‘Inisititiuti
Lēsoni 47: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121:11–46


“Lēsoni 47: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121:11–46,” Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá – Tohi Lēsoni ʻa e Faiakó (2017)

“Lēsoni 47,” Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá – Tohi Lēsoni ʻa e Faiakó

Lēsoni 47

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121:11–46

Talateú mo e Fakahokohoko ʻo e Ngaahi Meʻa Ne Hokó

ʻI he ʻaho 31 ʻo ʻOkatopa , 1838, naʻe ʻave pōpula ʻe he kau tau ʻa Mīsulí e Palōfita ko Siosefa Sāmitá mo ha kau taki kehe ʻo e Siasí ʻi Hihifo Mamaʻo, Mīsulí. Naʻe tuku pōpula e kau tangatá ni ʻi he Fale Fakapōpula Lipetií he Vahefonua Kelei, Mīsulí, pea ne nau faingataʻaʻia lahi ʻaupito lolotonga e māhina ʻe fā hono puke kinautolú. Lolotonga e kei ʻi he Fale Fakapōpula Lipetií ʻa e Palōfitá, naʻá ne tala-kae-tohi ai ha tohi ki he kau mēmipa ʻo e Siasí ʻi he ʻaho 20 ʻo Māʻasi , 1839, pea mo e tohi hono uá ʻi ha ʻaho nai ʻe ua mei ai, ʻa ia naʻá ne fakamatalaʻi ai e tautea ʻe hoko ki he kau angahalá kae pehē ki he ngaahi tāpuaki ʻoku talaʻofa maʻanautolu “kuo nau kātaki ʻi he loto-toʻá” (TF 121:29). Naʻe akoʻi foki ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ha ngaahi tefitoʻi moʻoni fekauʻaki mo e mafai pea mo e mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. ʻOku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121:11–46 ha ngaahi konga ʻo e ngaahi tohí ni.

ʻAokosi–ʻOkatopa 1838Naʻe fakalalahi ai e taʻefemahinoʻaki mo e fakakikihi ʻi he vahaʻa ʻo e kau mēmipa ʻo e Siasí ʻi Mīsulí mo ha kakai Mīsuli kehe ʻo ʻau ki haʻanau tau meʻatau.

ʻAho 27 ʻo ʻOkatopa , 1838Naʻe fakamafai ai ʻe Kōvana Lilipeni W. Pōkesi hono fakaʻauha pe ko hono tuli kotoa ʻo e Kāingalotu ʻo e Siasí mei he siteiti ʻo Mīsulí.

ʻAho 30 ʻo ʻOkatopa , 1838Naʻe ʻohofi ʻe he kau fakatanga fakamoveuveú e kau mēmipa ʻo e Siasí ʻi he Nofoʻanga Honi Milá, ʻa ia naʻe tuʻu ʻi ha maile ʻe 12 he fakahahake ʻo Hihifo Mamaʻo, Mīsulí, ʻo tāmateʻi ai ha kakai tangata mo ha kauleka tangata ʻe toko 17 pea fakalaveaʻi ha toko 13 kehe.

ʻAho 31 ʻo ʻOkatopa , 1838Naʻe ʻave pōpula ai e Palōfita ko Siosefa Sāmitá mo ha niʻihi kehe ʻe he kau tau ʻo e siteiti Mīsuli ʻi Hihifo Mamaʻo, Mīsulí.

ʻAho 1 ʻo Tīsema , 1838Naʻe tuku pōpula ai ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá mo hono ngaahi kaungā fonongá ʻi he Fale Fakapōpula Lipetií ʻi he Vahefonua Kelei, Mīsulí.

ʻAho 20–22 ʻo Māʻasi, 1839Naʻe tala-kae-tohi ai ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ha ngaahi tohi mei he Fale Fakapōpula Lipetií, ʻa ia ʻoku lekooti hanau konga ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121–23.

