‘Inisititiuti
Lēsoni 2 Naunau Teuteu ki he Kalasí: Ko e ʻUluaki Mata Meʻa-Hā-Maí


“Lēsoni 2 Naunau Teuteu ki he Kalasí: Ko e ʻUluaki Mata Meʻa-Hā-Maí,” Ngaahi Fakavaʻe ʻo Hono Toe Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí - Naunau ʻa e Faiakó (2019)

“Lēsoni 2 Naunau Teuteu ki he Kalasí,” Ngaahi Fakavaʻe ʻo Hono Toe Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí - Naunau ʻa e Faiakó

Lēsoni 2 Naunau Teuteu ki he Kalasí

Ko e ʻUluaki Mata-Meʻa-Hā-Maí

ʻĪmisi
Ko e ʻUluaki Mata-Meʻa-Hā-Maí

Naʻe fakamatalaʻi ʻe Palesiteni Siosefa F. Sāmita ʻa e ʻUluaki Mata Meʻa-Hā-Mai ʻa Siosefa Sāmitá “ko e meʻa maʻongoʻonga taha [ia] … talu mei he toetuʻu ʻa e ʻAlo ʻo e ʻOtuá” (Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Siosefa F. Sāmita [1998], 17). ʻI hoʻo ako e ʻUluaki Mata Meʻa-Hā-Maí, fakakaukau ki hono mahuʻinga ʻo e meʻa toputapu naʻe hoko ko ʻení mo hono ʻaonga ʻi hoʻo moʻuí pea mo e māmaní.

Konga 1

Ko e hā ha ngaahi moʻoniʻi meʻa te tau lava ʻo ako mei he ʻUluaki Mata Meʻa-Hā-Mai ʻa Siosefa Sāmitá?

ʻI haʻane lea kau ki he ʻUluaki Mata Meʻa-Hā-Mai ʻa Siosefa Sāmitá, naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Lisiate J. Meinesi ʻo e Kau Fitungofulú ʻo pehē:

Ko ha aʻusia fakaofo mo fakatupu ʻilo lahi ke ʻanalaiso ‘a e meʻa ʻoku tau ako mei he aʻusia toputapu mo fakalaumālie ko ʻení … fekauʻaki mo e natula taʻengata ʻo ʻetau Tamai Hēvaní mo hono ʻAlo ko Sīsū Kalaisí; ko hono moʻoni ʻo Sētané; ko e fefaʻuhi ʻi he leleí mo e koví; pea mo e ngaahi tafaʻaki mahuʻinga kehe ʻo e palani maʻongoʻonga ʻo e fakamoʻuí. …

Ko e ʻUluaki Mata-Meʻa-Hā-Mai ʻa Siosefa Sāmitá ko e kī ia ke fakaava ʻaki ha ngaahi moʻoni lahi kuo fūfuuʻi ʻo lauisenituli. ʻOua naʻa ngalo ʻiate kitautolu pe vaʻinga ʻaki e ngaahi moʻoni mahuʻinga kuo tau ako mei he ʻUluaki Mata-Meʻa-Hā-Maí. (Richard J. Maynes, “The First Vision: Key to Truth,” Ensign, Sune 2017, 64, 65)

Naʻe tupu hake ʻa Siosefa Sāmita ʻi ha taimi ne lahi ai ʻa e puputuʻu fakalotú. Naʻe feʻauʻauhi e ngaahi siasi faka-Kalisitiane kehekehe ʻi hono feituʻú ke maʻu hanau kau papi ului pea ne nau faʻa fefakakikihiʻaki kau ki he tokāteliné mo e ngaahi tōʻonga fakalotú. ʻI hoʻo ako e fakamatala ko ʻeni ʻo e ʻUluaki Mata Meʻa-Hā-Maí naʻe lekooti ʻi he 1838 pea kuo fakakau ʻeni ʻi he ngaahi folofolá ko e Siosefa Sāmita—Hisitōliá, hiki e ngaahi fakakaukau ʻokú ke maʻú pea fakaʻilongaʻi e ngaahi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ʻoku ʻuhingamālie fakataautaha kiate koé.

ʻĪmisi
fakaʻilonga, ako

Ako ke Teuteu ki he Kalasí

Lau ʻa e Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:8, 11–19.

