‘Inisititiuti
Lēsoni 21 Naunau Teuteu ki he Kalasí: Ko Hono Ohi Hake e Fānaú ʻi he ʻOfa


“Lēsoni 21 Naunau Teuteu ki he Kalasí: Ko Hono Ohi Hake e Fānaú ʻi he ʻOfa,” Ko e Fāmili Taʻengatá - Naunau ʻa e Faiakó (2022)

“Lēsoni 21 Naunau Teuteu ki he Kalasí,” Ko e Fāmili Taʻengatá - Naunau ʻa e Faiakó

ʻĪmisi
ko ha fāmili ʻoku nau feohi

Lēsoni 21 Naunau Teuteu ki he Kalasí

Ko Hono Ohi Hake e Fānaú ʻi he ʻOfa

ʻOku ʻikai faingofua ʻa e hoko ko ha mātuʻá. Ka neongo ia, ʻoku ʻikai ke tau tuenoa. Lolotonga e hoko ʻa ʻEletā Peletilī D. Fositā ko ha mēmipa ʻo e Kau Fitungofulú, naʻá ne akoʻi mai, “ʻOku finangalo ʻetau Tamai Hēvaní ke tau lavameʻa he ko hono moʻoní, ne nau fuofua hoko ko ʻEne fānau kimuʻa pea nau toki hoko ko ʻetau fānaú” (“ʻIkai ʻAupito Fuʻu Tōmuʻa pe Fuʻu Tōmui,” Liahona, Nōvema 2015, 51). ʻI hoʻo ako ʻa e lēsoni ko ʻení, fakakaukau ki he founga te ke lava ai ʻo muimui ki he sīpinga ʻa ʻetau Tamai Hēvaní, ʻi he founga ʻokú ke ohi hake ai hoʻo fānau lolotongá pe ko e fānau ʻi he kahaʻú.

Konga 1

Te u lava fēfē ʻo ohi hake ʻeku fānaú ʻi he ʻofa?

Kuo fanongonongo ʻe he kau palōfita ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní, “ʻOku maʻu ʻe he mātuʻá ha fatongia toputapu ke ohi hake ʻa ʻenau fānaú ʻi he ʻofa” (“Ko e Fāmilí: Ko ha Fanongonongo ki Māmani,” ChurchofJesusChrist.org). Naʻe fokotuʻu mai ʻe Palesiteni Tieta F. ʻUkitofa, ʻi heʻene kei ʻi he Kau Palesitenisī ʻUluakí, ʻa e founga ʻe taha ʻe lava ai ʻe he ngaahi mātuʻá ʻo fakahoko ʻa e fatongia ko ʻení:

ʻĪmisi
Palesiteni Tieta F. ʻUkitofa

Ko e sipela ʻo e ʻofá ʻi he fetuʻutaki fakafāmilí ko e t-a-i-m-i. Ko e kī ki he fāitaha ʻi ʻapí ko e tuku ha taimi ke fakataha ai. (“ʻO e Meʻa Mahuʻinga Tahá,” Liahona, Nōvema 2010, 22)

ʻOku ʻi ai ha ngaahi founga lahi ʻe lava ke feohi fakataha ai ʻa e ngaahi mātuʻá mo e fānaú. Lolotonga e ngāue ʻa Palesiteni Sūsana W. Tena ʻi he Kau Palesitenisī Lahi ʻo e Kau Finemuí, naʻá ne akonaki ʻo pehē:

ʻĪmisi
Palesiteni Sūsana W. Tena

Ko e vā fetuʻutaki ʻofá ʻoku fie maʻu ki ai ʻa e talanoa maʻu peé, vaʻingá, kakatá, mo ha ngaahi taimi ngāue maʻu pē. ʻOku ou … tui ʻoku fie maʻu ʻe he ngaahi mātuʻá mo e fānaú ke nau feohi ʻi he ngaahi aʻusia angamaheni ʻo e ʻaho kotoa. (“Did I Tell You … ?,” Liahona, Mē 2003, 75)

