‘Inisititiuti
Lēsoni 7 Naunau ʻa e Faiakó: Ko e Natula Mo e Taumuʻa Taʻengata ʻo e Tuʻunga Tangata pe Fefiné


“Lēsoni 7 Naunau ʻa e Faiakó: Ko e Natula Mo e Taumuʻa Taʻengata ʻo e Tuʻunga Tangata pe Fefiné,” Ko e Fāmili Taʻengatá - Naunau ʻa e Faiakó (2022)

“Lēsoni 7 Naunau ʻa e Faiakó,” Ko e Fāmili Taʻengatá - Naunau ʻa e Faiakó

Lēsoni 7 Naunau ʻa e Faiakó

Ko e Natula mo e Taumuʻa Taʻengata ʻo e Tuʻunga Tangata pe Fefiné

Naʻe fokotuʻu hotau tuʻunga tangata pe fefiné ʻi he maama fakalaumālié pea ʻoku mahuʻinga ia ki hono fakahoko e palani ʻa ʻetau Tamai Hēvaní ki hotau fakamoʻuí mo e hakeakiʻi ʻi he ngaahi fāmilí. ʻE maʻu ʻe he kau akó ʻi he lēsoni ko ʻení, ha faingamālie ke fakamatalaʻi e founga ʻoku tokoniʻi ai kitautolu ʻe he palani ʻa e ʻOtuá ke mahino ʻa e mahuʻinga taʻengata ʻo hotau tuʻunga tangata pe fefiné. ʻE ʻoatu foki ʻe he lēsoni ko ʻení ha fakahinohino ki he kau ako ʻoku ʻi ai haʻanau ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo e tuʻunga tangatá pe fefiné.

Ngaahi Fokotuʻu ki Hono Akoʻí

Ko e tuʻunga tangata pe fefiné ko ha ʻulungaanga mahuʻinga ia ʻoku ʻiloʻi ai ʻa e tuʻunga mo e taumuʻa ʻo e tokotaha fakafoʻituituí.

Fakatokangaʻi ange: Mahalo te ke fie talanoa mo e kau akó ki he natula pelepelengesi ʻo e meʻá ni mo e ngaahi tefito kehe ʻi he kalasi ko ʻení pea fakamanatu ki he kau akó ke nau kau atu ki he fealēleaʻaki fakakalasí ʻi he ʻofa faka-Kalaisí, ongoʻingofuá, mo e mahinó. Tokanga ke ʻoua naʻá ke fakaʻaongaʻi ʻa e tokāteliné ʻi ha founga ʻokú ne fakaafeʻi ʻa e laumālie ʻo e tukuakiʻí mo e fakamalaʻiá. Kae muimui ki he sīpinga ʻa e Fakamoʻuí ʻi hoʻo faiako ʻi ha founga te ne ʻomi ʻa e mahinó, ʻamanaki leleí, mo e fakamoʻuí.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakakaukauloto ko ha faiako Lautohi Faka-Sāpate kinautolu ki ha kalasi ʻa ha kau taʻu 14 ʻoku ʻi ai haʻanau ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo e tuʻunga tangata pe fefiné. ʻOku fehuʻi ʻe ha tokotaha ako ʻe taha, “Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ʻa e tuʻunga tangata pe fefiné?”

Fakaafeʻi e kau akó ke nau toe vakaiʻi e konga 1 ʻo e naunau teuteú ʻi he ngaahi hoa pe fanga kiʻi kulupu iiki pea fakakaukau ki he founga te nau tali ʻaki e fehuʻi ko ʻení ʻo fakatefito ʻi he ngaahi akonaki ʻa e Siasí. Hili hono ʻoange ha taimi feʻunga ke fai ai ha fealēleaʻakí, fakaafeʻi ha kau ako ʻe niʻihi ke vahevahe ʻa e founga te nau tali ʻakí.

