‘Inisititiuti
Lēsoni 20 Naunau Teuteu ki he Kalasí: Ngaahi Ouaú mo e Moihū ʻi he Temipalé


“Lēsoni 20 Naunau Teuteu ki he Kalasí: Ngaahi Ouaú mo e Moihū ʻi he Temipalé,” Ngaahi Fakavaʻe ʻo Hono Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí - Naunau ʻa e Faiakó (2019)

“Lēsoni 20 Naunau Teuteu ki he Kalasí,” Ngaahi Fakavaʻe ʻo Hono Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí - Naunau ʻa e Faiakó

Lēsoni 20 Naunau Teuteu ki he Kalasí

Ngaahi Ouaú mo e Moihū ʻi he Temipalé

ʻĪmisi
fefine ʻi muʻa ʻi he temipalé

Naʻe akonaki ʻa Palesiteni Tōmasi S. Monisoni ʻo pehē, “Ko ha kakai langa temipale kitautolu ʻoku tau ō maʻu pē ki he temipalé” (“Talitali Lelei Koe ki he Konifelenisí,” Ensign pe Liahona, Mē 2014, 5). ʻI hoʻo ako e naunau ko ʻení, fakakaukau pe ko e hā ʻoku hoko ai e ngaahi ouau fakatemipalé ko ha konga mahuʻinga ʻo hono Fakafoki Mai ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí. Fakapapauʻi pe ko e hā te ke lava ʻo fai ke hoko e moihū ʻi he temipalé ko ha konga mahuʻinga ʻo hoʻo moʻui ʻaʻaú.

Konga 1

ʻE tāpuekina fēfē ʻe he moihū ʻi he temipalé ʻeku moʻuí?

Naʻe vahevahe ʻe he Kau Palesitenisī ʻUluakí ʻi he 2019 ʻo pehē:

Kuo fekauʻi ʻe he ʻEikí ʻi he taimi kotoa pē kuo ʻi ai ha kakai ʻi he māmaní ʻe talangofua ki Heʻene folofolá, ke nau langa ha ngaahi temipale. ʻOku fakamatalaʻi ʻe he folofolá e ngaahi sīpinga ʻo e moihū ʻi he temipalé mei he kuonga ʻo ʻĀtama mo ʻIví, Mōsese, Solomone, Nīfai, mo ha niʻihi kehe.

ʻI hono fakafoki mai ʻo e ongoongoleleí ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní, kuo fakafoki mai foki mo e moihū ʻi he temipalé ke tāpuekina e moʻui ʻa e kakai ʻi he funga ʻo e māmaní kae pehē ki he tafaʻaki ʻe taha ʻo e veilí. … Ko e temipale kuo fakatapuí ko e feituʻu māʻoniʻoni taha ia ʻi ha toe feituʻu kehe ʻo e moihuú ʻi he māmaní.. (“First Presidency Statement on Temples,” Jan. 2, 2019, newsroom.ChurchofJesusChrist.org)

ʻĪmisi
Adam and Eve Offering Sacrifices (ʻĀtama mo ʻIvi ʻokú na ʻOatu ha Ngaahi Feilaulau), tā fakatātaaʻi ʻe D. Keith Larson

ʻĀtama mo ʻIvi ʻokú na ʻOatu ha Feilaulau (Mōsese 5:5–7)

ʻĪmisi
Moses’ Tabernacle in the Wilderness (Tāpanekale ʻo Mōsese ʻi he Maomaonganoá), tā fakatātaaʻi ʻe Jerry Thompson

Ko e Tāpanekalé ( ʻEkesōtosi 26–28)

ʻĪmisi
Depiction of the Temple of Solomon (Fakatātā ʻo e Temipale ʻo Solomoné), tā fakatātaaʻi ʻe Sam Lawlor

Ko e Temipale ʻo Solomoné (1 Ngaahi Tuʻi 6)

ʻĪmisi
King Benjamin Preaches to the Nephites (Malanga ʻa e Tuʻi ko Penisimaní ki he Kakai Nīfaí), tā fakatātaaʻi ʻe Gary L. Kapp

Malanga ʻa e Tuʻi ko Penisimaní ki he Kakai Nīfaí (2 Nīfai 5:16; Mōsaia 2:1; 3 Nīfai 11)

