‘Inisititiuti
Lēsoni 28 Naunau ʻa e Faiakó: ʻOku Fakavaveʻi ʻe he ʻEikí ʻEne Ngāué


“Lēsoni 28 Naunau ʻa e Faiakó: ʻOku Fakavaveʻi ʻe he ʻEikí ʻEne Ngāué,” Ngaahi Fakavaʻe ʻo Hono Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí - Naunau ʻa e Faiakó (2019)

“Lēsoni 28 Naunau ʻa e Faiakó,” Ngaahi Fakavaʻe ʻo Hono Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí - Naunau ʻa e Faiakó

Lēsoni 28 Naunau ʻa e Faiakó

ʻOku Fakavaveʻi ʻe he ʻEikí ʻa ʻEne Ngāué

ʻOku tau moʻui ʻi ha taimi ʻoku fakavaveʻi ai ʻe he ʻEikí ʻEne ngāue ʻo e fakamoʻuí (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:73). ʻOku fakataumuʻa ʻa e lēsoni ko ʻení ke fakamālohia e tui ʻa e kau akó ʻe laka ki muʻa ʻa e ngāue ʻa e ʻEikí neongo e fakafepakí pea tokoniʻi e kau akó ke nau fokotuʻu ha palani ke tokoni faivelenga ki he ʻEikí ʻi hono fakavaveʻi ʻEne ngāué.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Naʻe akoʻi ʻe Siosefa Sāmita ʻe laka atu ki muʻa ʻa e ngāue ʻa e ʻEikí neongo e ngaahi fakafepakí.

Fakaʻaliʻali ki he kau akó ha fakatātā ʻo e fale ʻakau ʻo Pita Uitemā ko e Lahí (vakai ki he naunau teuteú) pea kole ange ke nau vahevahe e meʻa ʻoku nau ʻiloʻi fekauʻaki mo e tupu ʻa e Siasi ʻo e ʻEikí kuo fakafoki maí, talu mei hono fokotuʻu ʻi he 1830. (Mahalo naʻa fie vakai e kau akó ki he konga 1 ʻo e naunau teuteú.)

  • Ko e hā kuo lea ʻaki ʻe he kau palōfitá fekauʻaki mo e kahaʻu ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní? ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke mahino e ikuʻanga ʻo e Siasi ʻo e ʻEikí?

Fakamatalaʻi ange ʻi Māʻasi 1842, naʻe fakamatalaʻi ai ʻe Siosefa Sāmita ʻa e ikuʻanga ʻo e ongoongolelei ʻa e ʻEikí mo Hono Siasí ʻi haʻane fai ha tohi ko e tali ki ha kole fakamatala ʻa Sione Ueniuefi, naʻá ne hoko ko e ʻētita ʻo ha nusipepa ʻi Sikākou, ʻIlinoisi, fekauʻaki mo e ngaahi tui ʻa e Siasí. Naʻe fakamatalaʻi ʻe he Palōfitá ʻi heʻene tohí ʻa e “laka ki muʻa, fakalakalaka, fakatanga pea mo e tui ʻa e Kāingalotu ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui ní” (Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Siosefa Sāmita [2007], 506).

Fakaʻaliʻali ʻa e konga ko ʻeni ʻo e tohí, pea kole ki ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ia:

Kuo ʻosi fokotuʻu ʻa e Fuka ʻo e Moʻoní; he ʻikai ha nima taʻe maʻa te ne lava ʻo taʻofi ʻa e ngāué mei heʻene laka atú; ʻe taulōfuʻu ʻa e fakatangá, kau fakataha ʻa e kau fakatangá, fakatahataha mo e ngaahi kongakaú, fakangalikovi mo e kau manukí, ka ko e moʻoni ʻa e ʻOtuá ʻe kei laka taʻe ufi atu pē, ʻi he fakaʻeiʻeiki mo e tauʻatāina, kae ʻoua kuo hū atu ki he konitinēniti kotoa pē, aʻu ki he faʻahinga kotoa pē, ʻuʻufi ʻa e fonua kotoa, pea mo ongona ʻi he telinga kotoa, kae ʻoua kuo fakahoko ʻa e ngaahi taumuʻa ʻa e ʻOtuá, pea folofola ʻa Sihova Māfimafi kuo lava ʻa e ngāué. (Ngaahi Akonaki: Siosefa Sāmita, 514–515)