ʻI hono vahevahe ʻe he kau akó ʻenau talí, mahalo te ke fie toe vakaiʻi fakataha e Sēnesi 1:26–27, ko e palakalafi mei he “Ko e Fāmilí: Ko ha Fanongonongo ki Māmani” (ChurchofJesusChrist.org), mo e fakamatala hono ua ʻa ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻoku maʻu ʻi he konga 1 ʻo e naunau teuteú. Te ke lava leva ʻo tokoni ki he kau akó ke nau ʻiloʻi ʻa e ngaahi moʻoni hangē ko ʻení: Ko e tuʻunga tangata pe fefiné ko ha ʻulungaanga mahuʻinga ia ʻoku ʻiloʻi ai ʻa e tuʻunga mo e taumuʻa ʻo e tokotaha fakafoʻituituí, ʻi he maama fakalaumālié, moʻui fakamatelié, pea mo e taʻengatá. ʻI he palani fakalangí, ʻoku fakataumuʻa ʻa e tangatá mo e fefiné ke na fetokoniʻaki, fefakakakatoʻaki, mo fefakahaohaoaʻaki. (Fakamanatu ange ki he kau akó “ko e ʻuhinga moʻoni ʻo e tuʻunga tangata pe fefine ʻi he fanongonongo ʻo e fāmilí ko e tuʻunga tangata pe fefine ʻi hono fanauʻí” [Tohi Tuʻutuʻuni Fakakātoá: Ko e Ngāue ʻi he Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní, 38.6.23]. ʻOku fakahaaʻi e ʻuhinga tatau ko ʻeni ʻo e tuʻunga tangata pe fefiné ʻi he kotoa ʻo e naunau ʻa e faiakó tuku kehe ka ʻoatu ha fakamatala kehe.)

Ko Hono Fakatupulaki ʻEtau Founga Akoʻí mo e Akó

Tokoni ke mahino ki he kau akó e tokāteliné mo e ngaahi tefitoʻi moʻoní. ʻI he mahino lahi ange ki he kau akó ʻa e tokāteliné mo e ngaahi tefitoʻi moʻoní, te nau lava ʻo fakaʻaongaʻi lelei ange kinautolu. Hili hono ʻiloʻi e ngaahi tefitoʻi moʻoní mo e tokāteliné, tokoniʻi e kau akó ke nau vakai ki ai ʻaki ha fakakaukau ʻoku taʻengatá. Fai ha ngaahi fehuʻi te ne tataki ke maʻu ʻe he kau akó ha mahino lahi ange ki he ngaahi taumuʻa ʻa e Tamai Hēvaní ʻokú ne ʻākilotoa e tokāteliné. Poupouʻi e kau akó ke nau fakakaukau pea fakamatalaʻi ha founga te nau lava ai ʻo fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi moʻoni ko ʻení ʻi heʻenau moʻuí he ʻahó ni.

ʻE lava ke ke fakaʻaongaʻi ha niʻihi ʻo e ngaahi fehuʻi pe ngaahi ʻekitivitī ko ʻení ke tokoni ke fakaloloto e mahino ʻa e kau akó ki he ngaahi moʻoni ʻoku nau ʻiloʻí:

  • ʻE tokoni fēfē ʻa e palani ʻo e fakamoʻuí ke mahino kiate koe “ko e tuʻunga tangata pe fefiné ko ha ʻulungaanga mahuʻinga ia ʻoku ʻiloʻi ai ʻa e tuʻunga mo e taumuʻa ʻo e tokotaha fakafoʻituituí, ʻi he maama fakalaumālié, mo e moʻui fakamatelié, pea mo e taʻengatá”? (“Ko e Fāmilí: Ko ha Fanongonongo ki Māmani”).

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku fefakakakatoʻaki mo fefakahaohaoaʻaki ai ʻa e laumālie ʻo e tangatá mo e fefiné? (Vakai ki he fakamatala ʻa ʻEletā Tēvita A. Petinā mo ʻEletā Teili G. Lenilani mo Sisitā Lute L. Lenilani ʻi he konga 1 ʻo e naunau teuteú.) Ko e hā ha ngaahi sīpinga kuó ke mamata ai ki he malava ʻa e houʻeiki tangatá mo fafiné ʻo fefakakakatoʻaki ʻi hono fakahoko e palani ʻa ʻetau Tamai Hēvaní?

  • Fakaafeʻi e kau akó ke hiki ha ngaahi sīpinga angamaheni pe fakafonua ʻoku ʻoange ki he tangatá pe fefiné. Ko e fē ʻi he ngaahi meʻá ni ʻoku ʻikai fekauʻaki mo hotau tuʻunga mo e taumuʻa taʻengata ʻi he palani ʻa e ʻOtuá? Ko e hā ha ngaahi ʻelemēniti ʻo hotau tuʻunga tangata pe fefiné ʻoku mahuʻinga ki hotau tuʻunga mo e taumuʻa taʻengatá?

Fakakaukau ke vahevahe ʻa e founga kuo tāpuekina ai hoʻo moʻuí ʻi hoʻo maʻu ha fakakaukau taʻengata ki he tuʻunga tangata pe fefiné pea mo e founga kuo kaunga ai e fakakaukau ko iá ki ho tuʻungá mo e taumuʻá.

ʻE lava ke tataki mo poupouʻi ʻe he ʻEikí ʻa kinautolu ʻoku nau ongoʻi taʻepauʻia ʻi honau tuʻunga tangata pe fefiné pe ʻi ai haʻanau ngaahi fehuʻi kehe fekauʻaki mo e tuʻunga tangata pe fefiné.

Fakamanatu ki he kau akó ʻoku fakamatala e konga 2 mo e 3 ʻo e naunau teuteú ki he ngaahi tūkunga ʻe ala ongoʻi taʻepauʻia ai e niʻihi fakafoʻituituí ki honau tuʻunga tangata pe fefine ʻi he fanauʻí mo honau tuʻunga tangata pe fefine totonú, ʻe lava ke pehē ko e liliu tangata pe fefine, pe ʻi ai haʻanau ngaahi fehuʻi kehe fekauʻaki mo e tuʻunga tangata pe fefiné.

  • Ko e hā ha ngaahi akonaki pau mei he konga 2 mo e 3 ʻo e naunau teuteú naʻe mahuʻinga taha kiate koé? (Kapau ʻe fie maʻu, ʻoange ha taimi ki he kau akó ke vakaiʻi ai ʻa e konga 2 mo e 3 ʻo e naunau teuteú.)

  • ʻE founga fēfē haʻatau faʻa fakakaukau mo ongoʻingofua ange ʻi hono aleaʻi e tuʻunga tangata pe fefiné mo e niʻihi kehé pea ʻi he fakakaukau ki he moʻui faingataʻa ʻa e niʻihi ʻoku tau ʻiloʻi pe fetaulaki mo iá?

Fakamanatu ki he kau akó kuo ʻomi ʻe he Siasí ha ngaahi maʻuʻanga tokoni ke poupouʻi ʻa e niʻihi fakafoʻituitui ʻoku nau aʻusia ʻa e ngaahi ongo taʻepauʻia ʻi he tuʻunga tangata pe fefiné ʻi he konga “Liliu Tangata Pe Fefiné” ʻi he ChurchofJesusChrist.org.

Ko e founga ʻe taha ke tokoniʻi ai ʻa e kau akó ke nau fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni naʻe akoʻi ʻi he lēsoni ko ʻení, te mou lava ʻo lau mo aleaʻi fakakalasi e tūkunga ko ʻení (fakafeʻungaʻi ʻa e tūkungá ke feau lelei taha e ngaahi fie maʻu hoʻo kau akó):

ʻOku faʻa ongoʻi taʻefiemālie ʻa ʻAlekisanitulā lolotonga ha fepōtalanoaʻaki fekauʻaki mo e meʻa ʻoku pehē ʻe he kakaí ko e ʻulungaanga angamaheni ʻo e houʻeiki tangatá mo fafiné. ʻOku ʻikai ke ne ongoʻi ʻoku lahi hono ngaahi ʻulungaanga ʻoku pehē ʻoku natula fefiné. ʻOku lahi foki mo e ngaahi meʻa ʻokú ne manako fakatāutaha aí ʻa ia ʻoku fenāpasi lelei ange ia mo e ngaahi meʻa ʻoku saiʻia ai ha kakai tangata ʻe niʻihi ʻokú ne ʻilo. ʻI he taimi ʻoku hoko ai ha fepōtalanoaʻaki fekauʻaki mo e tuʻunga tangata pe fefiné ʻi he lotú, ʻokú ne fifili pe te ne lava nai ʻo feohi lelei mo e kakai fefine kehé. ʻOkú ne tui kia Sīsū Kalaisi mo falala ki he mālohi ʻo ʻEne Fakaleleí, ka ʻoku ʻikai ke ne fakapapauʻi pe te Ne lava ʻo tokoniʻi ia. ʻI hono fakaʻosí, ʻoku fie ʻilo moʻoni ʻa ʻAlekisanitulā pe ʻe fakaʻatā ia ʻe hono ʻulungāngá ke ne fakakakato hono tuʻunga fakalangi ko e ʻofefine ʻo e ʻOtuá.

