‘Inisititiuti
Lēsoni 7 Naunau Teuteu ki he Kalasí: Toe Fakafoki Mai ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí


“Lēsoni 7 Naunau Teuteu ki he Kalasí: Fakafoki Mai ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí,” Ngaahi Fakavaʻe ʻo Hono Toe Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí - Naunau ʻa e Faiakó (2019)

“Lēsoni 7 Naunau Teuteu ki he Kalasí,” Ngaahi Fakavaʻe ʻo Hono Toe Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí - Naunau ʻa e Faiakó

Lēsoni 7 Naunau Teuteu ki he Kalasí

Ko Hono Toe Fakafoki Mai ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí

ʻĪmisi
Papitaiso ʻe Siosefa Sāmita ʻa ʻŌliva Kautele, tā valivali ʻe Del Parson

Fakakaukau ki he taimi fakamuimuitaha naʻá ke kau ai ki ha ouau lakanga fakataulaʻeiki pe maʻu ha tāpuaki lakanga fakataulaʻeiki. Ko e hā naʻá ke ongoʻi lolotonga e aʻusia ko iá? ʻI hoʻo akó, fakakaukau ki he founga kuo fakaʻatā ai ʻe he mafai mo e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ke ke lava ʻo maʻu e ngaahi tāpuaki ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisi kuo toe fakafoki maí.

Konga 1

Naʻe fakafoki fēfē mai ʻe he ʻEikí e mafai lakanga fakataulaʻeikí ki he māmaní?

Naʻe ʻi ai ha ngaahi fehuʻi ʻa Siosefa Sāmita mo ʻŌliva Kautele fekauʻaki mo e mafai lakanga fakataulaʻeikí ʻi heʻena liliu e Tohi ʻa Molomoná. Naʻe lau ʻe Siosefa mo ʻŌliva ʻi he 3 Nīfaí ʻi he hili hono akoʻi ʻe Sīsū ʻEne kau ākonga Nīfai ʻe toko hongofulu mā uá, naʻe fie maʻu e papitaisó ki he fakamoʻuí, hili iá naʻá Ne foaki e mafai lakanga fakataulaʻeikí ki he kau ākongá ke nau faipapitaiso (vakai, Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:68; 3 Nīfai 11:21–27).

Naʻe mālieʻia ʻa Siosefa mo ʻŌliva ʻi he ngaahi akonaki ko ʻení. … Kuo teʻeki ai ke papitaiso ʻa Siosefa, pea naʻá ne fie ʻilo lahi ange fekauʻaki mo e ouau pea mo e mafai naʻe fie maʻu ke fakahoko ʻaki iá.

ʻI he ʻaho 15 ʻo Mē ʻo e 1829, naʻe tuʻu ai e ʻuhá pea luelalo leva ʻa Siosefa mo ʻŌliva ki he vaoʻakau ofi ki he Vaitafe Sesikuehaná. Naʻá na tūʻulutui ʻo fehuʻi ki he ʻOtuá fekauʻaki mo e papitaisó pea mo e fakamolemoleʻi ʻo e ngaahi angahalá. Lolotonga ʻena lotú, naʻe ongo mai e leʻo ʻo e Huhuʻí ʻo fakanonga kinaua, pea naʻe hā mai ha ʻāngelo ʻi ha konga ʻao maama. Naʻá ne fakafeʻiloaki ange ko Sione Papitaiso ia, peá ne hilifaki hono ongo nimá ʻi hona ʻulú. Naʻe fonu hona lotó ʻi he fiefia pea ʻākilotoa kinatolu ʻe he ʻofa ʻa e ʻOtuá.. (Kau Māʻoniʻoní: Ko e Talanoa ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisí ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní, vol. 1, Ko e Fuka ʻo e Moʻoní, 1815–1846 [2018], 71–72)

ʻĪmisi
Kiate Kimoua ʻa Hoku Ongo Kaungā-Tamaioʻeiki, tā valivali ʻe Linda Curley Christensen

Hili iá pea foaki leva ʻe Sione Papitaiso ʻa e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné kiate kinaua, ʻo hangē kuo tohi ʻi he Siosefa Sāmita—Hisitōlia mo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 13.

