‘Inisititiuti
Lēsoni 38: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 98–100


“Lēsoni 38: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 98–100,” Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá – Tohi Lēsoni ʻa e Faiakó (2017)

“Lēsoni 38,” Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá – Tohi Lēsoni ʻa e Faiakó

Lēsoni 38

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 98–100

Talateú mo e Fakahokohoko e Ngaahi Meʻa Ne Hokó

ʻI he 1833, ne hoko e tupulaki ʻi he tokolahi ʻo e Kāingalotu e Siasí he Vahefonua Siakisoni Mīsulí ko ha fakatupu hohaʻa lahi ki he kakai ne nau ʻuluaki nofoʻi e vahefonuá, koeʻuhí ko e ngaahi ʻulungaanga fakafonua, fakapolitikale, mo fakalotu kehekehe ʻi he ongo kulupú. ʻI he ʻaho 20 ʻo Siulai , 1833, naʻe fie maʻu ai ʻe ha kulupu ʻo e kau tangataʻi fonua Mīsulí ke mavahe e Kāingalotu ʻo e Siasí mei he Vahefonua Siakisoní. Kimuʻa pea lava ʻe he Kāingalotú ʻo fai ha talí, ne fakaʻauha ʻe he kau fakatangá e ʻōfisi paaki ʻo e Siasí pea valitaaʻi mo fakapipiki fulufuluʻi moa ʻa Pīsope ʻEtuate Pātalisi mo Sālesi ʻĒleni. Hili ha ʻaho ʻe tolu ne fakamanamanaʻi kinautolu ʻe ha kulupu tokolahi ange ʻo e kau fakatangá te nau fai ha maumau lahi ange, pea pau ai ke fakamoʻoni e kau taki ʻo e Siasí ʻi ha aleapau ʻe mavahe e kau Māmonga kotoa pē mei he Vahefonua Siakisoní ʻo ʻikai toe tuai he ʻaho 1 ʻo ʻEpeleli , 1834. ʻI he ʻaho 6 ʻo ʻAokosi , 1833, ʻi Ketilani, ʻOhaiō, naʻe maʻu ai ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻa e fakahā ʻoku lekooti he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 98, ʻa ia naʻe akoʻi ai ʻe he ʻEikí e founga ke tali ʻaki e fakatangá. Naʻe faleʻi foki ʻe he ʻEikí e Kāingalotú ke nau muimui he “lao fakakonisitūtone ʻo e fonuá” (TF 98:6) mo fakatokanga ange ke nau tauhi ʻenau ngaahi fuakavá.

Naʻe kau ʻa Sione Moataki ki he Siasí ʻi he taimi ne tūʻuta mai ai e ongo fuofua faifekaú mei Niu ʻIoke ki Ketilani, ʻOhaiō, ʻi Nōvema ʻo e 1830. Naʻe kamata leva ke ne malanga ʻaki e ongoongoleleí. ʻI Sune ʻo e 1832, naʻá ne foki ai mei heʻene ngāue fakafaifekau ki he konga loto faka-Hihifo ʻo e ʻIunaiteti Siteitií. ʻI ha fakahā naʻe maʻu ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá he ʻaho 29 ʻo ʻAokosi , 1832, ʻa ia ʻoku lekooti he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 99, naʻe ui ai ʻe he ʻEikí ʻa Sione Moataki ke hoko atu ʻene ngāue fakafaifekaú.

ʻI ʻOkatopa ʻo e 1833, naʻe mavahe ai e Palōfita ko Siosefa Sāmitá mo Sitenei Likitoni ki he Tokelau ʻo Kānatá ʻi ha ngāue fakafaifekau taimi nounou. ʻI he ʻaho 12 ʻo ʻOkatopa , 1833, ne na tuʻu ai ʻi Pitisipeeki, Niu ʻIoke Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 100. Naʻe fakapapauʻi ʻe he ʻEikí ki he Palōfitá mo Sitenei Likitoni ʻoku lelei pē hona fāmilí ʻi ʻOhaiō. Naʻe toe fakafiemālieʻi foki ʻe he ʻEikí kinaua ʻo kau ki he Kāingalotu ʻi Mīsuli ʻa ia ne nau faingataʻaʻia ʻi he fakatangá.

Fakatokangaʻi ange: Ko e fakahā ʻoku lekooti he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 99 ʻoku ʻikai fakahokohoko tatau ia mo e ngaahi vahe kehe ʻi he Tokateline mo e Ngaahi Fuakavá koeʻuhí ko e fehalaaki hono tohi ʻo e ʻahó he taimi naʻe paaki ai e pulusinga ʻo e tohí he taʻu 1876. Naʻe fakatonutonu e fehalākí he pulusinga ʻo e 1981, ka ne tauhi pē e tuʻuʻanga ʻo e ngaahi fakahaá ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 99 koeʻuhí ke kei tonu pē hono fakafekauʻaki ki he ngaahi pulusinga kehé. (Vakai, Dennis A. Wright, “Historical context and overview of Doctrine and Covenants 99,” ʻi he Dennis L. Largey and Larry E. Dahl, eds., Doctrine and Covenants Reference Companion [2012], 805). ʻE akoʻi ʻi he lēsoni ko ʻení ʻa e vahe 98–100 ʻi he hokohoko ʻoku nau ʻasi ai he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá.

Sune 1832Naʻe foki ai ʻa Sione Moataki mei heʻene ngāue fakafaifekau ki he konga loto faka-Hihifo ʻo e ʻIunaiteti Siteití.

ʻAho 29 ʻo ʻAokosi , 1832Naʻe maʻu ai e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 99.

ʻAho 20 ʻo Siulai , 1833Naʻe fakaʻauha ʻe ha kau fakatanga he Vahefonua Siakisoni, Mīsulí e ʻōfisi paaki ʻo e Siasí ʻi Tauʻatāina pea nau valitaaʻi mo fakapipiki fulufuluʻi moa ʻa Pīsope ʻEtuate Patilisi mo Sālesi ʻĒleni.

ʻAho 23 ʻo Siulai , 1833ʻI he fakamanamana ʻa e kau fakatangá, naʻe fakamoʻoni ai e kau taki ʻo e Siasí ʻi Mīsulí ʻi ha aleapau ʻe mavahe kotoa e kau Māmongá mei he Vahefonua Siakisoni Mīsulí, kimuʻa he ʻaho 1 ʻo ʻEpeleli , 1834.

ʻAho 6 ʻo ʻAokosi , 1833Naʻe maʻu ai e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 98.

ʻAho 9 ʻo ʻAokosi , 1833Naʻe tūʻuta ai ʻa ʻŌliva Kautele ki Ketilani, ʻOhaiō, mo e ongoongo ʻo hono fakamamahiʻi ʻe he kau fakatangá e Kāingalotu ʻi Mīsulí.

ʻAho 5 ʻo ʻOkatopa , 1833Naʻe mavahe ai ʻa Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoni mei Ketilani, ʻOhaiō, ke malanga ʻaki e ongoongoleleí ʻi Niu ʻIoke pea ʻi Mauni Pelēseni, Tokelau ʻo Kānata (ʻoku ui he taimí ni ko ʻOnitāliō).

ʻAho 12 ʻo ʻOkatopa , 1833 Naʻe maʻu ai ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 100.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 98:1–22

ʻOku fakafiemālieʻi ʻe he ʻEikí e Kāingalotú mo faleʻi kinautolu ke nau muimui he lao ʻo e fonuá mo tauhi ʻenau ngaahi fuakavá.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki ha taimi naʻe ngaohi kovia ai kinautolu, pe ko ha taha ʻoku nau ʻilo, pea nau fakalaulauloto ki he founga ne nau tali ai iá, pe tali ai ia ʻe he tokotaha ko ʻení.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau kumi ha tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻi heʻenau ako e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 98, ʻa ia ʻe tokoni ke fakamahinoʻi kiate kinautolu e founga ʻoku finangalo e ʻOtuá ke tau fakafeangai ai he taimi ʻoku tau ongoʻi hono ngaohi kovia kitautolú.

Fakaafeʻi ha kau ako ʻe niʻihi ke nau taufetongi he laukonga leʻolahi mei he ngaahi palakalafi ko ʻení. Kole ki he kau akó ke nau fakakaukau ki he meʻa ne nau mei fai kapau ko ha taha kinautolu ʻo e fuofua Kāingalotu ʻo e Siasí ʻi he Vahefonua Siakisoni, Mīsulí.

‘I he ‘aho 20 ‘o Siulai , 1833, “ne fakataha ha kau tangata [Mīsuli] taʻefiemālie ʻe toko fāngeau pe nimangeau nai ki he fakamaauʻanga ʻi Tauʻatāiná. Ne nau fili ha kōmiti ke nau faʻu ha tohi ʻo fakamatalaʻi ai ʻenau ngaahi fie maʻu ki he kau Māmongá. …

“… Naʻe faʻu ʻe he kōmití ʻa e tohí he ʻikai tali ha Kāingalotu ʻo e Siasí ke hiki mai pe nofo ʻi he Vahefonua Siakisoní, pea kuo pau ke fakapapau ʻa kinautolu kuo ʻosi ʻi aí ke mavahe ʻi he vave taha ʻe ala lavá. … ʻI he ofo ʻa e kau tangatá he tuʻutuʻuní … , ne nau kole ha māhina ʻe tolu ke nau fakakaukau ai ki he fokotuʻu ko ʻení mo aleaʻi ia mo e kau taki ʻo e Siasí ʻi ʻOhaioó. Naʻe ʻikai tali ʻeni. Ne nau kole ha ʻaho ʻe hongofulu, ka naʻe fakangofua ange pē ʻe he kōmití ha miniti ʻe 15.

“Ne liliu leva e fakatahá ʻo hoko ko ha kau fakatanga ʻa ia ne nau fili ke fakaʻauha e ʻōfisi mo e mīsini paaki [ʻa e Siasí]. Ne nau … maumauʻi ʻa e mīsini pākí, veteki ʻa e taipé, pea fakaʻauha ʻa e meimei kotoa ʻo e ngāue kuo ʻosi pākí, kau ai ha konga lahi ʻo e ʻū laʻipepa ʻo e Tohi ʻo e Ngaahi Fekaú ʻa ia ne teʻeki ke fakamaʻú. Ne nau holoki leva e fale paaki fungavaka uá. …”

Naʻe valitaaʻi mo fakapipiki fulufuluʻi moa ʻe he kau fakatangá ʻa Pīsope ʻEtuate Pātilisi mo Sālesi ʻĒleni ʻi muʻa he fakamaauʻangá. Hili ha ʻaho ʻe tolu, naʻe hanga ʻe ha kau fakatanga ʻo “tutu e ngaahi fokotuʻunga mohukú mo e ngoue kēlení pea fakaʻauha ha ngaahi ʻapi, fale ʻo e fanga monumanú, mo ha ngaahi pisinisi lahi. Ne faifai pea fehangahangai e kau fakatangá mo ha kau taki ʻe toko ono ʻo e Siasí, ʻa ia ne nau mamata ki he tuʻunga fakatuʻutāmaki ne ʻi ai e koloa mo e moʻui ʻa e Kāingalotú, ne nau foaki ʻenau moʻuí ko ha totongi. …

“Naʻe fakamanamana ai ʻa e kau taki ʻo e kau fakatangá ʻi hono fakasituʻaʻi ʻa e fokotuʻu ko ʻení, te nau tā e tangata, fefine, mo e fānau kotoa pē tukukehe kapau te nau loto fiemālie ke mavahe mei he vahefonuá. ʻI he loto mafasia ʻa e kau taki ʻo e Siasí, ne nau fakamoʻoni ai ʻi ha aleapau ke mavahe mei he vahefonuá” (Church History in the Fulness of Times Student Manual [Church Educational System manual, 2nd ed., 2003], 132–34).

  • Kapau na ke kau he Kāingalotu ʻi Mīsulí, ko e hā nai haʻo tali ne mei fai ki he kau fakatangá?

Kole ki he kau akó ke nau lau fakalongolongo e ʻuluʻi vahe ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 98, ʻo kumi e fakamoʻoni naʻe ʻafioʻi ʻe he ʻEikí e faingataʻaʻia ʻa e Kāingalotu ʻi Mīsulí.

  • Ko e hā e fakamoʻoni ʻokú ke vakai ki ai naʻe ʻafioʻi ʻe he ʻEikí e mamahi ʻa e Kāingalotu ʻi Mīsulí?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 98:1–3. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo kumi e faleʻi ʻa e ʻEikí ki he Kāingalotú.