Neongo kapau ʻe faingofua ange ki he mātuʻá ke nau fai pē ʻe kinautolu ha ngāue, ʻe lava ʻe he “ngaahi taimi ngāué” ʻo ʻomi ha ngaahi faingamālie maʻongoʻonga ki he mātuʻá mo e fānaú ke nau talanoa fakataha. ʻE lava foki ke tokoni ki he mātuʻá ʻa e ngāue fakatahá, ke nau akoʻi ai ki he fānaú ʻa e mahuʻinga ʻo e ngāué mo fakaʻehiʻehi mei he fakapikopikó (vakai Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 68:31).

ʻĪmisi
tokoni ʻa e fānaú ki hono fufulu ʻo e ʻū peletí

Naʻe vahevahe ʻe Palesiteni ʻUkitofa ha ngaahi founga kehe ʻe lava ke feohi ai ʻa e ngaahi mātuʻá mo ʻenau fānaú:

ʻĪmisi
Palesiteni Tieta F. ʻUkitofa

Koeʻuhí “he ʻikai lava ʻe ha ngāue lavameʻa ʻo totongi huhuʻi ha maumau ʻe hoko” [J. E. McCulloch, Home: The Savior of Civilization (1924), 42] [ʻi hotau ngaahi fāmilí], kuo pau ke tau fakamuʻomuʻa hotau ngaahi fāmilí. ʻOku tau faʻu ha fetuʻutaki fakafāmili loloto mo feʻofoʻofani ʻi hono fai fakataha e fanga kiʻi meʻa faingofuá, hangē ko e kai efiafí, efiafi fakafāmili ʻi ʻapí, mo e fiefia fakatahá. (“ʻO e Meʻa Mahuʻinga Tahá,” 21–22)

Hangē ko hono vahevahe ʻe Palesiteni ʻUkitofá, ʻe lava ke tokoni hono fai ha ngaahi ʻekitivitī fakatupulakí ke maʻu ha ngaahi vā fetuʻutaki fakafāmili ola lelei (vakai foki “Ko e Fāmilí: Ko ha Fanongonongo ki he Māmaní”). ʻE lava ke tokoni e ngaahi aʻusia ko ʻeni ki hono “fokotuʻu ha ngaahi haʻi mahuʻingamālie fakafāmili te ne ʻave ki he … ha ʻilo lahi ange ki honau tupuʻangá mei he meʻa te nau maʻu mei honau toʻú pe akó pe mei ha feituʻu pē” (M. Russell Ballard, “What Matters Most Is What Lasts Longest,” Liahona, Nov. 2005, 43).

ʻĪmisi
tākoto ha tamai mo ha kiʻi tamasiʻi ʻi he musié

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí ha ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻe lava ke ne tataki e ngaahi mātuʻá ki hono fili ha ngaahi ʻekitivitī ke fakahoko mo ʻenau fānaú:

ʻĪmisi
Palesiteni Tāleni H. ʻOakesi

ʻI heʻetau fili e meʻa ke fai ʻi he taimi ʻoku tau fakataha ai mo hotau fāmilí, ʻoku totonu ke tau tokanga ke ʻoua naʻa tau fakamoleki hotau taimi ʻataá ki he ngaahi meʻa ʻoku siʻi hono leleí kae siʻi ange hotau taimi ki he ngaahi meʻa ʻoku lelei ange pe lelei tahá. Naʻe ʻalu haku kaumeʻa mo hono fāmili kei talavoú, ʻi ha ngaahi ʻeveʻeva mālōlō he faʻahitaʻu māfaná, ʻo kau ai haʻanau ʻaʻahi ki ha ngaahi feituʻu fakahisitōlia. ʻI he fakaʻosinga ʻo e faʻahitaʻu māfaná, naʻá ne fehuʻi ange ki hono foha ne kei taʻu hongofulu tupú pe ko e fē meʻa naʻá ne saiʻia taha aí ʻi he ngaahi meʻa ne nau fakahokó. Ne hoko ʻa e talí ko e ako ki he tamaí pea mo kinautolu naʻá ne talanoa ki aí. Naʻe tali ange ʻe he tamasiʻí, “Ko e meʻa ne u saiʻia taha ai ʻi he faʻahitaʻu māfana ko ʻení, ko e efiafi ko ia ne ta tākoto ai he musié ʻo siofi e ngaahi fetuʻú mo talanoá.” ʻE lava pē ke lelei e ngaahi ʻekitivitī fakafāmili manakoá ia ki he fānaú ka ʻoku ʻikai ke nau lelei ange maʻu pē kinautolu ʻi hano fakamoleki ha taimi fakatāutaha mo ha mātuʻa ʻofa. (“Good, Better, Best,” Liahona, Nōvema 2007, 105)

