‘Inisititiuti
Lēsoni 16 Naunau ʻa e Faiakó: Ko e Temipale Ketilaní mo e Ngaahi Kī ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí


“Lēsoni 16 Naunau ʻa e Faiakó: Ko e Temipale Ketilaní mo e Ngaahi Kī ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí,” Ngaahi Fakavaʻe ʻo Hono Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí - Naunau ʻa e Faiakó (2019)

“Lēsoni 16 Naunau ʻa e Faiakó,” Ngaahi Fakavaʻe ʻo Hono Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí - Naunau ʻa e Faiakó

Lēsoni 16 Naunau ʻa e Faiakó

Ko e Temipale Ketilaní mo e Ngaahi Kī ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí

Naʻe fekauʻi ʻe he ʻEikí e Kāingalotú ke nau langa ha temipale ʻi Ketilani, ʻOhaiō, pea talaʻofa te Ne fakakoloaʻi kinautolu ʻaki e “mālohi mei ʻolunga” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 95:8). ʻE tokoni e lēsoni ko ʻení ki he kau akó ke nau fakakaukau ki he founga te nau lava ai ʻo talangofua kakato ange ki he ngaahi fekau ʻa e ʻEikí ʻoku felāveʻi mo e temipalé. Te ne tokoniʻi foki kinautolu ke nau fakamatalaʻi e mahuʻinga ʻo e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí naʻe fakafoki mai ʻi he Temipale Ketilaní.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Naʻe tokoniʻi ʻe he ʻEikí e Kāingalotú ke fakahoko ʻEne fekau ke langa e Temipale Ketilaní.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki ha meʻa kuo kole mai ʻe he ʻEikí, ʻo fakafou ʻi Heʻene kau tamaioʻeikí, ke fai ʻe he kāingalotu ʻo e Siasí ʻa ia ʻoku hā ngali faingataʻa pe fakamafasia. Kole ki ha kau ako ʻe niʻihi ke nau vahevahe ha sīpinga mo e kalasí.

Fakaʻaliʻali ha fakatātā ʻo e Temipale Ketilaní. Fakamanatu ange ki he kau akó naʻe fekauʻi ʻe he ʻEikí e Kāingalotú ʻi Tīsema 1832 ke nau langa “ha fale ʻo e ʻOtuá” ʻi Ketilani (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:119).

ʻĪmisi
Temipale Ketilaní

Fakamatalaʻi ange ne laka hake ʻi ha māhina ʻe nima hili e fekau ʻa e ʻEikí, ne teʻeki ai pē ke kamata hono langa ʻe he kau taki mo e kāingalotu ʻo e Siasí ʻa e temipalé. Lau mo e kalasí ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 95:1–3, ʻo fekumi ki he meʻa naʻe folofola ʻaki ʻe he ʻEikí fekauʻaki mo hono fakatoloi ʻe he Kāingalotú hono langa ʻo e temipalé.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻe lava ke pehē ai ko ha “angahala mamafa” ʻa hono ʻikai langa ʻo e temipalé? (veesi 3; vakai foki, veesi 6).

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻokú ke pehē ne hoko ai hono valokiʻi ʻe he ʻEikí e Kāingalotú ʻi he ʻikai ke nau langa e temipalé, ko ha fakaʻilonga ia ʻo ʻEne ʻofa ʻiate kinautolú? (vakai, veesi 1).

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 95:8, ʻo fekumi ki ha ʻuhinga ʻe taha naʻe finangalo ai e ʻEikí ke langa ha temipale ʻi Ketilaní.

Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻuhinga e fakakoloaʻí ke ʻoange ha meʻaʻofa ki ha taha. Ne kau ʻi he ʻenitaumeni ʻoku lau ki ai ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 95 ʻa e ngaahi meʻafoaki ʻo e ʻilo mo e mālohi fakalaumālie. Naʻe toki fakahā mai e ouau ʻenitaumeni fakatemipale ʻoku fakahoko he ʻaho ní ʻi he 1842 ʻi Nāvū, ʻIlinoisi.

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 95:11–12.

  • Ko e hā ha tefitoʻi moʻoni te tau lava ʻo ako mei he talaʻofa ʻa e ʻEikí ki he Kāingalotú ʻi he veesi 11? (Fakaʻaongaʻi e fakalea ʻa e kau akó, ʻo tohi ha tefitoʻi moʻoni faitatau mo ʻení ʻi he palakipoé: ʻI heʻetau faifeinga ke tauhi e ngaahi fekau ʻa e ʻEikí, te Ne ʻomi ha mālohi kiate kitautolu ke tau fakahoko Hono finangaló.)