ʻĪmisi
fakaʻilonga, ako

Ako ke Teuteu ki he Kalasí

Lau ʻa e Siosefa Sāmita—Hisitōliá 1:68–70, 72. (Vakai foki, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 13.)

Hili ha vahaʻa taimi mei hono maʻu ʻe Siosefa Sāmita mo ʻŌliva Kautele e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné, naʻá na maʻu e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí meia Pita, Sēmisi, mo Sione (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 27:12–13). ʻOku ʻikai ʻiloʻi e ʻaho pau ʻo e meʻa naʻe hoko ko ʻení. Ka neongo ia, ʻoku fokotuʻu mai ʻe he fakamoʻoni fakahisitōliá naʻe hoko ia ʻi Mē pe Sune ʻo e 1829. (Vakai, Larry C. Porter, “The Restoration of the Aaronic and Melchizedek Priesthoods,” Ensign, Tīs. 1996, 30–47.)

ʻĪmisi
Ko e Leʻo ʻo Pita, Sēmisi, mo Sioné, tā valivali ʻa Linda Curley Christensen

Naʻe fakahā fakakongokonga mai ʻe he ʻEikí ha meʻa lahi ange fekauʻaki mo e lakanga fakataulaʻeikí mo hono ngaahi fatongiá pea ʻomi ha kau talafekau naʻa nau foaki ha ngaahi kī lakanga fakataulaʻeiki kehe kia Siosefa Sāmita mo ʻŌliva Kautele. ʻOku fakatātaaʻi ʻe he saati ko ʻení e toe fakafoki mai ko ʻení.

Ko Hono Toe Fakafoki Mai ʻo e Mafai, Ngaahi Kī mo e ʻIlo ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí

ʻAhó

Kau Talafekau Fakalangí mo e Ngaahi Fakahaá

Toe Fakafoki Mai ʻo e Mafai, Ngaahi Kī, mo e ʻIlo ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí

ʻAhó

1829

Kau Talafekau Fakalangí mo e Ngaahi Fakahaá

Sione Papitaiso

Toe Fakafoki Mai ʻo e Mafai, Ngaahi Kī, mo e ʻIlo ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí

Foaki e mafai mo e ngaahi kī ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 13)

ʻAhó

1829

Kau Talafekau Fakalangí mo e Ngaahi Fakahaá

Pita, Sēmisi, mo Sione

Toe Fakafoki Mai ʻo e Mafai, Ngaahi Kī, mo e ʻIlo ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí

Foaki e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí mo e ngaahi kī ʻo e puleʻangá (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 27:12–13)

ʻAhó

1830

Kau Talafekau Fakalangí mo e Ngaahi Fakahaá

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 20

Toe Fakafoki Mai ʻo e Mafai, Ngaahi Kī, mo e ʻIlo ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí

Fakahā e founga fakahoko ʻo e papitaisó mo e sākalamēnití, pea fakamatalaʻi e ngaahi fatongia ʻo e kau maʻu lakanga fakataulaʻeikí

ʻAhó

1832

Kau Talafekau Fakalangí mo e Ngaahi Fakahaá

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84

Toe Fakafoki Mai ʻo e Mafai, Ngaahi Kī, mo e ʻIlo ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí

Fakahā e hisitōlia, taumuʻa, mo e fuakava ʻo e lakanga fakataulaʻeikí

ʻAhó

1831, 1835

Kau Talafekau Fakalangí mo e Ngaahi Fakahaá

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107

Toe Fakafoki Mai ʻo e Mafai, Ngaahi Kī, mo e ʻIlo ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí

Fakahā e hingoa, founga puleʻi, mo e fokotuʻutuʻu ʻo e ngaahi tuʻunga mo e kōlomu lakanga fakataulaʻeikí

ʻAhó

1836

Kau Talafekau Fakalangí mo e Ngaahi Fakahaá

Mōsese

Toe Fakafoki Mai ʻo e Mafai, Ngaahi Kī, mo e ʻIlo ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí

Foaki e ngaahi kī ke tānaki e fale ʻo ʻIsilelí (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 110:11)

ʻAhó

1836

Kau Talafekau Fakalangí mo e Ngaahi Fakahaá

ʻIlaiase

Toe Fakafoki Mai ʻo e Mafai, Ngaahi Kī, mo e ʻIlo ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí

Foaki “ʻa e kuonga ʻo e ongoongolelei ʻo ʻĒpalahamé” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 110:12)

ʻAhó

1836

Kau Talafekau Fakalangí mo e Ngaahi Fakahaá

ʻIlaisiā

Toe Fakafoki Mai ʻo e Mafai, Ngaahi Kī, mo e ʻIlo ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí

Foaki e ngaahi kī ki he mālohi faisilá (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 110:13–16)

ʻAhó

1839

Kau Talafekau Fakalangí mo e Ngaahi Fakahaá

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121:34–46

Toe Fakafoki Mai ʻo e Mafai, Ngaahi Kī, mo e ʻIlo ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí

Fakahā e ʻilo fekauʻaki mo e ʻulungaanga ʻo e kau maʻu lakanga fakataulaʻeikí

ʻAhó

ʻIkai ʻiloʻi

Kau Talafekau Fakalangí mo e Ngaahi Fakahaá

ʻĀtama, Kepaleli, Lafieli, mo e kau ʻāngelo kehekehe

Toe Fakafoki Mai ʻo e Mafai, Ngaahi Kī, mo e ʻIlo ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí

Fakahaaʻi honau kuonga fakakosipelí, ngaahi totonu, ngaahi kī, mo e mālohi ʻo honau lakanga fakataulaʻeikí (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 128:21)

ʻAhó

1978

Kau Talafekau Fakalangí mo e Ngaahi Fakahaá

Fanongonongo Fakamafaiʻi 2

Toe Fakafoki Mai ʻo e Mafai, Ngaahi Kī, mo e ʻIlo ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí

Fakahā ai ʻe lava ke maʻu ʻe he houʻeiki tangata moʻui taau kotoa pē ʻi he kāingalotu ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisí ʻa e lakanga fakataulaʻeikí.

Fakatokangaʻi ange: ʻE toki aleaʻi lahi ange e ʻuhinga ʻo ha ngaahi kī lakanga fakataulaʻeiki pau ʻi he lēsoni 16, “Ko e Temipale Ketilaní mo e Ngaahi Kī ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí.”

ʻĪmisi
fakaʻilonga, fakalaulauloto

Fakalaulauloto ke Teuteu ki he Kalasí

ʻE fakamālohia fēfē hoʻo fakamoʻoni ki he lakanga fakataulaʻeikí ʻi hono ʻiloʻi e founga naʻe toe fakafoki mai ai ki he māmaní?

Konga 2

Ko e hā e fekauʻaki ʻa e mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí mo e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí?

Naʻe akonaki ʻa Palesiteni Siosefa F. Sāmita ʻo pehē:

ʻI hono fakalūkufuá, ko e lakanga fakataulaʻeikí ko e mafai ia kuo foaki ki he tangatá ke ne ngāue maʻá e ʻOtuá. Ko e tangata kotoa pē kuo fakanofo ki ha tuʻunga ʻi he Lakanga Fakataulaʻeikí, ʻoku foaki ai ʻa e mafai ko ʻení kiate ia.

Ka ʻoku mahuʻinga foki ke fakahoko ʻa e ngāue kotoa pē ʻoku fai ʻi he mafai ko ʻení ʻi he taimi totonu mo e feituʻu totonu, ʻi he founga totonú, pea mo hono fakahokohoko totonú. Ko e mālohi ki hono tataki ʻo e ngaahi ngāué ni ʻoku nau faʻu ʻa e ngaahi kī ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí.. (Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Siosefa F. Sāmita [1998], 261)

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí ʻo pehē:

“Ko e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ko e mafai ia kuo foaki ʻe he ʻOtuá ki he kau [maʻu] lakanga fakataulaʻeikí ke nau tataki, tokangaʻi, pea mo puleʻi hono fakaʻaongaʻi ʻo Hono lakanga fakataulaʻeikí ʻi he māmaní” [Tohi Tuʻutuʻuni Fika 2: Ko Hono Puleʻi ʻo e Siasí (2010), 2.1.1]. Ko e ngāue pe ouau kotoa pē ʻoku fakahoko ʻi he Siasí ʻoku fai ia ʻi he malumalu ʻo hono fakamafaiʻi fakahangatonu pe ʻikai fakahangatonu ʻo e taha ʻokú ne maʻu e ngaahi kī ko iá. Hangē ko hono fakamatalaʻi ʻe ʻEletā M. Lāsolo Pālatí, “Ko kinautolu ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí … ko kinautolu ia ʻoku nau fakafaingamālieʻi kotoa ʻa kinautolu ʻoku nau tokoni pe ngāue faivelenga ʻo fakatatau mo ʻenau fakahinohinó, ke ngāue ʻaki ʻa e mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí mo maʻu e mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí.” …

Ko e meʻatēpuú, ko e ngaahi kī kotoa ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻoku maʻu ia ʻe he ʻEiki ko Sīsū Kalaisí, ʻa ia ʻoku ʻOʻona ʻa e lakanga fakataulaʻeikí. Ko Ia ʻa e tokotaha ʻokú Ne fakafuofuaʻi pe ko e hā ʻa e ngaahi kī ʻoku foaki ki he kakai fakamatelié mo e founga hono ngāue ʻaki ʻa e ngaahi kī ko iá. (Dallin H. Oaks, “Ko e Ngaahi Kī mo e Mafai ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí,” Ensign pe Liahona, Mē 2014, 49–50)

Konga 3

‘Oku tokoniʻi fēfē kitautolu ʻe he ngaahi ouau lakanga fakataulaʻeikí ke tau maʻu e mālohi fakalelei ʻa e Fakamoʻuí?

ʻI he Siasí, ko e ouaú ko ha ngāue toputapu ia ʻoku fakahoko ʻe ha maʻu mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. ʻOku ʻi ai ha ngaahi ouau ʻe niʻihi ʻoku fie maʻu ki hotau hakeakiʻí. ‘Oku ui ʻa e ngaahi ouau ko ʻení ko e ngaahi ouau fakamoʻui. ʻOku kau ai ʻa e papitaisó, hilifakinima ʻo fakamaʻu ko e mēmipa ʻo e Siasí, fakanofo ki he Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí (ki he houʻeiki tangatá), ʻenitaumeni ʻi he temipalé, pea mo e [sila] ʻo e malí. ʻOku tau fai ha ngaahi fuakava molumalu mo e ʻEikí ʻi he ngaahi ouau taki taha ko ʻení 

Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Teili G. Lenilani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e mālohi ʻoku tau maʻu ʻo fakafou ʻi he ngaahi ouau ʻo e lakanga fakataulaʻeikí:

ʻOku totonu ke ʻatā e mālohi faifakalelei ʻo Kalaisí ke maʻu ʻe he fānau ʻa e ʻOtuá kae lava ʻo fakahoko e ngaahi taumuʻa ʻa e Tamai Hēvaní [vakai, 1 Nīfai 11:31; 2 Nīfai 2:8]. ʻOku ʻomi e ngaahi faingamālie ko ʻení ʻe he lakanga fakataulaʻeikí. … ʻOku mahuʻinga ʻa e lakanga fakataulaʻeikí he ko hono mafaí pē ʻoku lava ke toki fakahoko ai e ngaahi ouau mo e ngaahi fuakava ʻoku fie maʻu ʻi māmaní. Kapau he ʻikai lava ʻe he lakanga fakataulaʻeikí ʻo ʻomi ʻa e faingamālie ke ʻaonga mai e mālohi faifakalelei ʻo e Fakamoʻuí, ko e hā leva hono taumuʻá? …

 …ʻOku fakahā ʻi he lakanga fakataulaʻeikí ʻa e mālohi ʻo e anga fakaʻotuá ʻi he moʻui ʻa kinautolu kotoa ʻoku nau fakahoko mo tauhi e ngaahi fuakava ʻo e ongoongoleleí mo maʻu e ngaahi ouau fekauʻaki mo iá [vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:19–21]. Ko e founga ʻeni ʻoku haʻu ai ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá kia Kalaisí, ʻo fakahaohaoaʻi pea nau fakalelei ai ki he ʻOtuá. ʻOku fakaʻatā ʻa e mālohi fakalelei ʻo Kalaisí ʻo fou he lakanga fakataulaʻeikí. (Dale G. Renlund, “Ko e Lakanga Fakataulaʻeikí mo e Fakalelei ʻa e Fakamoʻuí,” Ensign pe Liahona, Nōv. 2017, 67)

Naʻe ʻomi foki ʻe Palesiteni ʻOakesi e fakamatala ko ʻení ki he founga ʻoku hoko ai e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné ko ha founga ke maʻu e mālohi faifakamaʻa ʻo e ʻEikí:

Ko e papitaisó ko e fakamolemole ia ʻo e ngaahi angahalá, pea ko e sākalamēnití, ko ha fakafoʻou ia ʻo e ngaahi fuakava mo e ngaahi tāpuaki ʻo e papitaisó. ʻOku totonu ke muʻomuʻa fakatouʻosi ai ʻa e fakatomalá. …

ʻOku teʻeki ai ha taha ʻiate [kitautolu] kuo moʻui taʻe ʻi ai ha angahala talu mei [hotau] papitaisó. Ka ne ʻikai ʻi ai ha founga ke toe fakamaʻa ai kitautolu ʻi he hili ʻa e papitaisó, ʻe mole meiate kitautolu takitaha ʻa e ngaahi meʻa fakalaumālié. …

ʻOku fekauʻi kitautolu ke tau fakatomalaʻi ʻetau ngaahi angahalá pea haʻu ki he ʻEikí mo ha loto-mafesifesi mo e loto fakatomala ʻo maʻu ʻa e sākalamēnití ʻo fakatatau mo hono ngaahi fuakavá. ʻI heʻetau fakafoʻou ʻetau ngaahi fuakava ʻo e papitaisó ʻi he founga ko ʻení, ʻoku toe fakafoʻou leva ʻe he ʻEikí ʻa e mālohi fakamaʻa ʻo hotau papitaisó. …

ʻOku ʻikai lava ke fakamatalaʻi feʻunga hono mahuʻinga ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné ʻi he meʻá ni. ʻOku fakahoko kotoa e ngaahi sitepu mahuʻinga ko ʻení kau ki he fakamolemole ʻo e ngaahi angahalá ʻo fakafou ʻi he ngaahi ouau fakamoʻui ʻo e papitaisó mo e ouau fakafoʻou ʻo e sākalamēnití. (Dallin H. Oaks, “The Aaronic Priesthood and the Sacrament,” Ensign, Nov. 1998, 38)

ʻĪmisi
taulaʻeiki siʻi ʻokú ne tufa e sākalamēnití ki he haʻofangá
ʻĪmisi
fakaʻilonga, lekooti

Lekooti Hoʻo Ngaahi Fakakaukaú