ʻĪmisi
Ko e Ngaahi Holi ʻa Hoku Lotó (ʻUluaki Mata Meʻa-Hā-Maí), Walter Rane
ʻĪmisi
fakaʻilonga, lekooti

Lekooti Hoʻo Ngaahi Fakakaukaú

Hiki ʻi ha tohinoa pe ʻi he konga ʻataʻatā ʻi laló e ngaahi moʻoniʻi meʻa naʻá ke lava ʻo maʻu mei he fakamatala ʻa Siosefa Sāmita ʻi he 1838 ki heʻene ʻUluaki Mata Meʻa-Hā-Maí. Tohi foki e ʻuhinga ʻokú ke pehē ai ʻoku mahuʻinga ke mahino e ngaahi moʻoniʻi meʻa ko ʻení. ʻAlu mateuteu ki he kalasí ke vahevahe e meʻa naʻá ke tohí.

Konga 2

ʻOku ʻomi fēfē ʻe he ngaahi fakamatala lahi ʻa Siosefa Sāmita ki he ʻUluaki Mata Meʻa-Hā-Maí ha ʻilo lahi ange ki he meʻa toputapu naʻe hoko ko ʻení?

ʻĪmisi
fakamatala mei he Joseph Smith Papers

Tohinima ʻa Siosefa Sāmitá mei heʻene fakamatala ʻo e ʻUluaki Mata Meʻa-Hā-Maí ʻi he 1832.

ʻOku lekooti e fakamatala ʻo e ʻUluaki Mata Meʻa-Hā-Mai ʻi he 1838 ʻi he Siosefa Sāmita—Hisitōliá, naʻe tala-kae-tohi ia ʻe Siosefa lolotonga ha taimi ʻo e fakafepakí ke “foaki ʻa e moʻoní ki he faʻahinga kotoa pē ʻoku nau fekumi ki he moʻoní” (Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:1). Ko e fakamatala tuʻu-ki-muʻa taha ia ʻo e ʻUluaki Mata Meʻa-Hā-Maí pea naʻe lekooti ia ko ha konga ʻo e hisitōlia totonu ʻa Siosefa Sāmita ki he Siasí. Naʻe tali ia ko ha folofola fakataha mo e toenga ʻo e Mataʻitofe Mahuʻingá ʻi he 1880 pea naʻe hoko ia ko ha konga ʻo e ngaahi folofola ʻoku fakaʻaongaʻi ʻe he Siasí ʻi he taimi ko iá.

Naʻe kau atu foki ki he fakamatala ʻo e 1838 ʻa hono lekooti pe tala-kae-tohi ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ha ngaahi fakamatala kehe ʻe tolu ʻo ʻene aʻusiá. ʻOku ʻi ai foki ha ngaahi fakamatala kehe ʻe nima ʻo e ʻUluaki Mata Meʻa-Hā-Maí naʻe tohi ʻe ha niʻihi ʻi he taimi ʻo Siosefa Sāmitá.

ʻOku faitatau pē ʻa e talanoa ʻo e ngaahi fakamatala kehekehe ʻo e ʻUluaki Mata Meʻa-Hā-Maí, neongo ʻenau kehekehe he meʻa ʻoku fakamamafaʻí mo e fakaikiikí. ʻOku ʻamanaki ʻa e kau faʻu hisitōliá, ko e taimi ko ia ʻoku toe talanoaʻi ai ʻe ha tokotaha fakafoʻituitui ha aʻusia ʻi ha ngaahi tūkunga lahi ki ha kakai kehekehe, ʻi ha ngaahi taʻu lahí, ʻe fakamamafaʻi ʻe he fakamatala takitaha ʻa e ngaahi konga ʻo e aʻusiá mo ʻi ai ha ngaahi fakaikiiki makehe. ʻIo, ʻoku ʻi ai ha ngaahi faikehekehe ʻi he ngaahi fakamatala ʻo e ʻUluaki Mata-Meʻa-Hā-Maí ʻo faitatau mo e fakamatala fakafolofola ki he mata meʻa-hā-mai ʻa Paula ʻi he hala ki Tāmasikusí mo e aʻusia ʻa e Kau ʻAposetoló ʻi he Moʻunga ʻo e Liliú. Neongo ʻa e ngaahi faikehekehé, ka ʻoku ʻi ai ha meʻa ʻoku faitatau kotoa ai ʻa e ngaahi fakamatala ki he ʻUluaki Mata-Meʻa-Hā-Maí. Kuo maʻuhala ha niʻihi ʻo pehē ko ʻene kehekehe pē hono toe talanoaʻi ʻo e foʻi talanoá, ko ha fakamoʻoni ia ʻoku loi. Neongo ia, ka ʻoku hanga ʻe he ngaahi lekooti fakahisitōlia kehekehé ʻo ʻai ke tau lava ʻo ʻilo lahi ange ki he meʻa mahuʻingá ni ʻo laka ange ʻi ha meʻa ne tau mei malava kapau naʻe siʻi hono fakamatalá. (“First Vision Accounts,” Gospel Topics, topics.ChurchofJesusChrist.org)

