‘Inisititiuti
Lēsoni 27: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:1–49


Lēsoni 27

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:1–49

Talateú mo e Fakahokohoko ʻo e Ngaahi Meʻa Ne Hokó

ʻI he ʻaho 16 ʻo Fēpueli 1832, naʻe ngāue ai ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá mo Sitenei Likitoni ki hono fakalelei fakalaumālie ʻo e Tohi Tapú (ʻa ia ʻoku ʻiloa ko e Liliu ʻa Siosefa Sāmitá). Lolotonga hono liliu ʻe Siosefa Sāmita ʻa e Sione 5:29, naʻá ne fakalaulauloto mo Sitenei ki he ʻuhinga ʻo e vēsí pea naʻe fakahā kiate kinaua ha meʻa-hā-mai, ʻa ia ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76. ʻI he mata-meʻa-hā-mai ko ʻení naʻe fakapapauʻi ai ʻe he Fakamoʻuí ʻa Hono tuʻunga moʻoni mo faka-ʻOtuá, akoʻi fekauʻaki mo e ngaahi foha ʻo e malaʻiá, pea mo fakahā e natula ʻo e ngaahi nāunau ʻe tolú mo kinautolu te nau maʻu iá.

ʻE akoʻi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76 ʻi ha ongo lēsoni ʻe ua. ʻOku fakamatalaʻi ʻi he lēsoni ko ʻení ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:1–49, ʻa ia ʻoku kau ai e ngaahi tāpuaki ne talaʻofa ʻe he ʻEikí ki he kakai faivelengá, fakamoʻoni ʻa Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoni ki he Tamaí mo e ʻAló, pea mo ha fakamatala ki he tō ʻa Lusifaá mo e ngaahi foha ʻo e malaʻiá.

25 ʻo Sānuali 1832Naʻe fakanofo ʻa Siosefa Sāmita ko e Palesiteni ʻo e Lakanga Fakataulaʻeiki Māʻolungá lolotonga e konifelenisi ʻa e Siasí ʻi ʻEmihēsiti, ʻOhaioó.

Konga kimui ʻo Sanuali 1832Naʻe foki ʻa Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoni ki Hailame, ʻOhaiō ke ngāue ki hono liliu fakalaumālie ʻo e Fuakava Foʻoú.

16 ʻo Fepueli, 1832Naʻe maʻu ai ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76.

24–25 ʻo Māʻasi, 1832Naʻe ʻave ʻa Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoni ʻe ha kau fakatanga lolotonga e poʻulí ʻo fakamamahiʻi mo valitaaʻi pea fakapipiki fulufuluʻi moa kinaua ʻi Hailame, ʻOhaiō.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:1–10

ʻOku talaʻofa ʻe he ʻEikí ha ngaahi tāpuaki kiate kinautolu ʻoku tauhi kiate Iá

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki ha taimi ne nau laukonga pe naʻe talaange ai kiate kinautolu ha meʻa ne nau pehē naʻe totonu ka ne nau toki ʻilo kimui ne ʻikai. Kole ki ha tokotaha ako ʻe taha pe ua ke na fakamatalaʻi ʻena aʻusiá.

  • Ko e hā ʻe lava ke tau fai ke tau ako mo ʻiloʻi ai ʻa e moʻoní?

Fakamatalaʻi ange naʻe maʻu ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ha aʻusia tatau ʻi he mahino naʻá ne maʻu ki he meʻa ʻe hoko kiate kitautolu hili e moʻui ko ʻení. Naʻe moʻui e Palōfitá ʻi ha taimi naʻe tui ai ha ngaahi siasi faka-Kalisitiane tokolahi ko e moʻui hili ʻa e maté ko hēvani pē mo heli: ʻoku ʻalu ʻa e kakai angatonú ki hēvani pea ʻalu ʻa e kakai angahalá ki heli. ʻI he hoko atu ʻe Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoni hono liliu e Tohi Tapú ʻi Hailame, ʻOhaioó, naʻá na fakalaulauloto ai ki he tui ko hēvani pē mo helí.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e ʻuluʻi vahe ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76. Kole ki he kalasí ke nau fekumi ki he meʻa naʻe tupunga ai e veiveiua ʻa e Palōfitá ki he fakakaukau ko ʻeni ʻo e moʻui hili ʻa e maté, pea fakaafeʻi e kau akó ke lipooti e meʻa ʻoku nau maʻú.