Ko e fuofua temipale ke langa ʻi hotau kuonga fakakosipelí ko e Temipale Ketilaní ʻi he 1836. Naʻe kamata ʻe hono fakatapui ʻo e temipale ko iá ha faʻahitaʻu fakaofo ʻo e ngaahi fakahā fakalaumālié. Naʻe ongoʻi ʻe he kakai faivelengá e Laumālie Māʻoniʻoní, pea lea ha niʻihi ʻi ha ngaahi lea kehekehe, maʻu ha ngaahi vīsone, pe mamata ki ha kau ʻāngelo. Ko e tumutumu taha ʻo e meʻa naʻe hoko ʻi he taimi ko ʻení ko e hā mai ʻa e Fakamoʻuí kia Siosefa Sāmita mo ʻŌliva Kautele ʻi he Temipale Ketilaní hili pē ha taimi nounou mei hono fakatapuí. Naʻe folofola ʻa e Fakamoʻuí ʻi he taimi ko iá ʻo pehē, “Kuó u tali ʻa e falé ni” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 110:7).

ʻĪmisi
Temipale Ketilaní
ʻĪmisi
fakaʻilonga, fakalaulauloto

Fakalaulauloto ke Teuteu ki he Kalasí

Fakakaukau ki ha niʻihi ʻo e ngaahi ongo kuó ke maʻu pe loto ke ke maʻu ʻi hoʻo hū ki he temipale ʻo e ʻEikí.

ʻI he ʻaho 27 ʻo Māʻasi ʻo e 1836, naʻe fai ai ʻe Siosefa Sāmita ha lotu fakatapui (ʻa ia naʻá ne maʻu hono fakaleá ʻi he fakahā mei he ʻEikí) ki he Temipale Ketilaní. ʻOku lekooti ʻa e lotu fakatapui ko ʻení ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 109. ʻI he lotu ko ʻení, naʻe kole ai ʻe Siosefa ki he ʻEikí ke ʻomi ha ngaahi tāpuaki pau maʻanautolu ʻoku nau moihū ʻi he temipalé.

ʻĪmisi
fakaʻilonga, ako

Ako ke Teuteu ki he Kalasí

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 109:13, 22–26.

Naʻe lea ʻaki ʻeni ʻe Sisitā Siini A. Sitīveni, naʻe hoko ko ha Tokoni ʻUluaki ʻi he Kau Palesiteni Lahi ʻo e Palaimelí, fekauʻaki mo e ngaahi tāpuaki ʻoku tau maʻu ʻi he temipalé:

ʻĪmisi
Sisitā Siini A. Sitīveni

Ke tau maʻu kotoa ʻa e ngaahi tāpuaki kuo ʻomai loto fiemālie ʻe he ʻOtuá, kuo pau ke iku hotau hala he māmaní ki he temipalé. Ko e temipalé ko ha fakahaaʻi ia ʻo e ʻofa ʻa e ʻOtuá. ʻOkú ne fakaafeʻi kotoa kitautolu ke tau haʻu, ako ʻiate Ia, ongoʻi ʻEne ʻofá pea maʻu e ngaahi ouau ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻoku mahuʻinga ki he moʻui taʻengata mo Iá. ʻOku fakahoko tahataha e fuakava kotoa pē. ʻOku mahuʻinga ʻa e liliu lahi kotoa pē ʻo e lotó ki he ʻEikí. Pea te ke ongoʻi kotoa e ngaahi liliu kiate koé. ʻI heʻetau ʻalu ki Hono fale māʻoniʻoní, ʻe lava ke “fakamahafu [kitautolu] ʻaki [Hono] mālohí, … Ke ʻiate [kitautolu] … [Hono] huafá, … Ke takatakai ʻiate [kitautolu] … [Hono] nāunaú, pea tokangaʻi ʻa [kitautolu] ʻe [Heʻene] kau ʻāngeló” [Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 109:22].