ʻĪmisi
fakaʻilonga, fakalaulauloto

Fakalaulauloto ʻi he Teuteu ki he Kalasí

Ko e hā ha ngaahi founga ʻe niʻihi kuó ke mātā ʻi hoʻo mātuʻá pe ko ha ongomātuʻa ʻokú ke ʻilo, ʻi hono ohi hake ʻenau fānaú ʻi he ʻofá? Ko e hā ha faʻahinga ʻekitivitī ʻokú ke loto ke fakahoko mo hoʻo fānaú ʻi he kahaʻú?

Konga 2

Te u fakatonutonu fēfē nai ʻeku fānaú ʻi ha founga ʻofa?

Ko e konga faingataʻa ʻe taha ʻo e tauhi fānaú ko hono mapuleʻi ko ia hoʻo fānaú. ʻI he tafaʻaki ko ʻení, te tau lava ʻo ako mei he ʻEikí, ʻa ia naʻá Ne fakahaaʻi ʻa e founga ke mapuleʻi ʻaki ʻa e ʻofá. Hangē ko ʻení, ʻi he taimi ne fakatoloi ai ʻe he kāingalotu ʻo e Siasí kimuʻá, ʻa hono langa ʻo e Temipale Ketilaní, naʻá ne valokiʻi kinautolu. (Fakatokangaʻi ange: ʻOku ʻuhinga ʻa e valokiʻí ke mapuleʻi pe fakatonutonu.)

ʻĪmisi
fakaʻilonga, ako

Ako ke Teuteu ki he Kalasí

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 95:1, ʻo kumi ki he ʻuhinga ne valokiʻi ai ʻe he ʻEikí Hono kau muimuí.

Fakakaukau ki he founga ʻe lava ke tokoni ai ʻa e faleʻi ko ʻeni meia Palesiteni Tená, ki hono fakatonutonu ʻe he ngaahi mātuʻá ʻenau fānaú ʻi ha founga faka-Kalaisí.

ʻĪmisi
Palesiteni Sūsana W. Tena

Ko e taimi ʻe niʻihi ʻoku fetoʻoaki ʻa e fakatonutonú, ʻa ia ʻoku ʻuhinga “ke akoʻí,” mo e fakaangá. ʻOku fakatupulaki lahi ange ʻe he fānaú—pea pehē ki he kakai kotoa pē—ʻa e ʻulungāngá mei he ʻofá mo e poupoú ʻo laka ange ʻi he kumi fehalākí. (“Did I Tell You … ?,” 74)

Naʻe faleʻi ʻe ʻEletā D. Toti Kulisitofasoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, ke tokanga ʻa e ngaahi mātuʻá ʻi he founga ʻo ʻenau fakatonutonú. (Fakatokangaʻi ange: Neongo ko ʻene lea ki he ngaahi tamaí, ʻoku ʻaonga foki ʻene faleʻí ki he ngaahi faʻeé.)

