Seminare
Iunite 31: Aso 2, O Le Oo Mai o le Penina Tau Tele


Iunite 31: Aso 2

O Le Oo Mai o le Penina Tau Tele

Faatomuaga

I le 1851, na lomia ai e Elder Franklin D. Richards, o se tasi o le Korama a Aposetolo e Toasefululua ma o le peresitene o le Misiona a Peretania, nisi o faaaliga, faaliliuga, ma tusitusiga a le Perofeta o Iosefa Samita ma faaigoa le tuufaatasiga o le Penina Tau Tele, lea na faaopoopoina mulimuli ane i tusi faavae. “O le Penina Tau Tele o se vaega o mea filifilia o mea silisili e faatatau i le tele o vaega taua o le faatuatuaga ma mataupu faavae O Le Ekalesia a Iesu Keriso o le Au Paia o Aso e Gata Ai” (folasaga i le Penina Tau Tele). O le fuaitau “penina tau tele” e sau mai se tasi o faataoto a Iesu Keriso (tagai i le Mataio 13:45–46). I lenei faataoto na faatau atu ai e le tagata faatauoloa mea uma sa ia anaina ina ia maua ai se penina taua.

O Le Oo Mai o le Penina Tau Tele

Ata
penina i totonu o le atigi faisua

E te iloa e faapefea ona faia penina? O se penina e gaosi i totonu o se faisua, a’o tali mai le faisua i le faalavelave atu o mea e le masani ai, e pei o se fasi oneone. E gaosi e le faisua se mea e si’o ai le fasi [oneone], ma o lenei mea e iu lava ina fausia ai se penina. O penina moni lava e seasea ona maua ma e manatu i ai o se mea taugata tele.

I lenei lesona o le a e aoao ai e uiga i le afuaga o se isi penina—o le tusi o tusitusiga paia ua faaigoaina o le Penina Tau Tele. A o e suesue i le auala na oo mai ai lenei tusi, vaavaai mo nisi o mafuaaga e taugata tele ai le Penina Tau Tele ia i tatou.

Faitau le parakalafa muamua i le folasaga o le Penina Tau Tele, ma vaavaai mo mea o loo i totonu o le Penina Tau Tele. O le upu nusipepa e faatatau i nusipepa po o mekasini—o lomiga e tufatufa faavaitaimi, e pei o aso uma, ta’i vaiaso, po o le ta’i masina.

I le parakalafa lona lua o le folasaga, tatou te iloa ai i le 1851, na tuufaatasia ai e Elder Franklin D. Richards o le Korama a Aposetolo e Toasefululua se faaputuga o anomea mai le Perofeta o Iosefa Samita, ma lolomi ai o le Penina Tau Tele. A o lei mafai ona avea ni mea e fai ma se vaega o tusitusiga faavae, e tatau ona faamaonia e le Au Peresitene Sili ma faailoa atu na mea i le Ekalesia i se konafesi aoao mo se palota lagolago. I le taimi o se konafesi aoao a le Ekalesia ia Oketopa 1880, sa taliaina ai e le Ekalesia le Penina Tau Tele o se tusitusiga paia—o se vaega o tusitusiga faavae.

Ata
Elder Franklin D. Richards

Elder Franklin D. Richards

I le parakalafa lona tolu o le folasaga, tatou te iloa ai, talu mai le lomiga muamua o le Penina Tau Tele, ua i ai nisi anotusi ua faaopoopo i ai pe ua siiina foi. O nisi o ona anotusi sa faaopoopo atu i ai na mulimuli ane sii atu i le Mataupu Faavae ma Feagaiga.

Faitau le vaega o totoe o le folasaga, ma faailoa ai anotusi o loo i ai i le taimi nei o le Penina Tau Tele.