Mahalo te ke fie ʻeke ha ngaahi fehuʻi hangē ko ʻení ke tokoni ke aleaʻi ʻe he kau akó e tūkungá:

  • Kapau naʻe kole tokoni atu ʻa ʻAlekisanitulā, ko e hā te ke faleʻi ia ke ne fai ke maʻu ai ha mahino lahi ange ki hono tuʻungá mo e taumuʻa taʻengatá?

  • Ko e hā te ke lava ʻo vahevahe mo ʻAlekisanitulā fekauʻaki mo e founga kuo tokoniʻi ai koe ʻe he palani ʻa e ʻOtuá ke mahino kiate koe ho tuʻunga mo e taumuʻa taʻengata ko ha tangata pe fefiné?

  • ʻE hoko fēfē ʻa ʻAlekisanitulā ko ha mālohinga ʻi he Siasi ʻo e ʻEikí?

Mahalo ʻe tokoni ke fakaʻosi hoʻomou fealeaʻaki fekauʻaki mo ʻAlekisanitulaá ʻaki hono fakamamafaʻi ko kinautolu ʻoku ʻi ai haʻanau ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo honau tuʻunga tangata pe fefiné pe aʻusia ʻa e ngaahi ongo taʻepauʻia ʻi he tuʻunga tangata pe fefiné, ʻe lava ke nau fiefia ʻi he ngaahi tāpuaki kotoa ʻo e nofo taʻengatá mo e mēmipa ʻi he Siasi ʻo e Fakamoʻuí kapau te nau tauhi ʻenau ngaahi fuakavá mo fakaʻehiʻehi mei hono liliu honau tuʻunga tangata pe fefiné. Te ke lava ʻo toe vakaiʻi mo e kau akó ʻa e fakatokanga ʻa Palesiteni ʻOakesi ʻi he konga 3 fekauʻaki mo hono ʻiloʻi kitautolu ʻi he kakaí ʻi ha ngaahi founga te ne ala fakangatangata ʻetau malava ke aʻusia ʻetau ngaahi taumuʻa taʻengatá.

Ke fakaʻosi e lēsoní, fakaafeʻi e kau akó ke nau lekooti e meʻa te nau fai ke fakahaaʻi ai e ʻofá, manavaʻofá, mo fakakau mai ha taha pē ʻoku ongoʻi taʻepauʻia ʻi hono tuʻunga tangata pe fefine ʻi he fāʻeleʻí mo honau tuʻunga tangata pe fefine totonú, ʻa ia ʻoku ʻiloʻi ʻoku liliu tangata pe fefine, pe ʻi ai haʻanau ngaahi fehuʻi kehe fekauʻaki mo e tuʻunga tangata pe fefiné.

Te ke lava ʻo vahevahe hoʻo fakamoʻoní neongo he ʻikai mahino kiate kitautolu ʻa e meʻa kotoa pē fekauʻaki mo e ongoʻi taʻepauʻia ʻi he tuʻunga tangata pe fefiné pe ko ha ngaahi tefito kehe fekauʻaki mo e tuʻunga tangata pe fefiné, ka ʻoku ʻafioʻi ia ʻe he Fakamoʻuí. Te Ne lava ʻo tataki mo poupouʻi ʻa kinautolu ʻoku tafoki kiate Iá.

Ki he Kalasi Hokó

Poupouʻi e kau akó ke nau lau mo fakakaukau fakalelei ki he naunau teuteu ʻi he lēsoni hokó ʻi he fetokangaʻaki ʻa e tangata mo e tangata pe fefine mo e fefiné. Te ke lava ʻo fakaafeʻi e kau akó ke nau kumi ha ngaahi founga ke mahino lelei ange ai ʻa e femanakoʻaki ʻa e tangata mo e tangata pe fefine mo e fefiné pea fakakaukau pe ʻe fēfē haʻanau aleaʻi ia ʻi he founga ʻoku fakaʻapaʻapa mo ongoʻingofuá.