ʻĪmisi
ʻEletā D. Toti Kulisitofasoni

Kuo pau ke matuʻaki tokanga e tamaí ki he founga fakatonutonú telia naʻa hoko ai ha ngaohi kovia, ʻa ia he ʻikai pē teitei lava ia ke fakatonuhiaʻi. ʻI he taimi ʻoku fai ai ʻe ha tamai ha fakatonutonu, kuo pau ko ʻene fai ʻi he ʻofa pea tataki ia ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní:

“Pea valokiʻi ʻi hono taimi, ʻi he lea māsila, ʻo ka ueʻi ke fai pehē ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní; pea hili ia ke toki fakahā ange ʻa e ʻofa lahi ange kiate ia kuó ke valokiʻí, telia naʻá ne lau koe ko hono fili;

“Koeʻuhi ke ne ʻiloʻi ʻoku mālohi ange ʻa ho angatonú ʻi he ngaahi afo ʻo e maté” [Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121:43–44].

Ko e fakatonutonu ko ia he sīpinga fakalangí ʻoku ʻikai fai ia ko e tautea ka ʻoku fekauʻaki mo hano tokoniʻi ha taha ʻoku ʻofaʻi ki he hala ʻo e mapuleʻi kitá. (“Ngaahi Tamai,” Liahona, Mē 2016, 95)

ʻĪmisi
akoʻi ʻe ha tamai hono fohá

ʻI hono tokoniʻi e fānaú ke nau ako pea fakatonutonu ʻenau fehalākí, ʻoku totonu ke fokotuʻu ʻe he ngaahi mātuʻá ha ngaahi nunuʻa fakapotopoto ki he ngaahi tōʻongá. Kuo pau ke tokanga ʻa e ngaahi mātuʻá ke ʻoua te nau hokohoko atu ha ngaahi founga ke mapuleʻi e fānaú, ʻa ia ʻe ala tali ʻi honau ʻulungaanga fakafonuá pe ngaahi fāmilí ka ʻoku ʻikai fenāpasi ia mo e ngaahi akonaki ʻa e ʻEikí.

Naʻe ʻomi ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni ha faleʻi makehe:

ʻĪmisi
Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni

ʻI he taimi ʻe fie maʻu ai ke fakatonutonu ha fānau, mahalo te ke fehuʻi pē kiate koe, “Ko e hā te u lava ʻo lea ʻaki pe fai te ne fakalotoʻi ia ke ne fili ha founga ʻoku lelei angé?” ʻI hono fai ha fakatonutonu mahuʻinga, fakahoko fakalongolongo, ko koe pē mo e tokotahá, fai ia ʻi he ʻofa, pea ʻikai ʻi he ʻao ʻo e kakaí. Ka ʻoku fie maʻu ke valokiʻi, ko ʻene hili pē iá pea fakahā fakavavevave ʻa e ʻofa ʻoku toe lahi angé ke ʻoua naʻa kei ʻi ai ha ongoʻi taaufehiʻa ʻi homo vaá. Kuo pau ke moʻoni hoʻo ʻofá pea makatuʻunga hoʻo ngaahi akonakí ʻi he tokāteline fakalangi mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni totonú, kae lava ke fakalotoʻi ia. (“Fakamoʻuí mo e Hakeakiʻí,” Liahona, Mē 2008, 9–10)

ʻĪmisi
fakaʻilonga, fakalaulauloto

Fakalaulauloto ʻi he Teuteu ki he Kalasí

Fakakaukau ki ha ngaahi taimi naʻe fakatonutonu ai koe ʻe he ʻEikí pe ko hono ueʻi koe ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ke ke liliu ʻi ha faʻahinga founga. Ko e hā te ke lava ʻo ako mei he ngaahi aʻusia ko ʻení fekauʻaki mo hono fakatonutonuʻi ʻo e fānaú?

Konga 3

Te u akoʻi fēfē nai ʻeku fānaú ke nau feʻofoʻofani mo fetauhiʻakí?