ʻI hoʻo lau e ngaahi meʻa ko ʻeni naʻe toʻo mei he ngaahi fakamatala tonu ʻo e ʻUluaki Mata Meʻa-Hā-Mai ʻa Siosefa Sāmitá, fakakaukau ke fakaʻilongaʻi e ngaahi fakaikiiki mo e moʻoni ʻoku mahuʻinga makehe kiate koé. Te ke lava foki ʻo hiki ha faʻahinga fehuʻi ʻokú ke maʻu pea ʻomi ia ki he kalasí.

Fakatokangaʻi Ange: ʻOku maʻu atu e lekooti kakato ʻo e fakamatala takitaha ʻi he “Joseph Smith’s Accounts of the First Vision” ʻi he josephsmithpapers.org.

Fakamatala ʻo e 1832

Naʻe tohi ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi he kamataʻanga ʻo e pepa faitohi ʻa Siosefa Sāmitá pea ko e fakamatala pē ia ʻe taha ʻoku kau ai ha konga ʻo ʻene tohinima ʻaʻaná. Naʻe tohi foki ha konga ʻi he tohinima ʻo e tokotaha faitohi ʻa Siosefá.

ʻI heʻeku taʻu hongofulu mā uá nai ia, naʻe fakaʻau ke mātuʻaki nofo ʻeku tokangá ʻi he ngaahi hohaʻa mahuʻinga taha fekauʻaki mo e lelei ʻo hoku laumālie taʻe-faʻa-maté. …

… Naʻe fakaʻau ke toe hohaʻa ange ʻeku fakakaukaú, koeʻuhí ne u ongoʻi halaia ʻi heʻeku ngaahi angahalá. … Naʻá ku ongoʻi ke tangi koeʻuhi ko ʻeku ngaahi angahala ʻaʻakú pea mo e ngaahi angahala ʻa e māmaní. …

Ko ia ai, ne u tangi ki he ʻEikí ke maʻu ha ʻaloʻofa, he naʻe ʻikai mo ha toe taha ʻe lava ke u ʻalu ki ai ke maʻu e ʻaloʻofá. Pea naʻe fanongo e ʻEikí ki he ʻeku tangi ʻi he maomaonganoá, pea lolotonga ʻeku ui ki he ʻEikí, ʻi heʻeku taʻu hongofulu mā onó, naʻe ʻi ai ha pou maama naʻe lahi ange hono ngingilá ʻi he maama ʻo e hoʻatā mālié naʻe maliu hifo mei ʻolunga ʻo nofo ʻiate au. Naʻe fonu ʻiate au ʻa e laumālie ʻo e ʻOtuá, pea naʻe fakaava ʻe he ʻEikí e ngaahi langí kiate au peá u mamata ki he ʻEikí.

Pea naʻá Ne folofola mai kiate au ʻo pehē, “Siosefa ko hoku foha, kuo fakamolemoleʻi hoʻo ngaahi angahalá. ʻAlu ʻi ho halá, ʻaʻeva ʻi heʻeku ngaahi fonó, pea tauhi ʻeku ngaahi fekaú. Vakai, ko au ko e ʻEiki nāunauʻiá. Na‘e tutuki au maʻá e māmaní ke lava ʻe kinautolu kotoa ʻe tui ki hoku hingoá ʻo maʻu ʻa e moʻui taʻengatá. Vakai, ʻoku nofo ʻa e māmaní ʻi he angahalá ʻi he taimí ni, pea ʻoku ʻikai ha taha ʻe fai lelei, ʻikai, hala ha taha. Kuo nau tafoki mei he ongoongoleleí pea ʻikai tauhi ʻeku ngaahi fekaú. ʻOku nau ʻunu ofi mai kiate au ʻaki honau loungutú, ka ʻoku mamaʻo honau lotó meiate au. Pea ʻoku fakalalahi ʻeku houhau ki hoku kakai ʻi he māmaní, ke ʻaʻahi kiate kinautolu ʻo fakatatau mo honau anga taʻe fakaʻotuá pea ke fakahoko ʻa ia kuo lea ʻaki ʻe he ngutu ʻo e kau palōfitá mo e kau ʻaposetoló. Vakai, ʻoku ou haʻu vave, ʻo hangē ko ia kuo tohi ʻo kau kiate aú, ʻi he ʻaó, kuó u kofu ʻaki ʻa e nāunau ʻo ʻeku Tamaí.”