O le Tusi a Mose ma Iosefa Samita—Mataio

O le Tusi a Mose ma Iosefa Samita—Mataio o vaega o le Faaliliuga a Iosefa Samita o le Tusi Paia. O le Faaliliuga a Iosefa Samita “o se toe iloiloga po o le faaliliuga o le Lomiga a King James o le Tusi Paia i le gagana Peretania, lea na amataina e le Perofeta o Iosefa Samita ia Iuni 1830. Sa poloaiina o ia e le Atua e fai le faaliliuga ma ia manatu i ai o se vaega o lona valaauga o se perofeta” (Taiala i Tusitusiga Paia, “Faaliliuga a Iosefa Samita” scriptures.lds.org). Na faaali mai e le Alii le anotusi o le tusi a Mose ia Iosefa Samita a o faia e Iosefa faaopoopoga, suiga, ma tape ese mea i nai mataupu muamua o le Kenese i le taimi o lana faaliliuga o le Tusi Paia. O le tusi a Mose o loo i ai upumoni taua e faatatau i le ata o le faaolataga a le Tama Faalelagi.

  1. Tagai vave i le tusi a Mose, ma su’e ai ia le itiiti ifo ma le tasi se fuaiupu o loo i ai se upumoni e te manatu e taua. Tusi le fuaiupu ua e filifilia i lau api talaaga mo le suesueina o tusitusiga paia, ma tusi ai pe aisea e taua ai ia te oe.

O Le Tusi a Aperaamo

E pei o le tusi a Mose, o le tusi a Aperaamo ua toefuatai mai ai upumoni taua. O loo aoao mai ai e uiga i lo tatou muai olaga ma tuuina mai ai malamalama sili atu e uiga i le soifuaga ma galuega a Aperaamo ma le feagaiga na faia e le Alii ia te ia. O se oa taua le i ai o le tusi a Aperaamo ma iloa ai le ala sa ia faamamaluina ai le Atua i taimi uma, ma le ala foi na faamamaluina ai o ia e le Atua.

O le faamatalaga lenei o le auala na maua ai e le Perofeta o Iosefa Samita ia tusitusiga anamua i le tusi a Aperaamo: “I le aso 3 o Iulai 1835, na aumai ai e se tagata na igoa ia Michael Chandler i Katelani Ohaio, ni mami [tino oti faasao] a Aikupito ma ni nai tusitaai [pepa ofevai] o ni tusitusiga faaAikupito anamua. O mami ma pepa ofevai na maua i Aikupito i ni nai tausaga na muamua atu e Antonio Lebolo. O Katelani o se tasi lea o le tele o nofoaga na afea o le itu i sasae o le Iunaite Setete mo le faaaliga mami a Chandler. Sa ofo atu e Chandler ia mami ma taaiga tusitusiga i pepa ofevai mo le faatauina atu ma, i le tauanau atu a le Perofeta o Iosefa Samita, na foai ai e nisi o tagata o le Ekalesia le tupe e faatau mai ai ia mea. I se faamatalaga tusitusia i le aso 5 Iulai 1835, na tautino ai e Iosefa Samita le taua o nei tusitusiga faaAikupito anamua, sa ia tusia: ‘Sa amata ona ou faaliliuina nisi o mataitusi po o faafaailoga, ma sa matuai o matou olioli lava i le maua ai i se tasi o taaiga o tusitusiga a Aperaamo. … Matou te faapea atu moni lava, ua amata e le Alii ona faaali mai le tele o le filemu ma upumoni’ (History of the Church, 2:236).” (O Le Penina Tau Tele Tusi Lesona a le Tagata Aoga [Church Educational System manual, 2000], 28).

