‘Inisititiuti
Lēsoni 12 Naunau Teuteu ki he Kalasí: Ko Hono Fokotuʻu ʻo e Ngāue ʻo Saioné


“Lēsoni 12 Naunau Teuteu ki he Kalasí: Ko Hono Fokotuʻu ʻo e Ngāue ʻo Saioné,” Ngaahi Fakavaʻe ʻo Hono Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí - Naunau ʻa e Faiakó (2019)

“Lēsoni 12 Naunau Teuteu ki he Kalasí,” Ngaahi Fakavaʻe ʻo Hono Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí - Naunau ʻa e Faiakó

Lēsoni 12 Naunau Teuteu ki he Kalasí

Ko Hono Fokotuʻu ʻo e Ngāue ʻo Saioné

ʻĪmisi
tā tongitongi ʻo e ʻāngelo ko Molonaí

Naʻe akoʻi ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻo pehē, “ʻOku totonu ke hoko hono langa hake ʻo Saioné ko ʻetau kaveinga maʻongoʻonga tahá ia” (Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Siosefa Sāmita [2007], 213). ʻI hoʻo ako e naunau ko ʻení, fekumi ki ha ngaahi moʻoni te ne tokoniʻi koe ke mahino ko e hā ʻa e Saione, ko e hā e ʻuhinga ʻoku fie maʻu ai ke tau langa ʻa Saioné, pea ko e hā te ke lava ʻo fai ke tokoni ki he ngāue ko ʻení.

Konga 1

Ko e hā hono ʻuhinga ke fokotuʻu ʻa Saioné?

ʻI Tīsema ʻo e 1830, lolotonga e ngāue ʻa Siosefa Sāmita ki hono liliu e Tohi Tapú, naʻe fakahā ʻe he ʻEikí, hangē ko ia ʻoku lekooti ʻi he Mōsese 7, naʻe langa ʻe he palōfita Fuakava Motuʻa ko ʻĪnoké ha kolo naʻe ui ko Saione.

ʻĪmisi
fakaʻilonga, ako

Ako ke Teuteu ki he Kalasí

Lau e Mōsese 7:18–21.

ʻĪmisi
City of Zion Translated [Kolo ko Saione naʻe Liliú], tā fakatātā ʻa Del Parson

Mamataʻi e foʻi vitiō, “Teachings of Joseph Smith: Preparing for Zion” (1:42), pe ako e fakamatala ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmita ko ʻení:

Naʻe pehē ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá:

ʻOku hoko hono langa ʻo Saioné ko ha ngāue ʻoku mahuʻingaʻia ai ʻa e kakai ʻo e ʻOtuá ʻi he kuonga kotoa pē; …naʻa nau sioloto mai ʻi he fiefia ki he ʻaho ʻoku tau moʻui aí; pea ʻi hono fakalotomāfanaʻi ʻe he nofo ʻamanaki mo e fiefia fakalangí, ne nau hiva mo hiki ai ʻa e ngaahi kikite ki hotau kuongá; … ko e kakai ʻofeina kitautolu naʻe fili ʻe he ʻOtuá ke tau fakahoko ʻa e nāunauʻia ʻo e Ngaahi ʻAho Kimui Ní; ʻoku tuku kiate kitautolu ke tau mamata, kau pea mo tokoni ʻi hono tekaʻi atu ʻa e nāunau ʻo e Ngaahi ʻAho Kimui Ní.

Ka ai ha potu ʻoku fakataha ai ʻa e Kāingalotú ko Saione ia, ʻa ia ʻe langa ai ʻe he tangata [mo e fefine] māʻoniʻoni kotoa pē ha potu ʻoku malú maʻa [ʻenau] fānaú. …

…ʻE vavé ni ha hoko mai ha kuonga he ʻikai toe maʻu ai ʻe ha taha ha melino ka ʻi Saione pē mo hono ngaahi siteikí. (Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Siosefa Sāmita[2007], 212–14)

Naʻe folofola ʻe he ʻEikí ʻi ha fakahā ki he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻoku toe ʻuhinga foki ʻa e Saioné ki he “loto-maʻá” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:21).

Naʻe akonaki ʻa ʻEletā D. Toti Kulisitofasoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:

Ko Saioné ko ha feituʻu ia pea mo ha kakai. …

ʻOku Saione pē ʻa Saione koeʻuhí ko e ʻulungaanga, tōʻonga moʻui, pea mo e tui faivelenga ʻa hono kakaí. … Kapau te tau fokotuʻu ʻa Saione ʻi hotau ngaahi ʻapí, kolo ʻo e Siasí, uōtí, mo e ngaahi siteikí, … ʻe fie maʻu leva ke tau (1) hoko ʻo uouangataha ʻi he loto mo e fakakaukau; (2) hoko ko ha kakai māʻoniʻoni, ʻo tatau pē ʻi he fakafoʻituituí mo e fakalūkufuá; pea (3) tokangaʻi lelei ʻa e kakai faingataʻaʻiá ke malava ʻo toʻo atu ʻa e masivá meiate kitautolu. Heʻ ikai lava ke tau fakatatali e ngaahi meʻá ni kae ʻoua kuo hoko mai ʻa Saione—ʻe toki haʻu pē ʻa Saione heʻene hoko ʻení. …

Te tau hoko ʻo loto-taha mo fakakaukau taha ʻi heʻetau takitaha fakatefito ʻetau moʻuí ʻi he Fakamoʻuí pea tau muimui ki he kakai kuó Ne fakamafaiʻi mai ke nau tataki kitautolú. (D. Todd Christofferson, “Haʻu ki Saione,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2008, 37–38)

Ki ha fakamatala lahi ange fekauʻaki mo e ʻulungaanga ʻo ha kakai hangē ko Saioné, vakai, 4 Nīfai 1:1–4, 15–18.

ʻĪmisi
fakaʻilonga, fakalaulauloto

Fakalaulauloto ke Teuteu ki he Kalasí

ʻE founga fēfē hano tokoniʻi au ʻe hono fakatefito ʻeku moʻuí ʻi he Fakamoʻuí pea muimui ki he kau taki ʻo e Siasí, ke u hoko ʻo hangē ko e kakai ʻoku fakamatalaʻi ʻi he Mōsese 7:18 mo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:21?

Konga 2

Ko e hā naʻe hoko ki he Kāingalotu ʻi Mīsuli naʻa nau feinga ke langa ʻa Saioné?

Hili ha taʻu ʻe taha mei hono fokotuʻu ʻo e Siasí, naʻe tuku ʻe he ʻEikí ʻa Tauʻatāina, he Vahefonua Siakisoni, Mīsulí, ke hoko ko e “potu ia ʻi loto mālie” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 57:3) ʻo Saioné ʻa ia ʻe tānaki fakataha ki ai e Kāingalotú ʻo langa e kolo māʻoniʻoni ko Saioné, ʻa ia ne ui foki ko Selusalema Foʻoú (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 45:64–66; 57:1–3).

ʻĪmisi
mape kelekele ʻo e Kolo ko Saioné

Naʻe teuteuʻi e mape kelekele ki he Kolo ko Saioné ʻi he fakahinohino ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá pea ʻave ia ki he Kāingalotu ʻi Mīsulí ʻi Sune ʻo e 1833, fakataha mo ha ngaahi mape langa fale ki he fuofua temipale ʻi Saioné.

Naʻe feinga e fuofua kau mēmipa ʻo e Siasí, ʻi he malumalu ʻo e fakahinohino ʻa e Palōfitá, ke fokotuʻu ha kolo ko Saione ʻi he Vahefonua Siakisoní ka naʻa nau faingataʻaʻia ke fakatupulaki ha vā fetuʻutaki lelei mo e kau tangataʻi fonua ʻi aí. Ne hoko e fetōkehekeheʻaki ʻi he tui fakalotú, nofo hopoaté, ngaahi meʻa fakapolitikalé, mo e tupu tokolahi ʻa e Kāingalotú, ke fakaʻaiʻai ai ha kau tangataʻi fonua kehe ʻo e Vahefonua Siakisoní ke nau kole ke tuli e Kāingalotú mei he vahefonuá.

ʻI he ʻaho 20 ʻo Siulai ʻo e 1833, naʻe fehangahangai ai ha kau tangataʻi fonua fakatanga ʻi he Vahefonua Siakisoní mo e kau taki fakalotofonua ʻo e Siasí ʻi ha fakataha he fale fakamaauʻangá ʻo nau tuʻutuʻuni ke tāpuni ʻe he Kāingalotú honau ʻōfisi pākí mo e falekoloá pea mahave mei he vahefonuá. Ne ʻikai tali ia ʻe he kau taki ʻo e Siasí pea fakaʻauha ai ʻe he kau fakatangá e ʻōfisi paaki ʻo e Siasí pea nau vali valitā mo fulufuluʻi moa ʻa Pīsope ʻEtuate Pātilisi mo ha mēmipa ʻo e Siasí ko Sālesi ʻĒleni. Hili ha ʻaho ʻe tolu mei ai, naʻe fakamanamana ʻa e kau fakatangá ʻe hoko ha fakamamahi lahi ange. Koeʻuhí ko hono fakamālohiʻi ʻo e kau taki ʻo e Siasí, naʻa nau loto ai ke mavahe mei he vahefonuá ʻi he faʻahitaʻu failau ka hokó. Ka neongo iá, ʻi he taimi ne fakakaukau ai e kau taki ʻo e Siasí mo e kāingalotú kimui ange ke nau nofo ʻo tauʻi ʻenau totonú ʻi he faʻahitaʻu fakatōlau ʻo e 1833, ne hokohoko atu e fakamamahi ʻa e kau fakatangá.

Naʻe manatu ki ai ʻa Paʻale P. Pālati ʻo pehē:

Naʻe ʻohofi ʻe ha niʻihi ʻo e kau tangata fakamamahi lahí e fonuá ʻi he feituʻu kotoa pē; ʻo nau hū fakamālohi ki he ngaahi falé taʻe ilifia … ʻo nau fakailifiaʻi e kakai fefiné mo e fānaú, mo fakamanamanaʻi ke tāmateʻi kinautolu kapau he ʻikai ke nau hola he taimi pē ko iá. …

… Naʻe feholaki e kakai fefiné mo e fānaú ʻi he feituʻu kotoa pē. Naʻe ʻi ai ha falukunga kakai ʻe taha ne toko teau fitungofulu nai ne nau hola ki he manafá, ʻa ia ne nau fononga ai ʻi ha ngaahi ʻaho lahi, ko e tokolahi tahá ne ʻikai ha meʻakai; pea ʻikai ha nofoʻanga malu ka ko e [langí] pē. Naʻe ʻi ai mo ha niʻihi kehe ne nau hola ki he Vaitafe Mīsulí. Lolotonga e movete ʻa e kakai fefiné mo e fānaú, naʻe tuli ʻe ha niʻihi e kakai tangatá, fana hanau niʻihi, haʻi mo tā ha niʻihi, pea tuli ha niʻihi ʻi ha ngaahi maile lahi. …

ʻI he matāfanga [ʻo e Vaitafe Mīsulí] ne kamata ke ʻotu ʻi he ongo tafaʻaki ʻo e vaká ha kakai tangata, kakai fafine mo ha fānau; ngaahi koloa, ngaahi saliote, ʻū puha, meʻakai, mo e alā meʻa pehē, kae fonu maʻu pē e vaká. … Ne ʻi ai ha kakai ʻe laungeau ʻi he feituʻu kotoa pē, ko ha niʻihi ʻi ha ngaahi tēniti mo ha niʻihi ʻi tuʻa ʻo takatakai ʻi heʻenau ngaahi tafuʻanga afí, ʻi he lotolotonga ʻo e ʻuha lōvaí. Naʻe kumi ʻe he ngaahi husepānití honau ngaahi uaifí, ngaahi uaifí honau ngaahi husepānití; mātuʻá ʻenau fānaú, mo e fānaú ki heʻenau mātuʻá. Ne ʻi ai hanau niʻihi ne monūʻia ke hola mo honau fāmilí, ngaahi koloá, mo ha konga ʻo ʻenau meʻakaí; kae ʻikai ʻilo ʻe he niʻihi kehé e ikuʻanga ʻo honau ngaahi kaungāmeʻá, pea mole kotoa ʻenau ngaahi koloá. …

… Naʻe tuli e mēmipa kotoa pē [homau] koló mei he vahefonuá, pea fakaʻauha mo e ngaahi ngoueʻanga koané; tutu e ngaahi fokotuʻunga uité, fakaʻauha mo e koloá, mo e ngaahi langa foʻoú mo ha faʻahinga koloa pē, naʻe fakaʻauha kotoa ia. (Autobiography of Parley Parker Pratt, ed. Parley P. Pratt Jr. [1938], 101–3)

ʻĪmisi
Saints Driven from Jackson County, Missouri, [Kāingalotu ʻoku Tuli mei he Vahefonua Siakisoni Mīsulí], tā valivali ʻe C. C. A. Christensen

C. C. A. Christensen (1831–1912), Kāingalotu ʻoku Tuli mei he Vahefonua Siakisoni Mīsulí, fakafuofua ki he 1878, tā ʻaki e vali temipela ʻi he tupenu māsilini, ʻinisi ʻe 77 1/4 x 113. Misiume ʻo e Tā Fakatātaá ʻUnivēsiti Pilikihami ʻIongí, meʻaʻofa ʻa e makapuna ʻo C.C.A. Christensen, 1970.

Naʻe tokolahi ange he Kāingalotu ʻe toko 1,000 ne tuli mei he Vahefonua Siakisoní, pea lahi ange he 200 honau ngaahi ʻapi ne tutú.

Konga 3

Ko e hā naʻá ne taʻofi e Kāingalotú mei hono fokotuʻu ʻo Saione ʻi he Vahefonua Siakisoni, Mīsulí?

ʻI he ngaahi māhina hili e tuli fakamamahi ʻo e Kāingalotú mei he Vahefonua Siakisoní, naʻe fakahā ʻe he ʻEikí ki he Palōfita ko Siosefa Sāmitá e ngaahi ʻuhinga naʻá Ne tuku ai ke fakatangaʻi Hono Kāingalotú mo tuli kinautolu mei honau ngaahi kelekelé mo e ʻapí. ʻI hoʻo ako e ngaahi potufolofola ko ʻení mei he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101 mo e 105, fekumi pe ko e hā e ngaahi ngāue mo e ʻulungaanga naʻá ne taʻofi e Kāingalotú mei hono fokotuʻu ʻo Saione ʻi he Vahefonua Siakisoni, Mīsulí.

ʻĪmisi
fakaʻilonga, ako

Ako ke Teuteu ki he Kalasí

Lau e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 101:2–3, 6–8 mo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 105:3–6.

ʻĪmisi
fakaʻilonga, lekooti

Lekooti Hoʻo Ngaahi Fakakaukaú

ʻI haʻo toe vakai ki he ngaahi folofola ko ʻení, fakaʻilongaʻi pe lisi e ngaahi ngāue mo e ʻulungaanga naʻe finangalo ʻe he ʻEikí ke hā meiate kinautolu ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní ʻoku nau maʻu e loto holi ke fokotuʻu ʻa Saioné.

Konga 4

Ko e hā ʻa e kahaʻu ʻo Saioné?

Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Kulisitofasoni, ʻi heʻetau fokotuʻu ʻa Saioné, ʻoku tau teuteuʻi ai kitautolu mo e māmaní ke tali e Fakamoʻuí ʻi Heʻene Hāʻele ʻAnga Ua Maí:

ʻOku mahuʻinga ki he toe hāʻele mai ʻa e ʻEikí, ʻa e ʻi ai ʻi he māmaní ha kakai naʻa nau teuteu ke talitali Ia ʻi Heʻene hāʻele maí. …

ʻI he kuonga muʻá, naʻe ʻave ʻe he ʻOtuá ʻa e kolo angatonu ko Saioné kiate Ia. ʻI hono fehangahangaí, ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí ʻe talitali ʻe ha Saione foʻou ʻa e ʻEikí ʻi Heʻene toe hāʻele maí. …

Lolotonga ʻetau feinga ke faivelenga ʻi hono langa hake ʻo Saioné, kau ai ʻetau konga ʻi hono tānaki ʻo e kakai fili ʻa e ʻEikí pea mo e huhuʻi ʻo e kau pekiá, ʻoku totonu ke tau mālōlō ʻo fakamanatuʻi ko e ngāue ia ʻa e ʻEikí pea ʻokú Ne fakahoko ia. …

ʻOku tupu māmālie ʻa e kuonga fakakosipeli fakaʻosi mo maʻongoʻonga ko ʻení ke aʻusia ʻa e taupotu tahá—Saione ʻi he māmaní, pea fakatahaʻi mo e Saione mei ʻolungá ʻi he toe hāʻele nāunauʻia mai ʻa e Fakamoʻuí. … Tuku ke tau ngāue ki hono langa hake ʻo Saioné ke fakavaveʻi e hoko mai ʻa e ʻaho ko iá. (D. Todd Christofferson, “Teuteu ki he Toe Hāʻele Mai ʻa e ʻEikí,” Ensign pe Liahona, Mē 2019, 82–84)

ʻĪmisi
fakaʻilonga, fakalaulauloto

Fakalaulauloto ke Teuteu ki he Kalasí

Ko e hā ʻokú ke fai ke tokoni ki hono langa hake ʻo Saioné ʻi he teuteu ki he Hāʻele ʻAnga Ua Mai ʻa e ʻEikí? Ko e hā mo ha toe meʻa lahi ange te ke lava ʻo fai?