ʻAho 6 ʻo ʻEpeleli , 1839 Naʻe ʻave ai ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá mo hono ngaahi kaungā-fonongá mei he Fale Fakapōpula Lipetií ki Kalātini, Mīsuli ke tuʻu ʻi ha hopo fakamaauʻanga. ʻI he ʻaho 16 ʻo ʻEpeleli , 1839, ne fakaʻatā ai kinautolu mei hono tuku pōpulá, pea nau fakataha mo e Kāingalotu ʻi ʻIlinoisí.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121:11–25

Ko e fakamatalaʻi ʻe he ʻEikí ʻa e tautea ʻe hoko kiate kinautolu ʻoku nau fakafepakiʻi ʻEne ngāué

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki ha mēmipa ʻo e Siasí ʻoku nau ʻilo kuó ne aʻusia ha faingataʻa lahi ka naʻe kei fili pē ke faivelenga.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā naʻe fili ai e tokotaha ko ʻení ke kei faivelenga ai pē neongo e ngaahi taimi ʻo e faingataʻá?

Fakaafeʻi e kau akó ke nau kumi e tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻi heʻenau ako e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121 ʻe lava ʻo tokoni kiate kinautolu ke nau kei faivelenga ai pē neongo e ngaahi taimi ʻo e faingataʻá.

Fakamanatu ki he kau akó naʻe kātakiʻi ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá mo ha kau taki kehe ʻo e Siasí ha ngaahi faingataʻa lahi faufaua lolotonga hono tuku pōpula kinautolu ʻi he Fale Fakapōpula Lipetií mei he ʻaho 1 ʻo Tīsemá  1838, ki he ʻaho 6 ʻo ʻEpeleli , 1839. Naʻe faingataʻaʻia lahi foki mo e kau mēmipa ʻo e Siasí ʻi Mīsulí ʻi he taimi ko iá. Hili e tuʻutuʻuni ʻa Kōvana Lilipeni W. Pōkesi ke tuli e kotoa ʻo e kau Māmongá mei he siteiti ʻo Mīsulí ʻi ʻOkatopa 1838, naʻe pau ai ke liʻaki ʻe he kau mēmipa ʻo e Siasí honau ngaahi ʻapí mo ha konga lahi ʻo ʻenau koloá ka nau fononga ki he Vaitafe Misisipí lolotonga ha faʻahitaʻu momoko lahi ʻaupito. Naʻe fakaiku ai ha konga lahi ʻo e Kāingalotu ko ʻení ki ha fanga kiʻi kolo iiki ʻi ʻIlinoisi, ʻa ia ne nau faingataʻaʻia ai ke maʻu ha meʻakai feʻunga mo hanau nofoʻanga. ʻI Māʻasi ʻo e 1839, lolotonga e kei ʻi he fale fakapōpulá ʻa e Palōfitá, naʻá ne fai ai ha tohi ʻe ua ki he kau mēmipa ʻo e Siasí ʻa ia ne fakakau ai ʻene ngaahi lotu fekauʻaki mo ʻenau ngaahi mamahí pea mo e tali naʻá ne maʻu ki he ngaahi lotu ko iá, fakataha mo ʻene faleʻi ki he “kāingalotu ʻoku mamahiʻiá” (TF 121:6). ʻOku lekooti ha ngaahi konga ʻo e ʻū tohi ko ʻení ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121:11–46.

Fakaafeʻi ha toko taha ako ke ne lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121:1–3. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo kumi e ngaahi fehuʻi naʻe fai ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ki he ʻEikí.

  • Te ke fakamatalaʻi fakanounou fēfē nai e meʻa naʻe kole ʻe he Palōfitá ki he ʻEikí?

Fakamatalaʻi ange hangē ko hono lekooti he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121:7–25, naʻe foaki ange ʻe he ʻEikí ha fakafiemālie mo ha fakapapau ko ha tali ki he ngaahi fehuʻi ʻa e Palōfitá. Naʻe fakamatalaʻi foki ʻe he ʻEikí ʻa e meʻa ʻe hoko kiate kinautolu ʻoku nau fakatangaʻi e Kāingalotú. Fakaafeʻi ha kau ako ʻe niʻihi ke nau taufetongi he lau leʻolahi mei he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121:16–20, 23–25. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa naʻe folofola ʻa e ʻEikí ʻe hoko kiate kinautolu ʻoku nau fakatangaʻi e Kāingalotú.

  • Ko e hā naʻe folofola e ʻEikí ʻe hoko kiate kinautolu ʻoku nau fakatangaʻi e Kāingalotú?