Sa mafaufau nisi o tagata pe na faapefea ona faaliliuina e le Perofeta ia tusitusiga anamua. E le’i faailoaina mai lava e Iosefa Samita lana auala na faaliliu ai nei faamaumauga, ae sa ia faaliliuina nei tusitusiga e ala i le meaalofa ma le mana o le Atua. O loo faaauau pea ona saili le Ekalesia, le aufaitofa, ma tusi talafaasolopito ina ia malamalama lelei i le afuaga o lenei tusi. E pei o isi tusitusiga paia uma, o le auala silisili e maua ai se moilmau i le moni o le tusi a Aperaamo, e ala lea i le suesue ma le agaga tatalo o le tusi lava ia. Mo nisi faamatalaga, alu i le LDS.org, filifili le Autu o le Talalelei, ma saili mo le tusi a Aperaamo.

  1. I lau api talaaga mo le suesueina o tusitusiga paia, tali ai le fesili lenei: Aisea e taua ai le maua o se molimau faaleagaga i le moni o le tusi a Aperaamo?

O se lisi lenei o fesili e masani ona fesiligia ma o loo avatu ai ma o latou tali e uiga i le oo mai o le tusi a Aperaamo:

Fesili: Aisea na saunoa mai ai Iosefa Samita sa ia faaliliuina tusitusiga a Aperaamo, e ui e le o i ai se aso mai le vaitaimi o Aperaamo i tusitusiga?

Tali: Na saunoa mai le Perofeta o Iosefa Samita, o le tusi a Aperaamo sa “o se faaliliuga o ni Talafaamaumau mai anamua ua pauu mai i o tatou lima, mai Loa o Aikupito, ua tautino mai ai o tusitusiga a Aperaamo, a’o i ai o ia i Aikupito” (Times and Seasons, 1 Mati, 1842, 704).

Ata
o se fasi vaega o le pepa ofevai

Fasi vaega o le pepa ofevai o le kopi 1

I le 1966, e 11 fasi vaega o pepa ofevai lea sa i ai i le Perofeta o Iosefa Samita na maua i le Metropolitan Museum of Art i le Aai o Niu Ioka. O nei pepa ofevai sa i ai tusitusiga moni faaAikupito, ae o aso e le o le vaitaimi o Aperaamo, pe o i ai foi le tala sa’o na tusilimaina patino a Aperaamo. E taua le manatua e na o ni nai fasi vaega ae e le o le pepa ofevai atoa na i ai ia Iosefa Samita na faapea ona maua. O le tusi a Aperaamo atonu na faaliliuina mai i pepa ofevai e le’i maua mai. Atonu o nei pepa ofevai o loo leiloloa, o loo i ai kopi o tusitusiga a Aperaamo.

Ae o le taimi lenei tatou te le iloa le uiga tonu o le sootaga i le va o le tusi a Aperaamo ma le pepa ofevai sa i ai ia Iosefa Samita. E tele faamatalaga eseese ua tuuina mai e faatatau i le ala na faaliliuina ai e le perofeta nei tusitusiga, ae tatou te le iloa faamatalaga auiliili. Ua tatou iloa na faaliliuina e le Perofeta o Iosefa Samita le tusi a Aperaamo e ala i le meaalofa ma le mana o le Atua.

Fesili: O le a le mea a Iosefa Samita na fai i lana faaliliuga?

Tali: “O le tusi a Aperaamo na muai lolomiina o ni nai vaega pupuu i lea taimi ma lea taimi i le Times and Seasons, o se lomiga a le Ekalesia, na amata ia Mati 1842 i Navu, Ilinoi [tagai i le folasaga o le Penina Tau Tele]. Na faailoa mai e le Perofeta o Iosefa Samita o le a ia lolomia nisi vaega o le tusi a Aperaamo i se taimi mulimuli ane, ae na maliufasia o ia a o lei mafai ona ia faia lena mea. E faatatau i le umi atonu na i ai le faaliliuga na faamaeaina, na saunoa ai Oliva Kaotui i se tasi taimi e faapea, o le a manaomia ni ‘tusi se tele’ ina ia ofi ai (tagai i le Messenger and Advocate, Tes. 1835, 236).