Fakamatalaʻi ange ʻi he kei fakalaulauloto ʻa e Palōfitá, naʻá ne maʻu ai mo Sitenei Likitoni ha meʻa-hā-mai ʻo fakahā ange ai ʻe he ʻEikí e ngaahi fakaikiiki fekauʻaki mo e palani ʻo e fakamoʻuí (vakai, T&F 76:11–112). ʻI hono fakafeʻiloaki ange ʻe he ʻEikí ʻa e meʻa-hā-mai nāunauʻia ko ʻení, naʻá Ne talaʻofa ai ha ngaahi tāpuaki māʻongoʻonga maʻá e kāingalotu ʻo e Siasí ʻoku nau angatonu mo falalaʻangá (vakai, T&F 76:1–10).

Fakanounouʻi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:1–5 ʻaki hono talaange ʻoku fakamatalaʻi ʻi he ngaahi veesi ko ʻení e ngaahi ʻulungaanga e ʻEikí, ʻo kau ai Hono potó, mālohí, natula taʻengatá, ʻaloʻofá mo e manavaʻofá.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:5–6. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo fekumi pe ko hai te ne maʻu ʻa e ʻaloʻofa mo e angalelei ʻa e ʻEikí pea ko hai ʻoku fiefia ʻa e ʻEikí ke fakalāngilangiʻí.

  • Ko e hā kuo pau ke tau fai ke fakaafeʻi e ʻaloʻofa mo e manavaʻofa ʻa e ʻEikí? (Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻa e manavahē ki he ʻEikí ʻi he puipuituʻa ko ʻení ki he ʻapasia, fakaʻapaʻapa, mo e ʻofa kiate Ia.)

  • Ko e hai ne folofola e ʻEikí ʻokú Ne fiefia ke fakalāngilangiʻí?

Hiki e kupuʻi lea ko ʻení ʻi he palakipoé: Kapau te tau ʻapasia ki he ʻEikí pea tauhi kiate Ia ʻi he māʻoniʻoni mo e moʻoni, te Ne …

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:6–9, ʻo fekumi ki he ngaahi tāpuaki ʻoku foaki ʻe he ʻEikí maʻanautolu ʻoku ʻapasia mo tauhi kiate Iá. Fakakaukau ke fakaafeʻi e kau akó ke fakaʻilongaʻi e meʻa ʻoku nau maʻú ʻi heʻenau tohi folofolá.

  • Fakatatau ki he ngaahi veesi ko ʻení, ko e hā e ngaahi tāpuaki ʻoku maʻu ʻe kinautolu ʻoku ʻapasia mo tauhi ki he ʻEikí? (Mahalo te ke fie fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻa e foʻi lea ngaahi meʻa lilo ʻi he veesi 7 ki he ngaahi moʻoni fakalaumālie ʻe lava ke toki ʻiloʻi pē ʻi ha fakahā.)

  • Fakatatau ki he ngaahi veesi ko ʻení, te tau fakakakato fēfē ʻa e tefitoʻi moʻoni ʻi he palakipoé? (Hili e tali ʻa e kau akó, fakakakato ʻa e fakamatala ʻi he palakipoé ke ne fakahaaʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kapau te tau ʻapasia ki he ʻEikí pea tauhi kiate Ia ʻi he māʻoniʻoni mo e moʻoni, te Ne fakahā ʻa e moʻoní kiate kitautolu.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:10. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo kumi e founga ʻoku fakahā ai ʻe he ʻEikí ʻa e moʻoní ki he niʻihi ʻoku nau ʻapasia mo tauhi kiate Iá.

  • ʻOku fakahaaʻi fēfē ʻe he ʻEikí ʻa e moʻoní ki he niʻihi ʻoku nau ʻapasia mo tauhi kiate Iá?