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121:26–33

Ko e akoʻi ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻe fakahā ʻe he ʻEikí ha ngaahi moʻoni taʻengata ʻo fakafou ʻi he Laumālié

Fakamahinoʻi ange ko ha konga pē ʻo e ngaahi tohi ʻa Siosefa Sāmita ʻi Māʻasi ʻo e 1839 ʻoku fakakau ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121–23. ʻI ha konga ʻo ʻene tohi ʻi he ʻaho 20 ʻo Māʻasi , 1839, ʻa ia ʻoku ʻikai kau he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121–23 ka naʻe muʻomuʻa ʻi he talaʻofa ʻoku lekooti he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121:26, naʻe faleʻi ai ʻe he Palōfitá e Kāingalotú ke nau faivelenga ʻi he faingataʻá pea hokohoko atu ai pē ʻi he lotu fakamātoato (vakai, The Joseph Smith Papers, Documents, Volume 6: February 1838–August 1839, ed. Mark Ashurst-McGee and others [2017], 369; fakatonutonu ʻa e sipelá, fakaʻilonga leá, mo e mataʻitohi lahí). Kapau ʻe muimuiʻi e faleʻi ko ʻení, ʻe taau ai e Kāingalotú mo e tāpuaki kuo talaʻofa mai ʻi he veesi 26.

Fakaafeʻi ha kau ako ʻe niʻihi ke nau taufetongi he lau leʻolahi mei he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121:26–32. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa naʻe talaʻofa ki he kau mēmipa faivelenga ʻo e Siasí.

  • Fakatatau mo e veesi 26, ko e hā naʻe talaʻofa ki he kau mēmipa faivelenga ʻo e Siasí?

  • Makatuʻunga he meʻa naʻe talaʻofa ki he Kāingalotú, ko e hā ha tokāteline ʻe lava ke tau maʻu fekauʻaki mo e founga ʻe fakahā ai ʻe he ʻEikí ʻa e moʻoní kiate kitautolú? (Hili e tali ʻa e kau ako, hiki e tokāteline ko ʻení ʻi he palakipoé: ʻOku fakahā ʻe he ʻEikí ʻa e moʻoní ʻo fakafou he Laumālie Māʻoniʻoní.)

  • Fakatatau ki he veesi 27–32, ko e hā ʻe fakahā “kiate kinautolu kotoa pē kuo nau kātaki ʻi he loto-toʻa koeʻuhi ko e ongoongolelei ʻa Sīsū Kalaisí” (veesi 29)? (Hili e tali ʻa e kau akó, hiki e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé: ʻE fakahā e moʻoni kotoa pē kiate kinautolu kuo nau kātaki ʻi he loto-toʻa koeʻuhí ko e ongoongolelei ʻa Sīsū Kalaisí)

  • Ko e hā ha founga kuo tokonia ai ʻe he tefitoʻi moʻoni ko ʻení e Kāingalotú ke nau kei faivelenga ai pē lolotonga honau ngaahi faingataʻá?

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121:33, ʻo kumi e fakataipe naʻe fakaʻongaʻi ke fakamamafaʻi, ʻoku ʻikai ha toe taha te ne lava ʻo taʻofi e ʻEikí mei hono “lilingi hifo ʻa e ʻiló mei he langí ki he … Kau Māʻoniʻoní.”

  • Ko e hā e fakataipe ʻoku fakaʻaongaʻi ke fakamamafaʻi, he ʻikai lava ʻe ha taha ʻo taʻofi e ʻEikí mei hono “lilingi hifo ʻa e ʻiló … ki he Kau Māʻoniʻoní”?

Fakamoʻoniʻi ʻe fakahā ʻe he ʻEikí ʻa e moʻoní ʻo fakafou he Laumālie Māʻoniʻoní pea kapau te tau kātaki ʻi he loto-toʻa, ʻe fakahā mai ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē kiate kitautolu.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121:34-46

ʻOku akoʻi ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻoku fehokotaki ʻa e ngaahi totonu ʻo e lakanga fakataulaʻeikí mo e ngaahi mālohi ʻo e langí

Fakaʻaliʻali ange ʻa e fakamatala ko ʻeni naʻe fai ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, pea fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ia:

“Naʻá ku ʻi ha fakataha kimuí ni mo Uenitī ne fiefia mo mateuteu ai ʻa e tokotaha tā-pianó ke tā ʻa e ʻuluaki himí. Naʻá ne hanga-taha ki he tuʻungafasí, pea ʻi he ngaahi kií hono loulouhiʻi nimá. Naʻá ne kamata ke lomi ʻa e ngaahi kií, ka naʻe ʻikai ha ongo ia. Naʻá ku fafana ange kia Uenitī, ‘ʻOku ʻikai ke ʻi ai ha ʻuhila.’ Naʻá ku tui ʻoku ʻi ai ha meʻa kuó ne motuhi e tafe mai ʻa e ʻuhilá ki he ʻōkaní.

