‘Inisititiuti
Lēsoni 17 Naunau Teuteu ki he Kalasí: Hoa Ngāue Tuʻunga Tatau ʻi he Nofo-malí


“Lēsoni 17 Naunau Teuteu ki he Kalasí: Hoa Ngāue Tuʻunga Tatau ʻi he Nofo-malí,” Ko e Fāmili Taʻengatá - Naunau ʻa e Faiakó (2022)

“Lēsoni 17 Naunau Teuteu ki he Kalasí,” Ko e Fāmili Taʻengatá - Naunau ʻa e Faiakó

ʻĪmisi
ko ha husepāniti mo ha uaifi ʻokú na feimeʻatokoni fakataha

Lēsoni 17 Naunau Teuteu ki he Kalasí

Hoa Ngāue Tuʻunga Tatau ʻi he Nofo-malí

ʻI he fāmilí, kuo fakafalala ʻe he ʻEikí ki he houʻeiki tangata mo fafine “ha ngaahi fatongia kehekehe kae mahuʻinga tatau [ʻoku] fetokoniʻaki” (M. Russell Ballard, “The Sacred Responsibilities of Parenthood,” Ensign, Mar. 2006, 29). Kuo akoʻi ʻe he kau palōfitá “ʻi he ngaahi fatongia toputapú ni, ʻoku haʻisia ai ʻa e ngaahi tamaí mo e ngaahi faʻeé ke nau fetokoniʻaki ko ha kaungā-ngāue tuʻunga tatau” (“Ko e Fāmilí: Ko ha Fanongonongo ki Māmani,” ChurchofJesusChrist.org). ʻE aleaʻi lahi ange ʻa e ngaahi fatongia ko ʻení ʻi he ngaahi lēsoni siʻi ka hokó.

Konga 1

Te u lava fēfē ʻo hoko ko ha hoa ngāue tuʻunga tatau ʻi he nofo-malí?

Te tau lava ʻo ako ha ngaahi moʻoni mahuʻinga fekauʻaki mo e vā fetuʻutaki ʻoku fakataumuʻa ʻe he ʻEikí ki ha husepāniti mo e uaifí mei he founga naʻá Ne fakamatalaʻi ʻaki hono fakatupu ʻo ʻIví ʻo hangē ko hono lekooti ʻi he tohi ʻa Mōsesé.

ʻĪmisi
fakaʻilonga, ako

Ako ke Teuteu ki he Kalasí

Lau ʻa e Mōsese 3:18, 21–23, pea fakakaukau ki he ʻuhinga ʻo e fakataipe naʻe fakaʻaongaʻi ke fakamatalaʻi ʻaki e fakatupu ʻa ʻIví.

ʻĪmisi
ʻĀtama mo ʻIvi, fakahoko ʻe Lowell Bruce Bennett

Ko e fakatātā pē ʻa e fakamatala ki he fakatupu ʻo ʻIvi mei he hui vakavaka ʻo ʻĀtamá (vakai, Spencer W. Kimball, “The Blessings and Responsibilities of Womanhood,” Ensign, Mar. 1976, 71). Naʻe fakamatalaʻi ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni ha ʻuhinga fakataipe ʻe taha ʻo e hui vakavaká:

ʻĪmisi
Palesiteni Russell M. Nelson

Ko hono toʻo e hui vakavaká mei he tafaʻakí hangē ʻokú ne fakataipe ha hoa ngāué. ʻOku ʻikai pehē ke hanga ʻe he hui vakavaká ʻo fakafofongaʻi hono puleʻi pe fakamoʻulaloaʻi, ka ko ha vā fetuʻutaki ʻoku potupotutatau ko e hoa ngāue, ke ngāue mo nofo fakataha. (“Lessons from Eve,” Ensign, Nov. 1987, 87)

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Linda K. Peatoni ko e Palesiteni Lahi mālōlō ʻo e Fineʻofá, ʻa e meʻá ni fekauʻaki mo e ʻuhinga ʻo e tokoni ʻoku tāú:

ʻĪmisi
Palesiteni Linda K. Burton

ʻOku ʻuhinga e tokoni ʻoku taau mo iá ko ha “tokoni ʻoku feʻunga, taau pea tuha mo ia.” Hangē ko ʻení, ʻoku ʻi ai hotau ongo nima ʻe ua ʻokú na faitatau, ka ʻokú na kehekehe ʻaupito. Ko hono moʻoní, ʻokú na fehangahangai ka ʻokú na fefakakakatoʻaki pea feʻunga ke na fetokoniʻaki. ʻOkú na mālohi ange he taimi ʻokú na ngāue fakataha aí. (“Te ta Kaka Fakataha,” Liahona, Mē 2015, 30)

ʻE lava ke taʻofi kitautolu ʻe ha ngaahi anga fakafonua pe tui fakatautaha heʻetau hoko ko ha hoa ngāue tuʻunga tatau ʻi he nofo-malí. Naʻe fakamatalaʻi ʻe Palesiteni Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí ha niʻihi ʻo e ngaahi tūkunga ko ʻení mo e founga ke ikunaʻi ai kinautolú:

ʻĪmisi
Palesiteni Dallin H. Oaks

ʻOku ʻi ai ha ngaahi husepāniti … ʻe niʻihi ʻoku nau maʻu hala ko e husepānití ia ke mālōlō pē kae fai ʻe he uaifí ʻa e lahi taha ʻo e ngāue ʻi ʻapí pe ko e uaifí mo e fānaú ko e kau sevāniti pē ia ʻa e husepānití. ʻOku ʻikai ke hōifua ki heni ʻa e ʻEikí he ʻoku fepaki ia mo e faʻahinga feohi fakafāmili ʻe tolonga ki ʻitānití pea te ne taʻofi ʻa e faʻahinga tupulaki kuo pau ke fai ʻi he māmaní kapau ʻoku tau fie taau mo e ngaahi tāpuaki ʻo ʻitānití. Ako e folofolá pea te ke ʻilo ai naʻe lotu mo ngāue fakataha ʻa ʻĀtama mo ʻIvi, ko ʻetau ʻuluaki ongomātuʻá, pea ko ha sīpinga ia maʻatautolu kotoa (vakai, Mōsese 5:1, 4, 10–12, 16, 27). ʻOku totonu ke hoko ʻeni ko e sīpinga ki heʻetau moʻui fakafāmilí—ʻo fefakaʻapaʻapaʻaki mo ngāue fakataha ʻi he feʻofaʻaki. (“Ko e Tukufakaholo ʻo e Ongoongoleleí,” Liahona, Māʻasi 2012, 24)

ʻĪmisi
ko ha husepāniti mo ha uaifi ʻokú na ngāue fakataha ʻi peito
ʻĪmisi
fakaʻilonga, fakalaulauloto

Fakalaulauloto ʻi he Teuteu ki he Kalasí

Ko e hā ha ngaahi tāpuaki ʻe lava ke maʻu ʻi ha nofo-mali kapau ʻe vakai mo fetokoniʻaki ʻa e husepānití mo e uaifí ko ha ongo hoa ngāue tuʻunga tatau?

Konga 2

ʻOku ʻuhinga ki he hā ke pule ʻi ha nofo fakafāmilí?

Kuo tuku ʻe he ʻEikí ha ngaahi fatongia makehe ki he ngaahi husepānití mo e ngaahi uaifí ʻi he fāmilí ʻa ia ʻoku “tuʻunga tatau ʻena ngāué mo hona mahuʻingá” (Quentin L. Cook, “ʻOfa Lahi ki he Fānau ʻa ʻEtau Tamaí,” Liahona, Mē 2019, 79). ʻE aleaʻi ha niʻihi ʻo e ngaahi fatongia ko ʻení ʻi he ngaahi lēsoni ka hoko maí. Ka ko e sīpinga ʻe taha ko e fatongia toputapu ko ʻeni kuo tuku ʻe he ʻEikí ki he ngaahi husepānití mo e ngaahi tamaí: “Tuʻunga ʻi ha palani fakalangi, ʻoku ʻa e ngaahi tamaí ai, ke nau puleʻi honau fāmilí ʻi he ʻofa mo e māʻoniʻoni” (“Ko e Fāmilí: Ko ha Fanongonongo ki Māmani,” ChurchofJesusChrist.org). ʻI he taimi ʻoku ʻikai ke ʻi ai ha husepāniti pe tamaí, ʻoku puleʻi ʻe he uaifí pe faʻeé ʻa e ʻapí (vakai, Russell M. Nelson, “Ngaahi Koloa Fakalaumālie,” Liahona, Nōvema 2019, 79).