Naʻe fonu hoku laumālié ʻi he ʻofa, pea ne u fiefia ai ʻi he nēkeneka moʻoni ʻi ha ngaahi ʻaho lahi. Naʻe ʻafio ʻa e ʻEikí mo au, ka naʻe ʻikai ke u lava ʻo maʻu ha taha ʻe tui ki he vīsone fakalangí. Ka neongo ia, naʻá ku fakalaulauloto ki he ngaahi meʻá ni ʻi hoku lotó.

Fakamatala ʻo e 1835

Ko e fakamatala ko ʻení ko ha lekooti ia ʻo hono fakamatalaʻi ʻe Siosefa ʻene ʻUluaki Mata Meʻa-Hā-Maí ki ha taha naʻe ʻaʻahi ange ki hono ʻapí. Naʻe lekooti ia ʻi he tohinoa ʻa Siosefá ʻe heʻene tangata tohí.

Ne u ui ki he ʻEikí ʻi he lotu lahi. Naʻe hā mai ha pou maama feʻunga tonu mo hoku ʻulú. Naʻe nofo hifo ia ʻiate au mo fakafonu au ʻaki ha fiefia ʻoku ʻikai lava ke faʻa fakamatalaʻi. Naʻe hā mai ha tokotaha ʻi he lotolotonga ʻo e pouafí, ʻa ia naʻe kāpui ia ka naʻe ʻikai vela ha meʻa. Naʻe toe hā mai mo ha tokotaha kehe, ʻo tatau mo e ʻuluakí. Naʻá ne pehē mai kiate au, “Kuo fakamolemoleʻi hoʻo ngaahi angahalá.” Naʻá ne fakamoʻoniʻi mai kiate au ko Sīsū Kalaisi ʻa e ʻalo ʻo e ʻOtuá. Pea naʻá ku mamata ki ha kau ʻāngelo tokolahi ʻi he mata meʻa-hā-mai ko ʻení. Naʻá ku taʻu hongofulu mā fā nai ʻi heʻeku maʻu e ʻuluaki fetuʻutaki ko ʻení.

Fakamatala ʻo e 1842

Ko e fakamatala ko ʻení ko e maʻu ia mei ha faitohi naʻe tohi ke tali e ngaahi fehuʻi mei ha ʻētita nusipepa Sikākou ko Sione Ueniuēfí.

Ne u ʻalu ki ha potu lilo ʻi ha vaoʻakau pea kamata ke u ui ki he ʻEikí. Lolotonga ʻeku kole tāumaʻu fakamātoató, naʻe toʻo ʻeku fakakaukaú mei he ngaahi meʻa naʻá ne takatakaiʻi aú, pea ne u tofanga ʻi ha mata meʻa-hā-mai fakalangi ʻou mamata ki ha toko ua nāunauʻia naʻá na tatau tofu ‘i he fōtungá mo hona angá, na‘e ʻākilotoa ʻe ha maama ngingila naʻe ngingila ange ʻi he laʻā ʻo e ho‘atā mālié. Na‘á na fakahā mai kiate au naʻe tui ʻa e ngaahi siasí kotoa ki ha ngaahi tokāteline hala, pea ʻoku hala hanau taha ʻe lau ʻe he ʻOtuá ko hano siasi mo e puleʻanga. Pea naʻe fekauʻi mahino au ke “ʻoua naʻá ku muimui kiate kinautolu,” ʻi he taimi tatau pē naʻá ku maʻu ha tala‘ofa ʻe fakaʻilo mai kiate au ʻa e kakato ‘o e ongoongoleleí ʻi ha taimi ʻi he kaha‘ú.

ʻĪmisi
fakaʻilonga, fakalaulauloto

Fakalaulauloto ke Teuteu ki he Kalasí

Ko e hā ha founga ʻoku tānaki atu ai ʻe he ngaahi fakamatala kehe ko ʻení ki hoʻo mahino mo e houngaʻia ʻi he ʻUluaki Mata Meʻa-Hā-Mai ʻa Siosefa Sāmitá? Ko e hā mo ha toe ngaahi moʻoni kehe te ke lava ʻo tānaki atu ki hoʻo lisi mei he konga 1 ʻo e naunau ko ʻení? Kuo tokoniʻi fēfē hoʻo moʻuí ʻe hoʻo fakamoʻoni ki he meʻa toputapu naʻe hoko ko ʻení?