“Kāinga, ʻi he founga tatau pē ʻoku ou manasiʻi he ʻoku fuʻu tokolahi fau ha kau tangata kuo foaki ki ai ʻa e mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ka ʻoku ʻikai ke nau maʻu e mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí” (Lāsolo M. Nalesoni, “Ko Hono Ngāueʻi e Mālohi ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí,” Ensign pe Liahona, Mē 2016, 67).

  • Te ke fakamatalaʻi fēfē nai e faikehekehe ʻo e mafai lakanga fakataulaʻeikí mo e mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí?

  • Ko e hā ha meʻa te ne ʻai e kau maʻu lakanga fakataulaʻeikí ke nau “[taʻe] maʻu [ai] e mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí”?

Fakamatalaʻi ange hangē ko hono lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121:34–46, naʻe akoʻi ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ki he kau maʻu lakanga fakataulaʻeikí ʻa e founga ke nau feʻunga ai mo e mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. Koeʻuhí ʻoku foaki ki he kau mēmipa kotoa pē ʻo e Siasí, tangata mo e fefine, e mafai mo e mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻi heʻenau ngāue faivelenga ʻi he puleʻangá, ʻoku ʻi he ngaahi veesí ni ha ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻe ʻaonga ki he kau mēmipa kotoa pē ʻo e Siasí.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121:34–36. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa naʻe akoʻi ʻe he Palōfitá fekauʻaki mo e mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí.

Tā he palakipoé e fakatātā teʻeki fakahingoa ko ʻení. Fakaafeʻi e kau akó ke nau tā ʻa e fakatātā tatau ʻi ha laʻipepa pea fakahingoa ia fakatatau mo e meʻa ne nau ako mei he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121:34–36. Hili ha taimi feʻunga, fakaafeʻi ha tokotaha ako ʻe taha pe lahi ange ke fakaʻaongaʻi e meʻa ne nau tohi ʻi heʻenau pepá ke fakahingoa e fakatātā ʻi he palakipoé pea ke fakamatalaʻi e ʻuhinga ne nau fakahingoa peheʻi ai iá. (ʻE lava ke maʻu ʻe he kau akó ha ngaahi founga lahi ke fakatātaaʻi ai e ngaahi fakakaukau ʻi he ngaahi veesi ko ʻení.)

ʻĪmisi
fakatātā teʻeki fakahingoa, ngaahi mālohi ʻo e langí

Kapau ʻe fie maʻu, ʻe lava ke ke tānaki atu ki he fakatātā he palakipoé ke ne ʻomi e fakamatala ʻoku hā ʻi he fakatātā kuo kakató.

ʻĪmisi
fakatātā kakató, ngaahi mālohi ʻo e langí
  • ʻOkú ke pehē ko e ʻuhinga ki he hā ʻa e kupuʻi lea “ʻoku ui ʻa e tokolahi, kae fili ʻa e tokosiʻi” ʻi he veesi 34?

Kapau ʻe fie maʻu, fakamatalaʻi ange ʻe lava ke ʻuhinga ʻa e “uí” ʻi heʻene tuʻu ko ʻení ki hono maʻu e mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, pea ke “filí,” kou pau ke moʻui taau ha tokotaha maʻu lakanga fakataulaʻeiki ia ke ne fakaʻaongaʻi e “ngaahi mālohi ʻo e langí” [veesi 36] ke tokoniʻi e niʻihi kehé ke nau maʻu e ngaahi tāpuaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. Ka neongo ia, ʻe lava foki ke ʻuhinga ʻa e “uí” mo e “filí” ki he kau mēmipa kotoa ʻo e Siasí, ʻa ia ʻoku “ui … ki he ngāué ” (TF 4:3)—kae ʻikai ko kinautolu pē ʻoku nau maʻu e lakanga fakataulaʻeikí. (Ki ha fakamatala lahi ange, vakai ki he fakamatala ʻi he tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121:34–35.)

  • Ko e hā e ngaahi fili te ne ala taʻofi ha taha mei hono “filí”?