ʻĪmisi
ko ha tamai mo ha faʻē ʻokú na lau folofola mo ʻena fānaú

Fakakaukau ki he founga ʻe lava ke tānaki atu ai e ngaahi akonaki ko ʻení ki hoʻo mahino ki he founga ʻe lava ai ha tamai ʻo puleʻi hono fāmilí ʻi he ʻofa mo e māʻoniʻoni:

Ko hono tokangaʻi ʻo e fāmilí ko ha fatongia ia ke tokoni ke taki e kau mēmipa ʻo e fāmilí ke nau foki hake ʻo nofo ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá. ʻOku fakahoko ʻeni ʻaki e ngāue mo e akoʻi ʻi he angavaivai, angamalū, mo e ʻofa haohaoa, ʻo muimui ki he sīpinga ʻa Sīsū Kalaisí (vakai, Mātiu 20:26–28). ʻOku kau ʻi hono tokangaʻi ʻo e fāmilí ʻa hono taki ʻo e kau mēmipa ʻo e fāmilí ke lotu maʻu pē, ako e ongoongoleleí mo e ngaahi tafaʻaki kehe ʻo e moihuú. ʻE ngāue uouangataha ʻa e ngaahi mātuʻá ke fakahoko e ngaahi fatongiá ni. (“Ngaahi Mātuʻá mo e Fānaú,” Tohi Tuʻutuʻuni Fakakātoá: Ko e Ngāue ʻi he Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní, 2.1.3)

Naʻe akonaki ʻa e ʻAposetolo ko Paulá fekauʻaki mo e fatongia ʻo e husepānití ke pule taʻesiokitá ʻi heʻene pehē: “Ko e ʻulu ʻo e fefiné ʻa e ʻunohó, ʻio, ʻo hangē ko e ʻulu ʻa Kalaisi ki he siasí. … ʻA e kau tangata, mou ʻofa ki homou ʻunohó, ʻo hangē ko e ʻofa ʻa Kalaisi ki he siasí, ʻo ne foaki ia koeʻuhí ko ia” (ʻEfesō 5:23, 25). Hili hono lau ʻe Palesiteni ʻEselā Tafu Penisoni ʻa e ʻEfesō 5:23, naʻá ne fakamamafaʻi e founga ʻoku hoko ai e Fakamoʻuí ko ha sīpinga haohaoá ʻo e founga ke pulé:

ʻĪmisi
Palesiteni Ezra Taft Benson

Ko e sīpinga ʻeni kuo pau ke tau muimui ai ʻi hotau fatongia ʻo e pule ʻi ʻapí. ʻOku ʻikai ke tau ʻilo ʻoku taki ʻe he Fakamoʻuí ʻa e Siasí ʻaki ha toʻukupu fakapuhopuhaʻa pe anga taʻeʻofa. ʻOku ʻikai ke tau ʻilo ʻoku taʻe-fakaʻapaʻapa pe liʻaki ʻe he Fakamoʻuí ʻa Hono Siasí. ʻOku ʻikai ke tau ʻilo hano fakaʻaongaʻi ʻe he Fakamoʻuí e fakamālohí pe fakakounaʻí ke fakahoko ʻEne ngaahi taumuʻá. Pe te tau maʻu ʻa e Fakamoʻuí ʻokú Ne fai ha faʻahinga meʻa pē ka ko ia pē ʻokú ne fakamāmaʻi, hiki hake, fakafiemālieʻi, mo hakeakiʻi ʻa e Siasí. Ngaahi tokoua, ʻoku ou lea kiate kimoutolu ʻi he fakamātoato moʻoni, ko e faʻifaʻitakiʻanga ia kuo pau ke tau muimui ai ʻi heʻetau tataki fakalaumālie hotau ngaahi fāmilí. (Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: ʻEselā Tafu Penisoni [2014], 227)

ʻI ha tohi tataki fakalaumālie ki he kāingalotu ʻo e Siasí, naʻe fakamatalaʻi ai ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻa e mahuʻinga ʻo hono fakahaaʻi e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisí ʻi hono tataki e niʻihi kehé. ʻOku fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi ʻulungaanga ko ʻení ki hono puleʻi ʻo e fāmilí.

ʻĪmisi
fakaʻilonga, ako

Ako ke Teuteu ki he Kalasí

Lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121:41–43, pea fakakaukau ke fakaʻilongaʻi e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisi ʻokú ke maʻú.

ʻĪmisi
fakaʻilonga, lekooti

Lekooti Hoʻo Ngaahi Fakakaukaú

Fili ha taha ʻo e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisi naʻá ke ʻiloʻi pe fakaʻilongaʻí, pea lekooti hoʻo ngaahi fakakaukau fekauʻaki mo ha taha pe lahi ange ʻo e ngaahi fehuʻi ko ʻení: Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ʻa e ʻulungaanga ko ʻení ʻi hono puleʻi ha fāmilí? ʻE tokoni fēfē nai ʻa e ʻulungaanga ko ʻení ke u hoko ko ha hoa ngāue tuʻunga tatau ʻi he nofo-malí? Ko e fē ha taimi kuo fakahaaʻi ai ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e ʻulungaanga ko ʻení ʻi Hono fatongia pulé? Teuteu ke vahevahe hoʻo ngaahi fakakaukaú ʻi he kalasí.

Konga 3

ʻE founga fēfē ha fealēleaʻaki fakataha ʻa e ngaahi hoa malí ʻi hono tataki hona fāmilí?

ʻE lava ke maʻu hala ʻa e ʻuhinga ʻo e “puleʻi ʻa e fāmilí.” Hangē ko ʻení, kuo fakaʻuhingaʻi hala ʻe he kakai ʻe niʻihi e fakalea ʻo e ngaahi potufolofola hangē ko e Sēnesi 3:16 (ko hono talaange ʻe he ʻEikí kia ʻIvi ʻe “puleʻi” ia ʻe ʻĀtamá) ke ʻuhinga ʻe lava ha husepāniti ʻo pule fakaaoao pe fie pule, ʻa ia ʻoku halá. Ka ʻoku fekauʻaki e fakahinohino ko ʻeni mei he ʻEikí mo e fatongia ʻo e husepānití ke pule ʻi he ʻofa mo e māʻoniʻoni. Hangē ko ia naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Kōtoni B. Hingikelī fekauʻaki mo e ʻuhinga ʻo e kupuʻi leá ni, ʻoku ʻa e husepānití e “fatongia pule ke tokonaki, maluʻi, fakamālohia, mo hoko ko e maluʻanga ʻo e uaifí” (“Daughters of God,” Ensign, Nov. 1991, 99; vakai foki, Spencer W. Kimball, “The Blessings and Responsibilities of Womanhood,” Ensign, Mar. 1976, 72).

Naʻe akonaki ʻa ʻEletā Lisiate G. Sikoti ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá fekauʻaki mo e founga taʻe-māʻoniʻoni ʻo e pule fakaaoao pe fie pule ʻa e ngaahi husepānití ʻo pehē:

ʻĪmisi
ʻEletā Richard G. Scott

Ko homou anga fakafonuá ʻoku maʻu ai ʻe he husepānití ha fatongia pule fakaaoao, ʻo fakahoko e ngaahi tuʻutuʻuni mahuʻinga kotoa pē maʻá e fāmilí? ʻOku fie maʻu ke fakaleleiʻi ʻa e sīpinga ko iá koeʻuhí ke fakatou lava ʻa e husepānití mo e uaifí ʻo hoko ko ha hoa-ngāue tuʻunga tatau, ʻo tuʻutuʻuni ʻi he uouongataha maʻanaua mo hono fāmilí. He ʻikai tuʻuloa ha fāmili ia ʻoku manavahē pe fakamālohiʻi; he ʻe iku ia ki he fekainakí mo e fakafetaú. Ko e ʻofá ʻa e fakavaʻe ʻo ha fāmili fiefia. (“Removing Barriers to Happiness,” Ensign, May 1998, 86)

ʻOku totonu ke fealēleaʻaki fakataha ʻa e ngaahi hoa malí ʻi he loto fakatōkilalo, fakaʻapaʻapa, mo e angaʻofa, ʻi hono fakahoko ha ngaahi tuʻutuʻuni ki hona fāmilí. Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Kuenitini L. Kuki ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻo pehē:

ʻĪmisi
ʻEletā Quentin L. Cook

Ka ʻi he alēlea fakafāmilí, ʻoku hoko e husepānití mo e uaifí ko e ongo hoa-ngāue tatau, ʻo na fakahoko e tuʻutuʻuni mahuʻinga tahá. ʻOkú na fakakaukauʻi e founga ke akoʻi mo fakatonutonu ai e fānaú, founga ki hono fakaʻaongaʻi ʻo e paʻangá, feituʻu te nau nofo aí, mo e ngaahi tuʻutuʻuni fakafāmili lahi kehe. ʻOku fakahoko fakataha ʻeni hili ha fekumi ki he tataki ʻa e ʻEikí. (“Ko e ʻEikí ko ʻEku Maama,” Liahona, Mē 2015, 64)

ʻĪmisi
ko ha husepāniti mo e uaifi ʻokú na tūʻulutui fakataha ʻo lotu

Manatuʻi maʻu pē ʻa e ngaahi moʻoni mahuʻinga ko ʻeni ʻoku fekauʻaki mo e fealēleaʻaki fakataha ko e ongo meʻa malí pea mo hono fakatupulaki ʻo e tuʻunga tataú ʻi he nofo-malí:

  • ʻOku fakataumuʻa e husepānití mo e uaifí ke na maʻu e “totonu ke lea pe fakahaaʻi [e] lotó” ʻi hono fakahoko e ngaahi tuʻutuʻuní (L. Whitney Clayton, “Nofomalí: Sio pea Ako,” Liahona, Mē 2013, 84).

  • ʻOku fiemaʻu ʻa e ngaahi uaifí ke nau “lea ko ‘ha tokoni mo e hoa-ngāue kakato’ [Spencer W. Kimball, “Privileges and Responsibilities of Sisters,” Ensign, Nov. 1978, 106] ʻi [heʻenau] faaitaha mo [honau] husepānití ʻi hono puleʻi [hona] fāmilí” (Russell M. Nelson, “Ko ha Tautapa ki Hoku Tuofāfiné,” Liahona, Nōvema 2015, 97).

  • ʻOku maʻu ʻe he ngaahi husepānití mo e ngaahi uaifí ʻa e “mālohi tatau ke maʻu fakahā maʻa hona fāmilí” (Quentin L. Cook, “ʻOfa Lahi ki he Fānau ʻa ʻEtau Tamaí,” Liahona, Mē 2019, 79).

  • ʻE lava ʻe he mātuʻá ʻo fakahoko ha ngaahi fakataha alēlea fakafāmili mo ʻenau fānaú ke fealēleaʻaki fakataha ki he ngaahi fili pe ngaahi faingataʻa ʻe ala fekauʻaki mo e fāmilí fakalūkufua (vakai, M. Russell Ballard, “Ngaahi Fakataha Alēlea Fakafāmilí,” Liahona, Mē 2016, 63–65).

ʻĪmisi
fakaʻilonga, fakalaulauloto

Fakalaulauloto ʻi he Teuteu ki he Kalasí

ʻE tāpuekina fēfē ʻe he fealēleaʻaki fakataha ʻi he māʻoniʻoní ʻa e ngaahi hoa-malí mo ʻenau fānaú?