… ʻOku fakahoko ʻa e ʻamanaki, talaʻofa, mo e tāpuaki kotoa pē ʻi he temipalé, ʻi Hono ʻAlo ʻOfaʻanga ko Sīsū Kalaisí. (Jean A. Stevens, “Ngaahi ʻOfefine Fuakava ʻo e ʻOtuá,” Ensign pe Liahona, Nōv. 2014, 117)

ʻĪmisi
fakaʻilonga, aleaʻi

Aleaʻi mo e Niʻihi Kehé

ʻEke ki ha mēmipa ʻo e fāmilí pe kaungāmeʻa pe ko e hā ha ngaahi tāpuaki pau kuó ne ongoʻi ʻi heʻene moʻuí ʻo fakafou ʻi hono maʻu ʻo e ngaahi ouau ʻo e temipalé mo e kau atu ki he moihū ʻi he temipalé. Kuo ongoʻi fēfē ʻe he tokotahá ni e ʻofa ʻa e ʻOtuá ʻaki ʻene ʻalu ki he temipalé?

Konga 2

Ko e hā ʻoku fekauʻi ai ʻe he ʻEikí ʻa Hono kakaí ke langa e ngaahi temipalé?

Naʻa mo e kimuʻa pea fekauʻi ʻe he ʻEikí e Kāingalotú ke nau langa ha temipale ʻi Ketilaní, ne fakatapui ʻe he Kāingalotu ʻi Mīsulí ha feituʻu ke langa ai ha temipale ʻi Tauʻatāina, Mīsuli. Naʻa nau fakatoka kimui ange ha ngaahi makatuliki ki ha temipale ʻi Hihifo Mamaʻo, Mīsuli. Naʻe tuku taʻekakato ai pē kinaua fakatouʻosi he naʻe tuli e Kāingalotú mei honau tukui ʻapí mo e kelekelé. ʻI he konifelenisi ʻo ʻOkatopa ʻo e 1840, naʻe tali ʻe he Kāingalotú e ui ʻa e Palōfitá ke langa ha temipale ʻi Nāvū. Naʻe toe kamata ʻe he Kāingalotú, ʻi he laumālie ʻo e feilaulau, ke nau ngāue, foaki ha paʻanga mo ha ʻū naunau kehe ke tokoni ki hono langá. Naʻe maʻu ʻe Siosefa Sāmita ha fakahā ʻi Sānuali ʻo e 1841, naʻe ʻomi ai ha toe ngaahi ʻuhinga ki he tuʻutuʻuni ʻe he ʻEikí ke langa e temipale ko ʻení. ʻOku lekooti ʻa e faleʻi ko ʻení ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 124. ʻI hoʻo ako e ngaahi veesi ko ʻení, fakakaukau ki ha ngaahi ʻuhinga ʻe niʻihi ʻoku fekauʻi ai kitautolu ʻe he ʻEikí ke langa ha ngaahi temipale ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní.

ʻĪmisi
fakaʻilonga, ako

Ako ke Teuteu ki he Kalasí

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 124:27–28, 40–42.

Naʻe maʻu ʻe he Kāingalotú ʻi he temipalé ha ngaahi ouau naʻe fakahā ʻe he ʻEikí ki he Palōfitá, ʻo kau ai e ouau ʻo e ʻenitaumení.

Ne kau ʻi he ngaahi ouau [fakatemipale] ko ʻení ha meʻa naʻe ui ko e ʻenitaumeni, ʻa ia ko ha fakalahi atu ki he fufulú mo e paní ʻa ia naʻe kamataʻi ʻe Siosefa ʻi he Temipale Ketilaní he 1836. ʻI heʻene manavasiʻi naʻa toʻo ʻene moʻuí kimuʻa pea ʻosi e temipalé, naʻe ui ʻe Siosefa Sāmita ha kau tangata toko siʻi ʻi he ʻaho 3 ʻo Mē, 1842, ke fokotuʻutuʻu e loki ki ʻolunga ʻo hono Falekoloa Piliki Kulokulá ke fakafofongaʻi e “tafaʻaki ki loto ʻo ha temipale ʻo fakatatau ki he meʻa ʻe lava ʻi he tūkungá.” ʻI he ʻaho hono hokó, naʻe fuofua fakahoko ai ʻe Siosefa ʻa e ʻenitaumení ki ha kulupu ʻo ha kau tangata ʻe toko hiva. (“ ʻEnitaumeni Temipalé,” Ngaahi Tefito ʻi he Hisitōlia ʻo e Siasí, ChurchofJesusChrist.org/study/church-history)