  • Ko e hā ka ʻikai taau ai ʻa kinautolu ʻoku “tuku … honau lotó ki he ngaahi meʻa ʻo e māmani ko ʻení” mo “holi ki he fakaʻapaʻapa ʻa e kakaí” (veesi 35) ke fili kinautolú?

  • Ko e hā ha tokāteline ʻe lava ke tau maʻu mei he veesi 36? (Hili e tali ʻa e kau akó, hiki e ngaahi fakamatala ko ʻeni ʻo e tokāteliné ʻi ʻolunga he fakatātā he palakipoé: ʻOku taʻelava ke toe mavahevahe e ngaahi totonu ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ki he ngaahi mālohi ʻo e langí. ʻE toki lava pē ke mapuleʻi e ngaahi mālohi ʻo e langí ʻi he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e angamāʻoniʻoní.)

Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga e kupuʻi lea “ngaahi totonu ʻo e lakanga fakataulaʻeikí” (veesi 36) ki he ngaahi faingamālie, meʻaʻofa, mo e ngaahi tāpuaki ʻoku maʻu ʻo fakafou he ngaahi kī mo e ngaahi ouau ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, ʻa ia ʻoku ʻatā ki he kau mēmipa moʻui taau kotoa pē ʻo e Siasí, tangata pe fefine.

Ke tokoni ke mahino ange ki he kau akó e founga ʻe lava ke nau feʻunga ai ke maʻu e “ngaahi mālohi ʻo e langí” (veesi 36), tā e saati ko ʻení ʻi he palakipoé, pe tufa ia ki he kau akó ko ha laʻipepa tufa.

Ngaahi founga ʻoku mole ai meiate kitautolu e ngaahi totonu ʻo e lakanga fakataulaʻeikí mo e ngaahi mālohi ʻo e langí (TF 121:37–40).

Ngaahi founga ʻe lava ke tau feʻunga ai mo e ngaahi totonu ʻo e lakanga fakataulaʻeikí mo e ngaahi mālohi ʻo e langí (TF 121:41–45).

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fekumi fakalongolongo ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121:37–40, ʻo kumi e ngaahi ʻulungaanga mo e ngaahi ngāue te ne lava ʻo toʻo meiate kitautolu ʻetau malava ko ia ke maʻu e ngaahi mālohi ʻo e langí. Hili ha taimi feʻunga, kole ange ke nau lipooti e meʻa ne nau maʻú. Lekooti ʻenau ngaahi talí ʻi he kōlomu toʻohema ʻo e sātí. Kole ki he kau akó ke nau fakamatalaʻi e ʻuhinga ʻo e kupuʻi lea takitaha ʻi hoʻo lisí. (Kapau ʻe fie maʻu, fakamatalaʻi ange ʻoku kau ʻi hono “ʻufiʻufi ʻetau ngaahi angahalá” [verse 37] ʻa e fakaʻehiʻehi mei he fakatomalá ʻaki hono tukuakiʻi e niʻihi kehé, taʻetokanga ki hotau fatongiá, mo e tuli tonuhia ne ʻikai ke tau faihalá. ʻOku kau ʻi hono “fakafiemālieʻi ʻetau loto-hīkisiá pe ko ʻetau kakapa taʻeʻaongá” [veesi 37] ʻa e fekumi ko ia ki he ngaahi tuʻunga fakamāmaní ʻi he ngaahi meʻa kehé mo hono fakamuʻomuʻa ʻetau holi mo e ngaahi fie maʻú ʻi he finangalo ʻo e ʻEikí. ʻOku kau ʻi he “ngāue ʻaki [ʻa e] fakakouná pe puleʻi pe fakamālohiʻi … ʻi ha kihiʻi momoʻi founga taʻe-māʻoniʻoni” [veesi 37] ʻa e feinga ko ia ke puleʻi pe kākaaʻi e niʻihi kehé ʻi he fakaangá, fakailifiá, pe fakamālohi.)

Fakaʻaliʻali ange e toenga ʻo e lea ʻa Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni naʻe fakaʻaliʻali ange kimuʻá, pea kole ki ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ia. Fakaafeʻi e kalasí ke nau kumi ha ngaahi fili kehe ʻokú ne fakangatangata e ngaahi mālohi ʻo e langí.