Fakamahinoʻi ange ʻa e mahuʻinga ʻo hono kamata ʻaki ʻe he ʻEikí ʻa e meʻa-hā-mai māʻongoʻonga ko ʻeni ʻo e taʻengatá ke akoʻi ʻa e tefitoʻi fatongia ʻo e Laumālié ʻi he maʻu fakahaá. Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki ha taimi ne akoʻi mo fakamaamaʻi ai kinautolu ʻe he Laumālié. Kole ki ha kau ako ʻe niʻihi ke vahevahe ʻenau aʻusiá mo e kalasí. Fakamanatu ki he kau akó ke ʻoua te nau vahevahe ha ngaahi aʻusia ʻoku fuʻu fakataautaha pe toputapu.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:11–24

ʻOku mamata ʻa Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoni ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:11–14. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo kumi hono fakahoko ʻo e ngaahi talaʻofa naʻe foaki mai ʻi he veesi 5–10.

  • Ko e hā ha ngaahi founga ne hoko ai e aʻusia ʻa Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoní ko hano fakahoko ʻo e ngaahi talaʻofa ʻi he veesi 5–10?

  • Fakatatau ki he veesi 12, ko e hā ʻa e lelei ne maʻu ʻe he Laumālié ʻiate kinauá?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:15–19. Kole ki he kalasí ke nau fekumi ki he meʻa naʻe fai ʻe Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoni ke na mateuteu ai ke maʻu fakahaá.

  • Ko e hā naʻe fai ʻe Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoni ke na mateuteu ke maʻu fakahaá? (Naʻá na fakalaulauloto ki hono liliu fakalaumālie ʻo e Sione 5:29.)

  • Ko e ʻuhinga ki he hā ʻa e fakalaulauloto ki he folofolá? (ʻE lava ke kau ʻi he ngaahi talí ʻa e fakalaulauloto pe fakakaukau ki he meʻa ʻokú ke laú, ʻeke ha ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo e meʻa ʻokú ke laú, mo e fakakaukau pe ʻoku felāveʻi fēfē e ngaahi moʻoni ʻokú ke maʻú mo hoʻo moʻuí.)

  • Ko e hā ha tefitoʻi moʻoni te tau lava ʻo ako mei he tā sīpinga ʻa Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoni fekauʻaki mo e meʻa te tau lava ʻo fai ke maʻu ai ha fakahā mei he Laumālie Māʻoniʻoní? (ʻOku totonu ke ʻiloʻi ʻe he kau akó ha tefitoʻi moʻoni faitatau mo ʻeni: ʻI heʻetau ako mo fakalaulauloto ki he folofolá, ʻoku tau teuteuʻi ai kitautolu ke maʻu ha fakahā mei he ʻEikí ʻo fakafou ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní.)

Fakamatalaʻi ange ko e meʻa-hā-mai naʻe mamata ki ai ʻa e Palōfitá mo Sitenei Likitoní ko ha taha ia ʻo e ngaahi fakahā mahuʻinga taha ʻo hono Fakafoki Mai e Ongoongoleleí. Fakaʻaliʻali ʻa e lea ko ʻeni naʻe fai ʻe Palesiteni Uilifooti Utalafí (1807–1898), pea fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ia:

ʻĪmisi
Palesiteni Wilford Woodruff

Te u lave ʻataʻata pē ki he ‘Meʻa hā mai’ [ʻi he vahe 76], ko ha fakahā ʻokú ne ʻomi ha maama lahi ange, ha moʻoni mo ha tefitoʻi moʻoni lahi ange ʻi ha toe fakahā pē ʻoku ʻi ha toe tohi kuo tau lau” (Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Uilifooti Utalafi [2004], 135).

Kole ki ha kau ako ʻe niʻihi ke nau taufetongi ʻi hono lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:19–24. Fakaafeʻi e kalasí ke nau muimui ki ai ʻo fekumi ki he meʻa naʻe mamata mo fanongo ki ai ʻa Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoní.

  • Ko e hā ʻa e meʻa naʻe mamata ki ai ʻa e Palōfita ko Siosefá mo Sitenei Likitoni ʻi he meʻa-hā-maí? Ko e hā naʻá na fanongo ki aí?