Kuo toe fakapapauʻi mai ʻe he kau taki ʻo e Siasí ʻi hotau kuongá ni “ʻoku maʻu ʻe he mātuʻá ha fatongia toputapu … ke hinoiʻi [ʻenau fānaú] ke nau feʻofoʻofani mo fetauhiʻaki” (“Ko e Fāmilí: Ko ha Fanongonongo ki Māmani”). Lolotonga e ngāue ʻa Palesiteni Poni L. ʻOsikasoni ʻi he Palesitenisī Lahi ʻo e Kau Finemuí, naʻá ne ʻomi ʻa e faleʻi ko ʻeni fekauʻaki mo e ʻofa mo tokoniʻi e kau mēmipa hotau fāmilí:

ʻĪmisi
Palesiteni Poni L. ʻOsikasoni

Kamata hoʻo tokoní mei homou ngaahi ʻapí pea ʻi homou fāmilí. Ko e ngaahi vā ʻeni ʻoku lava ke taʻengatá. Neongo kapau—kae tautautefito kapau—ʻoku ʻikai haohaoa ho tūkunga fakafāmilí, te ke lava ʻo fekumi ki ha ngaahi founga ke tokoni, hiki hake mo fakamālohia ai ha taha. Kamata pē ʻi he feituʻu ʻokú ke ʻi aí, ʻofa kiate kinautolu ʻi honau tūkungá, pea teuteu ki he fāmili ʻokú ke fakaʻamu ke maʻu he kahaʻú. (“Ko e Ngaahi Fie Maʻu Hotau Tafaʻakí,” Liahona, Nōvema 2017, 27)

ʻOku feinga ʻa Sētane ke ne uesia e feʻofoʻofani mo e fetokoniʻaki ʻe lava ke aʻusia ʻe he kau mēmipa ʻo e fāmilí ʻi honau ʻapí. Ko e founga ʻe taha ʻokú ne fai ai ʻení ko hono fakatupu ha fakakikihi.

ʻĪmisi
fakaʻilonga, ako

Ako ke Teuteu ki he Kalasí

Lau ʻa e 3 Nīfai 11:29–30, pea fakakaukau ki he founga ʻe lava ke ngāue ʻaki ai ʻi he ngaahi fāmilí, ʻa e ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí ki he kau Nīfaí.

ʻĪmisi
Malanga ʻa e Tuʻi ko Penisimaní mei he funga tauá
ʻĪmisi
fakaʻilonga, ako

Ako ke Teuteu ki he Kalasí

Naʻe akoʻi ʻe he Tuʻi ko Penisimaní ki he mātuʻá ʻi hono kuongá, ʻa e founga ʻoku totonu ke nau tokoniʻi ʻaki ʻenau fānaú ke nau ako ke nofo mo feohi mo e kau mēmipa honau fāmilí. Lau ʻa e Mōsaia 4:14–15, ʻo kumi e faleʻi ʻa e Tuʻi ko Penisimaní ki he ngaahi mātuʻá.

ʻĪmisi
fānau ʻoku nau fakamaau fakataha ha loki
ʻĪmisi
fakaʻilonga, lekooti

Lekooti Hoʻo Ngaahi Fakakaukaú

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Henelī B. ʻAealing ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí, Kuo “[ʻomi ʻe Sīsū] e fāmilí ko ha sīpinga fisifisimuʻa ʻo e founga ʻe lava ke tau ako ai ke ʻofa ʻo hangē ko ʻEne ʻofá” (“Ko Hotau Faʻifaʻitakiʻanga Haohaoá,” Liahona, Nōvema 2009, 71). Fakakaukau ki ha taimi naʻe tokoniʻi ai ʻe he Fakamoʻuí ha taha ʻi he ʻofa. Tohi fekauʻaki mo e founga te ke lava ʻo ʻofaʻi mo tokoniʻi ai ha mēmipa ʻo e fāmilí ʻi he meʻá ni pe ko ha sīpinga faka-Kalaisi ʻe taha. Teuteu ke vahevahe hoʻo ngaahi fakakaukaú ʻi he kalasí.