekehe, mo mamata ki ha meʻa-hā-mai mo ha kau ʻāngelo. Ne mamata ha niʻihi ʻo e kakai ne ofi maí ki ha pou afi mo ha kau ʻāngelo ʻi ʻolunga he temipalé mo nau ongoʻi ha hiva fakalangi (vakai, Manuscript History of the Church, vol. B-1, addenda, note J, p. 3–4, josephsmithpapers.org). ʻI he uike ʻe ono ne hokó, ne aʻusia ʻe he Kāingalotu ʻi Ketilaní ha ngaahi fakahā fakalaumālie lahi. Naʻe hoko e fakahā fakalaumālie mahuʻinga tahá ʻi ha uike ʻe taha hili hono fakatapui e temipalé, ʻi he ʻaho 3 ʻo ʻEpeleli , 1836.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 110:1–10

ʻOku hā e Fakamoʻuí ʻi he nāunau ʻo Ne tali ʻa e Temipale Ketilaní ko Hono fale;

Fakamatalaʻi ange ʻi he ʻaho 3 ʻo ʻEpeleli , 1836, naʻe fakataha ha kulupu ʻo ha kau mēmipa ʻi he temipalé ki ha ouau sākalamēnití. Hili hono tufotufa e sākalamēnití, naʻe hū ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá mo ʻŌliva Kautele ki he tuʻunga malanga māʻolunga hake ʻi he tafaʻaki fakahihifo ʻo e temipalé pea tukuhifo e ngaahi puipui naʻá ne takatakai e tuʻunga malangá. Ne tūʻulutui hifo e Palōfitá mo ʻŌliva Kautele he feituʻu longonoa ko ʻení ʻo lotu.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 110:1–3, ʻo kumi e meʻa naʻe hoko ko ha tali ki he lotu ko ʻení. Kole ki he kau akó ke lipooti e meʻa ʻoku nau maʻú.

Fakaʻaliʻali e tā ko ʻení:

ʻĪmisi
Ko e hā ʻa e Fakamoʻuí ʻi he Temipale Ketilaní
  • Naʻe fakamatalaʻi fēfē ʻe he Palōfitá e Fakamoʻuí?

Fakaafeʻi ha kau ako ʻe niʻihi ke nau taufetongi he lau leʻolahi mei he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 110:4–8. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo kumi pe ko e hā ne folofola ʻe he ʻEikí ki he Palōfita ko Siosefa Sāmitá mo ʻŌliva Kautelé.

  • Fakatatau ki he veesi 5, ko e hā ne talaange ai kia Siosefa Sāmita mo ʻŌliva Kautele ke na “fiefiá”?

  • Fakatatau ki he veesi 6–8, ko e hā ne maʻu ai ʻe he Kāingalotú ha ʻuhinga ke “fiefiá”?

  • Ko e hā ha tefitoʻi moʻoni te tau lava ʻo maʻu mei he veesi 7–8, fekauʻaki mo e meʻa ʻe hoko kapau te tau talangofua ki he ngaahi fekau ʻa e ʻEikí pea “ʻikai [ke tau] ʻuliʻi ʻa e fale toputapú ni” (veesi 8)? (Tokoni ki he kau akó ke nau ʻiloʻi e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kapau te tau talangofua ki he ngaahi fekau ʻa e ʻEikí mo tauhi ke haohaoa Hono falé, te Ne fakahā Ia kiate kitautolu ʻi Hono ngaahi temipalé.)

Fakamatalaʻi ange ʻoku faʻa fakahā ʻe he ʻEikí Ia ki Hono kakaí ʻo fakafou he mālohi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní (vakai, 3 Nīfai 15:23). Ka neongo ia, te Ne lava foki ʻo fakahā Ia ʻi Heʻene “hā ki [Heʻene] kau tamaioʻeikí” (TF 110:8).