ʻĪmisi
Falekoloa Piliki Kulokulá

Naʻe akoʻi ʻe he ouau ʻenitaumeni ko ʻení “ha ngaahi moʻoni fekauʻaki mo e hakeakiʻí. Naʻá ne fakaʻaongaʻi ha fakamatala fakafolofola fekauʻaki mo e Fakatupú mo e Ngoue ko ʻĪtení … ke tataki māmālie ʻaki ʻa e kau tangatá ʻi he palani ʻo e fakamoʻuí. Hangē ko ʻĒpalahame mo e kau palōfita ʻi he kuonga muʻá, naʻa nau maʻu ha ʻilo ne malava ai ke nau toe foki hake ki he ʻao ʻo e ʻOtuá. Naʻe fai ʻe he kau tangatá ha ngaahi fuakava lolotonga e ouaú ke nau moʻui angatonu mo angamaʻa, mo fakatapui kinautolu ke nau ngāue maʻá e ʻEikí” (Kau Māʻoniʻoní: Ko e Talanoa ʻo e Siasi ʻo Siasi ʻo Sīsū Kalaisí ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní, voliume 1, Ko e Fuka ʻo e Moʻoní, 1815–1846 [2018], 502).

ʻI he ʻaho [pe kimuʻa ʻi he] 28 ʻo Sepitema ʻo e 1843, naʻe hoko ai ʻa ʻEma Sāmita ko e fuofua fefine ke ne maʻu e ʻenitaumení. Naʻe fakahoko ai e talaʻofa ʻa Siosefa ʻe mamata e kau mēmipa ʻo e Fineʻofá ki he “mafola atu ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e ʻenitaumení” ʻi he kamata ke tokoni ʻa ʻEma ki hono fakahoko ʻo e ouaú ki he kau fefine kehé. (Jill Mulvay Derr and others, eds., The First Fifty Years of Relief Society: Key Documents in Latter-day Saint Women’s History [2016], 10)

ʻĪmisi
tā fakahisitolia ʻo e Temipale Nāvuú

Neongo naʻe ʻuluaki fakaafeʻi pē ʻe Siosefa ha kakai toko siʻi ke nau kau atu ki he ʻenitaumení, ka naʻe mahino ʻene fakataumuʻa ke fakaava e ngaahi ouau fakatemipalé ke maʻu ʻe he Kāingalotu moʻui taau ʻo e Siasí. … Naʻe fakamatalaʻi ʻe Uiliate Lisiate,… “Naʻe ʻikai fakahā mai ha meʻa ke [mau] ʻiloʻi, ka ko ia pē ʻe fakahā ki he Kāingalotu kotoa ʻo e Siasí ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí, ʻi heʻenau mateuteu pē ke talí pea ʻi ai mo ha feituʻu totonu kuo teuteuʻi ke fakahoko ai kinautolú.” (“Kōlomu kuo Paní (‘Lakanga Toputapú’),” Ngaahi Tefito ʻi he Hisitōlia ʻo e Siasí, ChurchofJesusChrist.org/study/church-history)

ʻĪmisi
fakaʻilonga, fakalaulauloto

Fakalaulauloto ke Teuteu ki he Kalasí

Ko e hā te tau lava ʻo ako fekauʻaki mo e ʻEikí mei Heʻene ngaahi fekau ki he Kāingalotú ke langa ha ngaahi temipalé? Ko e hā ka finangalo ai ʻa e ʻEikí ke maʻu ʻenitaumeni Hono kakaí ʻi he temipalé?

Konga 3

ʻE tāpuekina fēfē au mo kinautolu ʻoku ou ʻofa aí ʻe he ʻenitaumeni fakatemipalé?