“E faaopoopo atu i tusitusiga faafaailoga, o tusitusiga foi sa i ai tusiga o ata faaAikupito. I le aso 23 o Fepuari 1842, na talosaga atu ai le Perofeta o Iosefa Samita ia Reuben Hedlock, o se tagata atamai faapitoa i le vane laupapa ma o se tagata o le Ekalesia, e saunia ni ata vane i laupapa o le tolu o na ata ina ia mafai ona lolomiina. Na faamaea e Hedlock le vaneina i le vaiaso e tasi, ma sa lolomiina loa e Iosefa Samita ia kopi (facsimiles) faatasi ai ma le tusi a Aperaamo. O faamalamalamaga a Iosefa Samita o ata na i ai faatasi ma kopi” (The Pearl of Great Price Student Manual, 28–29).

Ata
lomiga 1, 2 ma le 3

Sa faia ni ata vane i laupapa mo le lolomiina o kopi i le tusi a Aperaamo

Fesili: O le a le mea na tupu i mami ma pepa ofevai?

Tali: “Ina ua mavae le maliu o le Perofeta o Iosefa Samita, sa avea loa mami e fa ma le pepa ofevai ma meatotino a le tina o Iosefa ua maliu lana tane, o Lusi Maka Samita. Ina ua maliu Lusi i le 1856, sa faatau atu e Ema Samita, le faletua o le Perofeta mea na tuufaatasia i se tagata na igoa ia Mr. A. Combs. E tele ni faamatalaga na tuuina mai e faatatau i le mea na tupu mulimuli ane i mami ma le pepa ofevai. E foliga mai e le itiiti ifo ma le lua ia mami na mu i le afi tele i Chicago i le 1871 (tagai i le B. H. Roberts, New Witnesses for God, 3 vols. [1909–11], 380–382).

“I le amataga o le tautotogo o le 1966, na maua ai e Dr. Aziz S. Atiya, o se polofesa o le Iunivesite o Iuta, ni nai fasi vaega o le pepa ofevai o le tusi a Aperaamo a’o faia se sailiiliga i le Metropolitan Museum of Art i le Aai o Niu Ioka. O nei fasi vaega na tauaaoina atu i le Ekalesia e le faatonu o le falemataaga i le aso 27 Novema 1967. E le o mailoa i le taimi nei po o fea o i ai isi mami ma isi vaega o le pepa ofevai (tagai i le H. Donl Peterson, “Some Joseph Smith Papyri Rediscovered (1967)” i le Studies in Scripture, Volume Two, 183–85)” (O Le Penina Tau Tele Tau Tusi Lesona a le Tagata Aoga,29).

E le gata i le aoao atu o aoaoga faavae ma mataupu faavae taua, o le Penina Tau Tele o le faamaoniga lea o Iosefa Samita o se perofeta a le Atua.

  1. Tali le fesili lenei i lau api talaaga mo le suesueina o Tusitusiga Paia: O a ni auala e te manatu ua avea ai le Penina Tau Tele o se faamaoniga o le valaauga o Iosefa Samita o se perofeta?

O Mataupu Faavae o le Faatuatua

I le aso 1 o Mati, 1842, na lomia ai e le Perofeta o Iosefa Samita se tusi, na ia tusi atu ai ia John Wentworth, o le faatonu o se nusipepa, e faamalamalama ai le talafaasolopito ma talitonuga o le Ekalesia. O lenei mea e masani ona ta’ua o le Tusi a Wentworth. I le tusi, na tautino atu ai e Iosefa mataupu faavae autu e 13 o le talalelei. O nei talitonuga ua faaaofia i le Penina Tau Tele o Mataupu Faavae o le Faatuatua. E ui lava e le o se faamatalaga aloaia o a tatou talitonuga uma, ae ua avea o ni vaega autu o aoaoga faavae ma mataupu faavae.

Sue ma faitau Mataupu Faavae o le Faatuatua i le Penina Tau Tele.