“ʻOku ou manavasiʻi he ʻoku fuʻu tokolahi fau ha kau tangata kuo foaki ki ai ʻa e mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ka ʻoku ʻikai ke nau maʻu e mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí he kuo motuhi e tafe mai ʻa e mālohí ʻe he faiangahalá hangē ko e fakapikopikó, taʻefaitotonú, hīkisiá, angaʻulí, pe femoʻuekina ʻi he ngaahi meʻa ʻo e māmaní.

“ʻOku ou manavasiʻi na ʻoku fuʻu tokolahi fau ha kau maʻu lakanga fakataulaʻeiki kuo siʻi pe halaʻatā ha meʻa ʻoku nau fai ke fakatupulaki ʻaki ʻenau malava ke maʻu ʻa e ngaahi mālohi ʻo e langí. ʻOku ou hohaʻa kiate kinautolu kotoa ʻoku ʻuli ʻenau fakakaukaú, ongó, pe tōʻongá pe fakamaʻamaʻaʻi honau uaifí mo ʻenau fānaú, ʻo motuhia ai e mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí” (Lāsolo M. Nalesoni, “Ko Hono Ngāueʻi e Mālohi ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí,” Ensign pe Liahona, Mē 2016, 67).

  • Fakatatau ki he fakamatala ʻa Palesiteni Nalesoní, ko e hā te tau lava ʻo tānaki atu ki he lisi ʻi he palakipoé?

Vahevahe e kalasí ke nau tauhoa. Fakaafeʻi e hoa takitaha ke nau lau fakataha e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121:41–45, ʻo kumi e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e angamāʻoniʻoní ʻokú ne fakafeʻungaʻi kitautolu ki he ngaahi totonu ʻo e lakanga fakataulaʻeikí pea mo e ngaahi mālohi ʻo e langí. Hili ha taimi feʻunga, kole ange ke nau lipooti e meʻa ne nau maʻú. Lekooti ʻenau ngaahi talí ʻi he kōlomu toʻomataʻu ʻo e sātí. Kole ki he kau akó ke nau fakamatalaʻi e ʻuhinga ʻo e kupuʻi lea takitaha ʻi hoʻo lisí. (Kapau ʻe lava, fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga e kupuʻi lea “ʻofa taʻe-mālualoí” [verse 41] ke ʻofa fakamātoato mo moʻoni ʻi he kakaí. ʻOku ʻuhinga e kupuʻi lea “valokiʻi ʻi hono taimí, ʻi he lea māsila, ʻo ka ueʻi ke fai pehē ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní” [veesi 43] ke fakatonutonuʻi vave ha taha ʻi he taimi pē ko iá, pea ʻi ha founga mahino ʻi he ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ke fai ai iá.)

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki ha sīpinga mei he moʻui ʻa e Fakamoʻuí naʻá Ne fakatātaaʻi ai ha tefitoʻi moʻoni heni ʻe taha pe lahi ange ʻo e angamāʻoniʻoní. Kole ki ha kau ako ʻe niʻihi ke vahevahe mo e kalasí ʻa e sīpinga ne nau fakakaukau ki aí.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121:45–46 Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo kumi e ngaahi tāpuaki ʻoku talaʻofa ʻe he ʻEikí kiate kinautolu ʻoku nau moʻui ʻaki e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e angamāʻoniʻoní. Kole ki he kau akó ke lipooti e meʻa ʻoku nau maʻú.

  • Ko fē ʻi he ngaahi tāpuaki ko ʻení ʻoku mahuʻingamālie kiate koe he taimí ni ʻi hoʻo moʻuí? Ko e hā nai hono ʻuhingá?

  • ʻOku felāveʻi fēfē e ngaahi tāpuaki ko ʻení mo hono maʻu ʻo e hakeakiʻí?

Fakamoʻoni ange ʻi heʻetau feinga ke moʻui fakatatau mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e angamāʻoniʻoní, ʻe lava ai ke tau fiefia ʻi he ngaahi totonu ʻo e lakanga fakataulaʻeikí mo fakaafeʻi e ngaahi mālohi ʻo e langí ki heʻetau moʻuí pea mo e moʻui ʻa e niʻihi kehé. Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki he tuʻunga taau ʻoku nau ʻi ai ki he ngaahi mālohi ʻo e langí. Poupouʻi kinautolu ke nau fili ha meʻa ʻe taha mei he tafaʻaki toʻohema ʻo e sātí te nau feinga ke tukú pea mo ha meʻa ʻe taha mei he tafaʻaki toʻomataʻu ʻo e sātí te nau feinga ke fakahoko lelei angé.