  • Ko e hā e faleʻi naʻe mei fakafiemālie ki he Kāingalotu ʻi Mīsuli? Ko e hā hono ʻuhingá?

  • Ko e hā e faleʻi ʻokú ke pehē naʻe faingataʻa ke nau muimui ki aí?

  • Makatuʻunga he talaʻofa naʻe fai ʻe he ʻEikí ki he Kāingalotú he veesi 1–2, ko e hā ha tefitoʻi moʻoni ʻe lava ke tau ʻilo fekauʻaki mo e ngaahi ola ʻo e fakafetaʻi he ngaahi meʻa kotoa pē mo e tatali ʻi he faʻa kātaki ki he ʻEikí? (Hili e tali ʻa e kau akó, hiki e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé: Kapau te tau fakafetaʻi he ngaahi meʻa kotoa pē pea tatali ʻi he faʻa kātaki ki he ʻEikí, ʻe hoko ʻetau ngaahi mamahí ko ha lelei.)

  • ʻOkú ke pehē ko e ʻuhinga ki he hā ʻa e tatali ki he ʻEikí ʻi he faʻa kātaki?

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻe lava ke hoko ai ʻetau ngaahi mamahí ko ha lelei ʻi heʻetau fakafetaʻi he ngaahi meʻa kotoa pē mo tatali ʻi he faʻa kātaki ki he ʻEikí?

Kole ki he kau akó ke nau fakakaukau ki ha taha ʻoku nau ʻilo kuó ne fakamālōʻia e ngaahi meʻa kotoa pē mo tatali ʻi he faʻa kātaki ki he ʻEikí lolotonga e ngaahi faingataʻá. Fakaafeʻi ha kau ako ʻe niʻihi ke vahevahe e ngaahi sīpinga ko ʻení mo e kalasí. (Fakamanatu ki he kau akó ke ʻoua ʻe vahevahe ha meʻa ʻoku fuʻu fakatāutaha pe fakafoʻituitui.)

Fakamatalaʻi fakanounou e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 98:4−10 ʻaki haʻo fakamatalaʻi ange naʻe faleʻi ʻe he ʻEikí e Kāingalotú ke nau tauhi ʻEne ngaahi fekaú kotoa pea ke nau “poupouʻi,” pe muimui he “ lao fakakonisitūtone ʻo e fonuá” (veesi 6). Naʻá ne talaange foki ki he Kāingalotú ke nau fekumi mo poupouʻi ʻa e kau taki fakapuleʻanga ʻoku “angatonu,” “angalelei,” mo “anga fakapotopoto” (veesi 10).

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 98:11–15 Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo kumi pe ko e hā mo ha toe fekau naʻe fai ʻe he ʻEikí ki he Kāingalotú.

  • Ko e hā naʻe fekau ʻe he ʻEikí ke fai ʻe he Kāingalotú?

Fakamahinoʻi ange ʻa e kupuʻi lea “te u siviʻi mo fakamoʻoniʻi ʻa kimoutolu ʻi he meʻá ni” ʻi he veesi 12.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā e ʻuhinga ʻo e “te u siviʻi mo fakamoʻoniʻi ʻa kimoutolu ʻi he meʻá ni”? (ʻE siviʻi ʻe he ʻEikí e faivelenga ʻa e Kāingalotú.)

  • Ko e hā ne mahuʻinga ai ke mahino ki he Kāingalotu ʻi Mīsulí naʻe fakataumuʻa e ngaahi faingataʻa ne nau aʻusiá “ke siviʻi [ʻa kinautolu] ʻi he ngaahi meʻa kotoa pē, pe te [nau] nofo maʻu ʻi [he fuakava ʻa e ʻEikí]” (veesi 14)?

Fakamatalaʻi fakanounou e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 98:16–22 ʻaki haʻo fakamatalaʻi ange naʻe folofola e ʻEikí ki he Kāingalotú ke “taʻofi ʻa e taú pea fakahā ʻa e melinó” (veesi 16). Naʻá Ne valokiʻi e Kāingalotu ʻi Ketilani, ʻOhaioó, pea fekau kinautolu ke nau fakatomala mo tauhi ʻenau ngaahi fuakavá.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 98:23–48

ʻOku akoʻi ʻe he ʻEikí e Kāingalotú ʻi he founga ke nau tali ʻaki ai e fakatangá pea fakamatalaʻi e taimi ʻoku fakatonuhiaʻi ai ʻa e taú

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 98:23–27. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo kumi e meʻa naʻe faleʻi ʻe he ʻEikí ke fai ʻe he Kāingalotú he taimi ʻoku ngaohi kovia ai kinautolu ʻe he kakai kehé.

  • Ko e hā naʻe faleʻi ʻe he ʻEikí e Kāingalotú ke nau fai he taimi ʻoku ngaohi kovia pe fakatangaʻi ai kinautolú?

  • Ko e hā ha tefitoʻi moʻoni te tau lava ʻo maʻu mei he ngaahi talaʻofa ʻa e ʻEikí kiate kinautolu ʻoku nau kātakiʻi honau ngaahi faingataʻá taʻe kumi sāuni. (Tokoni ki he kau akó ke nau ʻilo e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: Kapau te tau faivelenga hono kātekina hotau ngaahi faingataʻá taʻe kumi sāuni, ʻe fakapaleʻi kitautolu ʻe he ʻEikí.)

Fakaʻaliʻali ʻa e lea ko ʻeni naʻe fai ʻe Palesiteni Sēmisi E. Fausi (1920–2007) ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí, pea fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ia.

ʻĪmisi
Palesiteni James E. Faust

“ʻOku ʻikai totonu ke tau tali ia ʻaki haʻatau sāuni fakafoʻituitui, ka tau tuku ke fai ʻe he fakamaau totonú ʻa ʻene tafaʻakí pea tau tukuange leva ia. ʻOku ʻikai faingofua ke tukuange pea taʻofi mei hono fakaili ʻi hotau lotó ʻa e ongo tāufehiʻá. Kuo foaki mai ʻe he Fakamoʻuí kiate kitautolu kotoa pē ha melino pelepelengesi ʻo fakafou Heʻene Fakaleleí, ka ʻe lava ke toki hoko pē ʻeni ʻi heʻetau loto fiemālie ke toʻo atu ʻa e ongoʻi loto ʻitá, tāufehiʻá pe sāuní” (James E. Faust, “The Healing Power of Forgiveness,”Ensign pe Liahona, May 2007, 69).

  • Ko e hā te tau lava ʻo fai ke kātakiʻi ʻi he faivelenga hotau ngaahi fakatangá pea ʻikai kumi sāuni?

Fakamatalaʻi fakanounou e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 98:28–48 ʻaki haʻo fakamatalaʻi ange naʻe fokotuʻutuʻu ʻe he ʻEikí e ngaahi tuʻunga ʻoku fakatonuhiaʻi ai ʻa e taú. Naʻá Ne fekau foki e Kāingalotú ke fakamolemoleʻi honau ngaahi filí.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 99:1–8

ʻOku ui ʻe he ʻEikí ʻa Sione Moataki ke malanga ʻaki ʻa e ongoongoleleí

Fakamatalaʻi fakanounou e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 99 ʻaki haʻo fakamatalaʻi ange naʻe uiuiʻi ʻa Sione Moataki ke ngāue fakafaifekau he fakahahake ʻo e ʻIunaiteti Siteití. Neongo e fepaki ʻa Sione Moataki mo e fakatangá mo e ngaahi faingataʻá, naʻá ne tali hono uiuiʻi ngāue fakafaifekaú peá ne muimui he faleʻi ʻa e ʻEikí ke teuteu ha meʻa ke moʻui ai ʻene fānaú kimuʻa pea mavahé.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 100:1–17

ʻOku fakafiemālieʻi mo fakahinohinoʻi ʻe he ʻEikí ʻa Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoni

  • Ko e hā e ngaahi hohaʻa ʻokú ke pehē ne maʻu ʻe he kau faifekaú he kamata ʻenau ngāue fakafaifekaú?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e puipuituʻa fakahisitōlia ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 100:

Naʻe fononga ha papi ului ko Filimeni Nikasoni ki Ketilani, ʻOhaiō, ʻi Sepitema ʻo e 1833, ʻo kole ki he Palōfitá ke na ō ki Niu ʻIoke mo Kānata ke malangaʻi e ongoongoleleí ki hono fāmilí. Naʻe tali ʻe Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoni ʻa e kolé, pea ne nau mavahe mei Ketilani he ʻaho 5 ʻo ʻOkatopa , 1833. Ne nau malanga ʻaki e ongoongoleleí ʻi heʻenau fononga ki Niu ʻIoké, pea ʻi he hili ʻenau tūʻuta ki he ʻapi ʻo Misa Nikasoní ʻi Pitisipeeki, Niu ʻIoké, naʻe maʻu ai ʻe Siosefa Sāmita ʻa e fakahā ʻoku lekooti he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 100 (vakai, Eric Smith, “A Mission to Canada” ʻi he Revelations in Context, ed. Matthew McBride and James Goldberg [2016], 202–4, pe history.lds.org).

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau fakalongolongo e ʻuluʻi vahe ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 100, ʻo kumi e meʻa naʻe hohaʻa ki ai ʻa Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoní.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 119:1–4. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo kumi pe ko e hā ne folofola ʻe he ʻEikí ki he Palōfita ko Siosefa Sāmitá mo Sitenei Likitoní.

  • Ko e hā naʻe talaʻofa ʻe he ʻEikí kia Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoni fekauʻaki mo hona ongo fāmilí?

  • Fakatatau ki he veesi 3–4, ko e hā naʻe fekau ai ʻe he ʻEikí e Palōfita ko Siosefa Sāmitá mo Sitenei Likitoni ke na ngāue fakafaifekau ki Niu ʻIoke mo Kānatá?

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 100:5–8. Kole ki he kalasí ke nau muimui ki ai, ʻo kumi e folofola ʻa e ʻEikí kia Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoni ke na fai ko ha ongo faifekau.

  • Ko e hā naʻe fekau kinaua ʻe he ʻEikí ke na faí?

  • Ko e hā ha tefitoʻi moʻoni te tau lava ʻo maʻu mei he talaʻofa naʻe fai ʻe he ʻEikí kia Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoni ʻi he veesi 5–6? (Tokoni ke ʻilo ʻehe kau akó e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻI heʻetau feinga ke vahevahe e ongoongoleleí mo e niʻihi kehé, ʻe tokoniʻi kitautolu ʻe he ʻEikí ke tau ʻilo ʻa e meʻa ke tau lea ʻakí.)

  • Ko e hā e tefitoʻi moʻoni ʻe lava ke tau maʻu mei he talaʻofa ʻa e ʻEikí he veesi 7–8? (Tokoni ki he kau akó ke nau ʻiloʻi e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻI heʻetau vahevahe e ongoongoleleí ʻi he loto molumalu pea ʻi he laumālie angamalū, ʻe fakamoʻoni e Laumālie Māʻoniʻoní ki he meʻa te tau lea ʻakí.)

  • Ko e fē ha taimi naʻá ke aʻusia ai ha taha ʻo e ongo talaʻofa ko ʻení pe fakatouʻosi, ʻi haʻo vahevahe e ongoongoleleí mo e niʻihi kehé?

Fakamatalaʻi fakanounou e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 100:9–17 ʻaki haʻo fakamatalaʻi ange naʻe fili ʻe he ʻEikí ʻa Siosefa Sāmita ke hoko ko ha “tangata maʻu fakahā” pea ke hoko ʻa Sitenei Likitoni ko e “tangata lea” ʻa e Palōfitá (veesi 9–11). Naʻe talaʻofa ʻe he ʻEikí ki he Palōfitá ʻa e “mālohi ke ne fakamoʻoni ‘i he mālohi lahi … [mo hono] fakamatalaʻi ʻo e ngaahi folofolá” (veesi 10–11). Naʻá Ne talaʻofa foki “ʻe huhuʻi ʻa Saione” (veesi 13) mo fakahā te Ne “fokotuʻu hake … ha kakai haohaoa, ʻa ia te nau tauhi kiate [Ia] ʻi he māʻoniʻoni” (veesi 16).

Fakaʻosi ʻaki haʻo fakamoʻoni ki he ngaahi moʻoni naʻe akoʻi he lēsoni ko ʻení, pea fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau fakaʻaongaʻi e meʻa kuo nau akó.