  1. Filifili ni mataupu faavae o le faatuatua se lua. I lau api talaaga mo le suesueina o tusitusiga paia, faauma ai gaoioiga nei mo [mataupu faavae o le faatuatua] taitasi:

    1. Tusi i au lava upu le aoaoga faavae po o le mataupu faavae o loo aoao mai i le mataupu faavae o le faatuatua.

    2. Sue se mau e lagolagoina pe faamalamalama mai ai le aoaoga faavae po o le mataupu faavae o loo i le mataupu faavae o le faatuatua. Tusi ni malamalamaaga ua faaopoopo atu e tusitusiga paia i lou malamalama i lenei aoaoga faavae po o le mataupu faavae.

    3. Tusi se auala atonu e aumai ai e le malamalama ma le talitonu i lenei mataupu faavae o le faatuatua ia faamanuiaga i le olaga o se tasi.

Na faamatala e Elder L. Tom Perry o le Korama a Aposetolo e Toasefululua e faatatau i le faapefea i le malamalama i Mataupu Faavae o le Faatuatua ona avea o se fesoasoani patino i tagata o le Ekalesia:

Ata
Elder L. Tom Perry

“Sa ou taunuu i le faaiuga e faapea, afai ou te suesueina anotusi o Mataupu Faavae taitasi o le Faatuatua, e mafai ona ou faamalamalama atu ma puipuia mataupu faavae uma o le talalelei atonu ou te maua le avanoa e faamalamalama atu ai i se tasi o loo saili mo le upumoni toefuataiina.

“Oka se faamanuiaga ina a maoae pe afai e taulotoina e tagata uma o le Ekalesia ia Mataupu Faavae o le Faatuatua, ma atamamai i mataupu faavae o loo i ai i Mataupu Faavae taitasi o le Faatuatua. O le a sili atu ona tatou saunia e faasoa atu le talalelei i isi. …

“O Mataupu Faavae o le Faatuatua sa le o se galuega a se vaega o le au atamamai, ae sa tusia e se tamalii musuia e toatasi, o le na folafolaina mai faalauaitele ma le ma’oti ia aoaoga faavae sili ona taua o le talalelei a Iesu Keriso. O loo i ai faamatalaga tuusa’o ma faigofie o mataupu faavae o la tatou tapuaiga, ma ua faavae ai se faamaoniga malosi o le musumusuga faalelagi na tuuina mai i le Perofeta o Iosefa Samita” (“The Articles of Faith,” Ensign, May 1998, 23–24).

  1. Tali fesili nei i lau api talaaga mo le suesueina o tusitusiga paia:

    1. E mafai faapefea ona aoga faamatalaga tuusao ma le faigofie o mataupu faavae i le faamalamalamaina atu ma le aoaoina atu o le talalelei?

    2. Tusi e uiga i se aafiaga i se taimi na fesoasoani ai Mataupu Faavae o le Talalelei po o upumoni o loo i ai ia te oe e faamalamalama atu ai le talalelei i se tasi. Afai e te le‘i mauaina se aafiaga faapena, lisi ni fesili e ono fesiligia e isi e uiga i la tatou tapuaiga, lea e mafai ona taliina i Mataupu Faavae o le Faatuatua.

Atonu e te manao e faatu se sini e suesue ma tauloto uma Mataupu Faavae o le Faatuatua. O le faia o lena mea o le a faaopoopo atu ai i lou gafatia e faamalamalama atu mataupu faavae o le talalelei.

  1. Tusi le mea lenei i lalo o le galuega atofaina o le aso i lau api talaaga mo le suesueina o tusitusiga paia:

    Ua ou suesueina le lesona “O Le Oo Mai o le Penina Tau Tele” ma faamaeaina i le (aso).

    O fesili, mafaufauga ma manatu faaopoopo ou te fia faasoa atu i lo’u faiaoga: