‘Inisititiuti
Lēsoni 14 Naunau Teuteu ki he Kalasí: Ko e Talanoa ki he Fakaʻaongaʻi ʻo e Ponokalafí


“Lēsoni 14 Naunau Teuteu ki he Kalasí: Ko e Talanoa ki he Fakaʻaongaʻi ʻo e Ponokalafí,” Ko e Fāmili Taʻengatá - Naunau ʻa e Faiakó (2022)

“Lēsoni 14 Naunau Teuteu ki he Kalasí,” Ko e Fāmili Taʻengatá - Naunau ʻa e Faiakó

ʻĪmisi
ko ha tokotaha lahi kei talavou ʻoku sio ki ha anovai

Lēsoni 14 Naunau Teuteu ki he Kalasí

Ko e Talanoa ki he Fakaʻaongaʻi ʻo e Ponokalafí

Kuo foaki mai ʻe heʻetau Tamai Hēvaní hotau sino fakamatelié mo e ngaahi ongo fakasekisualé ko ha meʻaʻofa toputapu ke tokoni ke tau fakahoko ʻEne palani ki heʻetau fiefiá. Ko e founga ʻe taha ʻoku ʻahiʻahiʻi ai kitautolu ʻe Sētane ke fakaʻaongaʻi hala ʻa e ngaahi meʻaʻofa ko ʻení ko hono fakataueleʻi kitautolu ke tau mamata he ponokalafí, ʻa ia “ko ha faʻahinga fakatātā ia, ʻi he ʻata pe fakamatala, ʻoku fakataumuʻa ke fakatupu ha ngaahi ongo fakasekisuale taʻefeʻunga” (Ngaahi Tefito ʻo e Ongoongoleleí, “Ponokalafí,” topics.ChurchofJesusChrist.org). ʻI hoʻo ako e lēsoni ko ʻení, fakakaukau ki he founga ʻe lava ai ʻe he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ʻo fakaivia koe ke ke tekeʻi pe fakamoʻui koe mei he ngaahi ivi tākiekina fakaʻauha ʻo e ponokalafí.

Konga 1

Ko e hā kuo akoʻi ʻe he ʻEikí fekauʻaki mo hono tekeʻi ʻo e ponokalafí?

Naʻe akonaki ʻa Palesiteni Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí fekauʻaki mo e fakautuutu e lahi ʻo e ponokalafí:

ʻĪmisi
Palesiteni Dallin H. Oaks

Ko e tefitoʻi ʻuhinga ʻo e fakautuutu e palopalema ʻo e ponokalafí ʻi he māmani ʻo e ʻahó ni, ko e ʻasi he feituʻu kotoa pē ʻa e ngaahi lea mo e ngaahi ʻīmisi ʻoku hā ai ha meʻa fakasekisuale mo fakatauelé: ʻoku lava ke maʻu kinautolu ʻi he heleʻuhilá, polokalama TV, mītia fakasōsialé, fetuʻutaki tohi telefoní (text), polokalama he telefoní (phone apps), ngaahi tuʻuakí, tohí, hivá, mo e ngaahi fetalanoaʻaki fakaʻahó. Ko hono olá, ʻoku mahino ʻoku tau fetaulaki mo e ngaahi meʻa fakasekisualé ʻi he taimi kotoa pē. (“Ko e Fakaakeake mei he Tauhele ʻo e Ponokalafí,” Liahona, ʻOkatopa 2015, 50)

ʻOku maumauʻi ʻe hono faʻu mo fakaʻaongaʻi ʻo e ponokalafí ʻa e toputapu ʻo hotau natula faka-ʻOtuá, hotau sino fakamatelié, mo ʻetau tōʻonga fakasekisualé. ʻOku pehē ʻi ha fakamatala ne toki pulusi ʻe he Siasí, “ʻOku ʻohofi ʻe he ponokalafí ʻetau fiefiá ʻaki ha ngaahi pōpoaki hala fekauʻaki mo e feohi fakasekisualé. ʻE lava ke tataki kitautolu ʻe he tōʻonga fakasekisuale leleí ke tau maʻu ha fiefia mo ha fehokotaki, ka ʻe fakamavaheʻi kitautolu ʻe he ponokalafí mo ʻai ke tau mamahi. ʻOku fakasiʻia ʻe he ponokalafí ʻa e niʻihi kehé, poupouʻi ʻa e fakahōhōloto siokitá, mo fakafofongaʻi hala ʻa e tōʻonga fakasekisualé. ʻOkú ne uesia fakatuʻasino, fakaeʻatamai, fakasōsiale, mo fakalaumālie kitautolu” (“How Does Using Pornography Affect Me?,” ChurchofJesusChrist.org).

Lolotonga hono fakahoko ʻe he Fakamoʻuí ʻa e Malanga ʻi he Moʻungá, naʻá Ne folofola kau ki he fono māʻolunga ange ʻokú Ne finangalo ke moʻui ʻaki ʻe Heʻene kau ākongá. ʻI he fakatokanga fekauʻaki mo e angahala fakasekisualé, naʻá Ne akoʻi, “Ko ia ʻoku fakasio ki ha fefine ke holi ki ai, ʻoku tonoʻi ia ʻe ia ʻi hono lotó” (Mātiu 5:28; vakai foki, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 63:16).

Naʻe lea ʻaki ʻe ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e potufolofola ko ʻeni meia Mātiú peá ne akoʻi fekauʻaki mo hono fakaʻaongaʻi ki hono tekeʻi ʻo e ponokalafí:

ʻĪmisi
ʻEletā Jeffrey R. Holland

Ko e moʻoni ʻoku ʻikai ha “fekau,” kapau te tau fakaʻaongaʻi ʻa e lea ko iá, ʻe lava ʻo fakaʻaongaʻi fakahangatonu ange pea fakahalaiaʻi ʻaki e angahala ʻo e ponokalafí ʻo laka ʻi he potufolofola ko iá! ʻOku tau fifili pe naʻe mamata nai ʻa Kalaisi ʻi he vaeuaʻangamālie ʻo taimí ki ha faʻahinga meʻa fakatuʻutāmaki pehē ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní, ʻo meimei tatau kae toe kovi ange pe ko e fesiofaki taʻefeʻunga ha tangata pe fefine ʻi he ngaahi senituli kimuʻa he ʻū taá mo e filimí, kimuʻa ʻi he ʻInitanetí. (“The Plague of Pornography” [address given at the Utah Coalition against Pornography, Mar. 12, 2016], utahcoalition.org)

ʻĪmisi
ko ha tokotaha lahi kei talavou ʻoku sio ki ha telefoni toʻotoʻo

ʻI hoʻo lau ʻa e fakamatala ko ʻeni ʻa Palesiteni Lāsolo M. Nalesoní, kumi e meʻa naʻá ne fakaafe mai ke mahino kiate kitautolu ʻi heʻetau feinga ke fakafepakiʻi ʻa e ʻahiʻahi ʻo e ponokalafí:

ʻĪmisi
Palesiteni Russell M. Nelson

ʻI he mahino kiate kitautolu hotau natulá mo ʻetau taumuʻa ʻi he māmaní pea ko hotau sinó ko ha ngaahi temipale fakatuʻasino ia ʻo e ʻOtuá, te tau ʻiloʻi ai ʻoku taʻefakaʻapaʻapa ke tuku ha meʻa ke hū ki ai te ne ala ʻuliʻi e sinó. Ko ha anga taʻefakaʻapaʻapa moʻoni ia ke vakai hotau fofonga pelepelengesí pe ongo ʻoku tau maʻu ʻi heʻetau alá mo e fanongó, ke ne ʻoatu ha ngaahi fakakaukau ʻoku ʻuli pe taʻefeʻunga ki he ʻatamaí. Te tau mataʻikoloa ʻaki ʻetau angamaʻá pea fakaʻehiʻehi mei he “ngaahi holi vale lahi mo fakamamahi, ʻa ia ʻoku lōmakiʻi [kitautolu] ki he malaʻiá mo e mate fakaʻauhá” [1 Tīmote 6:9]. Te tau “puna mei he ngaahi meʻá ni; pea ke tuli ki he māʻoniʻoní, mo e anga faka-ʻOtuá, mo e tui, mo e ʻofa, mo e faʻa kātaki, mo e angavaivai” [1 Tīmote 6:11]—ko e ngaahi ʻulungaanga ʻoku nau fakamaamaʻi e laumālié kotoa. (“Ko Ho Sinó: Ko Ha Meʻaʻofa Fakaofo ia ke Mataʻikoloa ʻAki,” Liahona, ʻAokosi 2019, 53–54)

ʻĪmisi
fakaʻilonga, fakalaulauloto

Fakalaulauloto ke Teuteu ki he Kalasí

ʻE tokoni fēfē ʻa e mahino hotau natula faka-ʻOtua mo e niʻihi kehé mo e taumuʻá ke tau tekeʻi e ponokalafí?

Konga 2

Te u lava fēfē ʻo tekeʻi ʻa e ʻahiʻahi ke fakaʻaongaʻi e ponokalafí?

ʻOku tau fehangahangai kotoa mo e ʻahiʻahí ʻi heʻetau feinga ke moʻui angamaʻá. Manatuʻi ko Sīsū Kalaisi “naʻe ʻahiʻahiʻi tatau pē ia ʻi he meʻa kotoa pē, ka naʻe ʻikai haʻane angahala” (Hepelū 4:15). ʻOkú ne mahinoʻi kitautolu pea te Ne lava ʻo tokoniʻi kitautolu ke tau tekeʻi ʻa e ʻahiʻahí.

ʻĪmisi
ko ha fefine ʻoku lotu
ʻĪmisi
fakaʻilonga, ako

Ako ke Teuteu ki he Kalasí

Kuo ʻomi ʻe he ʻEikí ʻi he folofolá ha ngaahi tefitoʻi moʻoni te tau lava ʻo fakaʻaongaʻi ke maluʻi kitautolu mo hotau fāmilí mei he ngaahi kovi hangē ko e ponokalafí (vakai, ʻAlamā 39:8–10; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121:45–46). Hangē ko ʻení, naʻe fakatou fehangahangai ʻa Siosefa ʻi ʻIsipité mo e Tuʻi ko Tēvitá mo e ʻahiʻahi ke fakahoko ha angahala fakasekisuale. Lau ha taha pe fakatouʻosi e ongo potufolofola ko ʻení, pea fakakaukau ki he meʻa te ke lava ʻo ako mei he ngaahi aʻusia ʻa e ongo tangata ko ʻení: Sēnesi 39:7–12; 2 Samuela 11:1–5 . Fakakaukau ke lau kotoa e 2 Samuela 11 mo e 2 Samuela 12:1–10, pea fakakaukau ki he meʻa te ke lava ʻo ako mei he feinga ʻa e Tuʻi ko Tēvitá ke ʻufiʻufi ʻene angahalá pea ʻikai ola leleí.

Naʻe faleʻi ʻe Palesiteni ʻOakesi ʻo pehē:

ʻĪmisi
Palesiteni Dallin H. Oaks

Fai e meʻa kotoa te ke ala lavá ke fakaʻehiʻehi mei he ponokalafí. …

ʻOua naʻá ke fakatōliʻa ha kihiʻi tuʻunga ʻo e ʻahiʻahí. Fakamamaʻo mei he angahalá pea fakaʻehiʻehi mei he fie maʻu ke fehangahangai mo hono ivi fakaʻauhá. Ko ia ai, tāmateʻi ia! Sio kehe! Fakaʻehiʻehi mei ai ʻo tatau ai pē pe ko e hā ʻe hokó. Tataki hoʻo fakakaukaú ki ha ngaahi hala ʻoku leleí. (“Pornography,” Ensign pe Liahona, May 2005, 90)