  • Ko e hā ne mei hoko ai e talaʻofa ko ʻeni mei he ʻEikí ko ha fakafiemālie ki he Kāingalotu ʻi Ketilaní? (Vakai ki he fakamatala ʻa ʻIlisa R. Sinou ʻi he konga 1 ʻo e naunau teuteú.) ʻE hoko fēfē nai ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ko ha fakafiemālie kiate koe ʻi hoʻo moʻuí he ʻahó ni?

  • Ko e hā ha niʻihi ʻo e ngaahi feilaulau naʻe fai ʻe he Kāingalotú ka nau lava ʻo talangofua ki he fekau ʻa e ʻEikí ke langa e Temipale Ketilaní? (Kapau ʻe fie maʻu, poupouʻi e kau akó ke nau toe vakaiʻi e konga 1 ʻo e naunau teuteú.)

  • Naʻe foaki fēfē ʻe he ʻEikí e mālohi mo e tokoni ki he Kāingalotú ke nau langa e Temipale Ketilaní?

Fakaafeʻi e kau akó ke nau toe vakaiʻi e fakamatala ʻa Palesiteni Tōmasi S. Monisoni ʻi he konga 1 ʻo e naunau teuteú pea ke nau fakakaukau ki he meʻá ni: ʻOku tokoni fēfē nai e Kāingalotú he ʻahó ni ki hono langa ʻo e ngaahi temipalé? Ko e hā ha ngaahi feilaulau ʻoku ou fai ʻoku fekauʻaki mo e moihū ʻi he temipalé?

  • ʻOku mou pehē ko e hā ʻoku faʻa fehokotaki ai e feilaulaú mo e ngaahi tāpuaki ʻo e temipalé?

FAKATUPULAKI ʻETAU FOUNGA AKOʻÍ MO E AKÓ

ʻOange ha taimi ki he kau akó ke nau fakakaukau. ʻI hono ʻoange ha taimi ki he kau akó ke nau fakakaukauloto ki he ngaahi aʻusia ʻo hono moʻui ʻaki e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí, ʻe lava ke tokoni e Laumālie Māʻoniʻoní ke ʻomi e ngaahi manatú ki honau ʻatamaí. Ko hono faʻa fakatahaʻi ʻo e founga ko ʻení mo hono fakaafeʻi ʻo e kau akó ke hiki ʻenau ngaahi fakakaukaú kimuʻa pea nau vahevahe iá, ʻe lava ke tataki ai ki ha ngaahi tali ʻuhingamālie ange mo ha loto-fiemālie lahi ange ke nau vahevahe.

Tuku ha taimi ke fakakaukau (pea mahalo mo tohi) ʻe he kau akó fekauʻaki mo e (1) ngaahi feilaulau kuo nau fai ʻoku felāveʻi mo e temipalé, (2) ngaahi tāpuaki kuo nau ʻosi maʻu mei he temipalé, pea mo e (3) meʻa te nau lava ʻo fai ke nau tauhi faivelenga ange ai e ngaahi fekau ʻa e ʻEikí ʻoku felāveʻi mo e temipalé.

Naʻe tali ʻe he ʻEikí e Temipale Ketilaní, pea naʻe foaki e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí kia Siosefa Sāmita mo ʻŌliva Kautele.

Fakatokangaʻi ange: ʻE ako ʻe he kau akó e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 109, ʻa e lotu fakatapui ki he Temipale Ketilaní, ʻi he lēsoni 20.

Fakamatalaʻi ange ne fakafou ʻi he ngaahi feilaulau ʻa e Kāingalotú mo e tokoni ʻa e ʻEikí, naʻe fakakakato pea fakatapui ai ʻa e Temipale Ketilaní ʻi he ʻaho 27 ʻo Māʻasi 1836. Naʻe hoko mai e fakakoloa ʻaki ʻe he ʻEikí ʻa e mālohí ko ha ola ʻo e talangofua ʻa e Kāingalotú ki hono langa e temipalé.

  • Ko e hā ha niʻihi ʻo e ngaahi fakahā fakalaumālie naʻe aʻusia ʻe he Kāingalotú lolotonga hono fakatapui ʻo e Temipale Ketilaní? (Poupouʻi e kau akó ke nau fakamanatu e meʻa naʻa nau ako ʻi he konga 2 ʻo e naunau teuteú.)

Fakamatalaʻi ange ne hili ha uike ʻe taha mei ai, ne hā mai e Fakamoʻuí mo ha kau talafekau fakalangi kehe kia Siosefa Sāmita mo ʻŌliva Kautele ʻi he temipalé. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e ʻuluʻi vahe ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 110.

Fakaʻaliʻali e fakatātā ko ʻení:

ʻĪmisi
Ko e Hā Mai ʻa e ʻEikí ʻi he Temipale Ketilaní, tā fakatātaaʻi ʻe Del Parson

Lau mo e kalasí ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 110:1–10, ʻo fekumi ki he ngaahi fakamatala ʻa e Fakamoʻuí pea mo ʻEne pōpoaki kia Siosefa mo ʻŌlivá. Fakaafeʻi e kau akó ke nau vahevahe pe ko e hā e meʻa naʻe mahuʻinga makehe kiate kinautolú. Lolotonga e vahevahe ʻa e kau akó, tuku ha taimi ke nau aleaʻi ai e ngaahi fehuʻi hangē ko ʻení:

  • Ko e hā te tau lava ʻo ako fekauʻaki mo e ʻEikí mei Heʻene hā maí mo e ngaahi akonaki ʻi Hono fale ne toki langa foʻoú?

  • Ko e hā ʻoku akoʻi mai ʻe he ngaahi folofola mo e talaʻofa ʻa e ʻEikí ʻi he veesi 7–8 fekauʻaki mo e toputapu ʻo Hono ngaahi temipalé?

  • Ko e hā ha liliu ʻe fai ʻe he temipale Ketilaní ki he toenga ʻo e māmaní? (vakai, veesi 9–10).

Fakaafeʻi e kau akó ke nau vahevahe e meʻa ʻoku nau ʻiloʻi fekauʻaki mo e kau ʻāngelo talafekau naʻe hā mai ʻi he Temipale Ketilaní. Te ke lava ʻo fakaʻaliʻali e moʻoni ko ʻení: Naʻe ʻomi ʻe he ʻEikí ha kau talafekau fakalangi ki he Temipale Ketilaní ke foaki e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí naʻe fie maʻu ki he ngāue ʻo e fakamoʻuí.

Kole ki he kau akó ke nau fakamatalaʻi foki e ngaahi kī naʻe foaki ʻe he kau talafekau ko ʻení kia Siosefa mo ʻŌlivá. Tataki e kau akó ki he konga 2 ʻo e naunau teuteú ʻo ka fie maʻu. Lolotonga e vahevahe ʻa e kau akó, fakakaukau ke fakaʻaliʻali e ngaahi hingoa Mōsese, ʻIlaiase, mo e ʻIlaisiā fakataha mo e ngaahi kī ʻoku fekauʻaki mo kinautolú.

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku tāpuekina ai kitautolu he ʻahó ni koeʻuhí ko e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí naʻe foaki ʻi he Temipale Ketilaní?

Fakaʻaliʻali e fakamatala ko ʻeni ʻa Palesiteni Siosefa Filitingi Sāmitá, pea fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ia:

ʻĪmisi
Palesiteni Siosefa Filitingi Sāmita

ʻOku makehe ʻa e Temipale Ketilaní ʻi he ngaahi hisitōlia ʻo e langa temipalé. ʻOku ʻikai ke tatau ia mo e ngaahi temipale kehé. Naʻe fakatefito hono langá ki hono fakafoki mai ʻo e ngaahi kī ʻo e mafaí. (Joseph Fielding Smith, Doctrines of Salvation, comp. Bruce R. McConkie [1955], 2:242)

Fakakaukau ke vahevahe ha sīpinga fekauʻaki mo ha founga pau kuo tāpuekina ai hoʻo moʻuí ʻe he ngaahi kī naʻe foaki ʻi he Temipale Ketilaní. Fakamoʻoni ange ko e ngaahi kī ko ia ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ne foaki ki he Palōfita ko Siosefa Sāmitá mo ʻŌliva Kautelé ʻoku maʻu mo fakaʻaongaʻi ia ʻe he mēmipa takitaha ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí mo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻi he malumalu ʻo e fakahinohino ʻa e Palesiteni ʻo e Siasí.

Ki he Kalasi Hokó

Fakamatalaʻi ange ʻi heʻenau teuteu ki he kalasi hokó, ʻe maʻu ʻe he kau akó e faingamālie ke ako ki ha taha ʻo e ngaahi vahaʻataimi faingataʻa taha ʻi he hisitōlia ʻo e Siasí, ʻi hono foua ʻe he Kāingalotú e ngaahi faingataʻá, fakatangá, mo e lavakí. Fakaafeʻi e kau akó ke nau ako e naunau teuteú pea haʻu mateuteu ki he kalasí ke vahevahe e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻe ala tokoniʻi kinautolu ke nau fehangahangai mo e fakafepakí mo e faingataʻá ʻaki e tui ki he ʻOtuá.