‘Inisititiuti
Lēsoni 26 Naunau ʻa e Faiakó: Ko e Siasi ʻi he Hihifó


“Lēsoni 26 Naunau Teuteu ki he Kalasí: Ko e Siasi ʻi he Hihifó,” Ngaahi Fakavaʻe ʻo Hono Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí - Naunau ʻa e Faiakó (2019)

“Lēsoni 26 Naunau ʻa e Faiakó,” Ngaahi Fakavaʻe ʻo Hono Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí - Naunau ʻa e Faiakó

Lēsoni 26 Naunau ʻa e Faiakó

Ko e Siasi ʻi he Hihifó

Ko ha talanoa fakaofo ʻo e tuí ʻa hono fokotuʻu ʻo e Siasí ʻi he fakahihifo ʻo e ʻIunaiteti Siteití. ʻE ʻoatu ʻe he lēsoni ko ʻení ha faingamālie ki he kau akó ke nau ako ha ngaahi lēsoni mei he Kāingalotu faivelenga naʻa nau langa honau makatuʻungá ʻia Sīsū Kalaisi pea līʻoa ʻenau moʻuí ki hono langa hake Hono puleʻangá. ʻE tokoni foki ia ke mahino lelei ange ki he kau akó e meʻa fakamamahi naʻe hoko ʻi he hisitōlia ʻo e Siasí mei he vahaʻataimi ko ʻeni naʻe hoko ai ha mavahe fakamātoato mei he ngaahi akonaki ʻo e ongoongolelei ʻo e Fakamoʻuí: ʻa e Fakapō Fakatokolahi ʻi he Moʻunga Mētoú.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Naʻe hokohoko atu ke langa ʻe he Kāingalotú e puleʻanga ʻo e ʻEikí ʻo fakafou ʻi he tui mo e feilaulau.

Fakaʻaliʻali e ʻīmisi ʻo e tupenu fakatātā ʻoku ʻoatú, pe ʻomi haʻo meʻa pē ʻaʻau ki he kalasí. Fakapapauʻi ʻoku mahino ki he kau akó ko e tupenú ʻoku faʻu ia ʻaki hano lalanga fakataha e ʻū filo lahi ʻi ha founga iiki kae faingataʻa, ke faʻu ʻaki ha fakatātā pe kupesi fakaʻofoʻofa.

ʻĪmisi
tupenu fakatātā ʻo e kau palōfitá mo e ngaahi temipalé

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau e fakamatala ko ʻeni ʻa ʻEletā Sitīveni E. Sinou, ʻo e Kau Fitungofulú, ʻa ia naʻá ne hoko ko ha Faihisitōlia mo e Failekooti ʻo e Siasí.

ʻĪmisi
Sitīveni E. Sinou

Kapau te ke fakakaukau ki he hisitōlia ʻo e Siasí ko ha monomono pe tupenu fakatātā, ko e meʻa mātuʻaki mālohi mo fakaʻofoʻofa taha ia kuó u mamata ki aí. Kapau te ke sivisiviʻi fakaʻauliliki ia, te ke maʻu ai ha ngaahi filo makehe ʻi he monomono pe tupenu fakaʻofoʻofa ko iá, pea kapau te ke fusi mo tokanga taha pē ki he ngaahi foʻi filo ko iá, he ʻikai te ke maʻu e pōpoaki fakaofo ʻo hotau hisitōliá. Kapau te ke ʻunuʻunu ki mui pea sio ki he monomonó pe tupenu fakatātaá kakato, ʻoku fakaʻofoʻofa ia. (Steven E. Snow, “Start with Faith: A Conversation with Elder Steven E. Snow,” Religious Educator, no. 3 [2013], 11)

Fakamatalaʻi ange ʻoku lauiafe e ngaahi talanoa mei he kamataʻanga ʻo e hisitōlia ʻo e Siasí ʻi he Hihifó ʻoku kaunga ki he Kāingalotu faivelenga kuo hoko ʻenau ngaahi feinga ke muimui kia Sīsū Kalaisí mo langa hake e Siasi ʻo e ʻEikí ke faʻu ai ha tupenu fakaʻofoʻofa ʻo e tuí.

Feinga ke ʻiloʻi pe ko hai he kau akó naʻá ne lau e ngaahi talanoa mei he konga 1 ʻo e naunau teuteú. ʻI he foʻi talanoa kotoa pē, fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne fai e meʻá ni:

  1. Fakamatalaʻi fakanounou e talanoa naʻá ne laú.

  2. Fakamatalaʻi ʻa e founga naʻe fakahaaʻi ai ʻe he Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní pe Kāingalotu ʻi he talanoá ʻa ʻenau tui kia Sīsū Kalaisi mo ʻEne ongoongolelei kuo fakafoki maí.

  3. Vahevahe ʻa e ngaahi lēsoni pe tefitoʻi moʻoni kuó ne ako mei he talanoá.

Tuku ki he kau ako kehe naʻa nau lau e talanoa tataú ke tānaki atu ʻenau ngaahi fakakaukaú kimuʻa pea toki hoko atu ki he talanoa hokó.

Ne faʻufaʻu mo fakahoko ʻe ha niʻihi ʻo e fuofua Kāingalotú ʻa e Fakapō Fakatokolahi ʻi he Moʻunga Mētoú.

Fakaʻaliʻali ʻa e fakatātā ʻoku ʻoatú, pea fakamatalaʻi ki he kau akó ko ha laʻitā ia ʻo e faʻitoka fakamanatu ʻo e Fakapō Fakatokolahi ʻi he Moʻunga Mētoú naʻe langa ʻe he Siasí ʻi he fakatonga ʻo ʻIutaá. Fakamatalaʻi ange ʻoku fakamamahi ʻa e meʻa fakalilifu naʻe hoko ʻi he Moʻunga Mētoú, ko ha filo ia ʻoku tau fakaʻiseʻisa ke lalanga ki he hisitōlia ʻo e Kāingalotú.

ʻĪmisi
maka fakamanatu ʻo e Moʻunga Mētoú

Fehuʻi ki he kau akó pe ko e hā e meʻa ne nau ako mei heʻenau laukonga fekauʻaki mo e Fakapō Fakatokolahi ʻi he Moʻunga Mētoú. Fakapapauʻi ʻoku mahino ki he kau akó, ʻi he ʻaho 11 ʻo Sepitema 1857, naʻe hanga ai ʻe ha kau tangata fakakautau fakalotofonua ʻe toko 50 ki he 60 nai ʻi he fakatonga ʻo ʻIutaá, ʻa ia ne nau fahaʻi mo ha Kau ʻInitia Kula, ʻo fakapoongi fakatokolahi ha kau hikifonua ʻe toko 120 nai naʻa nau fononga saliote ki Kalefōnia. Ko ha fānau pē ʻe toko 17 naʻe fakahaofí.

  • Ko e hā ha niʻihi ʻo e ngaahi meʻa naʻe hoko mo e ngaahi fili naʻe fai ne iku ai ki he fakamamahi ʻi he Moʻunga Mētoú? (Kapau ʻe fie maʻu, tuku ha kiʻi taimi ki he kau akó ke nau toe vakaiʻi ai e konga 2 ʻo e naunau teuteú.)

Fakakaukau ke kole ki he kau akó ke nau vahevahe e ngaahi tefitoʻi moʻoni mo e moʻoni mei he folofolá ne mei lava ke ne tokoniʻi e kau nofo ko ʻení ke nau fai ha ngaahi fili kehe. (ʻE lava ke kau ʻi he ngaahi sīpingá ʻa e Lea Fakatātā 28:13; 3 Nīfai 12:24–25, 43–44; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 64:9–11.)

  • Ko e hā ha niʻihi ʻo e ngaahi lēsoni te tau lava ʻo ako mei he fakamamahi ʻo e Fakapō Fakatokolahi ʻi he Moʻunga Mētoú? (Fakakaukau ke tohi ʻa e ngaahi tali ʻa e kau akó ʻi he palakipoé.)

Te ke lava ʻo ʻoange ha kiʻi miniti ʻe taha pe ua ki he kau akó ke nau tohi pe vahevahe ʻa e founga ʻe lava ai ʻe he ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻo taʻofi e fakamamahi ʻoku ʻikai fie maʻu ke hoko ʻi heʻenau moʻuí.

Fakamatalaʻi ange koeʻuhí naʻe kau ha niʻihi ʻo e kāingalotu mo e kau taki fakalotofonua ʻo e Siasí ʻi hono faʻufaʻu mo fakahoko ʻa e Fakapō Fakatokolahi ʻi he Moʻunga Mētoú, ne ʻata kovi ai e Siasí fakalūkufua ʻi he meʻá ni ʻi he vakai ʻa ha kakai ʻe niʻihi.

  • Ko e hā te ke ala talaange ki ha taha ʻokú ne fakakaukau hala mai ki he Siasí koeʻuhí ko e Fakapō Fakatokolahi ʻi he Moʻunga Mētoú? (Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakaʻaongaʻi e meʻa naʻa nau ako mei he konga 2 ʻo e naunau teuteú.)

Fakaafeʻi e kau akó ke nau lau mo fakahaaʻi ha tefitoʻi moʻoni mei he Hilamani 5:12. Fakaʻaliʻali ʻa e fakamatala ko ‘ení. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ia pea kole ki he kalasí ke nau fekumi ki he founga ʻokú ne fakatātaaʻi ai e tefitoʻi moʻoni ʻoku akoʻi ʻi he Hilamani 5:12.

Ko Sēmisi Senitasí ko ha mēmipa ia ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní pea ko ha mokopuna ua ia ʻo Nenisī Safolona Hafi, ko ha taha ʻo e fānau naʻe moʻui ʻi he fakapoó. Naʻe vahevahe ʻe Misa Senitasi e ngaahi ongo ko ʻení fekauʻaki mo e fakapoó: “ʻOku ou kei ongoʻi lavea pē; ʻoku ou kei ongoʻi ʻa e ʻita mo e loto-mamahi ʻi he hoko ʻa e fakapoó. … Ka ʻoku ou ʻiloʻi ko e kakai ne nau fai ʻení te nau haʻisia ke fai ha fakamatala ʻi he ʻao ʻo e ʻEikí, pea ʻokú ne ʻomi ai ha fiemālie kiate au.” Naʻe pehē ʻe Misa Senitasi ʻi heʻene “ʻilo naʻe kau haʻane kui ʻi hono tāmateʻi ʻi he fakapō fakatokolahí naʻe ‘ʻikai ke uesia ai ʻeku tuí he koeʻuhí ʻoku fakatefito ia ʻia Sīsū Kalaisi, kae ʻikai ko ha taha ʻi he Siasí’” (ʻi he Richard E. Turley Jr., “The Mountain Meadows Massacre,” Ensign, Sept. 2007, 21).

  • ʻOku fakatātaaʻi fēfē ʻa e tefitoʻi moʻoni ʻi he Hilamani 5:12 ʻi he fakamatala ʻa Sēmisi Senitasí? (Hili e tali ʻa e kau akó, hiki ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé: ʻE lava ke tokoni hono langa ʻetau tuí ʻi he makatuʻunga ʻo Sīsū Kalaisí mo ʻEne ongoongoleleí ke tau kei mālohi neongo e ngaahi tōnounou fakaetangata ʻa e kāingalotu ʻo e Siasí.)

  • ʻE lava fēfē ʻe heʻetau tui kia Sīsū Kalaisí ʻo tokoniʻi kitautolu ʻi he taimi ʻoku tau sio pe ako ai ha ngaahi meʻa ne ʻikai malava ʻe he kāingalotu ʻo e Siasí ke moʻui fakatatau mo e ngaahi akonaki ʻo e ongoongoleleí?

  • Ko e hā ha meʻa ʻokú ke fai ʻoku tokoni ai ke langa pea tauhi maʻu hoʻo tuí ʻi he makatuʻunga ʻo Sīsū Kalaisí?

Tuku ha taimi ki he kau akó ke nau fakakaukau ki ai pea hiki e meʻa te nau fai ke kei tauhi mo fakamālohia ʻenau tui kia Sīsū Kalaisi mo ʻEne ongoongoleleí.

Fakamoʻoni ki he mahuʻinga ke moʻui ʻaki e ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí pea mo hono fakatefito ʻetau tuí ʻiate Ia mo ʻEne ongoongoleleí, neongo e ngaahi tōnounou fakaetangata ʻa e kāingalotu ʻo e Siasí. ʻI heʻetau fai iá, te tau lava ai ʻo tokoni ke ʻunu ki muʻa e puleʻanga ʻo Kalaisí ʻo hangē ko ia naʻe fai ʻe he Kāingalotu paionia faivelengá.

Ki he Kalasi Hokó

Fehuʻi ki he fānau akó pe kuo ʻosi fehuʻi ange nai ʻe ha taha pe ko e hā hono ʻuhinga naʻe taʻofi ai ʻe he Siasí e mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí mo ha niʻihi ʻo e ngaahi ouau fakatemipalé mei he kāingalotu ʻuliʻuli hakoʻi ʻAfiliká ʻi ha vahaʻataimí. Fakamatalaʻi ange ʻi heʻenau teuteu ki he kalasi hokó, ʻe maʻu ai ʻe he kau akó e faingamālie ke ako fekauʻaki mo e tefito ko ʻení mo e fakahā ʻoku fekauʻaki mo ia ʻi he Fanongonongo Fakamafaiʻi fika 2 ʻa ia ne fakatuʻamelie ki ai e kau palōfitá ʻi ha ngaahi taʻu lahi. Fakaafeʻi e kau akó ke nau haʻu mateuteu ki he kalasí ke aleaʻi e meʻa ʻoku nau akó mo ha faʻahinga fehuʻi pē ʻoku nau maʻu fekauʻaki mo e tefito ko ʻení.