Naʻe fakaafeʻi ʻe ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻi he konifelenisi lahi ʻo ʻEpeleli ʻo e 2019 ʻa e kāingalotu kotoa ʻo e Siasí ke nau feinga ke maheni mo e ngaahi naunau ʻoku maʻu atu ʻi he temples.ChurchofJesusChrist.org (vakai, “Mateuteu ke Maʻu ʻa e Meʻa ʻAonga Kotoa Pē,” Ensign pe Liahona, Mē 2019, 103–4). ʻOku tau ako mei he uepisaiti ko ʻení ʻa e ngaahi meʻá ni fekauʻaki mo e ʻenitaumeni fakatemipalé:

ʻOku ʻuhinga ʻa e foʻi lea ʻenitaumení ki he “meʻaʻofa.” ʻI he puipuituʻa ko ʻení, ko e ʻenitaumeni fakatemipalé ko ha meʻaʻofa moʻoni ia mei he ʻOtuá ʻa ia ʻokú Ne foaki mai ai ha ngaahi tāpuaki toputapu kiate koe [ʻo fakafou ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí]. ʻE toki maʻu pē ʻa e ʻenitaumeni ko ʻení ʻi Heʻene foungá pea ʻi Hono temipale māʻoniʻoní. ʻOku kau ʻi ha niʻihi ʻo e ngaahi meʻaʻofa ʻokú ke maʻu ʻi he ʻenitaumeni fakatemipalé ʻa e:

  1. ʻIlo lahi ange ki he ngaahi taumuʻa mo e ngaahi akonaki ʻa e ʻEikí.

  2. Mālohi ke fai e meʻa kotoa ʻoku finangalo e ʻOtuá ke tau faí.

  3. Tataki mo e maluʻi fakalangi ʻi heʻetau tokoni ki he ʻEikí, ki hotau ngaahi fāmilí, mo e niʻihi kehé.

  4. ʻAmanaki lelei, fakafiemālie, mo e melino lahi ange.

  5. Ngaahi tāpuaki kuo talaʻofa mai ʻi he taimí ni mo e taʻengatá. …

ʻE kau ʻi he ngaahi ouau ko ʻení hano fakaafeʻi koe ke ke fai ha ngaahi fuakava pau mo e ʻOtuá. ʻOku kau ʻi he ngaahi fuakavá ni ʻa e:

  • Fono ʻo e Talangofuá

  • Fono ʻo e Feilaulaú

  • Fono ʻo e Ongoongoleleí

  • Fono ʻo e Angamaʻá

  • Fono ʻo e Fakatapuí

Ko hono olá, ʻoku talaʻofa mai ʻe he ʻOtuá ha ngaahi tāpuaki fakaofo ʻi he moʻuí ni pea mo e faingamālie ke toe foki hake ʻo nofo fakataha mo Ia ʻo taʻengata. (“About the Temple Endowment,” temples.ChurchofJesusChrist.org)

Kuo akoʻi mai ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni ʻa e meʻá ni fekauʻaki mo e mahuʻinga fakalaumālie ʻo e ʻenitaumení:

ʻĪmisi
Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni

Naʻe foaki mai e ʻenitaumeni fakatemipalé ʻi he fakahā. Ko ia, ʻoku toki mahino lelei taha pē ia ʻi he fakahā, ʻi haʻatau fekumi mālohi ki ai ʻi he loto maʻa. Naʻe fakamatala ʻe Palesiteni Pilikihami ʻIongi ʻo pehē “ko ho ʻenitaumení ke maʻu kotoa ʻi he fale ʻo e ʻEikí ʻa e ngaahi ouau ʻoku ʻaonga kiate koé, hili hoʻo mavahe mei he moʻuí ni, ke ke lava ai ʻo foki ki he ʻafioʻanga ʻo e Tamaí, ʻo ke fakalaka atu ʻi he kau ʻāngelo leʻó … pea mo maʻu ho hakeakiʻi taʻengatá” [Discourses of Brigham Young, sel. John A. Widtsoe (1954), 416]. (Russell M. Nelson, “Teuteu ki he Ngaahi Tāpuaki ʻo e Temipalé,” Liahona, ʻOka. 2010, 42)

ʻĪmisi
fakaʻilonga, lekooti

Lekooti Hoʻo Ngaahi Fakakaukaú

Ko e hā te ke fokotuʻu ange ki ha taha ke ne fai ke mateuteu ai ke maʻu hono ʻenitaumení? Ko e hā ʻoku mahuʻinga fakataautaha ai kiate koe ʻa e temipalé mo hono ngaahi ouaú? Hiki hoʻo fakakaukaú ʻi hoʻo tohinoá pe ʻi he feituʻu ʻoku fakaʻatā atu ʻi laló.