  • Te tau tauhi fēfē ʻa e fale ʻo e ʻEikí ke maʻa mo ʻikai ʻulí?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā hono ʻuhinga kuo pau ai ke tau talangofua mo fakahaohaoʻi kitautolu kae lava ke fakahā mai ʻe he ʻEikí Ia kiate kitautolu ʻi he temipalé?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 110:9–10 Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo kumi pe ko hai ʻe tāpuekina koeʻuhí ko hono toe fakafoki mai e ngaahi tāpuaki ʻo e temipalé. Kole ki he kau akó ke lipooti e meʻa ʻoku nau maʻú.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 110:11–16

Naʻe foaki ʻe Mōsese, ʻIlaiase, mo ʻIlaisiā e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí kia Siosefa Sāmita mo ʻŌliva Kautele

Fakamatalaʻi ange ʻi he ʻosi ʻena mata meʻa-hā-mai ʻo e Fakamoʻuí ʻi he Temipale Ketilaní, naʻe ʻahia ʻe ha kau talafekau fakalangi kehe ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá mo ʻŌliva Kautele. Fakaafeʻi ha kau ako ʻe niʻihi ke nau taufetongi he lau leʻolahi mei he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 110:11–16. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo kumi pe ko hai fua ne toe hā kia Siosefa Sāmita mo ʻŌliva Kautelé.

  • Ko hai ne toe hā kia Siosefa mo ʻŌliva Kautele ʻi he Temipale Ketilaní?

  • Ko e hā naʻe foaki ʻe he talafekau fakalangí kia Siosefa Sāmita mo ʻŌliva Kautelé?

Tokoni ke mahino ki he kau akó naʻe hanga ʻe Mōsese ʻo “foaki … ʻa e ngaahi kī ʻo hono tānaki mai ʻo ʻIsilelí” (TF 110:11), ʻa ia ʻoku fakaʻaongaʻi ki hono tataki ʻo e ngāue fakafaifekaú. Naʻe hanga ʻe ʻIlaiase ʻo “[foaki ange] ʻa e kuonga ʻo e ongoongolelei ʻo ʻĒpalahamé” (TF 110:12), pe ko e talaʻofa ko ia ʻe fakafou ʻia ʻĒpalahame mo hono “hakó … [hono] tāpuekina ʻa e ngaahi faʻahinga kotoa pē ʻo e māmaní, ʻio ʻaki ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e Ongoongoleleí, ʻa ia ko e ngaahi tāpuaki ʻo e fakamoʻuí, ʻio ʻo e moʻui taʻengatá.” ( ʻĒpalahame 2:11). Naʻe foaki ʻe ʻIlaisiā ʻa e ngaahi kī ʻo e mālohi fai silá TF 110:13–16), ʻa ʻia ʻokú ne lava ʻo silaʻi fakataha ki he taʻengatá ʻa e ngaahi mātuʻa mo e ngaahi fāmili ʻoku nau moʻui tāú.

  • Ko e hā ne mahuʻinga ai ke toe fakafoki mai e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeiki ko ʻení ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní? (Hili e tali ʻa e kau akó, hiki e tokāteline ko ʻení ʻi he palakipoé: Naʻe fakamafaiʻi ʻe he ʻEikí ha kau tamaioʻeiki ke nau tataki mo fakahoko e ngāue ʻo e fakamoʻuí, ʻaki e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí.)

Fakamatalaʻi ange ʻoku maʻu mo fakaʻaongaʻi e ngaahi kī ko ia ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ne foaki ki he Palōfita ko Siosefa Sāmitá mo ʻŌliva Kautelé ʻe he mēmipa takitaha ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí mo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻi he malumalu ʻo e fakahinohino ʻa e Palesiteni ʻo e Siasí.

  • Kuo faitāpuekina fēfē nai koe ʻe he ngaahi kī mo e mālohi ko ʻeni ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻa ia naʻe foaki ʻe Mōsese, ʻIlaiase, mo ʻIlaisiā kia Siosefa Sāmita mo ʻŌliva Kautele ʻi he Temipale Ketilaní?

Toe vakaiʻi e tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ne maʻu he lēsoni ʻo e ʻaho ní, pea vahevahe hoʻo fakamoʻoni ki he ngaahi moʻoni ko ʻení. Kapau ʻoku toe lahi e taimí, ʻe lava ke ke hulu e foʻi vitiō “[Ko e Temipale Toputapú] The Holy Temple” (5:09), ʻa ia ʻoku fakamoʻoniʻi ai ʻe he kau mēmipa ʻo e Siasí e ngaahi tāpuaki ʻo e temipalé. ʻOku maʻu ʻa e vitiō ko ʻení ʻi he LDS.org

Poupouʻi e kau akó ke nau fokotuʻu ha taumuʻa ke ʻalu ki he temipalé ʻi he lahi taha te nau lavá ke nau maʻu e mālohi mo e maluʻi ʻa e ʻOtuá.