Fakaafeʻi e kau akó ke nau aleaʻi mo hanau hoa pe ko e hā e ngaahi moʻoni fakatokāteline te nau lava ʻo ʻiloʻi mei he ngaahi veesi ko ʻení fekauʻaki mo e Fakamoʻui ko Sīsū Kalaisí. Hili ha taimi feʻunga, fakaafeʻi ha kau ako ʻe niʻihi ke nau vahevahe mo e kalasí ha moʻoni ne nau ʻiloʻi mei he ngaahi veesi ko ʻení. Kole ki ha tokotaha ako ke ne hiki e ngaahi moʻoni fakatokāteliné ʻi he palakipoé lolotonga hono fakalau ia ʻe he kau akó: Ko e ngaahi meʻa ʻeni ʻoku totonu ke maʻu ʻe he kau akó mei he ngaahi moʻoni fakatokāteliné: Ko Sīsū Kalaisí, ko ha Tokotaha moʻui mo nāunauʻia. ʻOku sino mavahevahe mo kehekehe ʻa e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi. Ko Sīsū Kalaisi ʻa e Tokotaha Fakatupu ʻo e māmani ko ʻení mo ha ngaahi maama kehe. ʻOku fakafou ʻia Sīsū Kalaisi ʻa ʻetau hoko ko e ngaahi foha mo e ngaahi ʻofefine kuo fakatupu ki he ʻOtuá.

Hiki ʻeni ʻi he palakipoé ʻi he lisi ʻo e ngaahi moʻoni fakatokāteliné:

Ko e fē ʻi he ngaahi moʻoni ko ʻení fakatefito ai hoʻo houngaʻiá? Ko e hā hono ʻuhingá?

Ko e hā ʻokú ke ʻiloʻi ʻoku moʻoni fekauʻaki mo e Fakamoʻui ko Sīsū Kalaisí?

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fili ha taha ʻo e ngaahi fehuʻi ko ʻení pea vahevahe ʻenau talí mo honau hoá. Hili hano tuku ha taimi feʻunga maʻá e kau akó ke nau vahevahe ai ʻenau fakakaukaú mo e fakamoʻoní, te ke lava ʻo fakaafeʻi e kalasí ke nau hivaʻi ʻa e “ʻOku Moʻui Hoku Huhuʻí” (Ngaahi Himi, fika 68) ke fakaafeʻi e Laumālié ke Ne fakamoʻoniʻi e ngaahi moʻoni ne mou aleaʻí.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:25–29

ʻOku mamata ʻa Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoni ki he angatuʻu ʻa Lusifā ʻi he maama fakalaumālié

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:25–27. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo fekumi ki he meʻa naʻe mamata hoko ki ai ʻa Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoni ʻi he meʻa-hā-maí.

  • Ko e hā naʻe ako ʻe Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoni fekauʻaki mo e meʻa naʻe fai ʻe Lusifā ʻi he maama fakalaumālié?

Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga e hingoa Lusifaá ki he “‘Tokotaha Ulo Ngingila’ pe ‘Tokotaha Toʻo Maama’” (Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Lusifā,” scriptures.lds.org).

  • Ko e hā e meʻa naʻe hoko kia Lusifā ʻi heʻene angatuʻu ki he ʻAlo Tofu pē Taha ʻo e Tamai Hēvaní ko Sīsū Kalaisí? (Mahalo ʻe fie maʻu ke ke fakamatalaʻi ʻoku ʻuhinga ʻa e hingoa Malaʻiá ki he mole pe ʻauha.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:28–29. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo fekumi ki he meʻa naʻe fekau ʻe he ʻEikí kia Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoni ke na fai hili ʻena mamata ki he meʻa-hā-mai ʻo e angatuʻu ʻa Lusifā ʻi he maama fakalaumālié.

  • Ko e hā naʻe fekau ʻe he ʻEikí kia Siosefa mo Sitenei ke na faí?

  • Fakatatau ki he veesi 29, ko e hā ʻa e meʻa ʻoku fai ʻe Sētane ʻi he māmaní ʻoku tatau mo e meʻa naʻá ne fai ʻi he maama fakalaumālié? (Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻa e foʻi lea kāpuí ki hono ʻātakaiʻi fakaʻaufuli.)

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku tauʻi ai ʻe Sētane ʻa e Kāingalotu ʻo e ʻOtuá he ʻahó ni?

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:30–49

ʻOku mamata ʻa Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoni ki ha meʻa-hā-mai ʻo e mamahi e ngaahi foha ʻo e malaʻiá

Fakanounouʻi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:30 ʻaki hono fakamatalaʻi ange naʻe mamata ʻa Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoni ki he meʻa ʻe hoko ki he niʻihi ʻoku ikunaʻi ʻe Sētané.

Fakaafeʻi ha kau ako ʻe niʻihi ke nau taufetongi ʻi hono lau leʻolahi ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:31–38. Kole ki he kalasí ke nau fekumi ki he meʻa naʻe folofola ʻaki ʻe he ʻEikí fekauʻaki mo kinautolu ʻoku ikunaʻi ʻe Sētané.

  • ʻI he veesi 32, ko e hā e hingoa naʻe foaki ʻe he ʻEikí ki he niʻihi ʻoku ikunaʻi ʻe Sētané?

  • Fakatatau ki he veesi 31 mo e 35, ko e hā e ngaahi fili ʻokú ne takiekina e iku ʻo hoko ko e ngaahi foha ʻo e malaʻiá?

Fakamahinoʻi ange naʻe fakamatalaʻi ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ko e hoko ko ia ko ha foha ʻo e malaʻiá, kuo pau ke “maʻu [ʻe ha] ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní, fakaava kiate ia e ngaahi langí mo ʻiloʻi e ʻOtuá, peá ne toki faiangahala leva kiate Ia” (Manuscript History of the Church, vol. E-1, p. 1976, josephsmithpapers.org).

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e lea ko ʻeni naʻe fai ʻe Palesiteni Sipenisā W. Kimipoló (1895–1985):

ʻĪmisi
Palesiteni Spencer W. Kimball

“Ko e angahala ki he Laumālie Māʻoniʻoní ʻoku fie maʻu ki ai ha ʻilo ʻoku ʻikai malava ʻe he kāingalotu angamahení ke fai ha angahala pehē” (Spencer W. Kimball, The Miracle of Forgiveness [1969], 123).

  • ʻI he veesi 32–38, ko e hā ʻoku makehe kiate koe fekauʻaki mo e mamahi ʻe aʻusia ʻe he ngaahi foha ʻo e malaʻiá ʻi he taʻengatá? (Fakamahinoʻi ange ʻoku ʻuhinga e kupuʻi lea “ko kinautolu pē ʻe ʻikai ke huhuʻi ʻi he taimi totonu ʻo e ʻEikí” [veesi 38] ko e ngaahi foha pē ʻo e malaʻiá ʻa e niʻihi fakafoʻituitui kuo nau moʻui ʻi he māmaní he ʻikai te nau maʻu ha konga ʻo e nāunau ʻo e ʻOtuá hili ʻenau toetuʻú [vakai, 1 Kolinitō 15:22; T&F 88:27–32].)

Talaange ki he kau akó, ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:45–49, naʻe ʻiloʻi ai ʻe Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoni ʻoku ʻikai ha taha te ne maʻu ha mahino kakato ki he ngaahi mamahi ʻa e ngaahi foha ʻo e malaʻiá tuku kehe pē ʻa kinautolu ʻoku nau aʻusia tonu iá.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:39–43. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo fekumi ki he meʻa ʻe hoko ki he toenga ʻo e fānau ʻa e ʻOtuá.

  • Ko e hā ʻa e meʻa ʻe hoko ki he toenga ʻo e fānau ʻa e ʻOtuá?

  • Ko e hā ʻokú ne ʻai ke malava e fakamoʻui ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá?

  • Ko e hā e tokāteline te tau lava ʻo ako mei he ngaahi veesi ko ʻení fekauʻaki mo kinautolu ʻe fakamoʻui ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí? (Hili e tali ʻa e kau akó, hiki e tokāteline ko ʻení ʻi he palakipoé: Tuʻunga ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí, ʻe fakamoʻui ʻa e fānau kotoa pē ʻa e ʻOtuá tuku kehe pē e ngaahi foha ʻo e malaʻiá.)

Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻa e foʻi lea fakamoʻui ʻi he puipuituʻa ko ʻení ki he taau mo malava ke maʻu ha nofoʻanga ʻi ha taha ʻo e ngaahi puleʻanga nāunauʻiá ʻo fakafou ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku ui ai ʻa e tokāteline ko ʻení ko e “ongoongo fakafiefiá” (veesi 40)?

Fakaʻosi ʻaki haʻo fakamoʻoni ki he ngaahi moʻoni naʻe maʻu ʻi he lēsoni ko ʻení.