ʻOku fakaʻaongaʻi fakapotopoto ʻe ha kakai ʻe niʻihi ha ngaahi meʻasivi pe ngaahi maʻuʻanga tokoni kehe mei tuʻa ke tokoni ke nau fakaʻehiʻehi ai mei he ponokalafí. Naʻe akonaki ʻa Sisitā Linitā S. Liivi, ʻi heʻene kei ʻi he Kau Palesitenisī Lahi ʻo e Fineʻofá, fekauʻaki mo ʻetau meʻa sivi lelei tahá:

ʻĪmisi
Sisitā Linda S. Reeves

Ko ha meʻangāue ʻaonga ʻa e meʻa sivi ʻo e ʻinitanetí, ka ko e meʻa sivi lelei taha he māmaní, pea ko e meʻa pē ia ʻe taha ʻe ngāué, ko e meʻa sivi fakatāutaha ʻoku maʻu mei ha fakamoʻoni loloto mo tuʻuloa ki he ʻofa ʻa ʻetau Tamai Hēvaní mo e feilaulau huhuʻi ʻa hotau Fakamoʻuí maʻatatutolú. (“Maluʻi mei he Ponokalafí—ko ha ʻApi ʻOku Fakatefito ʻia Kalaisi,” Ensign pe Liahona, Mē 2014, 16)

ʻĪmisi
fakaʻilonga, fakalaulauloto

Fakalaulauloto ʻi he Teuteu ki he Kalasí

Fakakaukau ʻi he faʻa lotu ki he ngaahi sitepu te ke lava ʻo fakahoko ke fakamālohia ai hoʻo tekeʻi e ponokalafí.

Konga 3

Te u lava fēfē ʻo maʻu ʻa e mālohi ʻo e Fakamoʻuí ke fakamoʻui au mei he ngaahi nunuʻa fakaʻauha ʻo e ponokalafí?

ʻOku fakatou tauheleʻi ʻa e tangatá mo e fefiné ʻe he ponokalafí. Ko hono fakaʻaongaʻi e ponokalafí ki he kakai tokolahi, ʻoku ʻikai ki hono fakahōhōloto pē ʻo e ngaahi holi fakasekisualé. Ka ʻoku nau fakaʻaongaʻi ʻa e ponokalafí ke fakatōliʻa ha ngaahi fie maʻu loloto mo mahuʻinga. Mahalo te nau fakaʻaongaʻi ia ko ha founga ke matuʻuaki ʻaki e loto-mafasiá, taʻefiemālié, taʻelatá, taʻeoliʻiá, ongosiá, loto-hohaʻá, loto-taʻotaʻomiá, pe ongoʻi liʻekina pe ʻikai mahuʻingá.

ʻĪmisi
ko ha tangata ʻoku fakakaukau lahi

ʻI hono maʻu ha kakai ʻe niʻihi ʻi ha siakale fakaʻauha ʻo hono fakaʻaongaʻi ʻo e ponokalafí, ʻoku kamata ke nau ongoʻi mā pe siva e ʻamanakí ki heʻenau malava ʻo liliu pea fakamoʻuí. Mahalo te nau ongoʻi faingataʻaʻia. ʻOku feinga ha kakai ʻe niʻihi ke fūfuuʻi ʻenau ngaahi angahalá. Ko kinautolu ʻoku mamahi ʻi hono fakaʻaongaʻi ʻe ha taha kehe ʻa e ponokalafí, ʻe lava ke lōmekina kinautolu ʻe he ongoʻi lavakiʻí, halaiá, pe ʻitá.

Naʻe akoʻi mahino ʻe Sisitā Liivi fekauʻaki mo e mālohi ʻo e ʻEikí ke fakamoʻuí:

ʻĪmisi
Sisitā Linda S. Reeves

Kapau kuo maʻu koe ʻe he tauhele ʻa Sētane ko e ponokalafí, manatuʻi ʻa e ʻaloʻofa ʻa hotau Fakamoʻuí. ʻOkú ke ʻilo ʻa e ʻofa lahi mo hono mataʻikoloa ʻaki koe ʻe he ʻEikí, ʻo aʻu pē ki he taimí ni? ʻOku maʻu ʻe hotau Fakamoʻuí ʻa e mālohi ke fakamaʻa mo fakamoʻui koe. (“Maluʻi mei he Ponokalafí—ko ha ʻApi ʻOku Fakatefito ʻia Kalaisi,” 16)

ʻĪmisi
Touch of Faith [Ala ʻa e Tokotaha Tuí], tā ʻe Simon Dewey
ʻĪmisi
fakaʻilonga, ako

Ako ke Teuteu ki he Kalasí

ʻOku tau ako ʻi he tohi ʻa Luké ki ha fefine naʻe faingataʻaʻia ʻi ha taʻu ʻe 12 he “ʻau ʻo e totó” (Luke 8:43), ʻa ia naʻe ʻikai ke ne lava mo e kau toketā kotoa naʻá ne ʻaʻahi ki aí ʻo fakamoʻui. Lau ʻa e Luke 8:43–48, pea fakakaukau ki he meʻa te tau lava ʻo ako mei he sīpinga ʻa e fefiné ni fekauʻaki mo e feinga ke fakamoʻui ʻe he Fakamoʻuí.

Naʻe akonaki ʻa Palesiteni Nalesoni ʻo kau ki he fakamatala ko ʻení ʻo pehē:

ʻĪmisi
Palesiteni Russell M. Nelson

Naʻe fie maʻu ʻe he fefine tui lahi mo tokanga ko ʻení ke mafao atu ki he mamaʻo taha te ne lavá ke aʻu ki Hono mālohí. …

Ko e taimi ʻokú ke kakapa hake ai ki he mālohi ʻo e ʻEikí, ʻi hoʻo moʻuí ʻaki e mālohi tatau ʻoku maʻu ʻe ha taha ʻoku melemo, ʻi he taimi ʻoku taufā mo feinga ai ke mānavá, te ke maʻu e mālohi meia Sīsū Kalaisi. Ko e taimi ʻoku ʻafioʻi moʻoni ai ʻe he Fakamoʻuí ʻokú ke fie maʻu moʻoni ke ala hake kiate Iá—ʻi he taimi te Ne lava ai ʻo ongoʻi ko e holi taupotu taha ho lotó ke ʻomi Hono mālohí ki hoʻo moʻuí—ʻe taki koe ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ke ke ʻiloʻi pau ʻa e meʻa ʻoku totonu ke ke faí [vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:63].

Ko e taimi ʻokú ke mafao fakalaumālie ai ʻo mamaʻo ange ʻi ha toe meʻa kuó ke fai kimuʻá, ʻe tafe hifo leva Hono mālohí kiate koe. (“Ko Hono Tohoakiʻi mai e Mālohi ʻo Sīsū Kalaisí ki Heʻetau Moʻuí,” Ensign pe Liahona, Mē 2017, 41–42)

Kapau kuó ke fefaʻuhi mo hono fakaʻaongaʻi ʻo e ponokalafí pe fakamamahiʻi koe ʻe hano fakaʻaongaʻi ʻe ha taha kehe ʻa e ponokalafí, te ke fie maʻu ha meʻa lahi ange ʻi ho mālohi pē ʻoʻoú ke ke fakaakeake mei hono ngaahi nunuʻá. ʻOkú ke fie maʻu e mālohi ʻo e ʻEikí.

ʻĪmisi
fakaʻilonga, ako

Ako ke Teuteu ki he Kalasí

Tuku ha taimi ke ke ako ai ha maʻuʻanga tokoni ʻokú ke saiʻia ai ʻi he konga “Fie Maʻu Lahi Angé?” ʻo e naunau teuteu ko ʻení. Mateuteu ke vahevahe ʻa e meʻa ʻokú ke akó ʻi he kalasí.