ʻO ka fie maʻu, fakamatalaʻi ange ko e foʻi lea kau manukí ʻoku ʻuhinga ia ki ha ngaahi fakamatala loi ʻoku fakataumuʻa ke fakaongoongokoviʻi ha taha.

  • Ko e hā ha ngaahi moʻoni te tau lava ʻo ako fekauʻaki mo e ngāue ʻa e ʻOtuá mei he fakamatala ʻa Siosefa Sāmitá pea mo e meʻa naʻá ke ako ʻi he naunau teuteú? (Hili e tali ʻa e kau akó, fakaʻaliʻali e foʻi moʻoni ko ʻení: Neongo e fakafepakí, ka ʻe kei laka atu pē ki muʻa ʻa e ngāue ʻa e ʻOtuá kae ʻoua kuo fakahoko ʻEne ngaahi taumuʻá.)

Fakamatalaʻi ange naʻe fakamoʻoniʻi ʻe Palesiteni M. Lāsolo Pālati ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻoku kei hokohoko atu pē hono fakahoko e kikite ʻa Siosefa Sāmitá ʻi hotau kuongá. Fakaʻaliʻali ʻa e fakamatala ko ʻení pea fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ia:

ʻĪmisi
Palesiteni M. Lāsolo Pālati

Kuo taulōfuʻu ʻa e fakatangá. Kuo feinga ʻa e kau [manukí] mo e loí mo e fakaʻuhingaʻi halá ke fakaongoongokoviʻi ia. Ka ʻi he taʻu ʻe hongofulu kotoa pē mei hono Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí ʻo hokohoko mai ai, kuo laka atu ʻa e moʻoni ʻa e ʻOtuá “taʻe toe ufi, ʻi he anga fakaʻeiʻeiki mo e tauʻatāina.” Kuo tupu ʻa e kiʻi Siasi ko ʻeni naʻe kamata ʻe ha tokosiʻi ʻi he 1830, ʻo aʻu ki ha Kāingalotu ʻe [lauimiliona] ʻi he ngaahi fonua lahi ʻi he māmaní kotoa, pea ʻoku tau fakalakalaka atu pē ke hū ki he konitinēniti kotoa ʻo aʻu ki he potu kotoa pē, ʻuʻufi ʻa e potu kotoa pē mo fakaongo ʻi he telinga kotoa pē.

Ko e ngāue ʻeni ʻa e ʻOtuá, pea ʻe ʻikai taʻofi ʻa e ngāue ʻa e ʻOtuá. (M. Russell Ballard, “ ʻE Laka Atu e Moʻoni ʻa e ʻOtuá,” Ensign pe Liahona, Nōv. 2008, 83)

Fakaʻaliʻali ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení pea tuku ha kiʻi miniti maʻá e kau akó ke nau fakalaulauloto ki ai kimuʻa pea nau talí:

  • Ko e hā ha ngaahi sīpinga mei he hisitōlia ʻo e Siasí pe ko e taimi lolotongá ʻokú ne fakahaaʻi ʻe neongo ai pē ʻa e fakafepakí, ka ʻe kei hokohoko atu pē ʻa e laka ki muʻa ʻa e ngāue ʻa e ʻOtuá?

  • ʻOku hoko fēfē ʻa hono ʻiloʻi he ʻikai lava ke taʻofi e ngāue ʻa e ʻOtuá ke tokoniʻi ai koe ke ke mateuteu ke fehangahangai mo e fakafepaki ki hoʻo tuí?

ʻOku fakavaveʻi ʻe he ʻEikí ʻa ʻEne ngāué.

Fakaʻaliʻali e fakamatala ko ʻeni meia Palesiteni Tieta F. ʻUkitofa, ʻa ia naʻá ne fai ʻi heʻene kei hoko ko e Tokoni Ua ʻi he Kau Palesitenisī ʻUluakí:

ʻĪmisi
Palesiteni Tieta F. ʻUkitofa

ʻOku tau fakakaukau he taimi ʻe niʻihi ko hono toe Fakafoki mai ʻo e ongoongoleleí ko ha meʻa ʻoku kakato, kuo ʻosi hoko—naʻe ʻosi liliu ʻe Siosefa Sāmita ʻa e Tohi ʻa Molomoná, naʻá ne maʻu ʻa e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, pea kuo ʻosi fokotuʻu mo e Siasí. Ko hono moʻoní, ko hono toe Fakafoki mai ʻo e ongoongoleleí ko ha ngāue ia ʻoku kei hokohoko atu pē; ʻoku tau moʻui ai he taimí ni. (Dieter F. Uchtdorf, “ ʻOkú Ke Mohe Nai Lolotonga Hono Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí?Ensign pe Liahona Mē 2014, 59)

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke mahino ʻoku kei hokohoko atu hono Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí?

Fakamatalaʻi ange ʻi he konga kimui ʻo Tīsema 1832, naʻe fekauʻi ʻe he ʻEikí e kaumātuʻa ʻi Ketilani, ʻOhaioó ke nau teuteu ke “ʻalu atu ʻi he lotolotonga ʻo e kau Senitailé ko hono fai fakaʻosí” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:84).

Lau mo e kau akó ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:73–74, 80–81, pea fakaafeʻi ke nau fakakaukau ke fakaʻilongaʻi e talaʻofa ʻa e ʻEikí mo e ngaahi fekau ʻoku fekauʻaki mo iá.

Ke tokoni ke mahino ki he kau akó ʻa e talaʻofa ko ʻení, fakaafeʻi ke nau lau e fakamatala ko ʻeni ʻa Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni ʻi he talateu ki he naunau teuteu ki he lēsoni ko ʻení:

ʻĪmisi
Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni

Ko ha ngaahi ʻaho fakafiefia ʻeni. ʻOku fakavaveʻi ʻe he ʻEikí ʻEne ngāué pea ʻoku tau fakamoʻoni tonu ki ai. ʻOku fakafiefia. ʻOku faingataʻa. ʻOku fie maʻu ha meʻa lahi ange meiate kitautolu taki taha—ʻo laka ange ʻi ha toe taimi kimuʻa. Pea ʻoku toe ʻomi mo ha meʻa lahi ange. (Russell M. Nelson, “Personal Invitation,” ChurchofJesusChrist.org)

  • Ko e hā te tau lava ʻo ako mei he ngaahi veesi ko ʻeni ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88 pea mo e fakamatala ʻa Palesiteni Nalesoni fekuʻaki mo hotau fatongia ʻi hono fakavaveʻi e ngāue ʻa e ʻEikí? (Mahalo ʻe fie vahevahe ʻe he kau akó ha fakakaukau ʻoku faitatau mo e foʻi moʻoni ko ʻení: ʻOku ʻi ai hotau fatongia ke kau ʻi hono fakavaveʻi e ngāue ʻa e ʻEikí.)

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukau ki ha ngaahi tafaʻaki ʻi he ngāue ʻa e ʻEikí ki he fakamoʻuí kuo nau ako ki ai ʻi he kalasi ko ʻení. Te mou lava ʻo toe vakaiʻi e silapa ki he kalasí pe lisi ʻo e ngaahi tefito ʻo e lēsoní ke tokoniʻi e kau akó ke nau manatuʻi e ngaahi tefito mahuʻingá. Te ke lava foki ʻo kole ki he kau akó ke nau vahevahe e meʻa naʻe ongo kiate kinautolu fekauʻaki mo e ngaahi potufolofolá mo e ngaahi fakaafe mei he kau taki ʻo e Siasí ʻoku maʻu ʻi he konga 2 ʻo e naunau teuteú.

  • Ko e hā ha ngaahi tafaʻaki ʻi he ngāue ʻa e ʻEikí ki he fakamoʻui ʻoku tau fatongia ʻaki ke kau atu ki aí? (Lisi e ngaahi tali ʻa e kau akó ʻi he palakipoé. ʻE lava ke kau heni ʻa hono tānaki ʻo ʻIsilelí, malangaʻi ʻo e ongoongoleleí, huhuʻi ʻo e kau pekiá, muimui ki he kau palōfitá, feilaulau maʻá e niʻihi kehé, ngāue fakaetauhí, ʻoatu e tokoni ki he faingataʻaʻiá, moihū ʻi he temipalé, mo hono fakaʻapaʻapaʻi ʻo e Sāpaté.)

  • Ko e hā ha ngaahi founga pau ʻokú ke mamata ai ki hono fakavaveʻi ʻe he ʻEikí ʻa ʻEne ngāué ʻi he ngaahi tafaʻaki kuo tau lisí?

Fakaafeʻi e kau akó ke nau tuku ha kiʻi taimi ke fakakaukau ai ʻi he faʻa lotu ki he founga ʻe ala finangalo e ʻEikí ke nau kau fakataautaha atu ki hono fakavaveʻi ʻo ʻEne ngāué. Tuku ange ha taimi ke nau tohi ha palani ʻo e meʻa te nau fai ke tokoni ki he ʻEikí. ʻI heʻenau faʻu ʻenau palaní, mahalo te ke fie fokotuʻu ange ke nau fakakau ha fakamatala pau fekauʻaki mo e founga mo e taimi te nau ngāueʻi ai iá.

Te ke lava foki ʻo hiki hoʻo palani fakataautaha pē ʻaʻau kimuʻa he kalasí, ʻo fakamatalaʻi ai ha niʻihi ʻo e ngaahi meʻa te ke fai (pe hokohoko atu hono faí) ke kau atu ʻi hono fakavaveʻi e ngāue ʻa e ʻEikí. Kimuʻa pea tohi ʻe he kau akó ʻenau palaní, fakakaukau ke vahevahe hoʻo palaní ko ha sīpinga.

Hili ha taimi feʻunga, fakaafeʻi e kau akó ke nau fakamoʻoni ki he meʻa kuo nau ako mo ongoʻi ʻi heʻenau kau mai ki he kalasi ko ʻení. Vahevahe nounou hoʻo fakamoʻoni mo e fakapapau ki he ngaahi tāpuaki ʻe maʻu ʻe he kau akó ʻi he hokohoko atu ʻenau kau longomoʻui ki hono fakavaveʻi e ngāue ʻa e ʻEikí.

FAKATUPULAKI ʻETAU FOUNGA AKOʻÍ MO E AKÓ

Poupouʻi e kau akó ke nau hokohoko atu ke fakaʻosi ako mei he ʻinisititiutí. Kuo pehē ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni, “ʻE fakatupulaki ʻe he ʻosi mei he … ʻinisititiutí hoʻo tuʻunga malava ke lavameʻa ʻi he ngaahi meʻa mahuʻinga taha te ke fai ʻi he moʻuí” (“A Personal Invitation to Participate in Seminary and Institute,” Feb. 4, 2019, ChurchofJesusChrist.org). Tokoni mo poupouʻi e kau akó ke nau fakakakato e ngaahi tuʻutuʻuni ki he kalasí. Poupouʻi kinautolu ke hokohoko atu ʻenau lesisita ki he ʻinisititiutí.